Avaliación con e-portfolios. Rúbricas de aprendizaxe. Ferramentas de avaliación nos LMS. Moodle Mobile.

1. MMoobbiillee LLeeaarrnniinngg
Ferramentas de avaliación e e-portfolios (#PLE)
Juan Marcos Filgueira Gomis, 2014/2015

2. FFoollllaa ddee rruuttaa
11.. IInnttrroodduucciióónn aa aavvaalliiaacciióónn eenn mmLLeeaarrnniinngg
22.. PPoossiibbiilliiddaaddeess eenn ffeerrrraammeennttaass ddee aavvaalliiaacciióónn
33.. ee--PPoorrttffoolliiooss
44.. RRúúbbrriiccaass
55.. CCoonnttoorrnnooss ddee eennssiinnaannzzaa--aapprreennddiizzaaxxee
66.. CCoonncclluussiióónnss
77.. AAmmpplliiaannddoo aa bbiibblliiootteeccaa

3. 11.. IInnttrroodduucciióónn aa aavvaalliiaacciióónn eenn mmLLeeaarrnniinngg
A avaliación sempre é un tema difícil de enfocar en calquera das súas
variantes. Pero a avaliación a través do traballo na aula con dispositivos
móbiles e en contornos BYOD ten unha serie de requirimentos extra, e moito
máis en tarefas colaborativas ou en grupo. Estes requisitos para o mLearning
van a limitarnos as opcións dispoñibles.
Entón, ¿como podemos facer para avaliar o traballo da aula?

4. IInnttrroodduucciióónn aa aavvaalliiaacciióónn eenn mmLLeeaarrnniinngg
¿Que necesitamos das ferramentas de avaliación?
✔ Que nos deixen consultar de xeito rápido e doado o traballo realizado por
cada estudante.
✔ Que nos permitan aportar correccións e información de resposta ou
indicacións de guía para levar a bo termo o traballo (feedback).
✔ Que o estudante teña información do proceso, coñeza os criterios de
avaliación, prazos, indicacións de resolución, etc.
✔ Que nos permita xestionar de forma cómoda a información de avaliación para
integrala nas aplicacións de xestión académica.
✔ Que se permita traballo colaborativo e avaliación por pares (outros
estudantes) supervisada polo profesor/a.
¿E temos algunha ferramenta que nos permita realizar todo isto?

5. 22.. FFeerrrraammeennttaass ddee aavvaalliiaacciióónn
Sen entrar a definir todo o que implicaría realmente a avaliación do alumnado, podemos
seleccionar unha serie de aplicacións e servizos web que nos ofrecen moitas
posibilidades de realizar avaliación parcial o total do traballo na aula. Por exemplo:
● e-Portfolios. Os portafolios electrónicos en todas as súas variantes permítennos
recoller os logros, proxectos e resultados das actividades realizadas polos estudantes
sempre que dispoñan de determinadas ferramentas que posibiliten establecer unha
comunicación efectiva con eles.
● Rúbricas. A modo de matrices de avaliación nos permiten comunicarlle aos estudantes
os criterios de avaliación e o proceso de resolución da tarefa.
● Contornos de Ensinanza-Aprendizaxe. Os LMS incorporan módulos cun grande
número de tipos de actividades de avaliación almacenando os resultados xunto coa
información de xestión do curso.
● Apps específicas. Dispoñemos de infinidade de apps para avaliar diferentes tipos de
exercicios, xogos, ou leccións, que aínda que non teñan integración directa con outras
ferramentas, poden servirnos como complemento para determinadas actividades.

6. 33.. ee--PPoorrttffoolliiooss
Existen moitas definicións do que sería un e-portfolio, pero son formas de irlle
dando voltas e voltas á máis sinxela. Un e-portfolio non sería máis que unha
colección de notas, documentos, imaxes, vídeos e solucións de exercicios que
rexistra o traballo realizado por un estudante.
O ámbito de aplicación do e-portfolio varía segundo o queiramos considerar,
poderíamos estendelo ao longo de toda a vida académica do alumno/a, para
unha ensinanza, materia, ou mesmo para un único proxecto ou actividade,
temos total liberdade de aplicación.

7. ee--PPoorrttffoolliiooss
Un exemplo de aplicación de e-portfolios na aula sería por exemplo a través
dunha metodoloxía de aprendizaxe por proxectos (ABP). O estudante pode
ir rexistrando no seu e-portfolio todo o proceso de realización da actividade,
reflexionar sobre o mesmo, repasar, e o que é tamén importante, pode facelo o
educador/a e utilizalo na súa avaliación. Se son tarefas en grupo ou un
proxecto colaborativo, todos os membros poden ir rexistrando os avances nun
mesmo e-portfolio.

