Bài trình bày tại Trung tâm Phát triển Hạ tầng thuộc Sở Thông tin và Truyền thông Đà Nẵng tại khóa học 'Huấn luyện huấn luyện viên nguồn mở, ngày 1, 12/09/2016.

1. LÊ TRUNG NGHĨA
TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU VÀ PHÁT TRIỂN QUỐC GIA VỀ CÔNG NGHỆ MỞ
BỘ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ
Email: letrungnghia.foss@gmail.com
Blogs: http://vnfoss.blogspot.com/
http://letrungnghia.mangvn.org/
Trang web CLB PMTDNM Việt Nam:
http://vfossa.vn/vi/
HanoiLUG wiki: http://wiki.hanoilug.org/
CHƯƠNG TRÌNH:
HUẤN LUYỆN HUẤN LUYỆN VIÊN NGUỒN MỞ
SỞ HỮU TRÍ TUỆ VÀ BẰNG SÁNG CHẾ PHẦN MỀM

2. 1. Một số khái niệm
2. Lịch sử các bằng sáng chế (BSC)
3. Chiến tranh BSCPM tại Mỹ và trên thế giới
4. BSC phần mềm (BSCPM) tại Việt Nam
5. Bài học cho Việt Nam
NỘI DUNG

3. 1. Một số khái niệm
1. Bản quyền - các quyền độc quyền trong một thời gian đối với sự trình bày ý
tưởng - quyền tác giả:
- Sao chép bản gốc để tạo ra các bản sao
- Sửa đổi bản gốc để tạo ra chương trình phái sinh (dẫn xuất)
- Phân phối các bản sao của chương trình gốc ban đầu
- Phân phối các bản sao của chương trình phái sinh
2. Bằng sáng chế - các quyền độc quyền trong một thời gian đối với bản thân ý
tưởng đó:
- Làm ra các sản phẩm (SP) thể hiện sự sáng tạo được trao BSC
- Sử dụng các SP
- Bán hoặc chào bán các SP
- Nhập khẩu các SP
3. Bản quyền phần mềm (Software Copyright)
4. Bằng sáng chế phần mềm (Software Patent)
- Việc áp dụng BSCPM là gây tranh cãi cao độ
- Nhiều quốc gia trên thế giới cấm BSCPM
- Bản thân nước Mỹ từng có thời kỳ không bảo hộ BSCPM.
- Văn phòng BSC Châu Âu lách luật để bảo hộ 'Những đổi mới được máy
tính triển khai'.
5. Thương hiệu (Trade Mark): dấu hiệu để phân biệt các công ty khác nhau và
các sản phẩm/dịch vụ của các công ty đó → tranh chấp tên miền trên Internet.

4. 2. Lịch sử các bằng sáng chế
1. Xuất hiện tại Anh khoảng 500 năm trước để thưởng cho những
người có công mang công nghệ từ nước ngoài vào Anh, để mở
công nghệ đó ra. Đổi lại họ có 20 năm độc quyền khai thác SP có
BSC đó. Khi đó:
- Rất ít người đổi mới sáng tạo
- Rất ít đổi mới sáng tạo
- Hệ thống BSC đã hoạt động tốt, khuyến khích đổi mới sáng tạo
2. Ngày nay, khi Internet hiện diện, thống kê năm 2009:
- 482.871 đơn xin cấp BSC (ĐXCBSC) được USPTO cấp
- 150.000 được châu Âu cấp
- Cộng của Nhật & Trung Quốc thành 750.000 ĐXCBSC
- Đặc biệt đậm đặc trong CNTT, nhất là phần mềm.
- Xuất hiện ngày càng nhiều tiếng nói thấy BSCPM
không những không giúp đổi mới sáng tạo, mà cản trở nó.
3. Nét đặc trưng của các BSC:
- Các hệ sinh thái ngành khác nhau có vấn đề BSC khác nhau
- Trong phần mềm, không thể sử dụng các BSC trong Windows 95
sau năm 2015 được.

