Մաշ

1. Պարբերական
համակարգի
ստեղծումը
Հեղինակ՝
ՄարիաԱբրահամյան,
ՄՍԿՀ, Միջին դպրոց, 7-3
• 1871 թվականի Մենդելեևի պարբերական աղյուսակը տարրերի ութ խմբերով:
Գծիկներով նշված են 1871-ին դեռևս անհայտ տարրերը:

2. Ինչու՞ են դասակարգել տարրերը
• Երբ, որ 18-րդ դարում տարրերը
արդեն շատ էին 60 ավելի տարր կար
շատ դժվար էր գտնել այն տարրը, որը
որ քեզ էր պետք դրա համար
անհրաժեշտ եղավ դասավորել այդ
տարրերը։ Այս աղյուսակը
դասավորված տեսակն է տարրերի և
ամբողջ աշխարհը օգտվում է այս
աղյուսակից։
• Մենդելեևի աղյուսակի պատկերը իր գրքում

3. Տարրերի առաջին դասակարգումը`Մետաղներ և
ոչ մետաղներ։
• Տարրերի առաջին դասակարգումը եղավ մետաղների և ոչմետաղների, որովհետև
ունեն բոլորովին հակառակ հատկություններ։ Այն ինչ ունեն մետաղները չունեն ոչ
մետաղները, օրինակ՝ մետաղներ են՝ պղինձ, երկաթ, սնդիկ, ոչ մետաղներ՝ հելիում,
ֆոսֆոր, ազոտ։ Մետաղները պինդ են բացի սնդիկից, բոլոր մետաղներն ունեն
փայլ, ունեն ջերմա և էլեկտրահաղորդականություն, և պլաստիկ են։ Թանկ
մետաղներ են օգտագործում համակարգիչների մեջ, հեռուստացույցների մեջ,
վերելակների մեջ։ Ոչ մետաղները մեծ մասամբ գազային և հեղուկ, եթե մետաղները
պինդ էին ուրեմն ոչ մետաղները փխրուն են, չունեն ջերմա և
էլեկտրահաղորդականություն, չունեն փայլ, չունեն պլաստիկություն։

4. Մետաղներ
Երկաթ(Fe),
Պղինձ(Cu),
Սնդիկ(Hg):

5. Ոչ մետաղներ
Հելիում(He),
Ֆոսֆոր(P),
Ազոտ(N)։

6. Ինչու՞ էր թերի այդ դասակարգումը։
• Առաջին դասակարգման ժամանակ ինչքան տարր կար բաժանեցին երկու խմբի՝
մետաղների և ոչ մետաղների։ Եթե սա առաջին դասակարգումն էր նշանակում է ,
որ մարդիկ հաջորդ փուլում նորից սկսեցին փնտրել ուրիշ դասակարգում։ Բայց
այստեղ եղավ հետաքրքիր մի բան գտնվեցին մետաղներ որոնք ունեցան ոչ
մետաղական հատկություններ և հակառակը գտնվեցին ոչ մետաղներ որոնք ունեն
մետաղական հատկություններ։ Այսինքն առաջացավ երրորդ խումբը աղյուսակի
մեջ։ Աղյուսակի մեջ կար մետաղներ, ոչ մետաղներ և որոնք ունեին և մետաղական
և ոչ մետաղական հատկություններ, օրինակ՝ ածուխը:

7. Պարբերական համակարգի ստեղծումը:
• Գիտնականները սկզբից բոլոր հայտնի
տարրերը գրեցին մեկ շարքով, բայց գրել են
զանգվածի մեծությունով։ Ամենաառաջին
տարրը ջրածինն էր։ Հետո սկսեցին իրար
հետևից գրել հելիումը, լիթիումը և այլն։