8. ee--PPoorrttffoolliiooss
Isto nos exemplifica un enfoque moi pedagóxico dos e-portfolios que é que
cada estudante constrúe a súa propia aprendizaxe. Presenta, planifica e
elabora os seus propios contidos. A obriga do titor/a é seguir e guiar ao
estudante en todo o proceso polo que a ferramenta de xestión que se
empregue vai ser moi importante, xa que haberá que facelo para todos os
estudantes do grupo.

9. Po E-Porrttffoolliiooss:: ttiippooss ddee ffeerrrraammeennttaass
Dispoñemos de múltiples solucións para elaborar e manter e-portofolios. En esencia
precisaríamos unha ferramenta de edición que lle permita ao estudante crear un caderno
dixital, e ao que tivera acceso o profesor/a, pero pode completarse con máis opcións.
Seguindo os enfoques anteriores para o modelo BYOD, poderían recomendarse as
seguintes ferramentas:
✔ Blogs. Un xeito doado de que cada estudante teña o seu propio caderno, ordenado
cronoloxicamente. Un dos inconvenientes que podemos atopar en certos contextos sería
que tanto o acceso como a retroalimentación (feedback) son públicos. Ademais de
acceder a través da web dispoñemos tamén de aplicacións nativas para publicación e
xestión de blogs.
✔ Apps ofimáticas como Evernote, Google/One Drive, ou Dropbox. Con estas apps,
teríamos en todo momento privacidade, aínda que con opción de compartir despois a
información por outros medios, por exemplo pasando a limpo a información nun blog ou
con ligazóns públicas aos documentos. Dispoñen de moitas opcións para traballo
colaborativo que facilitarían o feedback por parte do profesor/a.
✔ Plataformas específicas para e-portfolios. Requiren que se dispoña dun servidor
onde se atope instalada a plataforma, pero son opcións moi completas que poden á súa
vez integrarse cos LMS.

10. E-PPoorrttffoolliiooss:: eexxeemmpplloo bbllooggss
Artigos públicos, orde cronolóxica, e comunicación a través de comentarios.
Cada entrada unha tarefa/actividade/fito.
Entrada1
CCoommeennttaarriioo
Comentario
Comentario
EEnnttrraaddaa22
Cualificacións

11. E-Portfolios: editores ddee tteexxttoo ccoollaabboorraattiivvooss
Edición compartida do documento, comentarios
en paralelo separados do texto. Cada apartado
do documento é unha tarefa/actividade/fito.
e-Portfolio Comentario
Comentario
Cualificacións
Apartado1
(Tarefa)
Apartado2
(Actividade)
Apartado3
(Fito de control)
Comentario

12. EE--PPoorrttffoolliiooss:: bbllooggss
BBllooggggeerr
Blogger é un servizo de blogs gratuíto de Google que
en poucos pasos nos permite dispoñer dun blog en
liña, podendo darnos de alta coa propia conta de
Gmail/Google.
É unha ferramenta moi intuitiva que destaca pola súa
facilidade de uso, aínda que non nos permite tantas
funcionalidades como outros servizos de blogs.
Podemos publicar artigos con texto enriquecido,
imaxes, ou outros elementos multimedia como vídeos
de Youtube incrustados nos artigos, o que permite
moitas posibilidades de publicación.
Como tamén é un servizo web 2.0, podemos acceder
ao contorno de publicación e xestión a través da web,
pero ademais dispón de apps nativas para os
principais sistemas operativos móbiles, ou outras
opcións como publicar enviando un correo
electrónico.

13. EE--PPoorrttffoolliiooss:: eeddiittoorreess ddee tteexxttoo
ZZoohhoo DDooccss
Zoho Docs é unha das alternativas en edición de
textos en liña máis completas comparable a Google
Drive e OneDrive. É un paquete con moitas
aplicacións e servizos: edición de documentos, chat,
mail, planificación de proxectos, wikis, etc. Para facer
uso das mesmas temos que darnos de alta no
servizo pero podemos facelo con outras contas como
as de Google ou Facebook.
O editor de texto ten moitas opcións, sendo moi
semellante aos procesadores de texto de escritorio.
Unha das opcións máis interesantes para a aula é a
posibilidade de traballar sen conexión, de xeito que
ao volver a dispoñer de rede se sincroniza.
Como tamén é un servizo web 2.0, podemos acceder
á contorno de publicación e xestión a través da web,
pero ademais dispón de apps nativas para os
principais sistemas operativos móbiles.

