Caderno que seagochatrasaue

Que se agocha tras a
Unión Europea?
Unha aproximación crítica
« «
"Orixe e desenvolvemento do proceso de "A moeda única, o Banco Central
"construción europea” Europeo e os "rescates”
« ”A democracia negada. Como funciona «
"Un TLC entre EE.UU. e a UE para máis
realmente a UE? neoliberalismo
"A que chamamos Troika? "Soberanía nacional e popular dentro
« «
«
da UE?
"A UE e a globalización neoliberal: a
Europa do capital «
“O papel da Galiza na Unión Europea
«
e na zona euro
“Papel xeo-estratéxico da UE como polo
imperialista «
Olladas críticas da UE e o euro

2
Orixe e desenvolvemento do
proceso de “construción europea”
No marco da vixente crise e dos efectos que
esta, combinadamente coas políticas impulsa-das
desde o ámbito europeo para lle facer
fronte, producen a nivel social e tamén territo-rial,
o debate crítico arredor da propia Unión
Europea e do euro desenvólvese a partir fun-damentalmente
de dúas teses contrapostas.
Dunha banda, baixo a focaxe do euro-peísmo
oficial –subscrito entre outros pola
socialdemocracia sistémica, que as máis das
veces partilla posición coa dereita neolibe-ral–
redúcese o alcance do problema á co-rrelación
de forzas entre o que serían as
correntes de carácter progresista e o bloque
ultraliberal, hoxe hexemónico a nivel conti-nental.
De aí que a partir desa tese se insista
na invocación abstracta de Europa como es-pazo
de progreso, liberdade, solidariedade e
benestar. Unha proxección que enlaza coa
percepción social de Europa xeraba en am-plas
capas sociais por contraste, por exem-plo,
coa ditadura fascista nacional-católica
imperante no Estado español desde o 1939.
Porén, a esquerda transformadora ou al-ternativa,
sen negar que a hexemonía neoli-beral
agrava os efectos, sitúa o problema
europeo no deseño mesmo do chamado pro-ceso
de construción europea. Desde esa óp-tica,
as políticas de axuste e duros recortes
impostas desde a Troika non só non represen-tan
unha contradición coa folla de rota orixinal
da UE, senón que responden precisamente ao
seu deseño político desde o inicio.
Presentadas sucintamente ambas as dúas
grandes posicións, áchase que un breve per-corrido
histórico, en chave crítica, das orixes
e desenvolvemento da construción europea
da que nacerán a CEE, logo a UE e máis
tarde o euro, é o mellor método para discer-nir
o fundamento que unha e/ou outra
teñen. Aliás, este percorrido cronolóxico
debe servir tamén para dar resposta a tres
preguntas chave: Por que e para que nacen
a UE e o euro? Quen promove e dirixe este
proceso? A quen beneficia?
As políticas de axuste e duros
recortes impostas desde a
Troika responden precisamente
ao deseño político da UE.
Tratado de París do 18 de abril de 1951 polo que nace a Comunidade Europea do Carbón e o Aceiro

Cartaz do Plan Marshall promovendo
a "unidade de Europa".
3
Cronoloxía crítica do
proceso de construción
europea
1920-1939
Os precursores ideolóxicos:
O diplomático e político francés Aristide
Briand e o aristócrata austro-francés Richard
de Coudenhove-Kalergi son os principais va-ledores,
nese período, da idea dunha federa-ción
europea, no caso de Briand, e dun
movemento paneuropeo no que respecta a
Coudenhove-Kalergi. Pesan na súa arela de
superar a división do continente, as terríbeis
destrucións e perdas humanas producidas
pola Grande Guerra (a Primeira Guerra Mun-dial
causara arredor de 20 millóns de mortos
e 22 millóns de feridos entre 1914 e 1918).
Os precursores capitalistas:
O 30 de setembro de 1926, constitúese
o Cártel do Aceiro, unha alianza dos gran-des
industriais da metalurxia de Francia, Ale-maña,
Bélxica, Luxemburgo e Sarre. Son os
mesmos industriais que, entre bastidores, ali-mentan
a caixa B das organizacións de ex-trema
dereita en toda Europa, a comezar
polas de Alemaña e Francia.
1939-1945
O Gran Reich europeo:
O nazismo constrúe un inmenso imperio
europeo, co III Reich alemán como centro
racista, expansionista e militarista, ao servizo
dos grandes industriais que o financiaron nos
anos 30 para confrontar “o perigo xudeo-bolxevique”
e o pulo revolucionario das loitas
obreiras do continente. Europa saíu devas-tada
dunha guerra na que morreron entre 55
e 60 millóns de persoas.
1945-1957
A Europa americana:
En xullo do 1947, reúnese en París a
“Conferencia dos 16 para a coordinación da
axuda americana á recuperación de Europa”.
Entre as condicións dese préstamo de 13.000
millóns de dólares, coñecido popularmente
como Plan Marshall, estaba a expulsión dos
ministros comunistas nos gobernos de Eu-ropa
beneficiarios do mesmo. Francia e Ho-landa
usaron unha grande parte deses
fondos para financiar as súas guerras colo-niais
en Vietnam e Indonesia respectiva-mente.
Europa devolverá con creces eses
fondos aos Estados Unidos, que nesa xo-gada,
penetran amplamente nos mercados
europeos, colocan os seus excedentes nun
momento de crise de sobreprodución da in-dustria
norteamericana e aseguran a súa su-premacía
militar coa constitución da OTAN
en 1949.
Robert Schuman, ministro de exteriores
francés, presenta publicamente, o 9 de maio
de 1950, o proxecto do que será finalmente
a Comunidade Económica do Carbón e do
Aceiro. Un proxecto aprobado de urxencia
por un Consello de Ministros que só ten co-ñecemento
da proposta ao chegar á reunión.
A falta de transparencia e de democracia, e
o poder absoluto dos tecnócratas marcarán a
construción europea desde o comezo.
A falta de transparencia e
de democracia, e o poder
absoluto dos tecnócratas
marcarán a construción
europea desde o comezo.
Trincheira durante a Primeira
Guerra Mundial (1914-1918)

4
O Consello de Europa aproba o 8 de de-cembro
de 1955 a definitiva bandeira de Eu-ropa.
O seu deseñador, o artista alsaciano
Arsène Heitz, recoñecerá posteriormente a
inspiración mariana do deseño: as 12 estre-las
amarelas da coroa luminosa da Virxe e o
azul do seu manto. Esa simboloxía mariana
xa estaba representada nunha vidreira da
catedral de Estrasburgo e foi a fonte directa
de inspiración.
1957-1973
A Europa en crecemento:
En 1968, elimínanse totalmente as alfán-degas
dentro da Comunidade Económica Eu-ropea.
O Plan Mansholt (socialista holandés)
establece a supresión de 5 millóns de hectá-reas
de cultivos, a redución na metade da po-boación
agrícola e a eliminación de 250.000
vacas leiteiras.
1973-2013
Europa en crise:
Os alargamentos sucesivos da CEE
(1973, 1981, 1986) son precedidos sempre
“de vagas de reconversións industriais e
agrarias (siderurxia, construción naval,
pesca, agricultura, etc.), tanto nos Estados
membro como nos aspirantes.”
O 7 de febreiro de 1992, fírmase o Tra-tado
de Maastricht, ou Tratado sobre a Unión
Europea. Este significa un paso fundamental
na desregulación e na financiarización da
economía ao situar o novo horizonte dunha
moeda única para a UE. Consolida igual-mente
as transferencias de soberanía desde
os Estados aos organismos e mecanismos da
UE. Vía libre ao neoliberalismo, como dou-trina
oficial.
O 1 de xaneiro do 2002, ponse en circu-lación
o Euro, provocando unha suba encu-berta
dos prezos e unha perda real de poder
adquisitivo da poboación traballadora. O do-minio
total do Banco Central Europeo sobre
as políticas monetarias impide que os gober-nos
podan usar a moeda para gañar compe-titividade
de cara ao mercado exterior,
favorecendo o empeoramento das condi-cións
salariais e laborais.
O 1 de decembro de 2009, entra en vigor
o Tratado de Lisboa, logo de sucesivos fraca-sos
para facer aprobar o proxecto dunha
Constitución Europea (a vitoria popular do
non nos referendos en Irlanda, Francia e Ho-landa
retrasou a axenda do proceso, mais
non foi impedimento para que os gobernos
pasaran por alto “a vontade popular expre-sada
polo sufraxio universal”). A democracia
non é benvida na Unión Europea.
Os sucesivos alargamentos
da CEE foron precedidos
por vagas de reconversións
industriais e agrarias.
A posta en circulación do Euro
provoca unha suba encuberta
dos prezos e unha perda real
de poder adquisitivo da
poboación traballadora.
Sinatura dos Tratados de Roma o 25 de marzo de 1957.
A bandeira da UE está inspirada na
imaxe da Virxe María.

Arredor dun 70% das
decisións de carácter legal
que afectan á cidadanía dos
Estados inseridos na UE son
adoptadas polas diferentes
institucións da Unión.
5
A democracia negada
Como funciona realmente a UE?
Estímase que arredor dun 70% das deci-sións
de carácter legal e normativo que afec-tan
á cidadanía dos Estados inseridos na UE
son adoptadas polas diferentes institucións
da Unión. A normativa europea, naqueles
asuntos de competencia exclusiva ou mesmo
nos de competencia compartida cos Estados
prevalece sobre a lexislación estatal.
Quen toma as decisións?
A UE articúlase en catro institucións principais:
O Consello de Europa. Está integrado
polos Xefes/as de Estado ou de Goberno
dos países membro. Reúnese como mí-nimo
cada seis meses. A pesar de non ter
capacidade formal para a aprobación ou
modificación de leis, é o organismo chave
na medida en que é quen define a
axenda política da UE.
O Parlamento Europeo. Integrado por
deputadas e deputados elixidos nos dife-rentes
estados membro. Ten dúas sedes:
Bruxelas e Estrasburgo.
O Consello da Unión Europea. Nel
están representados os gobernos dos Es-tados
membros. A súa presidencia é ro-tatoria.
A Comisión Europea. Representa, de
feito, o executivo da Unión Europea. A
súa composición é designada, de feito,
polos Gobernos dos Estados membro.
En función da axenda fixada desde o
Consello de Europa, o Parlamento Europeo,
o Consello da UE e máis a Comisión son as
tres institucións que participan directamente
na elaboración normativa ou lexislativa, to-mando
as decisións través dun mecanismo
denominado “procedemento lexislativo ordi-nario”
(antes coñecido como “codecisión”),
no que o Parlamento Europeo comparte a
capacidade de decisión coas outras dúas ins-titucións,
agás naquelas que ten reservado
dereito a veto.
Competencias
A Unión Europea pode lexislar e adoptar
actos vinculantes con carácter exclusivo, por
riba da soberanía dos Estados membro, en as-pectos
como: a unión aduaneira, as normas
de competencia no mercado interior, a polí-tica
monetaria da zona euro, a conservación
biolóxica dentro da política pesqueira común,
a política comercial común e a subscrición de
acordos internacionais nestas materias.
Existen ademais outras competencias
compartidas, nas que os Estados poderán
exercer a súa soberanía na medida en que a
UE non exercera a súa competencia (isto é en
aspectos non regulados a nivel comunitario),
como son: política social (no referido aos tra-tados),
a cohesión económica, social e terri-torial,
a agricultura e a pesca, o medio
ambiente, a protección dos consumidores, o
transporte, as redes transeuropeas, a ener-xía,
o espazo de liberdade, seguridade e xus-tiza,
asuntos comúns de saúde públicas.