5. 3. Chiến tranh BSCPM tại Mỹ và TG (1)
1. Lượng hóa các BSC thành tiền trong lĩnh vực CNTT
Thứ đối chiếu với Việt Nam:
- Quỹ đổi mới công nghệ Quốc gia Việt Nam: 1.000 tỷ đồng
→ Mua được 20 BSCPM như trong vụ Attachmate – Novell
(Hội thảo Chiến lược KHCN và đổi mới, 05/10/2011).
- Tính tới tháng 09/2011, số lượng BSCPM của Việt Nam .... = 0
Thời gian Các công ty tham gia Số lượng BSC Tổng số tiền,
tỷ USD
08/2011 Google, Motorola Mobile 17.000 đã được trao,
7.500 chờ được trao.
12.5
07/2011 Apple, Microsoft, EMC, Nortel... 6.000 BSC 4.5
01/2011 Attachmate, Novell 882 BSC 2.2
Năm 2010 Oracle, Sun Microsystems Hơn 1.600 BSC 7.4
Tổng 26.6

6. 2. Kiện tụng về BSC
- Trong 15 năm qua, số lượng các
BSC tăng gấp 5 lần, đạt tới 40.000 BSC
được cấp mỗi năm, trong khi số vụ kiện
tụng tăng gấp 8 lần.
- Từ 1990-2010 quỷ lùn BSC gây
thiệt hại cho thế giới 500.000 tỷ USD.
- Quỷ lùn BSC kiện ở Mỹ: 29%
(2010); 45% (2011); 62% (2012).
- Kiến tụng BSC ở Mỹ năm 2011 lấy
đi của nước Mỹ 29 tỷ USD.
- BSC mù mờ & quá rộng, ví dụ: (a)
NSD dễ dàng lựa chọn văn bản trong
một tài liệu & chỉnh lựa chọn đó; (b)
NSD có khả năng chú thích văn bản mà
không làm thay đổi tài liệu nằm sau nó.
- NSD và cả xã hội chịu hậu quả.
- Đổi mới sáng tạo bị cản trở.
3. Chiến tranh BSCPM tại Mỹ và TG (2)

7. - Tới cuối năm 2011, Apple đã đưa ra
tối thiểu 19 vụ kiện Samsung tại 12
tòa án trong 9 quốc gia ở 4 châu lục.
- Cả Apple và Samsung đều vi phạm
BSC lẫn của nhau!
- Trong năm 2011, Apple và Google
đã bỏ nhiều tiền vào các vụ kiện tụng
và mua sắm BSC hơn là vào R&D.
- 5/2014 Apple và Google giảng hòa.
- 8/2014 Apple & Samsung giảng hòa
kiện tụng BSC ngoài nước Mỹ.
- Kiện tụng BSC lấy đi của các doanh
nghiệp Mỹ khoảng 3.000 tỷ USD
trong 25 năm, vượt cả những lợi ích.
3. Chiến tranh BSCPM tại Mỹ và TG (3)
New Zealand là nước cấm bằng sáng chế phần mềm!

8. 3. Quỷ lùn BSC (Patent Troll) – Thực
thể đòi quyền lợi về BSC – PAE
(Patent Assertion Entity), thực thể
không hoạt động thực tế - NPE (Non-
practicing entity) – dạng 'tội phạm'
mới về công nghệ cao!
- Có thể không viết ra mã nguồn nào,
không tự sáng chế, thừa tiền mua BSC
rồi kiện các công ty đổi mới sáng tạo ra
tòa để kiếm tiền với mọi thủ đoạn tinh vi.
- Ném đá dấu tay
- Ép tuân thủ BSC, câu kết với nhau -
là việc kinh doanh của họ
- Cuộc chiến giữa bảo thủ & đổi mới
- Các vụ kiện là dai dẳng, đắt giá
- NSD và cả xã hội chịu hậu quả
3. Chiến tranh BSCPM tại Mỹ và TG (4)
- Đổi mới sáng tạo bị cản trở – đặc biệt đối với các quốc gia đang
phát triển như VN (Special Report 301)