8. Ալկալիական
մետաղները
ամենաակտիվ մ
ետաղներն են։

9. Հալոգենները
ամենաակտիվ ոչ
մետաղներն են։

10. Ազնիվ գազեր, իներտ
գազեր այս նյութերը
առանձնացրել են,
որովհետև եթե բոլոր
գազերը կազմված են
մոլեկուլներից, այս գազերը
կազմված են ատոմներից։
Այս նյութերը կոչվում են
ազնիվ գազեր, որովհետև
իրենց ատոմները այնքան
ազնիվ են, որ իրար հետ
մոլեկուլ չեն կազմում։

11. • Երբ գիտնականները բոլոր
տարրերը իրար հետևից գրեցին
ըստ զանգվածի մեծությամբ
նկատեցին մեկ բան, որ ամեն
ութը տարրից հետո կրկնվում են
տարրերի հատկությունը, ի՞նչ է
սա նշանակում, որ եթե հելիումից
հետո հաշվեք ութերորդ տարրը
նորից լինում է ազնիվ գազ,
նեոնից հետո, եթե ութը տարր
հաշվենք կլինի ազնիվ գազ,
լիթիումից հետո, եթե ութը տարր
հաշվենք կլինի ակտիվ մետաղ։

12. Այդ երկար շարքը բաժանեցին ավելի կարճ շարքերի։ Այնպես բաժանեցին, որ
բոլոր ակտիվ մետաղները լինեն իրար տակ, ամենաակտիվ ոչ մետաղները
իրար տակ, ազնիվ գազերը իրար տակ։

13. Հայտնի է
յոթը պարբերություն
առաջին
երկրորդ երրորդ
փոքր պարբերություն
ներ են, իսկ
մնացած պարբերութ
յունները մեծ են։
Պարբերություն բառը
նշանակում է
<<կրկնություն>>։

14. Ատոմի կառուցվածքը և
կարգաթվի նշանակությունը
• Ինչպես գիտեք ատոմները կազմված
են միջուկից և էլեկտրոններից, որոնք
պտտվում են միջուկի շուրջը։
• Միջուկը կազմված է դրական
պրոտոններից (p+), չեզոք
նետրոններից (no) և բացասական
էլեկտրոններից (e): Միջուկը դրական
լիցք ունի, բայց ատոմները
էլեկտաչեզոք մասնիկներ են,
որովհետև պրոտոնների և
էլեկտրոնների թիվը հավասար են
(p=e)։

15. Կարգաթիվը համընկնում է
միջուկի լիցքի հետ, այսինքն
պրոտոնների և էլեկտրոնների թվի
հետ։ Էլեկտրոնների զանգվածը
ընդունել են զրո, որովհետև նրանց
զանգվածը երկու հազար անգամ
փոքր է պրոտոնների
և նետրոնների զանգվածներից:

16. • Ուղղաձիգ շարքերը կոչվեցին խմբեր։
Խմբերը բաժանվեցին երկու
ենթախմբերի գլխավոր և
երկրորդական։

17. • Դմիտրի Մենդելեևը առաջինը չէր, ով
փորձում էր տարերը կարգավորել,
բայց իր փորձը այնքան հաջող էր, որ
կազմել է ժամանակակից
պարբերական աղյուսակի հիմքը:
• Մենդելեևի աղյուսակի իրական
հանճարեղությունն այն էր, որ
չբացահայտված տարրերի համար
բաց տեղեր են թողնվել: Նա նույնիսկ
կանխատեսում էր այդ տարրերից
հինգի և դրանց միացությունների
հատկությունները: Եվ առաջիկա 15
տարիների ընթացքում այս տարրերից
երեքը հայտնաբերվեցին, և պարզվեց,
որ Մենդելեևի կանխատեսումները
զարմանալիորեն ճշգրիտ էին: Մենդելեևը երբեք չի ստացել Նոբելյան մրցանակ իր
աշխատանքի համար, սակայն 101-րդ տարրը կոչվել
է Մենդելեվիում՝ իր անունով, որն ավելի պատվաբեր էր:

18. Շնորհակալություն
ուշադրության համար
Ձեզ հետ էր Մարիա Աբրահամյանը