Amais das anteriores, a UE non impedirá
aos Estados exercer as súas competencias
en materia de investigación, desenvolve-mento
tecnolóxico e o espazo, cooperación
ao desenvolvemento e axuda humanitaria.
Con carácter especial a UE dispón de com-petencias
tamén para apoiar, coordinar ou
complementar a acción dos Estados en ma-teria
de protección da saúde, industria, cul-tura,
turismo, ensino, formación profesional,
xuventude, deporte, protección civil ou coo-peración
administrativa.
Déficit democrático da UE
Malia que os seus defensores subliñan a
pretendida “vontade democrática” sob a que,
na súa opinión, se edificou o proceso de
construción europea, unha das principais
eivas das que adoece -desde a súa xénese- a
estrutura institucional da Unión Europea é o
denominado déficit democrático. Por tal en-tendemos
a carencia de suficiente lexitimi-dade
democrática das diferentes institucións
que conforman a UE, na medida en que a ci-dadanía
dos Estados membro non posúe ca-pacidade
efectiva para incidir na lexislación e
actividade dos organismos comunitarios,
malia que as decisións adoptadas por estes,
como xa se sinalou, ten un impacto de
grande relevo nas súas vidas.
Académicos como Joseph Weiler, Andreas
Føllesdal, Simon Hix, Fritz Scharpf ou Jürgen
Habermas, entre outros, teñen analizado de
maneira pormenorizada as principais falen-cias
en termos democráticos da instituciona-lidade
europea, que se poden sintetizar en
catro eixos:
Non división de poderes na UE.
Funcionamento pechado da Comisión Eu-ropea
e do Banco Central Europeo.
Elección e funcionamento da institucionali-dade
comunitaria con parámetros moi dife-rentes
aos que se aplican para as institucións
dos Estados.
Debilidade do Parlamento Europeo, con
base en:
sEscasa participación electoral nos comi-cios
dos que resulta elixida a Eurocámara.
sAusencia de contraposición real de op-cións,
por mor dos reiterados acordos entre
os dous grandes grupos (Partido Popular
Europeo e Partido Socialista Europeo)
sNon elección da Comisión Europea nin
da súa Presidencia (só dereito a veto).
sIncapacidade para exercer o control
sobre a Comisión Europea e o Consello
da UE.
A participación cidadá é obxectivamente
indirecta e limitada apenas á elección cada
cinco anos do Europarlamento. Unha institu-ción
que lonxe de funcionar como “o maior
lexislador democrático do mundo”, como o
presentan os analistas menos críticos, non ten
os poderes nin capacidades propias dun Par-lamento,
xa que non pode aprobar por si pro-pio
a lexislación comunitaria (directivas,
normas, regulamentos...) e precisa da ratifi-cación
do Consello da UE, unha institución
que non é resultado da elección directa por
sufraxio. Asemade, o Parlamento non ten ca-pacidade
para fiscalizar nin controlar a actua-ción
da Comisión nin do Consello da UE, que
en contraste contan con importantes poderes.
Mais, que efectos concretos ten o déficit
democrático na cidadanía europea? A este
respecto o profesor de Ciencias Políticas da
Universidade Pompeu Fabra, Francesc Pau i
Vall, achegaba a súa resposta a esta impor-tante
cuestión nun artigo publicado no diario
El País (18/04/2013) intitulado ¿Democracia
Europea? no que afirmaba que “quen adopta
as decisións estratéxicas é o Consello Euro-peo,
que está formado polos xefes de Estado
e de Goberno dos países membros e que non
se debe confundir co Consello da Unión Eu-ropea
xa referido. O Consello Europeo elixiu,
na práctica a José Manuel Durão Barroso pre-sidente
da Comisión Europea e a Mario
Draghi presidente do Banco Central Europeo,
e influíron decisivamente na elección de
Christine Lagarde como presidenta do Fondo
Monetario Internacional, todos baixo a su-pervisión
de Angela Merkel, chanceler alemá.
Estas persoas que nós non eliximos e que for-man
o que se denomina a troika comunita-ria,
deciden, desde a perspectiva económica
o que deben facer países como España, Gre-cia,
Italia ou Chipre“
6
A cidadanía dos Estados
membro non posúe capacidade
efectiva para incidir na
lexislación e actividades dos
organismos comunitarios.
A Eurocámara non ten os
poderes nin capacidades
propias dun Parlamento. Non
pode aprobar por si propia a
lexislación comunitaria.

O Capital pretende resolver as súas con-tradicións,
agravadas pola presente crise sis-témica
mais que son consubstanciais a este
sistema fallido, a costa do maior empobre-cemento
das clases populares que constitúen
a maioría social. A disputa de plusvalía, agu-dizada
por un capitalismo senil que se resiste
a asumir o seu devalar –ilustrado polas enor-mes
dificultades para a súa autorreprodución
en ritmos e cantidades suficientes– desenvól-vese
coma sempre a través da enaxenación
(privada) da riqueza xerada polo traballo.
A radicalización da loita de clases no
marco da vixente crise do capitalismo ten
efectos moi evidentes en Europa, onde o vir-tual
“Estado do benestar” ten sido literal-mente
derribado por unha vaga de recortes
sen precedentes que afectan tanto a servi-zos
públicos esenciais, como son o ensino ou
a sanidade, como tamén a dereitos sociais,
cunha agresiva precarización das condicións
laborais e o masivo empobrecemento de sa-larios
e pensións, e mesmo do xa ultralimi-tado
réxime de liberdades e dereitos civís.
No cerne desta ofensiva sitúase a denomi-nada
Troika.
Mais, a que chamamos Troika? O que
hoxe se presenta como “Troika” é só unha
nova expresión para definir un vello suxeito,
estruturalmente imperialista e supeditado aos
intereses xeoestratéxicos dos EUA. Con Troika
nos referimos a unha tríada institucional, eri-xida
sen ningún visado democrático sob a ar-ticulación
da sección para Europa do Fondo
Monetario Internacional canda dous dos prin-cipais
órganos da Unión Europea: a Comisión
Europea (o seu executivo) e o Banco Central
Europeo (que representa de feito o seu brazo
“armado” no ámbito financeiro-monetario).
Esa Troika actúa sen reparos como verdadeira
punta de lanza dos intereses do gran capital
monopolista contra os intereses da maioría
social e os pobos que hoxe fican integrados
no espazo UE. Unha ofensiva especialmente
dura no caso daqueles Estados integrados na
zona euro, polos efectos dunha política mo-netaria
que profunda nos desequlibrios terri-toriais
existentes no seo da Unión ao se
supeditar aos intereses das dúas principais
potencias: Alemaña e Francia.
É a Troika quen, actuando como outrora o
fixeran as metrópoles dos vellos imperios colo-nias,
impón durísimas condicións aos Estados
membro a cambio de liñas de financiamento –
que non son a fondo perdido– para os deno-minados
programas de “rescate”, que en
realidade se limitan a apuntalar a solvencia,
Con Troika nos referimos
a unha tríada institucional,
erixida sen ningún visado
democrático, sob a articulación
do FMI, a Comisión Europea
e o BCE.
7
A que chamamos Troika?
Herman Van Rompuy (Presidente do
Consello Europeo), Christine Lagarde
(Directora do Fondo Monetario
Internacional) e José Manuel Durão
Barroso (Presidente da Comisión Europea)

asegurar o pagamento da débeda coa banca
do centro do continente e salvar as contas de
resultados do grande capital financeiro.
O deseño destes programas resulta
tamén na conversión en débeda pública,
computábel a efectos de déficit dos Estados,
o que era débeda privada con orixe no sis-tema
de crédito interbancario (os préstamos
e capital circulante entre as propias entida-des
financeiras e co BCE). Extremo que fica
demostrado no caso do Estado español, xa
que os 41.000 millóns de euros solicitados
polo Goberno de Mariano Rajoy para os in-xectar
no sistema financeiro do Estado, foron
recibidos co aval do Estado como garantía.
Desta maneira e malia que existe o com-promiso
formal de que as entidades financeiras
que se serviron desa liña de crédito terán que
devolver os recursos que se lle transferiron,
operacións de venda como a de NovaGalicia-
Banco ao banco privado venezolano Banesco
(que só pagará 1.003 millóns dos preto de
10.000 millóns de axudas públicas e do fondo
de garantía de depósitos que se inxectaron no
banco galego), deixou en evidencia que non se
producirá tal reversión e que polo tanto o pro-grama
de rescate será financiado a conta de
recursos públicos, o que sumado ás restricións
impostas desde a UE ao Estado español provo-cará
(a falta dunha reforma fiscal progresiva)
que a vaga de recortes iniciada no gasto pú-blico
continúe con carácter de permanencia (e
non apenas conxunturalmente como se argu-menta
oficialmente).
Engádese tamén o factor da denominada
“condicionalidade” deses programas de res-cate.
As liñas de axuda fornecidas pola
Troika están condicionadas a duros planos de
axuste, que conculcando a vontade dos
pobos constitúen a maior regresión en ma-teria
de dereitos sociais e laborais da nosa
historia recente. Así o ilustra o acontecido en
Grecia (cun plano de recortes brutal e un
empobrecemento xeneralizado da poboa-ción),
en Italia, en Portugal, en Irlanda e
tamén no Estado español. Se ben neste últi-mos
casos os rescates foron intervencións
máis matizadas, sobre todo no caso do Es-tado
español pola dimensión (a nivel PIB) da
súa economía no conxunto da zona euro,
que puña en risco a propia viabilidade da
moeda única.
Laminación da democracia
formal
Constátase que a ofensiva do Capital non
respecta nin os limites das democracias for-mais,
e é cada día máis patente que o poder
real radica moi lonxe de Parlamento e Go-bernos.
Deixa ao descuberto tamén que no
marco do capitalismo ningunha conquista
social é permanente. Que todo, absoluta-mente
todo, está en disputa, mesmo aquilo
que foi logrado por décadas de loitas sociais
e coa anuencia dunha correlación de forzas
máis favorábel, grazas a existencia doutro
bloque histórico (antagónico ao imperialista)
hoxe desaparecido.
É tamén a emerxencia da Troika, e o im-pulso
desde esta instancia non-democrática
dos paquetes de recortes -logo executados
con total complicidade polos gobernos esta-tais
da dereita neoliberal e da socialdemo-cracia
sistémica-, un síntoma evidente de que
o desenvolvemento do capitalismo pasa polo
debilitamento, cando non negación, da so-beranía
nacional e popular dos pobos.
Todo o anterior verifica ademais que non
cabe distinción conceptual entre o que cha-mamos
Troika e o conxunto das institucións
que vertebran a actual Unión Europea. Non
son algo diferente, senón denominacións di-ferentes
para un mesmo suxeito. Non se
pode distinguir, xa que logo, Troika da propia
UE. Tampouco existe unha desviación da UE
dunha folla de rota que nunca tivo, a pesar
de que existan actores políticos e sociais que
insistan en proxectala como garante de be-nestar,
desenvolvemento social e das liber-dades.
Precisamente o contrario. A ofensiva
antipopular que capitanea a Troika axústase
plenamente ao deseño histórico, político,
económico e tamén militar que a clase do-minante
edificou en Europa tras a Segunda
Guerra Mundial e que radicalizou tras a de-rrota
da Unión Soviética a principios dos 90.
8
Non cabe distinción
conceptual entre o que
chamamos Troika e o conxunto
das institucións que vertebran
a actual Unión Europea.
As liñas de axuda fornecidas
pola Troika están condicionadas
a duros plans de axuste que
constitúen a maior regresión en
materia de dereitos sociais e
laborais da historia recente.

9
A UE e a globalización neoliberal:
a Europa do capital
A globalización neoliberal dá folgos, como
nunca antes, ao proceso de centralización (te-rritorial)
e concentración (de clase) da riqueza
e do poder. Nese proceso xogan un papel fun-damental
os Estados Unidos e a Unión Euro-pea,
e na actualidade tamén os BRICS, que
cuestionan a hexemonía dos primeiros mais
non o sistema económico e social dominante.
Estes dous eixos do capitalismo aceleráronse
coa crise, xa que esta é un profundo axuste no
reparto da riqueza producida, a costa das cla-ses
populares e dos territorios dependentes,
que se sustenta exclusivamente na lei do máis
forte.
Esta tendencia xa existía previamente á
crise, mais esta intensificouna. Por exemplo,
no aspecto social, destaca o relatorio sobre
salarios 2012-2013 da OIT que a produtivi-dade
media 1999-2011 nos estados “desen-volvidos”
medrou o dobre que os salarios,
especialmente na última década, incluíndo o
período da crise. Saliéntase neste informe
que: “A tendencia mundial resultou nun cam-bio
na distribución do ingreso nacional, cunha
menor participación dos traballadores, men-tres
que a participación do capital na renda
aumenta nunha maioría de países. Ata en
China, un país onde os salarios, a groso modo,
triplicáronse durante a última década, o PIB
aumentou a unha taxa maior que a masa sa-larial
total; xa que logo, a participación do tra-ballo
na renda diminuíu. A caída na
participación do traballo débese ao avance
tecnolóxico, á globalización do comercio, á ex-pansión
dos mercados financeiros e á declina-ción
en densidade sindical, o cal erosionou o
poder de negociación dos traballadores. A glo-balización
financeira, en particular, podería ter
xogado neste aspecto un papel maior do que
se pensaba anteriormente”. No extremo
oposto están as 1.645 persoas que, segundo
a revista Forbes, teñen unha fortuna superior
aos 1.000 millóns de dólares no ano 2014
cun patrimonio total de 6,4 billóns de dóla-res;
foron 219 máis que un ano antes.
Este medre da desigualdade tamén se
manifesta cun aumento do poder económico
e político do centro na periferia. Concreta-mente,
o investimento directo da Unión Eu-ropea
na América Latina xa é a esta altura
moito maior que o dos Estados Unidos (a po-tencia
hexemónica na zona dende a segunda
Guerra Mundial). No período 2006-2010, o
investimento da UE representou o 40% (uns
30 mil millóns de dólares anuais) fronte ao
28,2% de Estados Unidos e Canadá. En total,
na rexión, o investimento acumulado era no
ano 2010 de máis de 500.000 millóns de dó-lares.
O retorno dos beneficios aos países de
orixe foi de promedio na América Latina,
entre 2006 e 2011, de 92.000 millóns de dó-lares
ano (tanto como a suma do PIB de
Ecuador e a República Dominicana). En moi-tos
casos, como na Arxentina, Chile e Perú,
practicamente contrarrestaron a entrada de
capitais.
Joaquín Almunia, Vicepresidente e
Comisario Europeo de Competencia