14. EE--PPoorrttffoolliiooss:: eeddiittoorreess ddee tteexxttoo
QQuuiipp
Outra alternativa aos servizos máis coñecidos é o
editor Quip. O deseño de Quip está adaptado dende
o inicio ao traballo en equipo e dende dispositivos
móbiles, polo que fuxe un pouco do modelo
tradicional de procesador de texto. Dende o rexistro
permite crear grupos de usuarios con posibilidade de
rexistro coa conta de Google, sen pasos adicionais.
Ofrece unha guía de uso moi completa e sinxela.
Mantén un fío de chat entre o equipo sempre
dispoñible, podendo definir fíos paralelos para
debates sobre partes concretas do documento. Pode
funcionar sen Internet con sincronización unha vez
volvamos a ter rede.
Como tamén é un servizo web 2.0, podemos acceder
á contorno de publicación e xestión a través da web,
pero ademais dispón de apps nativas para Android e
iOS.

15. 44.. RRúúbbrriiccaass
As rúbricas son matrices de valoración que indican os criterios de avaliación na
realización dunha actividade ou tarefa de aprendizaxe.
Son ferramentas útiles tanto para os docentes coma para os estudantes.
Axuda a ambos a enfocar a tarefa, coñecer as regras do xogo, e mesmo a intuír
o proceso a seguir para levar a bo termo o traballo.
¿ Que me pide
o profesor ?
¿ Como me vai
avaliar ?
¿ Que pasos
teño que dar ?
¿ Ata onde teño
que chegar coa
tarefa ?

16. RRúúbbrriiccaass:: CCaarraacctteerrííssttiiccaass
• A matriz fai unha correspondencia entre cada obxectivo ou criterio a acadar e
a súa valoración, polo que como ferramenta de avaliación permite definir un
método obxectivo de valoración.
• O propio estudante pode valorar o seu traballo previamente a envialo,
podendo ver cousas que faltan o se poidan mellorar.
• Ademais, os criterios de avaliación poden identificarse de xeito doado con
competencias de aprendizaxe, no caso de querer enfocar a aprendizaxe cara
metodoloxías que fagan uso das mesmas.

17. RRúúbbrriiccaass
• Podemos aplicar as rúbricas a todo tipo de tarefas ou actividades de
aprendizaxe: proxectos individuais ou colaborativos, participación nas
actividades da aula, foros ou redes sociais, cuestionarios, obradoiros, etc.
Escala de cualificación
Criterios ou obxectivos
de aprendizaxe
Aspectos
a
avaliar

18. RRúúbbrriiccaass
Dispoñemos de diferentes ferramentas para elaborar rúbricas. En esencia a
información a almacenamos en táboas que temos que poder compartir cos
estudantes, así que nos vale calquera ferramenta ou app que nos permita
facelo. Seguindo os enfoques anteriores para o modelo BYOD, poderían
recomendarse as seguintes ferramentas:
• Ferramentas web. Das que temos algunhas específicas para elaboración
de rúbricas como Rubistar.
• Apps ofimáticas. Como Google/One Drive, onde teríamos sobre todo unha
grande facilidade para compartilas cos estudantes.
• LMS con módulos de rúbricas. Se dispoñemos dun LMS con opción de
rúbricas, como as últimas versións de Moodle, podemos incorporar as
matrices de valoración directamente a outras tarefas e actividades.

19. RRúúbbrriiccaass
As rúbricas son un complemento doutras estratexias de avaliación como os e-portfolios.
Neste tipo de actividades onde é o propio estudante o que constrúe a súa
aprendizaxe cómpre aclarar os obxectivos, criterios de avaliación, así como ofrecer
indicacións sobre a realización as tarefas, e nestes puntos as rúbricas achegan unha
perspectiva moi completa.
Exemplo do enunciado dunha tarefa con rúbrica en Moodle

20. 55.. FFeerrrraammeennttaass ddee aavvaalliiaacciióónn nnooss LLMMSS
Os LMS como Moodle nos permiten dispoñer integrados na propia plataforma
de módulos específicos para e-portfolios ou rúbricas, pero ademais
ofrécennos moitas ferramentas de avaliación alternativas para tarefas
específicas:
• Foros. Como ferramenta de comunicación básica e avaliable.
• Wikis, glosarios, bases de datos de recursos e outras actividades
colaborativas.
• Obradoiros e leccións. Cun enfoque orientado ao proxecto ou traballo a
realizar nun proceso guiado.
• Cuestionarios e xogos. Permiten a auto-avaliación e engaden un aspecto
lúdico.
• Scorms. Obxectos de ensinanza-aprendizaxe capaces de encapsular
actividades, pílulas de aprendizaxe e unidades didácticas.
• Máis...