9. - Microsoft: từ cty phần mềm → người
thu thuế bằng sáng chế như thế nào?
- Microsoft cũng vi phạm bằng sáng
chế của các hãng khác!
- Microsoft dọa kiện Linux vi phạm 235
bằng sáng chế của hãng và trả lời của
Linus Torvalds: “Chắc chắn khả năng
Microsoft vi phạm bằng sáng chế nhiều
hơn nhiều so với Linux [vi phạm]”.
- Năm 1994, Steve Jobs của Apple đã
nói: “Chúng tôi luôn từng không xấu hổ
về việc ăn cắp các ý tưởng lớn”.
- Google: Đã tới lúc loại bỏ hệ thống
bằng sáng chế phần mềm hiện hành?
- Nhiều bang ở Mỹ có luật/dự luật
chống lại các quỷ lùn bằng sáng chế!
3. Chiến tranh BSCPM tại Mỹ và TG (5)
Phần mềm có lẽ là bị tổn hại nhiều nhất vì luật về BSC mạnh!

10. 4. ▲ Kiến nghị: 'Chỉ thị cho
USPTO dừng cấp BSCPM'.
5. Trả lời kiến nghị ►
Thừa nhận đổi mới sáng tạo
khổng lồ của PMTDNM.
6. Thời hạn bảo hộ BSCPM là
vấn đề khó giải quyết.
3. Chiến tranh BSCPM tại Mỹ và TG (6)

11. 7. SOPA/PIPA/ACTA thất bại.
8. Quỹ Điện tử Biên giới EFF
(Electronic Frontier Foundation) đề
xuất thời hạn bảo hộ 5 năm thay vì 20
năm như hiện nay. ►
9. Phong trào đòi chấm dứt BSCPM,
'End Software Patent!'.
10. Luật SHIELD (Saving High-Tech
Innovators from Egregious Legal
Disputes) → các biện pháp bảo vệ
người đổi mới sáng tạo thực sự khỏi
các tranh chấp quá quắt.
11. Tiếp cận toàn cầu hóa BSCPM đe
dọa các quốc gia đang phát triển như
Việt Nam → TPP? Không khuyến khích - Hãy bỏ đi!
3. Chiến tranh BSCPM tại Mỹ và TG (7)

12. 4. BSCPM tại Việt Nam (1)
1. Luật SHTT VN 50/2005/QH11, 36/2009/QH12 và 19/VBHN-VPQH
ngày 18/12/2013 đều như nhau:
- Không bảo vệ BSCPM (Điều 59)
- Chương trình máy tính được bảo vệ như quyền tác giả (Điều 14)
- Coi phần mềm mặc định là PMSHĐQ - Cần sửa đổi
- Các điều 14, 19, 20, 59 có liên quan tới BSCPM & bảo hộ PM.
- Đặc biệt Điều 20 khoản 3:
'Tổ chức, cá nhân khi khai thác, sử dụng một, một số hoặc toàn bộ các quyền
qui định tại khoản 1 Điều này và khoản 3 Điều 19 của Luật này PHẢI xin phép
và trả tiền nhuận bút, thù lao, các quyền lợi vật chất khác cho chủ sở hữu
quyền tác giả'.
- Phản ví dụ từ GPL, giấy phép chiếm 68.9% toàn bộ PMTDNM:
'Tổ chức, cá nhân khi khai thác, sử dụng PMTDNM được cấp phép GPL
KHÔNG PHẢI xin phép, KHÔNG PHẢI trả tiền nhuận bút, thù lao, các quyền
lợi vật chất khác cho chủ sở hữu quyền tác giả'.
2. BSCPM với các doanh nghiệp phần mềm VN
- Các doanh nghiệp PMVN hầu như không có khái niệm về BSCPM
- Hầu như không doanh nghiệp PM VN nào có BSCPM
- BSCPM - Nguy cơ tuyệt chủng của các doanh nghiệp PM VN.
- BSCPM - Nguy cơ mất an ninh hoàn toàn các hệ thống thông tin.