10
O negocio da globalización
Se analizamos o investimento mundial
vemos a importancia da Unión Europea no
proceso da globalización neoliberal. Os in-vestimentos
da UE no exterior foron, no pe-ríodo
2006-2010, por rexións, os seguintes:
31,1% nos Estados Unidos; 24,6% noutros
países de Europa; 5,9% en África; 12,6% en
estados en vías de desenvolvemento de Asia;
6,1% en América Latina; e o 19,7% noutros
estados. Neste período, os países da UE in-vestiron
un 57,2% do total da exportación de
capitais noutros estados da propia Unión
(fonte: Cepal). Por investimento directo no
exterior, no ano 2009, o primeiro é Estados
Unidos, con 3.259.000 millóns de dólares,
seguido de Francia 1.759.000 millóns, Reino
Unido 1.643.000 millóns, Alemaña
1.403.000 millóns e Países Baixos 866.100
millóns. O Estado español figura en noveno
lugar, por diante de China e Italia, con
633.300 millóns. No caso do investimento
directo exterior recibido, están primeiro os
Estados Unidos, e despois Francia, Alemaña
e Reino Unido. E o Estado español no sétimo
lugar con 663.100 millóns de dólares de in-vestimento
foráneo. Como se pode ollar, no
caso do estado español, unha cifra moi equi-librada
en relación coa entrada de capital ex-terior
(fonte: CIA).
As corporacións transnacionais utilizan as
grandes potencias para impoñer os seus in-tereses,
mentres procuran a maior autono-mía
dos mercados “estatais” para manter
unha maior autonomía. Un exemplo témolo
nas grandes empresas españolas. Nos nove
primeiros meses de 2012, Telefónica, Iber-drola,
Santander e BBVA obtiveron dous ter-cios
dos seus lucros fóra do Estado español,
especialmente en Brasil, México e Chile, na
América Latina, e despois na Europa. Outras
multinacionais, que cotizan no IBEX, como
Endesa, obtiña fóra un 43,7%, e Gas Natural
un 42,7%. No caso de Zara, para o primeiro
semestre fiscal, os beneficios exteriores re-presentaban
o 77,1%. Nas construtoras, as
porcentaxes son aínda maiores, xa que ACS
conseguiu un 82% da súa facturación fóra,
Abengoa un 71%, etc. (Expansión, 20-11-
2012).
O auxe do investimento exterior, co re-torno
de importantes beneficios ao pais de
orixe, está acompañado por un medre do co-mercio
exterior, en boa medida entre as pro-pias
corporacións e as súas filiais. A UE,
segundo datos de 2011, importaba máis do
que exportaba, cun desequilibrio duns 200
mil millóns de euros por ano. Se analizamos
por países, no relativo ao comercio exterior
da UE, Alemaña, Irlanda e os Países Baixos
tiñan un saldo moi positivo, mentres que o
Reino Unido, Francia, o Estado español, Italia,
Grecia e Portugal, destacaban por todo o
contrario. Amosando como lle afecta negati-vamente
o valor do euro e as normas arance-larias
en vigor. Os Estados Unidos mantiñan
As corporacións transnacionais
utilizan as grandes potencias
para impoñer os seus
intereses.
Reunión do G8.

un déficit moi forte coa UE, mentres Rusia,
China e Noruega eran os que conseguían os
mellores resultados. Son cifras que xustifican o
interese de Estados Unidos por mudar as nor-mas,
e por que Alemaña só olla vantaxes no
futuro TLC entre a UE e USA.
Ofensiva imperialista
A expansión exterior das potencias impe-rialistas
vese moi favorecida pola eliminación
das moedas “nacionais”, dos aranceis, xunto
coa financiarización da economía, e agora os
TLCs, que dan pulo ao proceso de globaliza-ción
neoliberal, en beneficio das grandes em-presas
(e fortunas), que son as únicas capaces
de competir a ese nivel. Dáse así folgos ao
mesmo tempo á especulación, á economía
delituosa en todas as súas variábeis e á co-rrupción.
A globalización debilita a capaci-dade
de presión das clases populares e polo
tanto a democracia e os mecanismos de con-trol
institucional dos pobos. As grandes em-presas,
que son as que marcan as accións dos
gobernos burgueses (nesta correlación de for-zas),
xa non dependen do mercado interno
para colocar os seus produtos, xa que contan
cun vizoso mercado internacional, polo que
poden dislocar a produción alí onde custe
menos, ou reducir os salarios locais (pola
existencia dunha man de obra de reserva
mundial), para así optimizar os lucros.
En relación ao papel do capitalismo
dinos Adrián Sotelo Valencia: “O capitalismo
norteamericano, europeo e global, está che-gando
a un estadio do proceso histórico da
acumulación de capital e da división interna-cional
do traballo onde produce menos valor,
plusvalor e, polo tanto, tende a castigar as
taxas de lucro e elevar o déficit financeiro dos
Estados os que, como se olla na Unión Euro-pea,
tamén intentan paliar recurrindo a unha
maior explotación do traballo mediante au-mentos
desmedidos do tempo de traballo sen
compensación salarial, maior intensificación
do traballo e un cúmulo de medidas de aus-teridade
e da redución do consumo da pobo-ación”
(Los rumbos de trabajo; Editora
Miguel Ángel Porrúa; México)
En calquera caso, o papel da Unión Euro-pea
no escenario mundial non é máis que un
reflexo lóxico da correlación de forzas e da
súa evolución. Un proceso no que as clases
dominantes fóronse fortalecendo en detri-mento
do movemento popular, do move-mento
obreiro, e das forzas de esquerda.
Non é casual que a UE sexa o centro dos re-cortes
sociais e democráticos, que se están a
facer mesmo naqueles estados menos afec-tados
pola crise e máis poderosos (como Ale-maña
e Francia), e que nalgúns casos alente
as posturas máis militaristas e intervencionis-tas.
Ademais, todo indica que son cambios
estratéxicos, e que no futuro haberá novas
medidas regresivas.
Este axuste entre clases e entre territorios
abrangue ademais, da cuestión económica e
laboral, todos os ámbitos da vida humana,
dende o social até o militar, dende a cultura
até a ecoloxía, dende a igualdade de xénero
até a democracia. En poucas palabras: nin-gún
país, actividade, e ningunha clase social
fica á marxe desta confrontación. Polo tanto,
é unha contradición que só se pode resolver
no ámbito político, cunha mudanza na corre-lación
de forzas e un cambio sistémico. E isto
é fundamental especialmente para a periferia
do sistema, tanto social como territorial.
A globalización debilita a
capacidade de presión das
clases populares e, polo
tanto, a democracia e os
mecanismos de control
institucional dos pobos.
Non é casual que a UE sexa o
centro dos recortes sociais e
democráticos, que se están a
facer mesmo naqueles estados
menos afectados pola crise.
11
Milicias fascistas do denominado
euromaidan na Ucraína.

A Unión Europea está
asociada a un proxecto de
control do mundo baseado
no inmenso poder militar
dos Estados Unidos.
12
O papel xeo-estratéxico da UE
como polo imperialista
O avance da globalización neoliberal, ou
sexa, do capitalismo na súa etapa senil
(como o caracteriza graficamente Samir
Amin), non é mais ca unha nova forma de
imperialismo, tal como se reflicte na álxida
disputa polo reparto das áreas de influencia
entre os Estados Unidos e os seus aliados da
Unión Europea, Xapón, Corea do Sur, Ca-nadá,
Australia, etc. e as potencias emerxen-tes,
os chamados BRICS (Brasil, Rusia, India,
China e Sudáfrica). Entre estas últimas hai
que salientar a China e a Rusia, polos seus
recursos e poder militar; por esta razón con-céntranse
nelas os ataques do vello imperia-lismo
(Estados Unidos e aliados). Tampouco
fican á marxe do conflito coas potencias he-xemónicas,
aqueles países que queren man-ter
a súa soberanía, como Siria, Irán, e
fundamentalmente os que integran a ALBA.
Neste último caso, quérese evitar o exercicio
da soberanía por estas nacións e liquidar a
construción dun modelo económico e social
alternativo, favorábel ás clases populares e
de respecto aos dereitos nacionais dos pe-quenos
países.
Mais, o preocupante, e moi importante
para a análise da situación actual no mundo,
é o papel da Unión Europea. Un bloque po-lítico
económico onde as contradicións van a
máis, a medida que o capitalismo se desen-volve.
Todos os datos amosan que a UE
aposta por un sistema que aumenta arreo as
desigualdades sociais e entre territorios, no
que desaparecen linguas e culturas, medra a
especulación, a economía delituosa, a co-rrupción
e a inseguridade cidadá. Non se dá
solución a problemas da humanidade que
ademais se agudizan co tempo, como o eco-lóxico,
demográfico, o esgotamento de recur-sos
enerxéticos e materias primas, e a
desaparición de especies vexetais e animais.
A resposta a estas eivas e atrancos é cada vez
menos integradora, e máis excluínte e agre-siva
coas clases subordinadas e os países
máis débiles e/ou dependentes. De aí que a
militarización dos conflitos, o recurso á vio-lencia
sistémica, a supresión de dereitos de-mocráticos
básicos, a espionaxe global e un
control férreo dos medios de comunicación
de masas, vaise convertendo na resposta nor-malizada
dun sistema só funcional aos gran-des
poderes económicos. Nesta etapa o
capitalismo é un sistema destrutivo que traba
calquera solución acorde coas necesidades
da humanidade.
O aliñamento atlantista
En calquera dirección que ollemos, todo
reflicte que a Unión Europea está asociada a
un proxecto de control do mundo baseado no
inmenso poder militar dos Estados Unidos. O
militarismo é o que lle permite a Washington
axer con total impunidade, dando carta de le-galidade
á forza económica, á agresión e á
ocupación, esmagando as regras internacio-nais
vixentes, construídas con tanto sangue e
sacrificio. Tamén utiliza a espionaxe para rou-bar
no exterior patentes e pescudar na vida
de dirixentes políticos e sociais. E de ser ne-cesario,
invade os países co obxecto de se
apropiar os seus recursos ou utilizalos como
bases xeo-estratéxicas. Véxase que no refe-rente
á espionaxe, malia afectar a grandes
empresas europeas e presidentes/as de go-bernos
aliados de Washington, para alén dal-gunha
protesta, para saír do paso diante da
sociedade, pasou axiña a ser unha anécdota.
Isto amosa dous aspectos da asociación entre
os Estados Unidos e a Unión Europea: que
para as clases dominantes europeas esta
alianza é fundamental, e que se dá nunha re-lación
de subordinación.
En relación co papel da Unión Europea no
escenario internacional, afirma Samir Amin
(http://marxismocritico.com /2013/05/24/
A UE aposta por un sistema
que aumenta as desigualdades
sociais e entre territorios, no
que desaparecen linguas
e culturas, medra a
especulación, a economía
delituosa, a corrupción e
a inseguridade cidadá.