21. Ferramentas ddee aavvaalliiaacciióónn nnooss LLMMSS
Os LMS son ferramentas moi potentes que nos permiten dende un mesmo
sitio concentrar recursos e actividades para a aula. Se ben, tamén atopamos
un serie de atrancos:
✔ O principal problema dos LMS é que non dispoñemos de plataformas
gratuítas para dispoñer deles ou están moi limitadas, polo que precisaríamos
que a nosa institución educativa nos proverá un paquete completo con todos
os módulos necesarios xa instalados e accesible dende Internet.
✔ Algúns dos módulos dispoñibles para blogs, wikis, edición de texto
colaborativo, etc, ofrecen menos funcionalidades que outras ferramentas
externas polo que teremos que adoptar solucións que fagan uso dos LMS e
outras ferramentas para sacar o máximo proveito dos recursos dispoñibles na
Web 2.0.
Os LMS actuais dispoñen de temas de visualización a través do móbil, por
tanto nos permiten acceder vía web dende calquera dispositivo e nalgúns
casos tamén dispoñemos de aplicacións nativas para os principais sistemas
operativos móbiles.

22. FFeerrrraammeennttaass ddee aavvaalliiaacciióónn nnooss LLMMSS
MMooooddllee MMoobbiillee
Moodle Mobile é unha aplicación nativa para móbiles
que facilita o acceso á plataforma LMS Moodle que
lle indiquemos. A interface é máis sinxela, con menos
opcións, o que se debe en parte a que busca unha
maior facilidade de acceso, pero por contra teremos
opcións limitadas.
Por outra banda, ten a vantaxe de que fai uso de
opcións do dispositivo como para por exemplo obter
imaxes coa cámara ou gravar vídeo/son e envialo á
plataforma, contactar cos participantes do curso ou
realizar anotacións de xeito doado.
Moodle nas súas últimas versións ten varios temas
para móbiles polo que é accesible vía web dende
calquera dispositivo, ademais, dispón de apps
nativas para Android, iOS e Windows Phone.

23. 66.. CCoonncclluussiióónnss
✔ Dispoñemos de varias solucións para utilizar a avaliación dentro do
mLearning no modelo BYOD. Unha con moitas posibilidades é o uso de e-portfolios.
✔ Cos e-portfolios os estudantes crean a súa propia aprendizaxe, elaborando
os seus propios cadernos dixitais. Ferramentas como blogs, editores de texto
colaborativos e outras ferramentas ofimáticas Web 2.0 facilitan a elaboración
de portafolios electrónicos.
✔ As rúbricas son outra das ferramentas de avaliación que podemos aplicar.
Como complemento a outros métodos de avaliación nos ofrecen indicacións
sobre os obxectivos, os criterios de avaliación e os pasos a seguir para
completar unha tarefa.
✔ Os módulos de avaliación nos LMS ofrécennos unha ferramenta todo-nun
onde dende a mesma plataforma podemos empregar, e-portfolios, rúbricas e
outras actividades de avaliación. Son o xeito máis doado de integrar nun
único contorno todos os procesos da aula, pero requiren dispoñer dunha
plataforma específica instalada e dispoñible a través de Internet.

24. 77.. AAmmpplliiaannddoo aa bbiibblliiootteeccaa
➔ Mobile-Learning. Estrategias para el uso de aplicaciones, smartphones y tablets
en educación. Ligazón: http://www.gabit.org/gabit/?q=gl/mobile-learning
➔ Revista online Mobile-Learning de Gabit. Accesible en:
http://www.gabit.org/gabit/?q=gl/revista-mobile-learning
➔ Blog da EOI sobre mLearning. Sitio web: http://www.eoi.es/blogs/mlearning
➔ 7 Aplicacións ofimáticas imprescindibles. Sitio web:
http://www.gabit.org/gabit/?q=gl/node/200
➔ Rubistar, ferramenta para elaboración de rúbricas. Sitio web:
http://rubistar.4teachers.org/index.php
➔ Documentación oficial de Moodle: https://docs.moodle.org

25. Máis presentacións, aarrttiiggooss ee ppuubblliiccaacciióónnss::
Na web:
http://www.gabit.org
@ Facebook:
https://www.facebook.com/pages/Gabit/420853864605648
@ Twitter:
https://twitter.com/InfoGabit
@ Slideshare:
http://www.slideshare.net/marcosfilgueira

26. Fin
MMoobbiillee LLeeaarrnniinngg
Juan Marcos Filgueira Gomis, 2014/2015