13. 4. BSCPM tại Việt Nam (2)
◄ Hết hạn hỗ trợ
Windows XP SP3
và Office 2003 từ
ngày 08/04/2014.

14. 5. Bài học cho Việt Nam
1. Tuân thủ và đặc biệt quan tâm tới SHTT, nhưng theo cách thông
minh, vì lợi ích quốc gia, không a tòng với những thứ 'của người ta'.
2. Bên cạnh việc ép tuân thủ Luật SHTT, cần tìm ra các đường đi khác,
có lợi nhất cho các doanh nghiệp VN, đặc biệt trong phần mềm.
3. Công nghệ mở và tài nguyên giáo dục mở (OER) có thể mang lại cơ
hội lớn cho VN, vừa tuân thủ SHTT thế giới, vừa có khả năng phát
triển bền vững.
4. Sửa đổi Luật SHTT & các văn bản liên quan là cần thiết cho đổi mới
5. Cảnh giác với tiếp cận toàn cầu hóa BSCPM cả gói từ bài học ACTA
- Khi quốc gia này muốn áp đặt chế độ BSCPM lên quốc gia khác qua
các hiệp định thương mại song hoặc đa phương, trong khi Luật có liên quan
tới BSCPM là hoàn toàn khác nhau tại mỗi nước.
- Không thỏa thuận cả gói, hãy tách bạch tài sản hữu hình với vô hình.
- Không thỏa thuận cả gói, hãy tách bạch phần cứng khỏi phần mềm.
- Thảo luận về BSCPM phải có sự tham gia ngay từ đầu & trong suốt quá
trình của tất cả các bên liên quan, cả mở lẫn đóng.
- Bài học ACTA ở châu Âu có thể rất tốt cho VN khi đàm phán về TPP
(Trans-Pacific Partnership), đặc biệt là chương về sở hữu trí tuệ.

15. Tài liệu và thông tin tham khảo
1. Website Cục Bản quyền Tác giả, Bộ VH-TT-DL.
Sách dịch
2. Sở hữu trí tuệ tạo được ra bao nhiêu việc làm?, 06/08/2014
3. Các yếu tố ảnh hưởng của kiện tụng vi phạm BSC tới chất lượng BSC, 8/2013
4. Tổng quan tranh luận về “Quỷ lùn bằng sáng chế”, 02/08/2012
5. Các bụi rậm bằng sáng chế - tổng quan, tháng 11/2011
6. Chi phí của cá nhân và xã hội của các quỷ lùn bằng sáng chế, tháng 9/2011
7. Cơ hội số - Rà soát lại về sở hữu trí tuệ và tăng trưởng, tháng 5/2011
Các bài báo
8. Việt Nam làm gì với TPP sau những rò rỉ từ WikiLeaks?, tháng 1/2014
9. Nhận thức về sở hữu trí tuệ và đổi mới sáng tạo, tháng 10/2012
10. Đổi mới sáng tạo của PMTDNM - môi trường để sáng tạo phát triển, tháng 2/2012
11. Công nghệ mở phải là then chốt, tháng 11/2011
12. BSC phần mềm - nguy cơ tuyệt chủng của các công ty phần mềm Việt Nam?, 2011
13. Đổi mới sáng tạo và bằng sáng chế phần mềm, tháng 7/2011
14. Hành trình dẫn tới sự hết thiêng, tháng 06/2010
15. Sự can thiệp sai trái của một số tổ chức nước ngoài ..., tháng 4/2010
Địa chỉ tham khảo trên Blog
16. TPP, ACTA, bằng sáng chế phần mềm và hơn thế nữa

16. Cảm ơn!
Hỏi đáp
LÊ TRUNG NGHĨA
Email: letrungnghia.foss@gmail.com
Blogs: http://vnfoss.blogspot.com/
http://letrungnghia.mangvn.org/
Trang web CLB PMTDNM Việt Nam: http://vfossa.vn/vi/
HanoiLUG wiki: http://wiki.hanoilug.org/