Todos os países da UE,
coinciden nunha fronte común
no exterior, así como no
obxectivo da desregulación
laboral, da privatización e
da utilización do Estado para
favorecer os intereses das
grandes empresas.
13
la-implosion-del-sistema-europeo/): “A causa
da aparición deste imperialismo colectivo é a
necesidade de enfrontar unidos o desafío dos
pobos e estados periféricos de Asia, África e
América Latina, desexosos de fuxir da súa
subordinación. O segmento imperia lista eu-ropeo
en cuestión involucra só a Europa occi-dental,
cuxos estados na época moderna
foron sempre imperialistas, posuisen ou non
colonias, xa que teñen e sempre tiveron unha
participación na renda imperialista. Pola con-tra,
os países de Europa do Leste non teñen
acceso á mesma, xa que carecen de multina-cionais
propias. Tragáronse a ilusión de que
teñen dereito a ela só polo seu europeísmo. Al-gunha
vez serán capaces de desfacerse desa
ilusión? O imperialismo, ao se ter convertido
en colectivo e permanecendo así no futuro,
comparte en relación ao Sur unha política
común –a da tríada–: unha política de agre-sión
permanente contra os pobos e os Estados
que se atreven a poñer en cuestión o seu sis-tema
de globalización. Este imperialismo co-lectivo
ten un líder militar, e unha potencia
hexemónica: Estados Unidos. Enténdase, pois,
que nen a Unión Europea nen os seus estados
teñen unha política exterior. Os feitos demos-tran
que non hai máis que unha soa realidade:
a aliñamento detrás do que Washington de-cida
(talvez de acordo con Londres). Visto
desde o Sur, Europa non é máis que o aliado
incondicional de Estados Unidos.”
Hai quen fronte á evidencia imperialista
da Unión Europea afirma que mesmo así, trá-tase
dun capitalismo máis humano, alterna-tivo
ao anglo-saxón, mais a práctica amosa
que ten na potencia norteamericana o seu
referente económico e social (a visita de
Rajoy a Obama para conseguir o seu respaldo
nos axustes que está a facer é clarificadora).
Evidentemente iso non quere dicir que non
existan diverxencias, mesmo confrontación
de intereses, mais no fundamental forman
un bloque común, tanto para frear o multila-teralismo
(especialmente o ascenso de China
e Rusia), como para agredir as nacións máis
débiles que pretendan desenvolver políticas
soberanas e un modelo económico e social
alternativo (os casos de Siria, Venezuela e
Cuba son de manual).
Tampouco hai unha actitude diverxente,
para alén de matices, entre a UE e os Estados
Unidos en relación á globalización neoliberal
e como tratar os bloques alternativos como a
ALBA, e moito menos en relación ao modelo
económico e social polo que se debe apostar.
Todos os países da UE, coinciden nunha fronte
común no exterior, así como no obxectivo da
desregulación laboral, da privatización e da
utilización do Estado para favorecer os intere-ses
das grandes empresas. E escenifícanse
cada vez menos as contradicións, para tirar
vantaxes na mesa de negociación a favor dos
grupos de poder europeos.
É a UE unha potencia
imperialista?
Gloria Teresita Almaguer, analista do
Centro de Estudos Europeos de Cuba, debu-llaba
nun artigo o papel da Unión Europea
no contexto internacional, e preguntábase se
era ou non unha potencia imperialista, dando
os seguintes argumentos (http://www.rebe-lion.
org/noticia.php?id=174993):

14
“– Como interpretar senón, que fose preci-samente
na década dos 70, cando a Unión Eu-ropea
decidiu institucionalizar a gran escala
as súas relacións coas súas ex colonias en todo
o mundo, creando para iso o Grupo África,
Caribe, Pacífico? Lémbrese que daquela, o
planeta enfrontábase a unha aguda crise, con
significativos impactos a escala global e en
consecuencia nos propios Estados do bloque,
¿non foi esta acción unha manobra estratéxica
para asegurar posicións?
– Como comprender cabalmente que fose
xustamente na década dos 90 cando a Unión
Europea iniciou un maior achegamento á
América Latina, se non se toman en conside-ración
as extraordinarias transformacións que
desde finais dos 80 viñan producíndose na xe-opolítica
mundial, e a necesidade dun reposi-cionamento
estratéxico dos grandes poderes
imperiais?
– Como explicar que no 2006 a UE botase a
andar unha moi agresiva “Estratexia de Com-petitividade”
baseada nunha moi discutíbel e
verdadeiramente falaz liberdade comercial con
todos os seus “socios”, se non se analiza a si-tuación
interna do bloque e a urxente necesi-dade
de elevar os niveis de crecemento e
emprego para evitar o agora moi evidente des-contento
social dos seus poboadores? De facelo
desde esta perspectiva, resulta evidente que non
se trata máis que dunha estratexia imperialista
de reposicionamento.
– Como entender con toda claridade a ur-xencia
da UE por impulsar os “Acordos de Aso-ciación
Económica”, enténdase Tratados de
Libre Comercio con todas as rexións, subrexións
e nacións específicas do “Sur xeopolítico” se
non se soubese da ameaza que supón para os
seus intereses imperiais a, ate dagora, des-feita
da Rolda de negociacións multilaterais
de Doha?
– Como explicar o “Plan de Actuación da
Unión Europea en prol da seguridade e a so-lidariedade
no sector da enerxía”, aprobado
en novembro do 2008 no contexto da “Se-gunda
Revisión Estratéxica” do devandito sec-tor,
que proxecta o estabelecemento de fortes
vínculos cos principais Estados e rexións pro-dutoras
ou coas maiores reservas enerxéticas
de todo o mundo, se non se parte da vulnera-bilidade
que nesta esfera presenta o bloque?
– Como interpretar o papel de acompaña-mento
da Unión Europea a EE.UU. na súa es-calada
de agresións no norte de África e no
Medio Oriente, o seu incentivo á desestabili-zación
nas eufemisticamente chamadas “pri-maveras
árabes”, o seu papel na horrenda e
inxustificada agresión a Libia, as súas san-cións
a Irán, a súa nefasta actuación contra
Siria? Son casuais estes actos ou responden
aos intentos de recolonizar e manter a domi-nación
sobre os valiosos e case incalculábeis
recursos naturais estratéxicos destas rexións?
– Como xustificar o silencio do liderado do
bloque, enténdase Consello, Comisión e Par-lamento
Europeo, así como a Alta Represen-tante
para a Política Exterior, Catherine
Ashton, ante a ofensiva agresión de varios Es-tados
membros ao Presidente Evo Morais? Su-cedería
o mesmo de se tratar de Barack
Obama? Non son acaso, accións propias
dunha vocación imperial dos devanditos Esta-dos
contra un dos países máis saqueados na
época colonial, e contra o primeiro presidente
indíxena dunha América Latina que hoxe se
resiste cada vez máis a ser tratada como patio
traseiro de ningún Imperio trasnoitado?
– É Imperialista a UE? Seguramente nin o
seu propio liderado se atreve a dubidalo, e
aínda que moito se empeñe en agochalo, son
moi poucos aos que pode confundir...”
Polo tanto, tendo en consideración o ca-rácter
imperialista da Unión Europea e as
súas consecuencias, tanto no exterior como
no interior, e todo indica que esta será a ten-dencia
dominante no futuro, é fundamental
para o pobo galego responder correctamente
algunha pregunta. É posíbel, con estas regras
de xogo neoliberais e as que se irán acumu-lando,
evitar que as nacións periféricas (espe-cialmente
as que carecen de estado propio)
sigan perdendo peso económico, poder polí-tico,
e identidade cultural e lingüística?

15
A moeda única: orixe e crise actual
Que é o euro?
O euro é a moeda única adoptada pola
Unión Económica e Monetaria (UEM) que se
emprega na chamada eurozona. A mesma
está integrada fundamentalmente por países
da Unión Europea máis tamén por outros
que non fan parte desta. O euro fica regu-lado
polo Sistema Europeo de Bancos Cen-trais
(SEBC), baixo dirección do Banco
Central Europeo (BCE), con sede en Ale-maña,
que é a instancia facultada para fixar
a política monetaria común.
Dos 28 Estados que integran actualmente
a UE, só 18 renunciaron á sua moeda pro-pia
para converxer no euro. Son Alemaña,
Austria, Bélxica, Chipre, Eslovaquia, Eslove-nia,
o Estado español, Estonia, Finlandia,
Francia, Grecia, Irlanda, Italia, Letonia, Lu-xemburgo,
Malta, Países Baixos e Portugal.
Canda estes, engádense outros seis Estados,
non integrados na UE, como son Andorra,
Mónaco, San Mariño, Cidade do Vaticano,
Montenegro e Kosovo. En total son 24 os Es-tados
do continente europeo no que o euro
é a moeda corrente.
Está previsto que outros 7 territorios poi-dan
adoptar no futuro a moeda única: Litua-nia
(despois de 2015), Polonia, Romanía e
Bulgaria (despois de 2016); República Checa
(despois de 2017); Hungría (despois de 2020)
e Suecia (sen data). Dinamarca e Reino Unido
teñen cláusulas de exclusión, polo que non
prevén adoptar o euro.
Como e para que nace a
moeda única?
Se ben o acordo polo euro estabeleceuse
no Tratado de Maastritcht 1992, subscrito
por doce países (entre eles o Estado español),
o proxecto de moeda única na CEE ten a súa
orixe na década dos anos 70. O 15 de de-cembro
de 1995 os Estados que daquela fa-cían
parte da UE acordan definitivamente a
creación da moeda común baixo a denomi-nación
euro.
ECU (European Currency Unit) foi o nome
que adoptou o sistema de conversión entre
as moedas que se acabarían por unificar no
euro. O 1 de xaneiro de 1999 entra en vigor,
mais unicamente a efectos de anotación e
transferencias. Será o primeiro día do ano
2002 cando se poña en circulación efectiva
coa emisión de billetes e moedas, cos que se
substitúen as anteriores moedas estatais.
Nesa altura o euro cambiábase por 0,90 dó-lares
norteaméricanos. En apenas 6 meses o
euro sobrepasaría a paridade co dólar, diná-mica
que se mantén no tempo. O seu má-ximo
histórico foi en xullo de 2008 cando un
euro atinxía equivalencia por importe de 1,59
dólares.
A posta en marcha da moeda única co-rrespóndese
coa terceira fase coa que cul-mina
a Unión Económica e Monetaria, que
representa a integración de varios Estados
para promover a liberdade de circulación de
mercadorías, servizos, persoas e capitais.
Mais, no concreto para que nace a
moeda única? Para dar resposta a esta cues-tión
o economista portugués, Pedro Car-valho,
apunta que se deben ter presentes
dúas cuestións fundamentais: Primeiro, que
o Euro e a União Económica Monetária não
são instrumentos neutros, são instrumentos
de classe, enquadrados no processo de classe
que constitui a União Europeia ao serviço do
grande capital e das grandes potências eu-ropeias.
É necessário lembrar que este pro-cesso
teve sempre o apoio activo das grandes
confederações patronais europeias represen-tadas
na UNICE e na ERT (mesa redonda dos
industriais europeus), Segundo que o Euro e
a União Económica e Monetária não são
uma necessidade económica objectiva, mas
sim uma decisão política no contexto da in-tegração
[capitalista] no quadro da União
Europeia1.
Profundando a respecto dos obxectivos que
persigue a posta en circulación do euro, Car-valho
acrecenta que esta nova moeda visa
principalmente [sacralizando o objectivo da
estabilidade dos preços] promover a modera-ção
salarial, reduzir [conter o crescimento]
dos salários reais e garantir a transferência
dos ganhos de produtividade para o patronato
[é bom lembrar que o crescimento dos salários
reais médios na zona Euro passou de 1,2% na
década de 1990, para 0,4% desde 2000, tendo
a produtividade do trabalho sido superior, o que
implicou uma redução de 8,4% nos custos uni-tários
do trabalho reais], engrossando os seus
1 CARVALHO, Pedro. Reflexões sobre o Euro e seu impacto para Portugal; ODiario.info. 23/11/2006
O Euro e a União Económica
Monetária não são instrumentos
neutros, são instrumentos de
classe, enquadrados no
processo de classe que constitui
a UE ao serviço do grande
capital opina Pedro Carvlho.
Felipe González asinando o
Tratado de Maastritcht.

