DIGITAL LIBRARY GLT SARASWATI BAL MANDIR. BY-KANISHKA CLASS- 9TH- A

2. 
प्रथमे द्वितीये च क्रिस्तशतके प्राचीने भारते
अस्मत्पूिवजै: िैज्ञाननकक्षेत्रे या पराकाष्ठा प्राप्ता
आसीत्, सा भारते भौनतक-रसायन-खगोल-गणित-
िनस्पनत शास्त्रादयः विकासं गताः आसन्, तथावप
दुभावग्यिशात् एिं हि श्रूयते यत् विज्ञानस्य प्रारम्भः
विकासः च पश्चचमदेशेषु जातः इनत |

3.  अिो विसंगनतः! जनाः अवप एतादृशेषु ममथ्यािचनेषु
विचिासं कु िवन्तः दृचयन्ते| अस्माकं विद्यासंस्था:
अवप एनम् एि ममथ्यांशं बोधयश्न्त |
 परन्तु अद्य भारतिषे प्राचीनकाले कृ वषविज्ञानस्य
उत्कृ ष्टचचन्तनं तद् आधाररत-आधुननक-कृ वषविज्ञान
सन्दभाव: िृक्षायुिेदे प्रदत्ता: सश्न्त |
 िस्तुत: कृ वषविज्ञानसम्बध्द: अश्स्त कनतचन िषव-
पूिं प्रकामशत: “सुरपाल” नामके न मलणखत: ग्रन्थ:
िृक्षायुिेद:|

4. अथिविेद:,िरािममहिरस्य
बृित्संहिता,शार्ङ्वग्धरपद्धनत: इत्याहदषु
प्राचीनग्रन्थेषु िृक्षायुिेदविचारः बिुधा
चचचवतः दृचयते|
वृक्षायुवेद:

5. िृक्षायुविेद-विचारःताित ्
अनतप्राचीन:|

6. सस्यशास्त्रम् अचधकृ त्य गभीरं िैज्ञाननकं च वििरिम् अत्र
कृ तं दृचयते| मिवषव: पराशर: िृक्षािां विमभन्नपररिारान ्
उश्ललणखतिान ् अश्स्त|

7. पराशरकृ त: ववभागः आधुनिकः ववभागः
शमीगिीया: Leguminoesae
पुपीमलकगिीया: Rutaceae
स्िश्स्तकगिीया: Cruciferae
कू चवगिीया: Compositae

14. • कलािेष्टनम् (outer wall)
• सूक्ष्मपत्रकम् (inner wall)
• रञ्जकयुक्ता रसाश्रया (sap with colouring matter)
• अन्िक्षा (नेत्राभयां द्रष्टुम् अशक्यम्)|

15. कलािेष्टनम्(OUTER WALL) सूक्ष्मपत्रकम् (INNERWALL)

24. ऋग्िेदे सस्यानां विभाग: य: उक्त: सः एि
आधुननकै : अवप उक्त: अश्स्त|

25. ऋग्वेद: थियोप्रस्टर्स
िृक्षा: Trees
ओषधय: Herbs
िीरुध: shrubs

29. सुश्रुत: चतुविवधविभागं
दशवयनत-

30. ‘अपुष्पा: फ़लिन्तो िनस्पतयः|
िनस्पतयःपुष्पफ़लिन्तो िृक्षा:|
प्रतानित्य: स्तश्म्बन्यचच िीरुध:|

31.  उद्मभज्जा: स्थािरा ज्ञेया बीजकाण्डप्ररोहिि:|
ओषध्य: फलपाकान्ता: बिुपुष्पफलोपगा:||
 अपुष्पा: फ़लिन्तो ये ते िनस्पतय: स्मृता:|
पुष्पणि: फ़मलनश्र्चैि िृक्षास्तुभयत: स्मृता:||
 गुच्छगुलमं तु विविधं तथैि तृिजातय:|
बीजकाण्डरुिाण्येि प्रताना िललय एि च||

32.  पुष्पं विना ये फ़लश्न्त ते िनस्पतयः|
 फ़लपाकान्ता: ओषधय:|
 आरोििापेक्षा: लता:|
 िेण्िादय: त्िक्सारा:|
 लता एि काहठन्येन आरोििानपेक्षा:
िीरुध:|
 ये पुष्पै:फ़लश्न्त ते द्रुमा:|

33.  ‘उधिं स्त्रोतः आिारसंचारो येषां ते
तम: प्रधाना: अव्यक्तचैतन्या:
अन्त:स्पशवमेि जानश्न्त, नान्यत्
तदप्यन्तरेि जानश्न्त,न
बहि:,विशावषि:
अव्यव्यिश्स्थतपररिामाद्यनेकभेदिन्त
:’ इनत|

34.  आधुननकविज्ञानेन
पररगण्यमाना: सस्यव्याधयः
िरािममहिरेि स्ििीये
बृित्संहितानामके ग्रन्थे उक्ताः
सश्न्त|

35. ब्रुहत्र्न्हहतायाम ् आधुनिकववज्ञािे
पाण्डुपत्रता Chlorosis of leaves
प्रिालािृद्चध: Falling off of buds
शाखाशोष: Drying of branches
रसस्त्रुनत: Exudation of sap