lucros [é bom lembrar que o peso dos lucros
na repartição do rendimento na União Euro-peia
atingiu o seu máximo nos últimos 25
anos]2.
Desta maneira para o autor o Euro serve
os interesses do grande capital - das grandes
empresas multinacionais europeias - ao re-duzir
os seus custos de internalização e inter-nacionalização
dos mercados e permitir
uma maior unificação do mercado interno,
garantido às grandes empresas multinacio-nais
um acesso mais fácil [e com menores
custos] aos mercados nacionais de cada Es-tado-
membro3.
O papel do euro na crise
Os efectos que está a producir a actual
crise sistémica, quer en termos económicos
quer en termos sociais, teñen contribuído a
abrir e estender socialmente o debate a res-pecto
do papel que xoga o euro e mesmo
sobre a conveniencia de abandonar a moeda
única. Para o economista Jacques Sapir a po-lítica
económica conducida pola UE desde
2009 (e en realidade mesmo desde o 2000
na zona euro) é causa do fraco crecemento
europeo e da súbida astronómica do desem-prego
na Grecia, no Estado español, en Por-tugal,
e tamén en Italia e Francia4. Unha
opinión partillada tamén por Maurice Decai-llot
quen asegura que a acentuación brutal
polo euro da concorrencia na Europa mer-cantil
[na Europa dos capitais] aumentou for-temente
en cada país os desequlibrios sociais
e, de modo cada vez máis visíbel, cavou fosos
entre os diferentes países5.
Asemade, a reacción das institucións co-munitarias,
da chamada Troika, fronte esta
realidade en troca de a resolver tería agra-vado.
Así o denuncian os economistas Costas
Lapavitsas e Heiner Flassbeck, para quen as
medidas de axuste simétrico (recortes sala-riais
e deflación nos países debedores e sen
cambios en Alemaña) que se están a imple-mentar
na UEM parten da asunción de que
Alemaña, o principal país acredor, aplicou as
políticas axeitadas e de que os países debe-dores
o fixeron todo mal6.
Isto estaría a agudizar as contradicións
centro-periferia que para Pedro Carvalho son
intrínsecas ao propio proceso de construción
europea e nomeadamente á posta en mar-cha
do euro. Uma política monetária única
não pode dar resposta às necessidades dife-renciadas
de 12 [13 com a adesão à zona
Euro da Eslovénia em 2007] economias dife-rentes,
com níveis diferenciados de desenvol-vimento
económico e social, com estruturas
produtivas diferentes, com opções políticas e
culturas administrativas diferentes, porque
estas implicam respostas de política econó-mica
e monetária diferenciadas. Quanto mais
para 25 economias [27, com a Bulgária e a
Roménia, em 2007], onde o alargamento da
UE, se traduziu no crescimento das dispari-dades
económicas, sociais e regionais. Esta
política única irá sempre responder às neces-sidades
das grandes potências7 asegura.
Saír do euro?
Até cinco premios nobel de economía va-loran
para os países do Sur de Europa a hi-pótese
de abandonar a moeda única como
unha decisión que sería positiva para o com-bate
da crise. Un deles, Paul Krugman, mós-trase
certo de que se está a achegar un
momento da verdade no que se terá que
producir un grande cambio na política da
zona euro ou planificar unha ruptura da
moeda única. Krugman sostén que o Estado
español estaría en mellor situación de non
ter adoptado o euro. O sociólogo Vicenç
Navarro insírese no crecente grupo de ex-pertos
con posicións claramente cuestiona-doras
do euro, e advoga porque se abra un
debate no Estado español sobre o mérito ou
demérito de saír do euro8.
Desde Portugal, para Octavio Teixeira
hoje é uma evidência que a União Monetá-ria
fracassou (como não poderia deixar de
ser) e se transformou num instrumento de re-gressão
económica e social, que a zona Euro
reduz o poder de compra dos trabalhadores,
restringe os seus direitos sociais, promove a
intensificação do trabalho e o desemprego,
degrada os serviços públicos e condena paí-ses,
como Portugal, à miséria9.
Consello Europeo celebrado en
Madrid en 1995.
16
2 Ibidem
3 Ibidem
4 SAPIR, Jacques. Saír do euro; Terra e Tempo. 27/04/2014
5 DECAILLOT, Maurice. Sair do euro, para sair do capitalismo; Resistir.info. 13/08/2013
6 LAPAVITSAS, Costas et FLASSBECK, Heiner. A crise sistémica do euro, as verdadeiras causas e as terapias
efectivas; Revista Terra e Tempo, xullo 2012 - xuño 2014.
7 CARVALHO, Pedro. Reflexões sobre o Euro e seu impacto para Portugal; ODiario.info. 23/11/2006
8 NAVARRO, Vincenç. Saír do euro; Avantar. 05/11/2013
9TEIXEIRA, Octavio. A permanência no Euro não é um desastre irreversível; ODiario.info. 01/03/2013
Para Maurice Decaillot a
acentuación brutal polo euro
da concorrencia na Europa
mercantil aumentou
fortemente en cada país os
desequlibrios sociais e, de
modo cada vez máis visíbel,
cavou fosos entre os
diferentes países

A opacidade sobre a
negociación do TLC entre a
UE e os EEUU contrasta coa
campaña mediática para
xerar un ambiente favorábel
ao acordo.
17
Un TLC entre EE.UU. e a UE para
máis neoliberalismo
Hai case que un ano, en xuño de 2013,
aproveitando a reunión do G-8 en Lough
Erne (Irlanda do Norte), os Estados Unidos e
a Unión Europea anunciaron oficialmente as
negociacións dun Tratado de Libre Comercio
(TLC). Esperan que o chamado Acordo
Transatlántico sobre Comercio e Investi-mento
(Transatlantic Trade and Investment
Partnership) estea concluído nesta primavera
e plenamente vixente no ano 2015. O pri-meiro
que chama a atención é que as reu-nións
e temas a debate sexan practicamente
un segredo. Segundo a activista Susanne
Schuster: As negociacións son segredas para
impedir aos pobos descubrir o que verdadei-ramente
está en xogo. Por outro lado, 600
conselleiros oficiais das grandes empresas
dispoñen dun acceso privilexiado a estas ne-gociacións
para forxar o seu punto de vista.
A opacidade sobre a negociación deste
TLC contrasta coa pingueira de noticias e
análises para xerar un ambiente favorábel a
este acordo comercial, nos que se sacraliza o
libre mercado. Tal é o caso do estudo da Fun-dación
alemá Bertelsmann no que se asegura
que o TLC axudará a criar entre 277.000 e
máis dun millón de postos de traballo nos Es-tados
Unidos, e varios centos de milleiros na
Unión Europea. Para o Estado español augu-ran
que se xerarán entre 36.000 e 143.000
empregos. Non din en que sectores, pasando
por alto que, para que se cumpran estas pre-visións
débense substituír na UE e nos USA
importacións de terceiros países, esquecendo
que este tipo de acordos tamén existen con
outros estados. Algúns medios falan da ex-portación
de automóbiles substituíndo impor-tacións
de México. Mais, non semella un
obxectivo tan doado cando non o logrou por
exemplo este TLC con respecto a Corea do
Sur, unha potencia no sector.
As consecuencias do TLC
Sobre o TLC transatlántico dinos Vicenç
Navarro, tomando como referencia o NAFTA
(entre Estados Unidos, México e Canadá):
“destruíronse empregos tanto nos EE.UU.
como en México (...) favoreceu empresas moi
grandes, moi influíntes de Washington e da ci-dade
de México. Porén danou as clases popu-lares
(...) Tal experiencia repetiuse en todos os
casos de TLCs (...) O TLC prohibirá os mono-polios
dos servizos públicos, como a sanidade
(...) todo iso co fin da “necesaria” competitivi-dade
e libre comercio”. Hai valoracións que
destacan que este TLC non se pode considerar
un acordo comercial máis, xa que condicio-nará
a economía e os investimentos, a cultura
e a sociedade de todos os Estados da UE. Iso
é o que afirma Raoul Marc Jennar, nunha va-loración
sobre o documento base da negocia-ción:
“Contrariamente ao que contan os
vendedores de fume de todas partes, no TLC
trátase moi pouco de comercio. Hai moito de
elección de sociedade, de estilos de vida, de
preferencias colectivas que son produto do

Os intercambios comerciais
entre Galiza e os Estados
Unidos non son significativos,
e representan entre o 2 e o
5% do total de cada ano.
O TLC trasatlántico é o último
paso para que a UE se integre
definitivamente na área de
control de Washington.
18
combate que houbo nos nosos países, ao
longo dos dous últimos séculos, nos ámbitos
políticos, sociais, sanitarios e ecolóxicos”.
Daniel Vaz de Carvalho analizando as
consecuencias deste acordo (o Tratado de
Livre Comercio EUA-UE: a grande galopada,
Resistir.info) realiza a seguinte apreciación:
“Se um país recusar produtos alimentares dos
EUA com aditivos, hormonas, originários de
OGM poderá ser penalizado: estará a pôr en-traves
ao comércio livre. Democracia, crité-rios
de saúde e regulamentação alimentar
que cada Estado deveria poder definir se-gundo
critérios próprios conforme a decisão
dos seus cidadãos –assim se construiu e cons-trói
o progresso – serão não apenas conside-rados
nulos, mas poderão obrigar a pagar
indemnizações como lucros que determinadas
empresas alegarão ter deixado de receber (...)
Um Estado pode ser acusado e processado
por lhe pôr entraves ao livre comércio ou a
investimentos, designadamente por normas
de controlo sanitário, de qualidade, de biodi-versidade,
ecológicas. A resolução de qual-quer
litígio não é entregue a Tribunais
soberanos nacionais, mas fica a cargo de um
organismo dito regulador ou regulamentar
(...)um tribunal dominado por uma pequena
clique de advogados de negócios poderá lan-çar
o anátema sobre Estados ou instâncias
que infrinjam as disposições do acordo”. Dis-tintos
analistas fan mención a casos nos que,
sustentándose nestes TLCs, en caso de litixio,
varias corporacións xa demandaron a países
como Uruguai e Australia, ou a un Estado
como Quebec, no Canadá, esixíndolle com-pensacións
multimillonarias.
No referente ao noso país, os intercam-bios
comerciais da Galiza cos Estados Unidos
non son hoxe significativos (representan só o
2-5% do total segundo o ano), porén como
aconteceu noutros acordos semellantes o
crecemento posterior pode ser exponencial
(véxase o caso de México e Colombia e as
súas consecuencias). Asemade, non se pode
ignorar que dos últimos trece anos, oito
teñen un saldo negativo para o noso país, e
que os USA son unha gran potencia agrícola
e gandeira (moi subsidiada), detentan o mo-nopolio
das sementes (Monsanto), e son os
maiores exportadores do mundo. Estes son
sectores estratéxicos para Galiza, no ámbito
económico e do emprego, mais tamén en as-pectos
de tanta transcendencia como o cul-tural
e identitario. Sería moi inocente pensar
que, con novas supresións de aranceis e a
modificación das normativas internas no re-lativo
ás esixencias de calidade e as draco-nianas
garantías aos investidores, todo vai
seguir coma hoxe.
O TLC transatlántico é o último paso para
que a UE se integre definitivamente na área
de control de Washington; aínda que hai
tempo que falar da existencia dun proxecto
europeo é pura fantasía. Non é casual que
malia a espionaxe masiva dos Estados Unidos
aos seus aliados na OTAN, para alén dalgún
anoxo nos medios, co obxectivo de aparentar
dignidade, esta grave inxerencia non tivese
ningunha consecuencia práctica. As compli-cidades
son cada vez máis evidentes, e como
exemplos temos o papel da UE en Libia, Siria,
a retención do avión do presidente Evo Mo-rales,
o golpe de Estado en Ucraína, e o que
acontece con Venezuela, etc.
A gran burguesía europea ten moitos in-tereses
comúns coa norteamericana, depre-dando
e sometendo a terceiros países e
confrontando coas potencias dos BRICS, gra-zas
á hexemonía militar do Pentágono. Para
as potencias dominantes, os TLCs, a globali-zación,
axudan a eliminar competidores. Iso
non quere dicir que cada Estado deste impe-rialismo
atlantista, desta alianza neoliberal,
non intente conseguir unha posición máis
vantaxosa e que lle afecten negativamente
algunhas medidas.
Agora ben, o que beneficia aos grandes
grupos económicos e fortunas, de ambas
partes do Atlántico, demostrouse desvanta-xoso
para as clases populares (como se com-proba
nos propios Estados Unidos) e abafa
aos países máis débiles, ou que carecen de
soberanía, como Galiza. Pensemos nas con-secuencias
da plena integración económica da
nosa nación no mercado do Estado español e
da Unión Europea, e teñamos a seguridade de
que é máis do mesmo, multiplicado. Non é
como para ignoralo.

O desenvolvemento do proceso de cons-trución
europea, así como a súa regulación
normativa a través de diferentes tratados e
dun proxecto constitucional fracasado, estivo
marcado por unha permanente tensión a res-pecto
da capacidade de decisión. Cal foi o
impacto na soberanía exercida polos Estados
da súa pertenza á UE? O catedrático de De-reito
Constitucional da Universidade de
Oviedo, Benito Aláez, responde que “tras a
creación da Unión Europea non cabe dúbida
de que a soberanía dos Estados membros, non
xa política senón principalmente xurídica, vese
determinantemente afectada polo proceso de
integración Europea até cotas nun principio
pouco imaxinábeis”1. O mesmo autor asegura
que “tanto o dogma da soberanía popular (...)
como o contido do principio democrático
poden verse afectados cando o ordenamento
xurídico abre as súas portas á creación nor-mativa
desde órganos e conforme a procede-mentos
que o mesmo non creou (...).”2
A propia arquitectura política, institucio-nal,
xurídica e económica da UE, ou o que é
o mesmo o deseño da propia Unión neses
termos, colida co exercicio pleno e efectivo
da soberanía polos propios Estados. Unha di-námica
agravada no marco da vixente crise,
como exemplifica o feito de que de 2008 a
2010 o Estado español aumentase o seu en-debedamento
por volta de 122.000 millóns
de euros para costear a débeda, atendendo
criterios marcados pola Troika. Ou a reforma
expréss da Constitución española, pactada
por PP e PSOE, para atribuíren prioridade
absoluta ao pagamento da débeda e dos
seus xuros. Prelación que motivou e motiva
as sucesivas vagas de recortes en materia de
dereitos sociais e servizos públicos esenciais.
No caso europeo engádese a singulari-dade
de que os efectos limitantes sobre a so-beranía,
antes enunciados, proveñen dunha
instancia, a Unión Europea, que non é nin
unha organización internacional nin un Es-tado.
En opinión da profesora da Universi-dade
do País Vasco, Jasone Astola
Madariaga, achámonos perante “un proceso
de formación dunha nova estrutura xurídico
política”3, que ten a capacidade de “crear de-reito
obrigatorio para os seus membros”4.
Unha instancia que non se pode definir como
federal, por mor da “inexistencia dun pacto
social ao respecto, como consecuencia, de
que non existe un pobo europeo, debido á
falta de homoxeneidade entre os europeos.”5
O deseño da UE colida co
exercicio efectivo da soberanía
polos propios Estados.
19
Soberanía nacional e popular
dentro da UE?
1 ALÁEZ CORRAL, Benito. “Soberanía constitucional e integración europea”
2 ALÁEZ CORRAL, Benito. “Soberanía constitucional e integración europea”
3 ASTOLA MADARIAGA, Jasone. “De la legitimidad democrática de la Unión Europea u de la legitimación
democrática de sus decisiones: una reflexión sobre el proyecto de Constitución europea”, p.204
4 ASTOLA MADARIAGA, Jasone. “De la legitimidad democrática de la Unión Europea u de la legitimación
5 FONDEVILA MARÓN, Manuel. “A disolución da soberanía no ámbito estatal: os efectos da integración
europea”, p.224

20
Primacía do dereito
comunitario sobre a
lexislación dos Estados
Que significa no concreto a soberanía?
Para Astola Madariaga esta ten dúas mani-festacións,
“unha interna, é dicir a capacidade
de cada pobo de organizarse politicamente
sen inxerencias exteriores; e outra externa, é
dicir, a posibilidade dun Estado organizado de
iniciar e manter relacións diplomáticas e de
toda orde con outros Estados e suxeitos inter-nacionais
(...)”6
Neste senso a primacía do dereito comu-nitario
fronte a propia lexislación dos Estados,
así como a existencia dun marco competen-cial
exclusivo para a UE (explicado breve-mente
no apartado deste caderno referido
ao funcionamento da Unión), é unha das
principais trabes do crecente proceso de ce-sión
de soberanía cara as institucións euro-peas.
A este respecto a tese sostida por
autores como Ophüls, Catalano e Lagrange,
é de que esta primacía supón a substitución
dos Dereitos estatais polo Dereito Comuni-tario.
Unha substitución que fica verificada
pola responsabilidade subsidiaria imposta
aos estados na aplicación do Dereito Comu-nitario
sendo susceptíbel de seren sanciona-dos
por incumprimento do mesmo.
Cesión de soberanía
Malia existir discusión a respecto de se o
crecente traspaso competencial supón a re-nuncia
do exercicio da soberanía, o certo é
que como apunta Ignasi Meda “a globaliza-ción
[neoliberal] obrigou os vellos Estados a
ceder unha parte das súas competencias a
novas estruturas ‘supraestatais’”7
Unha cesión que lonxe de ficar culminada
continúa en pleno desenvolvemento, alen-tada
por unha ofensiva desde as institucións
comunitarias que vai camiño de configurar a
UE nunha caste de “SuperEstado” que,
porén, carece de suxeito popular, de pobo.
“A Comisión Europea será un día o Goberno e
o Parlamento Europeo o lexislativo” para todo
o territorio da Unión, afirmaba en novembro
de 2013 a chanceler alemá, Angela Merkel.
De feito, a crise da débeda rexistrada en
diferentes Estados da UE, entre eles o espa-ñol,
así como a crise específica que padece a
moeda única, están a marcar a pauta dun
proceso de “integración” que resultará nunha
maior cesión de soberanía, nomeadamente
de carácter económico. Así, á soberanía mo-netaria
cedida ao adoptar o euro como
moeda, engadirase a cesión de maiores
cotas de soberanía fiscal (a través dos proce-sos
de armonización rumo a un sistema fiscal
unificadado), orzamentaria (sometendo as
6 ASTOLA MADARIAGA, Jasone. “De la legitimidad democrática de la Unión Europea u de la legitimación demo-crática
de sus decisiones: una reflexión sobre el proyecto de Constitución europea”, p.202
7 MEDA, Ignasi. “El declive de la soberanía nacional”

A transferencia de
competencias, centralizándoas
na Unión, supón unha dupla
negación de soberanía naquelas
nacións que carecen de Estado
de seu –como Galiza– xa que
ven furtada a súa capacidade
de decisión propia, tanto polos
Estados nos que fican
forzosamente encadradas,
como por Bruxelas.
21
administracións públicas dos Estados ao con-trol
de institucións supraestatais e coa impo-sición
de parámetros económicos, como o
límite do déficit e a débeda), e tamén en ma-teria
de regulación, no que atinxe precisa-mente
á fixación de normas nos mercados
regulados e cun indisimulado pretenso dunha
maior “liberalización” dos mesmos. O Presi-dente
do Banco Central Europeo, Mario
Draghi, confirmaba esta folla de ruta ao afir-mar
en outubro de 2012 que “para restaurar a
confianza na eurozona, os países deben trans-ferir
parte da súa soberanía a nivel europeo”.
A transferencia de competencias, centra-lizándoas
na Unión, supón unha dupla ne-gación
de soberanía naquelas nacións que
carecen arestora dun Estado de seu –como
Galiza– xa que ven furtada a súa capacidade
de decisión propia tanto polos estados nos
que fican forzosamente encadradas como
por Bruxelas. Amais a vixente realidade nos
Estados xa constituídos motiva o cuestiona-mento
a respecto da viabilidade –en termos
de capacidade autogoberno efectivo– de
propostas e procesos soberanistas en nacións
sen Estado que aspiran a se culminar no seo
da UE, mantendo a súa pertenza a esta.
Asemade, esta cesión non é neutra en re-lación
á dialéctica da loita de clases, que
confronta os intereses do Capital dominante
e das clases traballadoras explotadas. O eco-loxista
e autor do libro “Goberno Mundial”,
Esteban Cabal afirma neste senso que non
se está a producir apenas unha cesión de so-beranía
“cara a Alemaña”, como habitual-mente
se simplifica, senón que asistimos a
“un proceso no que todos os Estados, incluída
Alemaña, ceden soberanía ás corporacións
[transnacionais, que son as que na súa opi-nión
'gobernan realmente o mundo' capita-lista]
consolidando un modelo cada vez máis
parecido ao dos EUA”. Un proxecto que Cabal
insire na denominada “Nova Orde Mundial”.
Falla de lexitimidade
democrática
Para alén do máis, o proceso de integra-ción
que inviabiliza o exercicio efectivo da so-beranía
e que forza a súa cesión en beneficio
das institucións comunitarias, estase a des-envolver
cunha practicamente nula lexitimi-dade
democrática. Un proceso que para
Manuel Fondevila “opera segundo o principio
de ‘todo para o pobo, mesmo contra o pobo’8
radicalizando –por acción do neoliberalismo–
a máxima montesquiana (“todo para o pobo,
pero sen o pobo”).
8 FONDEVILA MARÓN, Manuel. “A disolución da soberanía no ámbito estatal: os efectos da integración europea”, p.236

Unha falencia que novamente non cons-titúe
unha disfunción, como sosteñen os de-fensores
da UE, senón que obedece ao
deseño político sob o que se desenvolve his-toricamente
a construción europea.Tal e
como sinala a profesora Jasone Astola, “a
distancia entre as institucións comunitarias e
os pobos dos Estados que forman parte da
Unión foi consubstancial ao propio proceso de
integración”9 . Feito que estaría motivado en
que “podería ser que se o proceso de inte-gración
tivera sido democrático o máis pro-bábel
é que non comezase”. Unha realidade
que é cada vez máis percibida socialmente,
como demostra o aumento en 10 puntos, até
o 75%, na desconfianza cara á UE na cida-danía
do Estado español nos últimos seis
anos, segundo recolle o eurobarómetro.
Datos equivalentes rexistráronse na en-quisa
realizada en maio de 2013 polo think
tank europeísta “Foro Europa Ciudadana”.
Os resultados recollían que o 72,5% das per-soas
enquisadas relacionan a UE con buro-cracia,
fronte apenas o 43,8% que o fai con
democracia. O 72% dos e das entrevistadas
opinou que a grande cantidade de leis co-munitarias
son unha traba para a creación
de emprego e o desenvolvemento das em-presas
e preto do 90% reclamaron un maior
peso da cidadanía nas decisións políticas e
económicas da Unión.
22
8 FONDEVILA MARÓN, Manuel. “A disolución da soberanía no ámbito estatal: os efectos da integración
europea”, p.236
9 ASTOLA MADARIAGA, Jasone “De la legitimidad democrática de la Unión Europea u de la legitimación

A incorporación á UE
consolidou e acelerou a
centralización e concentración
da riqueza e do poder, en
prexuízo das clases sociais e
dos territorios máis débiles,
e recreou o carácter periférico
de Galiza.
O movemento nacional-popular
galego definiu moi cedo
con toda claridade o que
representaba a Unión Europea.
23
O papel da Galiza na Unión
Europea e na zona euro
Non se sostén botarlle toda a culpa á
Unión Europea a respeito das eivas e atran-cos
que padece Galiza. Mais, sendo o noso
un país costeiro e con tantas potencialidades,
non ten xustificación que non supere o atraso
secular, e continúe a perder peso económico
e demográfico, e riqueza cultural, nas últimas
décadas. O proceso que orixinou o subde-senvolvemento
é anterior e nace da conquista
polo Reino de Castela e da forzosa depen-dencia
colonial. Mais, resulta evidente que a
incorporación á UE consolidou e acelerou a
centralización e concentración da riqueza e
do poder, en prexuízo das clases sociais e dos
territorios máis débiles, e polo tanto recreou
o carácter periférico de Galiza.
A histórica oposición do
nacionalismo galego
Esta é unha conclusión evidente hoxe
para calquera que realice unha mínima aná-lise
critica dos feitos, e que xa fora asumida
polo movemento nacional-popular galego
(mnpg) cando encetou a negociación para a
integración entre o Goberno central e a Co-munidade
Económica Europea. Unha valora-ción
que se concretaba na consigna:
“Mercado Común Europeo, Ruína do Pobo
Galego”. Non todas as forzas do naciona-lismo
galego facían esta análise ao conside-raren
que, sendo a UE constituída por
“democracias avanzadas” permitirían un
maior grao de liberdade colectiva e individual
e progreso social. As súas teses eran coinci-dentes
coas da esquerda estatal, represen-tada
maioritariamente polo PSOE e PCE.
O movemento nacional-popular galego
definiu moi cedo con toda claridade o que
representaba a Unión Europea, como se re-flicte
no seguinte texto publicado no xornal
Terra e Tempo, órgano da UPG, do 15 de
agosto de 1977, cando afirma: “cando se
fala de entrar na Europa comunitaria, estase
a falar da entrada na Europa dos monopolios.
É por isto que... a burguesía monopolista do
Estado Español está interesada en entrar no
Mercado Común. A partir deste entramado po-lítico,
estase conformando unha zona xeográ-fica
no Estado Español, abranguendo o
cuadrante nordeste da península, coa inclusión

24
de Madrid, de características moi similares á
Europa desenvolvida que vai ser defendida e
potenciada á hora do Ingreso no Mercado
Común. O prezo desta operación política re-caerá,
sen paliativo posíbel en zonas xeográfi-cas
que pola súa estrutura económica e de
clase sexan marxinais e sen perspectivas pra o
capital monopolista español”
No Terra e Tempo do 15 de febreiro de
1978 valorábase moi criticamente a postura
que tiña o PCE en relación coa UE: “baixo o
disfrace eurocomunista, está a visión euro-céntrica
do mundo. Na medida en que soñan
con facer de Europa a terceira gran potencia,
idealmente plantexada como unha alternativa
antibloques, parécelles moi ben o Mercado
Común, non cuestionando o seu carácter im-perialista,
tanto respecto ao chamado Terceiro
Mundo como no tocante ás nacións asoballa-das
de Europa Occidental”
Non a Maastritcht e á
“Constitución” europea
As forzas maioritarias da esquerda estatal
puñan, cunha inocencia inaceptábel, a Acta
Única como exemplo de cambio. Esta foi asi-nada
en febreiro de 1986 e significou un
paso máis na chamada construción da
Unión, transformando o MCE na Unión Eu-ropea.
Esta terá novas competencias no re-lativo
a: cohesión económica e social,
investigación e desenvolvemento tecnolóxico,
e medio ambiente. Eran enunciados moi
sentidos polos movementos populares, mais
que serviron de envoltorio para unha nova
dose de concentración e centralización da ri-queza
e do poder nos monopolios e países
máis poderosos. Non se mudaban as bases
do sistema, nin se democratizaba o reparto
do poder, nin se cuestionaba a dependencia
político-militar de Washington. O Estado es-pañol
e Portugal integráronse o 1 de xaneiro
de 1986 na Unión. A acta tería vixencia
dende xullo de 1987 e pretendía unificar o
mercado interior antes de 1993, baixo as re-gras
dos grupos hexemónicos.
Encol dos resultados deste novo acordo, a
INTG realizaba a seguinte reflexión no seu vo-ceiro
Eixo de outubro de 1992: “Galiza, como
todas as áreas menos desenvolvidas da CE su-friron
desde a Acta Única un retroceso evidente
no económico, que se complementou con leis
máis represivas no social (Lei de Seguridade Ci-dadán)
e no laboral (proxecto de Lei de Folga,
modificación da Lei de Desemprego, posíbel
cambio no proceso de Eleccións Sindicais) que
pretenden lles garanta unha redistribución tran-quila,
e máis inxusta, da torta.

O peso do PIB galego no
Estado español pasou do 5,59%
en 1986 ao 5,36% en 2012.
O capital foráneo foise
apropiando dunha gran parte
do tecido empresarial galego.
25
O BNG valorou criticamente a Acta Única
e o Tratado de Maastricht na súa XIII Asem-blea
Nacional, como reflicte o seguinte pa-ragrafo:
“A Unión Europea xogou e xoga un
considerábel papel como impulsora da globa-lización
capitalista e non exerce como bloque
alternativo ao imperialismo dos EUA senón
todo o contrario, sempre foi o seu aliado máis
fiel. Especialmente coa instauración da Acta
Única e do Tratado de Maastricht, a UE orien-touse
pola creación dun espazo económico
máis homoxéneo en termos de variábeis mo-netario-
financeiras. O seu obxectivo foi e é
ampliar os mercados, eliminar obstáculos ao
libre comercio, permitir a liberdade absoluta
dos movementos de capital e a supresión das
regulacións e intervencións dos Estados nas
súas respectivas economías. Estas medidas
foron esixidas polos sectores dominantes do
capital europeo, nomeadamente pola patro-nal
UNICE e en particular pola ERT (“Mesa Re-donda
Europea de Industriais”). Está integrada
polos dirixentes das 45 máis importantes trans-nacionais
europeas, concentradas nomeada-mente
nos Estados centrais da UE”.
O Tratado de Maastricht, asinado en fe-breiro
de 1992, ademais de darlle compe-tencias
á Unión Europea en materia de
educación, política social, formación profe-sional,
mocidade, saúde pública, protección
dos consumidores, redes transeuropeas, in-dustria,
cooperación e desenvolvemento, e
fortaleceu as que esta tiña en materia eco-nómica
e monetaria comúns. Así como a de
regular a política exterior e de seguridade. A
maioría do nacionalismo galego pronun-ciouse
contra este acordo que, nunha edición
especifica de 36 páxinas, a INTG-CIG carac-terizaba
do seguinte xeito: “dificilmente
Maastricht pode ser positivo para economía
galega (…) é unha modificación global, porén
continuista, do Tratado de Roma (…) A Europa
que se está a construír practica unha política
conservadora no económico e no social,
segue sendo negadora dos dereitos nacionais,
e acentúa a estratificación social e a des-igualdade
entre nacións e rexións dentro de
cada estado, e entre os propios estados que a
integran”. Tanto a INTG como o BNG fixeron
campaña en contra no noso país, mentres que
CC.OO. e EU inclinábanse por apoiar a re-forma
“pra evitar o mercado a pau seco”, e
PSG-EG decidíase por un si crítico, na mesma
liña que a Confederación Europea de Sindi-catos
(CES)”.
O nacionalismo tamén se opuxo á pro-posta
dunha Constitución Europea no ano
2004 (aínda que unha das forzas internas,
Esquerda Nacionalista, apostaba polo si crí-tico).
Esta iniciativa terminou bloqueada pola
oposición social nos referendos realizados en
varios países. Seguiulle o sucedáneo do Tra-tado
de Lisboa, no ano 2006, que por lóxica
sería rexeitado polo nacionalismo, xa que,
como afirmou o deputado do BNG, Francisco
Jorquera, no Congreso o día da votación “O
procedemento seguido escapando do refe-rendo,
en base a diversos pretextos, revela o
medo ao sentido de voto dos cidadáns euro-peos.
Saben que o contido do “Tratado de Lis-boa”
é a copia da referida Constitución
Europea, á que mudaron o nome para tentar
de enganar á poboación europea, o que re-presenta
un auténtico fraude político. No que
atinxe á arquitectura institucional, o Tratado
de Lisboa reforza os poderes da Comisión (o
executivo da UE) en detrimento do Parla-mento.
O empobrecemento da democracia
tamén é visíbel na Carta dos Dereitos Funda-mentais,
máis restrinxida, aínda, que a esta-belecida
no Tratado Constitucional”
Os efectos da entrada na
UE para Galiza
Despois de repasar a postura do nacio-nalismo
galego diante da UE, e dos sucesivos
tratados que lle foron outorgando máis com-petencias
a Bruxelas, agudizando tamén o
carácter antidemocrático da Unión, cómpre
facer algúns comentarios sobre cales foron
os seus efectos sobre a sociedade galega. O
máis evidente, xa que resume todos os efec-tos
sectoriais, é a evolución negativa da de-mografía
na Galiza. Dende o ano 1986 até o
ano 2013 o noso país perdeu 78.532 habi-tantes
mentres que o Estado español gañaba
8.656.365; pasamos de representar o 7,39%
da poboación do Estado a termos o 5,86%,
co que isto implica a nivel social e político.
Dúas tendencias totalmente contrarias que
non se poden obviar. Evidentemente, as cau-sas
son económicas e políticas, xunto coa
falta de emprego para absorber o excedente
agrario e que o existente, en boa medida,
fose precario e mal pago. Un exemplo desta
evolución regresiva é que no Estado español
no ano 1981, a diferenza de ingresos entre o
20% máis baixo e o 20% máis alto era de
5,89 veces e no ano 2011 de 7,5 veces; a
máxima desigualdade da eurozona.
Se analizamos o peso do PIB galego no
do Estado español ollamos que dende o ano
1986 até o 2012, pasou do 5,59% ao 5,36%;
unha caída pequena, polo que medrou a
renda por habitante a maior ritmo que a

26
media. Mais esta tendencia positiva foi a
conta de expulsar para a emigración a pobo-ación
ocupada nos sectores menos produti-vos
dende a óptica capitalista, especialmente
do agro, ou auto limitando o número de fillos
e fillas por familia, sen lles dar outra saída.
Na década dos noventa do século pasado,
en épocas de “auxe económico”, a emigra-ción
nunca baixou das sete mil persoas, e a
principios deste século, antes da crise,
mesmo atinxiu as vinte mil persoas por ano.
En resumo, a mellora de infraestruturas, e o
avance tecnolóxico das últimas décadas, non
implicou o desenvolvemento real, equili-brado,
do conxunto do país, xa que se fixo a
costa de sacrificar sectores económicos e
aquelas áreas que non eran rendíbeis ou
funcionais para os intereses dos grupos de
poder dominantes.
Outro dos aspectos nos que se pode se
comprobar este desenvolvemento depen-dente
e irracional é na perda do control por
parte do capital “galego” sobre a maior parte
da actividade económica (banca, enerxía, ali-mentación,
información, etc.), así como unha
menor diversidade na produción de bens e
servizos, facendo a nosa economía menos
autocentrada e sustentábel. Neste aspecto
cómpre salientar que o capital foráneo foise
apropiando dunha gran parte do tecido em-presarial
galego. Estas corporacións teñen
especialmente a súa sede central en Madrid,
así como en Barcelona e países da UE, e son
contados os casos nos que non é así (por
exemplo no caso de NGB, Endesa ou Barre-ras).
Dentro do capitalismo de alén dos Pire-neos
destaca o francés (Citroën, Orange,
Alcampo, Carrefour, etc).
O euro e a economía
galega
Con relación ao euro resulta evidente
que non é unha moeda imparcial, xa que o
seu valor depende dos intereses das clases
dominantes da Unión; un euro moi apre-ciado
fronte ao dólar e outras moedas im-portantes
favorece a uns sectores e países e
prexudica a outros, no comercio con terceiros
países. Por exemplo, afecta negativamente á
nosa construción naval, a produción de con-servas
de peixe, etc, sectores chave na eco-nomía
galega. Unha parte importante do
comercio exterior galego faise fóra da UE. As
importacións fóra da zona euro foron de
8.210 millóns no ano 2013 e as exportacións
de 7.836 millóns de euros. Lembremos que
se revalorizou en máis dun 30% dende o ini-cio
da súa circulación como moeda, polo que
o aumento da competitividade foi sobre todo
consecuencia dun empuxe das potencias e
países emerxentes e da OCDE, e en menor
medida da deflación interna, xa que as ex-portacións
practicamente se mantiveron es-tancadas
no período 2009-2013 coa zona
euro. Un euro máis barato diminuiría as im-portacións,
permitindo a súa substitución con
produtos locais e daría pulo ás exportacións.
Fáltannos os datos do Estado español (co que
realizamos un 50% das importacións-expor-tacións),
xa que a última táboa input-output
é do ano 2008. En calquera caso, co resto da
zona euro as importacións baixaron un
chisco e as exportacións aumentaron un pou-quiño,
evidenciando que a deflación social
non dá os resultados que se predican para
recuperar a competitividade, máxime cando
o resto dos estados da eurozona están a
facer o mesmo.
Sen dúbida o euro é un dos mecanismos
de control da economía dos países que inte-gran
a Unión. Agora ben, non é o único.
Tamén teñen un papel relevante os aranceis
para a importación e exportación de bens e
servizos, as prioridades orzamentarias decidi-das
pola UE, e as axudas a uns sectores men-tres
as cotas limitan a produción doutros. Polo
que, sendo a saída do euro algo positivo, xa
que sería o inicio dunha andaina, temos que
ser conscientes que non abondaría para des-envolver
a economía nos países periféricos.
Ademais, gañar o debate social sobre a saída
da eurozona permite deixar patentes as con-tradicións
de fondo, sempre que as incorpo-remos
ao discurso. Nomeadamente, que
tanto a globalización como o neoliberalismo
son funcionais ao imperialismo nesta etapa da
humanidade, e que iso é o que representa a
Unión Europea como proxecto.

A expansión mundial do campo de ope-ración
da OTAN tras a desaparición da su-posta
“ameaza soviética”, deu lugar ao que
analicei como o xurdimento do imperialismo
colectivo da tríada (Estados Unidos, Europa e
Xapón) (...) É unha transformación relativa-mente
recente do sistema imperialista, que
previa e, tradicionalmente, se baseou no
conflito entre as potencias imperialistas. A
causa da aparición deste imperialismo colec-tivo
é a necesidade de enfrontar de xeito
unido o desafío dos pobos e estados perifé-ricos
de Asia, África e América Latina, ansio-sos
por escapar da súa subordinación. O
segmento imperialista europeo involucra só
a Europa occidental, aqueles cuxos estados
da época moderna foron sempre imperialis-tas,
tivesen ou non colonias, xa que teñen e
sempre han ter unha participación na renda
imperialista. Pola contra, os países de Europa
do Leste non teñen acceso á mesma xa que
non teñen monopolios xeneralizados nacio-nais
propios. Tragáronse a ilusión, con todo,
de teren dereito a ela só pola súa “europei-dade”(...)
O imperialismo, ao converterse en colec-tivo
(...) comparte en relación ao Sur unha
política común -a da tríada-: unha política de
agresión permanente contra os pobos e os
Estados que se atreven a poñer en cuestión o
seu sistema especial de globalización. E o im-perialismo
colectivo ten un líder militar, unha
potencia hexemónica: os Estados Unidos. En-téndese,
pois, que nin a Unión Europea nin
os seus estados teñen xa unha “política exte-rior”.
Os feitos demostran que non hai máis
que unha soa realidade: a aliñación detrás
do que Washington (talvez de acordo con
Londres) decida. Visto desde o Sur, Europa
non é máis que o aliado incondicional de Es-tados
Unidos. E aínda que pode haber al-gunhas
ilusións en América Latina –sen
dúbida porque a hexemonía se exerce bru-talmente
polos Estados Unidos e non polos
seus aliados Europeos subalternos– , non
ocorre o mesmo en Asia e África.
Samir Amin
Economista (Exipto)
Fragmento de “ A implosión do sistema
europeo”, publicado en setembro de
2012 en Monthly Review
27
Olladas críticas da UE e o euro
Nun momento no que Europa fica nunha encrucillada de alcance histórico, a
presente escolma pretende achegar unha breve serie de olladas perante o seu
presente e sobre todo o seu futuro, en chave declaradamente crítica e por boca
de persoeiros de indiscutíbel referencialidade, quer no plano económico, no
político ou no intelectual.
O papel xeoestratéxico de Europa
Tropas coloniais francesas en Vietnam (século XIX)

Os eurófilos máis extasiados machúcano
sen cesar: se non dispuxésemos do euro, din,
as consecuencias da crise serían peores para
moitos países europeos. Divinizan un euro
“forte e protector”. É a súa doutrina e defen-den
fanaticamente. Pero o certo é que terían
que explicarlles aos gregos (e aos irlandeses,
aos portugueses, aos españois, aos italianos
e a tantos outros cidadáns europeos abane-ados
polos plans de axuste) que entenden
por “consecuencias peores”... De feito, estas
consecuencias son xa tan insoportábeis so-cialmente
que, en varios países da eurozona,
está subindo, e non sen argumentos, unha
radical hostilidade cara á moeda única e
cara á propia Unión Europea (UE).
Non lles falta razón a estes indignados.
Porque o euro, moeda de 17 países e dos seus
350 millóns de habitantes, é unha ferramenta
cun obxectivo: a consolidación dos dogmas
neoliberais nos que se fundamenta a UE.
Estes dogmas, que o Pacto de Estabilidade
(1997) ratifica e que o Banco Central Europeo
(BCE) sanciona, son esencialmente tres: esta-bilidade
dos prezos, equilibrio orzamentario e
estímulo da competencia. Ningunha preocu-pación
social, ningún propósito de reducir o
paro, ningunha vontade de garantir o crece-mento,
e obviamente ningún empeño en de-fender
o Estado de benestar.
Co vórtice actual, os cidadáns van enten-dendo
que tanto o corsé da Unión Europea,
como o propio euro, foron dous engados
para facerlles entrar nunha trampa neolibe-ral
da que non hai fácil saída. Áchanse agora
en mans dos mercados porque así o quixe-ron
explicitamente os dirixentes políticos (de
esquerda e dereita) que, desde hai tres de-cenios,
edifican a Unión Europea. Eles orga-nizaron
sistematicamente a impotencia dos
Estados co fin de conceder cada vez máis es-pazo
e maior marxe de manobra a mercados
e especuladores.
Ignacio Ramonet
Director de Le Monde Diplomatique
en Español (Francia)
Fragmento de “Cambiar o sistema”,
publicado en agosto de 2011 en
Le Monde Diplomatique
28
A trampa neoliberal
A Unión Europea (UE) adoptou nos últi-mos
anos setenta e primeiros oitenta do sé-culo
pasado a política económica neoliberal
como deseño fundamental e exclusivo da
súa actuación no ámbito económico e social.
Esta opción non se alterou desde entón.
Malia que en bastantes ocasións a UE ha ter
que adoptar medidas contraditorias con tal
deseño, a ortodoxia neoliberal mantense fe-rreamente
en xeral, aínda que é selectiva-mente
máis “comprensiva e pragmática”
cando se enfronta a poderosos intereses
económicos ou políticos.
Segundo as elites europeas, poderes eco-nómicos
e dirixentes políticos e sociais, os ci-dadáns
xa non poden contar cunha asistencia
estatal a longo prazo para remediar cambios
súbitos e imprevistos nas súas vidas, para sos-telos
prodúcese un corte na súa vida de tra-ballo
ou autorizalos a perseguir os seus
propios intereses non comerciais; ou simple-mente,
non ter que aceptar calquera mal em-prego
ofrecido no mercado de traballo.
Ademais, os cidadáns tampouco poden
contar co pensións públicas, ou polo menos
non só con elas, e teñen que prepararse a
pagar un prezo pola educación e os servizos
sanitarios, convertidos agora en mercancías.
En resumo, no poderoso capitalismo global
do século XXI, non se pode esperar que os
Estados, e aínda menos a Unión Europea,
compensen polos problemas e trastornos inevi-tábeis
nunha economía de mercado e as con-tradicións
fundamentais dunha sociedade
capitalista. É evidente que é imprescindíbel des-envolver
potentes loitas colectivas contra un sis-tema
económico e social que baixo ningún
concepto está disposto a permitir unha socie-dade
xusta e harmónica para con os traballa-dores
e as clases populares.
Retroceso social
Miren Etxezarreta
Economista (Catalunya)
Fragmento de “A evolución perversa da
política social da Unión Europea”

A moeda única en cuestión (I)
Pertencer ao euro penaliza o
crecemento económico
O impacto das políticas de estímulo no
crecemento dos países que se mantiñan fóra
do euro (e integrados na UE) foi maior men-tres
que a caída posterior, cando a austeri-dade
deteriorou o clima xeral, foi menor, pois
chegaron ao segundo trimestre de 2013
cunha taxa de crecemento positiva do 0,4%,
e sen que apenas se rexistrase (salvo moi le-vemente
en dous trimestres) unha taxa de
crecemento negativa.
A conclusión á que chega John Weeks é
clara: pertencer ao euro supuxo unha pena-lización
en termos de crecemento económico
ás economías que forman parte da unión
monetaria de 1,5 puntos porcentuais na fase
de expansión e de 1,1 puntos na de crise.
Aínda sabendo que hai que ter en conta
outros factores, o certo é, xa que logo, que
pertencer ao euro demostrouse como unha
circunstancia que xera menor crecemento da
actividade económica, mentres que perma-necer
fóra está asociado a taxas máis eleva-das
de crecemento das economías. Á luz dos
datos pode afirmarse, pois, que non son cer-tas
as virtudes que se din que son indiscuti-bles
e intrínsecas á pertenza á unión
monetaria europea. Ben porque está moi
mal deseñada (por asimétrica e por favorecer
só a algúns países), ben porque as políticas
que se aplican son contraproducentes para a
actividade e o emprego, o certo é que per-tencer
a ela ten custos explícitos en termos
de crecemento económico.
Xa que logo, é moi posíbel que fóra do
euro lle houbese ir mellor á economía espa-ñola
no seu conxunto, aínda que non, desde
logo aos grandes grupos empresariais, in-mobiliarios,
industriais e financeiros españois
e estranxeiros que teñen monopolizado as
súas vantaxes. Parece entón evidente que é
obrigado poñer sobre a mesa este tipo de
datos e debater con rigor e pluralidade sobre
onde nos convén máis estar porque as cou-sas
non son tan evidentes como nos quixe-ron
e nos queren facer crer.
Juan Torres López
Economista (Estado español)
Fragmento de “Mellor dentro ou fóra
do euro?” publicado o 11 de
setembro de 2013 no diario Público.
29
A moeda única en cuestión (II)
Poñer fin ao euro para permitir a
recuperación do Sur
Nunha comunicación colocada no sitio
web do Partido de Esquerda do Parlamento
alemán, Oskar Lafontaine non deixa de
apuntar o dedo á Alemaña por baixar os
seus salarios para protexer as súas empresas
exportadoras. Unha crítica que varios subs-criben,
a punto da Bélxica ter feito queixa
xunto da Comisión Europea acusando Berlín
de “dumping social”, nunha alusión á venda
de bens abaixo do custo de produción que é
prohibida na UE.
Na Alemaña non existe unha política de
salario mínimo e é posíbel aos traballadores
con salarios máis baixos non pagar impostos
nin contribuír para a seguridade social ou
outro sistema de pensións. Ou sexa, hai va-rias
empresas que pagan aos seus funciona-rios
tres a catro euros por hora. “Merkel vai
despertar do seu sono hipócrita cando, a su-frir
por causa da política salarial alemá, os
países europeos uniren forzas para facer un
punto de viraxe na crise penalizando inevita-belmente
as exportacións alemás”, avisa La-fontaine.
Por estas razóns, o espírito do euro foi mi-nado
e non ten condicións para proseguir, di o
ex-ministro, porque non foi posíbel nos países
do euro ter unha política de salarios coordi-nada
en función da produtividade. Por iso,
debe ser retomado un sistema como aquel
que foi precursor da unión monetaria, o Sis-tema
Monetario Europeo, que permite facer
“desvalorizacións e valorizacións controladas”
das moedas nacionais, defende, o que esixiría
un control moi apertado sobre os fluxos de ca-pitais.
Os países en situación máis débil cuxas
moedas serían necesariamente desvalorizadas
terían, nun período de transición, de ser axu-dados
polo Banco Central Europeo, por exem-plo,
para evitar o colapso.
Oskar Lafontaine
Ex ministro federal de finanzas
(Alemaña)
Referencia publicada o 6 de maio de
2013 no xornal Público (Portugal).

Octávio Teixeira
Ex líder parlamentar do PCP
(Portugal)
Fragmento da entrevista publicada en
www.ionline.pt (1 de marzo 2014)
30
A moeda única en cuestión (III)
O euro foi um garrote que se abateu
sobre os países menos desenvolvidos
Aquilo que se designa crise da zona euro
não é uma crise decorrente das dívidas sobe-ranas.
É uma crise decorrente da heteroge-neidade
dos países que formam a zona euro,
que vieram ao longo dos anos a acumular
desvios cada vez maiores de uns países em re-lação
aos outros. Em vez de ter passado a
existir aquilo que se prometia, que era a coe-são
económica dos países, o que houve foi
uma divergência. A moeda única foi aplicada
a países com estruturas económicas comple-tamente
diferenciadas, com necessidades me-diatas
e imediatas completamente diferentes,
com níveis de produtividade diferenciados
uns dos outros, e que não podiam, objecti-vamente,
sobreviver simultaneamente com a
mesma moeda. A moeda única foi um ga-rrote
que se abateu sobre os países menos
desenvolvidos que estão na zona euro, por-que
os impediu de crescerem mais rapida-mente
que os outros países para atingirem a
convergência, ou a coesão económica.
Desde logo, dentro da zona euro, quando
desapareceu o risco cambial, isso favoreceu os
países que tinham especializações produtivas
mais elevadas e mais sofisticadas e conduziu,
designadamente, a que a industrialização se
concentrasse nos países do centro, em parti-cular
na Alemanha, assistindo-se à desindus-trialização
dos países da periferia.
Fora da zona euro, e fora da União Euro-peia,
a própria evolução da moeda única em
termos cambiais –aquilo que se pode designar
euro forte ou euro caro– provocou uma perda
de competitividade enorme nos países mais
frágeis, nos países do Sul. A nossa capacidade
de exportação está assente fundamentalmente
em produtos em que há uma enorme conco-rrência
em termos de preços (...)
E há outro aspecto que é pouco referido:
aquele processo de deslocalização de empre-sas
que começou em Portugal há uns anos
também foi desencadeado pelo euro caro. Há
quem diga que é preciso arranjar condições
para que o euro desvalorize. Não é provável
por duas razões: segundo estudos de várias
fontes internacionais, a chamada taxa de
equilíbrio entre o euro e dólar, para a Ale-manha,
é precisamente a de 1,30. E a Ale-manha
é a economia central da União
Europeia e isso tem de ser tida em conta.

Caderno que seagochatrasaue

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Caderno que seagochatrasaue

Similar to Caderno que seagochatrasaue (20)

Caderno que seagochatrasaue