ถาม-ตอบ สารพันปัญหาข้อกฎหมาย การบริการทางการแพทย์ เล่ม 2

2. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)

3. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
บทนํา
การใหบริการดานการแพทยและสาธารณสุขเปนหนาที่ของ
กระทรวงสาธารณสุข โดยมีเปาหมาย ประชาชนสุขภาพดี เจาหนาที่มี
ความสุข และระบบสุขภาพมีความยั่งยืน แตในการปฏิบัติงานอาจมีเหตุ
ไมพึงประสงคเกิดขึ้นได กอใหเกิดปญหาความไมเขาใจกันระหวางบุคลากร
ทางการแพทยกับผูปวยและญาติ ซึ่งมีประเด็นทั้งในขอเท็จจริงและขอ
กฎหมาย ดังนั้นในการปฏิบัติงาน บุคลากรทางการแพทยตองยึดมั่น
ในมาตรฐานการรักษาพยาบาล มาตรฐานจริยธรรมและปฏิบัติตาม
หลักเกณฑหรือแนวทางที่กฎหมายบัญญัติ เพื่อเปนการปองกันปญหา
ความขัดแยงดังกลาว และปฏิบัติตามนโยบายความปลอดภัยของผูปวยและ
ความปลอดภัยของบุคลากรทางการแพทย (2P safety Goals) หนังสือฉบับนี้
ถือเปนแนวทางหนึ่งของการปฏิบัติที่จะชวยลดปญหาความขัดแยงและ
ปฏิบัติใหถูกตองเหมาะสม จึงสมควรที่บุคลากรทางการแพทยจะไดศึกษาไว
เปนความรูและแนวทางปฏิบัติตอไป
นายพิศิษฐ ศรีประเสริฐ
รองปลัดกระทรวงสาธารณสุข

4. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
คํานํา
หนังสือฉบับนี้ เปนการรวบรวมปญหา ขอสงสัย ในประเด็นที่
เกิดขึ้นในการใหหัตถการทางการแพทยและสาธารณสุข ที่เจาหนาที่และ
บุคลากรทางการแพทยพบอยูบอย ๆ และเปนประเด็นที่เกี่ยวของกับ
กฎหมายและจริยธรรม โดยหนังสือถาม-ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย
การบริการทางการแพทย ฉบับที่ ๒ ซึ่งผูเขียนไดนําขอหารือ คําถามและ
ประสบการณของแพทย พยาบาล ที่ปฏิบัติงานในโรงพยาบาลมาปรับ
กับบทกฎหมายตอเนื่องกับฉบับที่ ๑ ที่ไดรับความสนใจจากผูที่เกี่ยวของ
พอสมควร ผูเขียนหวังวาหนังสือฉบับนี้จะเปนสวนหนึ่งของความปลอดภัย
ของบุคลากร (Personal Safety ) ตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสุข
และชวยใหบุคลากรทางการแพทยไดเขาใจและปฏิบัติไดอยางถูกตอง มั่นใจ
ทําใหผูปวยไดรับการรักษาที่ดี มีคุณภาพ อันมุงสูความปลอดภัยของผูปวย
(Patient Safety) ตอไป
กลุมระงับขอพิพาททางการแพทย
สํานักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข

5. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
สารบัญ
หนา
แมไมอยู ยินยอมอยางไร ๕
OPD กับการใหขอมูล ๖
พยาบาลทําเกินวิชาชีพพยาบาล ๘
มีเงินแตไมจาย ๑๐
ตางดาวกับคารักษา ๑๑
ตางดาวตายแตตังคยังไมจาย ทําอยางไร ๑๒
เมื่อผูปวยหนี ๑๔
เมื่อญาติขอ (เวชระเบียน) ๑๖
โรงพยาบาลอื่นขอเวชระเบียน ๑๗
คาสําเนาเวชระเบียนเรียกเก็บจากใคร ๑๙
หนังสือรับรองกับการแกไข ๒๐
ทําอยางไรเมื่อแพทยไมออกใบรับรองแพทย ๒๒
แคสงสัย จดบันทึกไดเลยหรือไม ๒๔
หมอเห็นไมตรงกันทําอยางไร ๒๕

6. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
หนา
แจงหมอแลวแตหมอไมมา ๒๖
แรกรับไมมีขอบงชี้ แตเขาทรุดหนัก (ตาย) ๒๘
ชวยดวยหมอโดนแอบถาย ๓๐
ไมใชหมอรักษาไดไหม ๓๔
หนังสือรับรองการตายกับใบชันสูตร ๓๖
เจาหนาที่บาดเจ็บชวยดวย ๓๘
เกิดเหตุขณะกําลังเดินทาง ๔๓
ผูปวยจิตเวชแอบหนีไปกระโดดตึก ๔๓
ตายกลางทางใครรับผิด ๔๔
เหยื่อลําดับที่สอง ๔๖
สงตอตางดาวอยางไรใหปลอดภัย ๔๙
สั่งการรักษาทางไลน (Line) ๕๐
ความสําคัญของความยินยอมกับผูปวยนอก ๕๑

7. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๕
สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๑. แมไมอยู ยินยอมอยางไร
ผูปวยเปนเด็กอายุ ๑๖ ป บิดามารดาอยูตางจังหวัดประสบอุบัติเหตุ
จําเปนตองทําการเย็บแผล ฉีดยาชา ตองมีการใหขอมูลและความยินยอม
หรือไม มีวิธีปฏิบัติอยางไร
กรณีผูปวยเปนเด็กหรือผูเยาว ตองมีผูแทนโดยชอบธรรม คือ บิดา
มารดา เปนผูรับขอมูล และแสดงความยินยอม เวนแตเปนกรณีฉุกเฉิน
ผูปวยในภาวะมีอันตรายรายแรงจําเปนตองทําการรักษาเปนการดวน
ก็สามารถทําการรักษาไดเลย ในการใหความยินยอมกฎหมายไมไดกําหนดให
ตองทําเปนหนังสือ ดังนั้น เจาหนาที่สามารถใชวิธีโทรศัพทหาบิดามารดาเด็ก
เลาอาการใหฟง แจงวิธีการรักษา ความเสี่ยงเทาที่ทําได แลวขออนุญาต
ทําการรักษา เมื่อไดรับอนุญาตแลวใหบันทึกการติดตอทางโทรศัพทนี้ไวใน
เวชระเบียนผูปวย วามีการใหขอมูลแกบิดามารดาผูปวย และไดรับความ
ยินยอมใหทําการรักษาแลว ลงชื่อเจาหนาที่ผูติดตอ และใหผูปวยลงชื่อดวย
เปนหลักฐาน ในกรณีไมสามารถติดตอได และจําเปนตองรีบทําการรักษา
ใหบันทึกไวในเวชระเบียนวา ผูปวยรายนี้จําเปนตองทําการรักษาดวยการ
เย็บแผล ฉีดยาชา เพื่อปองกันอันตรายรายแรงที่จะเกิดขึ้นจากการติดเชื้อ
หรืออื่น ๆ และไมสามารถติดตอผูใหความยินยอมได ลงชื่อผูทําการรักษา
และใหผูปวยลงชื่อดวย (ถาทําได) แลวแพทยทําการรักษาไดเลย

8. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๖
๒. OPD กับการใหขอมูล
การรักษาผูปวยนอก (OPD) ตองมีการใหขอมูลดวยหรือไม
เดิมเรื่องการใหขอมูลเปนสิทธิของผูปวย ตามคําประกาศสิทธิผูปวย
พ.ศ. ๒๕๔๑ และที่แกไขเพิ่มเติมป พ.ศ. ๒๕๕๘ โดยกระทรวงสาธารณสุข
และสหวิชาชีพทางการแพทย แตไมไดบังคับวาตองบอก เจาหนาที่เลยเขาใจวา
ถาไมถามก็ไมตองใหขอมูลก็ได ตอมามีพระราชบัญญัติสุขภาพแหงชาติ พ.ศ.
๒๕๕๐ มาตรา ๘ กําหนดใหผูใหบริการดานสาธารณสุขตองแจงขอมูล
เกี่ยวกับการใหบริการดานสาธารณสุขแกผูรับบริการอยางเพียงพอ
เพื่อประกอบการตัดสินใจรับหรือไมรับบริการ จากบทบัญญัติดังกลาว
เจาหนาที่ตองแจงขอมูลเกี่ยวกับการใหบริการรักษาพยาบาลทุกครั้ง ถือเปน
หนาที่ตามกฎหมาย การไมปฏิบัติตามจะมีความผิดวินัย ความผิดทาง
จริยธรรม และอาจสงผลตอความรับผิดทางแพงและทางอาญา เพราะจะ
เกี่ยวเนื่องกับการใหความยินยอม โดยแนวทางพิจารณาของศาล
ความยินยอมตองมาจากการรับทราบขอมูลอยางเพียงพอและอยางเขาใจ
ของผูปวยหรือผูมีหนาที่รับทราบขอมูลและใหความยินยอมตามกฎหมาย
มิฉะนั้นจะถือวาเจาหนาที่ประมาทเลินเลอไมปฏิบัติตามที่กฎหมายกําหนด
แลวทําใหเกิดความเสียหายกับผูปวย ดังนั้น ไมวาผูปวยนอกหรือผูปวยใน
กอนทําการรักษาจะตองมีการใหขอมูลการรักษาพยาบาลอยางเพียงพอ และ
ไดรับความยินยอม จึงจะทําการรักษาพยาบาลได เวนแตจะเปนไปตาม
ขอยกเวนที่กฎหมายกําหนด

9. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๗
สําหรับขอมูลที่ตองใหควรประกอบดวย
๑. อาการสําคัญและการวินิจฉัยของแพทย
๒. แนวทางการรักษา
๓. ความเสี่ยงของการรักษา
๔. ทางเลือกของการรักษา
๕. ความเสี่ยงของทางเลือกของการรักษา
๖. แนวทางปฏิบัติของผูปวยกอนและหลังรักษา
๗. คาใชจาย
กรณีผูปวยนอก โรงพยาบาลอาจทําตรายางประทับที่มีขอความตาม
ขอ ๑ - ๗ (ถาเปนโรงพยาบาลรัฐบาล ขอ ๗. อาจใชคําวา ตามสิทธิของ
ผูปวย ก็ได ) ประทับลงบนเวชระเบียน เพื่อใหแพทยไดใหขอมูลและบันทึก
โดยในตอนทายอาจเพิ่มขอความ “ขาพเจาไดรับทราบขอมูลแลว และ
ยินยอมใหทําการรักษา” ลงชื่อผูปวย/ผูกระทําแทนผูปวย และลงชื่อแพทย
พยาบาล ในกรณีไมยินยอมใหบันทึกไว และใหลงลายมือชื่อไวเปนหลักฐาน
และไมทําการรักษา เพราะใน มาตรา ๘ วรรคแรกตอนทาย บัญญัติวา
“ถาผูรับบริการปฏิเสธผูใหรับบริการ จะใหบริการนั้นไมได”

10. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๘
๓. พยาบาลทําเกินวิชาชีพพยาบาล
แพทยมอบหมายใหพยาบาลทํางานเกินขอบเขตวิชาชีพพยาบาล
ทําไดหรือไม ใครจะเปนผูรับผิดชอบหากเกิดเหตุไมพึงประสงค
พยาบาลประกอบวิชาชีพภายใตกรอบและขอบเขตที่กําหนดตาม
พระราชบัญญัติการพยาบาลและผดุงครรภ พ.ศ. ๒๕๒๘ และที่แกไขเพิ่มเติม
แตแพทยสามารถมอบหมายใหพยาบาลประกอบวิชาชีพเวชกรรมบางอยางได
โดยมีบัญญัติไวในพระราชบัญญัติวิชาชีพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๒๕ ซึ่งเปนไป
ตามระเบียบกระทรวงสาธารณสุขวาดวยบุคคล ซึ่งกระทรวง ทบวง กรม
กรุงเทพมหานคร เมืองพัทยา องคการบริหารสวนจังหวัด เทศบาล
สุขาภิบาล องคการบริหารสวนทองถิ่นอื่น หรือสภากาชาดไทย มอบหมาย
ใหประกอบวิชาชีพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๓๙ โดยการมอบหมายมีดังนี้
๑). การมอบหมายใหประกอบวิชาชีพตามที่กําหนดใน
ระเบียบฯ โดยมีเงื่อนไขที่ตองทําครบทุกขอคือ
- เปนการประกอบวิชาชีพที่กําหนดไวในระเบียบฯ เชน
พยาบาลเจาะเลือด เย็บแผล ฉีดเซรุมแกพิษงู สวนปสสาวะ เปนตน (ขอ ๗)
- ตองเปนการปฏิบัติราชการหรืออยูในระหวางปฏิบัติ
ราชการตามหนาที่หรือตามที่ไดรับมอบหมาย
- ตองอยูในความควบคุมของเจาหนาที่ซึ่งเปนผูประกอบ
วิชาชีพเวชกรรม
๒). การมอบหมายใหประกอบวิชาชีพเวชกรรม
นอกเหนือจากที่ระบุไวในระเบียบฯ (ขอ ๑๘) มีเงื่อนไขที่ตองทําครบทุกขอ คือ

11. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๙
- มอบใหกระทําเปนการเฉพาะราย หรือ เฉพาะกรณีเทานั้น
- ตองมอบเปนลายลักษณอักษร
- ตองอยูภายใตการควบคุมของเจาหนาที่ซึ่งเปนผูประกอบ
วิชาชีพเวชกรรม
- ผูบังคับบัญชาที่เปนเจาหนาที่ผูประกอบวิชาชีพเวชกรรม
เปนผูสั่งการ หรือมอบหมาย
ซึ่งการมอบหมายดังกลาวทั้ง ๒ กรณี แพทยหรือผูบังคับบัญชา
ที่เปนแพทย ตองพิจารณาถึงความเหมาะสม ความรูความสามารถ
ประสบการณ ทักษะ ของผูที่ไดรับมอบหมายดวย นอกจากนี้ในการ
มอบหมาย ตองอยูภายใตหลักการวา แพทยไมวาง หรือไมสามารถ
ปฏิบัติงานสวนนั้นได เพราะตามเจตนารมณของระเบียบฯ เปนการแกไข
ปญหาการขาดแคลนบุคลากรทางการแพทยในโรงพยาบาลของรัฐ หากมี
แพทยอยูในที่นั้นและสามารถประกอบวิชาชีพรักษาได ถือวาเปนหนาที่ของ
แพทยโดยตรง จะมอบหมายบุคคลอื่นตามระเบียบฯ เฉพาะกรณีมีเหตุอัน
จําเปนเทานั้น และพยาบาลตองระมัดระวังวาตองเปนการกระทําในการ
ปฏิบัติหนาที่ราชการเทานั้น จะไปทําที่โรงพยาบาลเอกชน หรือ คลินิก หรือ
ที่ใด ๆ ไมได จะมีความผิดฐานประกอบวิชาชีพเวชกรรมโดยไมไดรับอนุญาต
มีโทษจําคุกไมเกินสามป หรือปรับไมเกินสามหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ
ตามพระราชบัญญัติวิชาชีพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๒๕ มาตรา ๒๖ และมาตรา ๔๓

12. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๑๐
๔. มีเงินแตไมจาย
ผูปวยเขามารักษาโรค นอนอยูโรงพยาบาล ๒ เดือน ไมยอมจายเงิน
คารักษาพยาบาลตองทําอยางไร
การตกลงรักษาพยาบาลตามกฎหมาย ถือเปนการทําสัญญาชนิดหนึ่ง
เรียกวาสัญญาตางตอบแทน คือ แพทยมีหนาที่รักษาพยาบาลผูปวย
และผูปวยมีหนาที่จายคาตอบแทนการรักษาพยาบาลนั้นบางกรณี โดยทาง
พิจารณาของศาลเห็นวา มีลักษณะเปนสัญญาจางทําของ ตามมาตรา ๕๘๗
แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ซึ่งบัญญัติวา “อันวาจางทําของนั้น
คือสัญญาซึ่งบุคคลคนหนึ่ง เรียกวาผูรับจาง ตกลงจะทําการงานสิ่งใดสิ่งหนึ่ง
จนสําเร็จใหแกบุคคลอีกคนหนึ่ง เรียกวาผูวาจาง และผูวาจางตกลงจะให
สินจางเพื่อผลสําเร็จแหงการที่ทํานั้น”
กรณีนี้ เมื่อผูปวยมาถึงโรงพยาบาลและแพทยทําการรักษาแลว
ถือวาสัญญาการรักษพยาบาลเกิดขึ้นโดยไมจําตองมีตัวหนังสือสัญญา
ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย เมื่อผูปวยไมยอมชําระคา
รักษาพยาบาล ถือวา.ผิดสัญญา เจาหนาที่ตองทําการแจงหนี้และ
กําหนดเวลาการชําระหนี้เปนลายลักษณอักษร โดยทําเปนหนังสือของ
โรงพยาบาล ลงทายโดย ผูอํานวยการหรือผูรับมอบอํานาจจากผูอํานวยการ
โรงพยาบาล สงใหผูปวยรับทราบ เมื่อครบกําหนดเวลาที่ระบุไวในหนังสือ
ทวงหนี้แลว ผูปวยไมชําระหนี้ ก็ใหสงเรื่องไปตนสังกัด เพื่อทําการฟองคดี
ภายในอายุความ ๒ ป นับแตวันที่ปฏิเสธการชําระหนี้ เจาหนาที่ไมมีอํานาจ
ยึดทรัพยสินหรือบัตรประชาชนหรือสิ่งใด ๆ ของผูปวยไวเปนหลักประกัน
หากฝาฝนจะมีความผิดทั้งทางวินัยและทางอาญา

13. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๑๑
๕. ตางดาวกับคารักษา
คนไขตางดาวไมมีเงิน จะตองทําอยางไร หรือถามีเงินแตไมยอม
จายคารักษาพยาบาล จะทําอยางไร
กรณีผูปวยตางดาวมารักษาพยาบาลแลวไมมีเงินจายคา
รักษาพยาบาล เจาหนาที่ก็จะตองดําเนินการทําหนังสือแจงหนี้และ
กําหนดเวลาใหชําระเงินสงใหผูปวยทราบโดยอาจตองทําหนังสือที่มีภาษา
ของประเทศผูปวยดวยหรือไมก็ตองมีลามแปลใหผูปวยฟงและรับทราบ
หลังจากครบกําหนดเวลาแลวผูปวยยังไมจายเงินคารักษาพยาบาล
โรงพยาบาลอาจตองประสานงานไปที่สถานทูตเพื่อขอใหติดตอญาติหรือ
ผูปวยมาดําเนินการ และตองสงเรื่องไปยังตนสังกัดเพื่อเตรียมฟองคดีภายใน
อายุความ ๒ ป สวนกรณีมีเงินแตไมยอมจายก็ตองปฏิบัติเชนเดียวกัน และ
การกระทําของผูปวยอาจเขาขายโกงเจาหนี้ซึ่งเปนความผิดทางอาญาซึ่ง
โรงพยาบาลตองสงเรื่องใหตนสังกัด
ดําเนินการตอไป อยางไรก็ตามเพื่อเปน
การขยายอายุความฟองรองคดี เจาหนี้
อาจขอใหผูปวยทําหนังสือรับสภาพหนี้ไว
เพราะมีอายุความฟองรองถึง ๑๐ ป หาก
เจาหนาที่ไดดําเนินการตามกระบวนการ
ดังกลาวครบถวนแลว แมวาในทายที่สุด
จะไมสามารถบังคับใหผูปวยชําระหนี้ได
เจาหนาที่ไมตองรับผิดแตอยางใดเพราะ
ไดดําเนินการตามระเบียบราชการแลว

14. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๑๒
๖. ตางดาวตายแตตังคยังไมจาย ทําอยางไร
คนไขตางดาวเสียชีวิตที่โรงพยาบาล มีทรัพยสินอยูแตยังไมไดชําระ
คารักษาพยาบาล เจาหนาที่ควรทําอยางไร
ตามหลักกฎหมายทั่วไป ทรัพยสินของบุคคลที่เสียชีวิตถือเปนมรดก
ตกทอดแกทายาทหรือผูรับพินัยกรรม แตรายละเอียดยอมเปนไปตาม
กฎหมายของประเทศที่ผูปวยมีสัญชาติ กรณีผูปวยตางชาติเสียชีวิต
เจาหนาที่ควรติดตอญาติหรือคนรูจักของผูปวยเพื่อใหแจงทายาทหรือญาติ
มาจัดการศพ หากไมมีใหติดตอสถานทูตประเทศที่ผูปวยมีสัญชาติ แจงการ
ตายและทรัพยสินรวมทั้งหนี้สินที่ตองชําระคารักษาพยาบาลดวย เชน
สถานทูตของสหรัฐอเมริกาจะมีแนวทางปฏิบัติกรณีพลเมืองอเมริกันเสียชีวิต
ในตางประเทศ เปนตน
สวนผูปวยที่เปนคนไทยที่เสียชีวิตในโรงพยาบาลและมีเงินหรือ
ทรัพยสมบัติติดตัวมาดวยนั้น หากไมมีทายาทโดยธรรมหรือผูรับพินัยกรรม
หรือการตั้งมูลนิธิตามพินัยกรรม เงินหรือทรัพยสินของผูปวยเปนมรดกตก
ทอดแกแผนดินตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา ๑๗๕๓ กรณี
ผูปวยเสียชีวิตและยังคงมีทายาท เงินหรือทรัพยสินนั้นยอมตกทอดแก
ทายาท หรือกรณีผูปวยกลับบานโดยไมขอรับทรัพยสินกลับไปเมื่อทาง
โรงพยาบาลไดดําเนินการติดตามเจาของซึ่งเปนผูปวยหรือทายาทหรือญาติ
ของผูปวยใหมารับทรัพยสินแลว ไมมีบุคคลใดมารับทรัพยสินคืน โดย
โรงพยาบาลไดเก็บรักษาทรัพยสินที่ตกคางดังกลาวซึ่งเปนสังหาริมทรัพยไว
เพื่อใหเจาของมาติดตามขอรับคืนเปนเวลาถึง ๕ ปแลว โรงพยาบาลอาจถือ
ไดวาเงินสดหรือทรัพยสินที่ตกคางดังกลาวเปนทรัพยสินไมมีเจาของ

15. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๑๓
ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา ๑๓๑๙ ซึ่งบุคคลอาจไดมา
ซึ่งกรรมสิทธิ์แหงสังหาริมทรัพยอันไมมีเจาของโดยถือตามประมวลกฎหมาย
แพงและพาณิชย มาตรา ๑๓๑๘ โดยโรงพยาบาลอาจนําเงินสดเขาเปน
รายไดแผนดินหรือนําทรัพยสินอื่น ๆ ออกขายทอดตลาดแลวนําเงินเขาเปน
รายไดแผนดินได (หนังสือสํานักงานอัยการสูงสุดที่ อส ๐๐๑๗/๗๑๕๒
ลงวันที่ ๒๖ พฤษภาคม ๒๕๔๓)

16. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๑๔
๗. เมื่อผูปวยหนี
ผูปวยหลังฟอกเลือด มักพบความดันต่ํากวาเกณฑหรือสูงกวาเกณฑ
กรณีดังตอไปนี้ ควรทําอยางไร
ก. พยาบาลบอกใหรอวัดความดันกอนกลับบาน แตคนไขหนีกลับ
ใหบันทึกอยางไร
ข. ผูปวยใน โรงพยาบาลจะสงกลับเตียงที่ตึกพักรักษาตัว แตผูปวย
เดินกลับเองโดยไมรอเวรเปล จะบันทึกการพยาบาลอยางไร
การบันทึกพฤติกรรมของผูปวยนับเปนสวนหนึ่งของกระบวนการ
รักษาพยาบาล เพราะการประพฤติปฏิบัติของผูปวยที่ไมยอมทําตาม
คําแนะนําของแพทย พยาบาล หรือเจาหนาที่อาจถือเปนการปฏิเสธ
การใหบริการสาธารณสุขได
กรณี ก. พยาบาลบอกใหรอวัดความดันกอนกลับบาน แตคนไขหนี
กลับกอน ใหบันทึกอยางไร ตองดูวา พยาบาลไดแจงหรือบอกหรือไมวา
จําเปนตองวัดความดันกอนกลับบานพรอมเหตุผล ถาพยาบาลบอกแลวถือ
วาพยาบาลไดใหขอมูลการใหบริการรักษาพยาบาลแลว แตผูปวยหนีกลับ
บานถือวาผูปวยปฏิเสธการรักษาหรือการวัดความดัน เขาขายตามมาตรา ๘
แหงพระราชบัญญัติสุขภาพแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๕๐ เรื่อง การใหขอมูลดาน
สุขภาพและผูปวยปฏิเสธ พยาบาลตองบันทึกการใหขอมูลและพฤติกรรม
การหนีกลับบานของผูปวยในเวชระเบียนหรือบันทึกการพยาบาลไวเปน
หลักฐานแลวลงชื่อพยาบาล วัน เวลา บันทึกไวดวย

17. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๑๕
กรณี ข. การที่ผูปวยเดินกลับหองพักเองโดยไมรอเวรเปล ก็ตอง
บันทึกไววาไดแจงใหผูปวยรอเวรเปลกอนแลว แตผูปวยไมยอมรอและเดิน
ดวยตนเองกลับหองพัก โดยบันทึกไวในเวชระเบียนหรือบันทึกการพยาบาล
ลงชื่อพยาบาล วัน เวลาไว เพื่อเปนหลักฐานพิสูจนวาพยาบาลไดดําเนินการ
ตามมาตรฐานการดูแลผูปวยแลวแตผูปวยปฏิเสธ จึงไมตองรับผิดชอบหากมี
เหตุไมพึงประสงคเกิดขึ้น ทั้งนี้เปนไปตามมาตรา ๘ แหงพระราชบัญญัติ
สุขภาพแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๕๐
ดังนั้น ในกรณี แพทย พยาบาล หรือเจาหนาที่ไดใหขอมูลคําแนะนํา
ขอปฏิบัติแกผูปวยใหบันทึกไวเสมอ เพราะอาจเปนหลักฐานสําคัญในการ
พิสูจนถึงการดูแลรักษาผูปวยวาถูกตองตามมาตรฐานหรือไม

18. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๑๖
๘. เมื่อญาติขอ (เวชระเบียน)
กรณีผูปวยใสเครื่องชวยหายใจ ไมรูสึกตัวอยูที่โรงพยาบาลแหงหนึ่ง
แลวเจาหนาที่ของโรงพยาบาลนั้นใหญาติมาขอเวชระเบียน ทางโรงพยาบาล
เจาของเวชระเบียนตองใหหรือไม (ผูปวยไมมีบุตร บิดา มารดา เพราะ
เสียชีวิตหมดแลว)
ตามพระราชบัญญัติสุขภาพแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๗
กําหนดใหขอมูลในเวชระเบียนเปนความลับของผูปวย จะใหผูอื่นเมื่อเปนไป
ตามความประสงคของเจาของขอมูลหรือมีกฎหมายเฉพาะบัญญัติไวเทานั้น
หากผูใดฝาฝนมีความผิดตามกฎหมายถึงขั้นจําคุกได แตกรณีนี้มีเหตุขัดของ
ไมสามารถหาทายาทผูปวยได และผูปวยไมสามารถแสดงเจตนาไดเมื่อญาติ
มาขอตองใหญาติแสดงหลักฐานในเรื่องนี้ และตองมีหลักฐานจาก
โรงพยาบาลที่ผูปวยรักษาตัวอยูมาดวยวาจําเปนตองใชขอมูลในการ
รักษาพยาบาลผูปวย โรงพยาบาลเจาของขอมูลตรวจสอบแลวเห็นวาถูกตอง
ก็เสนอผูมีอํานาจอนุญาตใหนําขอมูลเวชระเบียน (สําเนา) ไปได ซึ่งลักษณะ
อยางนี้ถือเปนเหตุจําเปนและเปนประโยชนกับผูปวย จึงไมถือวาเจาหนาที่
ประมาทเลินเลอเปดเผยขอมูลหรือเจตนาเปดเผยขอมูลผูปวยใหไดรับ
ความเสียหายแตอยางใด

19. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๑๗
๙. โรงพยาบาลอื่นขอเวชระเบียน
โรงพยาบาลอื่นสงหนังสือราชการมาเพื่อขอสําเนาเวชระเบียน
โดยไมมีความยินยอมของผูปวยและสําเนาบัตรประชาชนของผูปวย
โรงพยาบาลตองดําเนินการถายสําเนาเวชระเบียนสงใหหรือไม
การพิจารณาการขอเวชระเบียนจากหนวยงานหรือโรงพยาบาลอื่น
ตองพิจารณาดังนี้
- กรณีโรงพยาบาลหรือหนวยงานที่ขออยูในสังกัดเดียวกัน เชน สังกัด
สํานักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข สังกัดกรมการแพทย เปนตน
ถาพิจารณาวัตถุประสงคเปนประโยชนตอผูปวยก็สามารถสงสําเนา
เวชระเบียนใหไดเพราะถือเปนหนวยงานเดียวกัน และไมใชกรณีที่
จะทําใหเกิดความเสียหาย
- กรณีหนวยงานอื่นนอกสังกัด ตองพิจารณาวาหนวยงานที่ขอมี
อํานาจตามกฎหมายที่จะขอเอกสารหรือไม เชน หนวยงาน
ทางการทหารมาขอเวชระเบียนของพลทหารเพราะสงสัยวาเปนโรคจิต
หรือสํานักงานคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริต
แหงชาติ (ป.ป.ช.) สงสัยวา เจาหนาที่จะมีจิตผิดปกติจึงอยากขอ
ขอมูลประวัติผูปวยของเจาหนาที่ดังกลาว เปนตน หากในกฎหมาย
เฉพาะของหนวยงานทางการทหารหรือ ป.ป.ช. ไมไดใหอํานาจ
เรียกเอกสารไว โรงพยาบาลก็ไมตองสงสําเนาเวชระเบียนให
โดยอางอิง มาตรา ๗ แหงพระราชบัญญัติสุขภาพแหงชาติ พ.ศ.
๒๕๕๐ แตถาเปนกรณีคณะกรรมการจริยธรรมหรือคณะกรรมการ
สอบสวนตามกฎหมายวิชาชีพทางการแพทยขอเอกสารเวชระเบียน

20. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๑๘
เมื่อพิจารณาตามกฎหมายวิชาชีพแลว จะเห็นวามีบทบัญญัติ
ใหอํานาจคณะกรรมการดังกลาวเรียกเอกสารจากผูครอบครองได
หากไมใหโดยไมมีเหตุผลอันสมควรตองมีโทษจําคุก ถือเปนกรณีมี
กฎหมายเฉพาะบัญญัติไวจึงตองสงเอกสารเวชระเบียนดังกลาว
ใหหนวยงานนั้นตามที่กฎหมายกําหนด
แตไมวากรณีใด ๆ ก็ตามหากหนวยงานนั้นไดรับความยินยอมจาก
ผูปวยเจาของขอมูลโดยมีหลักฐานมาแสดง โรงพยาบาลผูครอบครอง
เวชระเบียนก็จะตองสงมอบสําเนาขอมูลดังกลาวใหกับผูขอได ทั้งนี้ภายใต
ขอบเขตการยินยอมและการยินยอมนั้นตองเปนความประสงคของเจาของ
ขอมูลนั้นเอง

21. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๑๙
๑๐. คาสําเนาเวชระเบียนเรียกเก็บจากใคร
คาสําเนาเวชระเบียน จะสามารถเก็บกับโรงพยาบาลที่ขอสําเนา
จะไดหรือไม เพราะบางครั้งจํานวนหนาของเวชระเบียนและเอกสารตาง ๆ
ที่ขอถายสําเนาอาจมีจํานวนมาก และเปนภาระแกโรงพยาบาลเจาของขอมูล
นั้น ๆ
เอกสารเวชระเบียนและเอกสารอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ ถือเปนขอมูล
ขาวสารของทางราชการ ตามพระราชบัญญัติขอมูลขาวสารของทางราชการ
พ.ศ. ๒๕๔๐ นอกจากกรณีผูมีสิทธิขอขอมูลดานสุขภาพที่ตองปฏิบัติตาม
มาตรา ๗ แหงพระราชบัญญัติสุขภาพแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๔๐ ซึ่งการเรียก
คาธรรมเนียมการขอสําเนา โรงพยาบาลเจาของขอมูลสามารถเรียกเก็บได
ตามประกาศคณะกรรมการขอมูลขาวสารของราชการ เรื่อง การเรียก
คาธรรมเนียมการขอสําเนา หรือ ขอสําเนาที่มีคํารับรองถูกตองของเอกสาร
ของขอมูลขาวสารของราชการ ลงวันที่ ๗ พฤษภาคม ๒๕๔๒ เชน (๑) ขนาด
กระดาษ เอ ๔ หนาละไมเกิน ๑ บาท เปนตน ในกรณีเปนโรงพยาบาลสังกัด
เดียวกันอาจเรียกเก็บหรือไมก็ไดแลวแตนโยบายของผูบังคับบัญชา

22. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๒๐
๑๑. หนังสือรับรองกับการแกไข
หนังสือหรือใบรับรองทางการแพทยตาง ๆ เชน ใบรับรองแพทย
หนังสือรับรองการเกิด หนังสือรับรองการตาย เปนตน ผูปวยหรือผูเกี่ยวของ
จะขอแกไขขอความไดหรือไม
เอกสารตาง ๆ เกี่ยวกับผูปวยที่อยูในความครอบครองหรือที่ออก
โดยหนวยงานหรือเจาหนาที่ของรัฐ ถือเปนเอกสารขอมูลขาวสารของ
ทางราชการ จึงตองปฏิบัติตามพระราชบัญญัติขอมูลขาวสารของราชการ
พ.ศ.๒๕๔๐ โดยมาตรา ๒๕ บัญญัติวา “ภายใตบังคับมาตรา ๑๔ หรือ
มาตรา ๑๕ บุคคลยอมมีสิทธิที่จะไดรูถึงขอมูลขาวสารสวนบุคคลที่เกี่ยวกับตน
และเมื่อบุคคลนั้นมีคําขอเปนหนังสือ หนวยงานของรัฐที่ควบคุมดูแลขอมูล
ขาวสารนั้นจะตองใหบุคคลนั้น หรือผูกระทําการแทนบุคคลนั้นไดตรวจดู
หลังไดรับสําเนาขอมูลขาวสารสวนบุคคลสวนที่เกี่ยวกับบุคคลนั้น และใหนํา
มาตรา ๙ วรรคสอง วรรคสาม มาใชบังคับโดยอนุโลม
การเปดเผยรายงานการแพทยที่เกี่ยวกับบุคคลใด ถากรณีมีเหตุ
อันสมควร เจาหนาที่ของรัฐจะเปดเผยตอเฉพาะแพทยที่บุคคลนั้นมอบหมาย
ก็ได
ถาบุคคลใดเห็นวาขอมูลขาวสารสวนบุคคลที่เกี่ยวกับตนสวนใด
ไมถูกตองตามความเปนจริง ใหมีสิทธิยื่นคําขอเปนหนังสือใหหนวยงานของ
รัฐที่ควบคุมดูแลขอมูลขาวสารแกไขเปลี่ยนแปลง หรือลบขอมูลขาวสารสวน
นั้นได ซึ่งหนวยงานของรัฐจะตองพิจารณาคําขอดังกลาว และแจงใหบุคคล
นั้นทราบโดยไมชักชา

23. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๒๑
ในกรณีที่หนวยงานของรัฐไมแกไขเปลี่ยนแปลง หรือลบขอมูล
ขาวสารใหตรงตามที่มีคําขอ ใหผูนั้นมีสิทธิอุทธรณตอคณะกรรมการวินิจฉัย
การเปดเผยขอมูลขาวสารภายในสามสิบวัน นับแตวันที่ไดรับแจงคําสั่งไม
ยินยอมแกไขเปลี่ยนแปลง หรือลบขอมูลขาวสาร โดยยื่นอุทธรณตอ
คณะกรรมการขอมูลขาวสารของราชการและไมวากรณีใด ๆ ใหเจาของขอมูล
มีสิทธิรองขอใหหนวยงานของรัฐหมายเหตุคําขอของตนแนบไวกับขอมูล
ขาวสารที่เกี่ยวของได
ใหบุคคลตามที่กําหนดในกฎกระทรวงมีสิทธิดําเนินการตาม มาตรา
๒๓ มาตรา ๒๔ และมาตรานี้ แทนผูเยาว คนไรความสามารถ คนเสมือนไร
ความสามารถ หรือเจาของขอมูลที่ถึงแกกรรมแลวได”
จะเห็นไดวา
๑.เจาของขอมูลหรือผูปวย มีสิทธิตรวจดูและขอสําเนา
ขอมูลของตนเองได โดยทําคําขอเปนหนังสือ
๒.หนวยงานหรือโรงพยาบาลอาจลบหรือตัดทอนขอความ
ในสวนที่ตองหามมิใหเปดเผย หรือที่ไมเกี่ยวของกับวัตถุประสงคของผูขอได
๓.เจาของขอมูลมีสิทธิขอแกไขขอมูลได ถาเห็นวา
ไมถูกตองตามความเปนจริง โดยขอใหหนวยงานหรือโรงพยาบาล
ที่ครอบครองขอมูลนั้น เปลี่ยนแปลงแกไข หรือลบได
๔.หนวยงานหรือโรงพยาบาลตองตรวจสอบขอเท็จจริงกอน
แลวจึงพิจารณาไมแกไข หรือแกไข หรือเปลี่ยนแปลง หรือลบ ตามที่เจาของ
ขอมูลขอ แตถาไมแกไข ไมเปลี่ยนแปลง หรือไมลบ ตองแจงใหผูขอทราบ

24. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๒๒
และแจงสิทธิการอุทธรณ โดยใหยื่นอุทธรณตอคณะกรรมการขอมูลขาวสาร
ของราชการ ภายใน ๓๐ วัน นับแตวันไดรับแจงคําสั่ง
ดังนั้น เมื่อหนวยงานหรือโรงพยาบาลตรวจสอบแลวเห็นวา เอกสาร
ตาง ๆ เกี่ยวกับขอมูลดานสุขภาพ หรือเวชระเบียน หรือใบรับรองตาง ๆ
ถูกตองแลว ก็ตองมีหนังสือชี้แจงและยืนยันไมแกไขเปลี่ยนแปลง หรือลบ
ขอมูลเดิม พรอมแจงสิทธิในการอุทธรณคําสั่ง หากมีการอุทธรณและ
คณะกรรมการวินิจฉัยการเปดเผยขอมูลขาวสารมีคําสั่งใหหนวยงาน หรือ
โรงพยาบาล แกไข เปลี่ยนแปลง หรือลบขอมูลตามที่ผูขอไดขอมา หนวยงาน
หรือโรงพยาบาลก็ตองดําเนินการตามคําสั่งของคณะกรรมการดังกลาว
๑๒. ทําอยางไรเมื่อแพทยไมออกใบรับรองแพทย
โรงพยาบาลออกใบรับรองแพทยไดหรือไม หากแพทยเจาของไข
ไมยอมทําใบรับรองแพทยใหผูปวย
การออกใบรับรองแพทยถือเปนสิทธิและหนาที่ของแพทยผูทําการ
ตรวจรักษา เพราะเปนผูที่รูขอมูลความเจ็บปวยหรือโรคของผูปวยซึ่งใน
ขอบังคับแพทยสภาวาดวยการรักษาจริยธรรมแหงวิชาชีพเวชกรรม พ.ศ.
๒๕๔๙ ขอ ๒๕ “ผูประกอบวิชาชีพเวชกรรมตองไมเจตนาทุจริตในการออก
ใบรับรองแพทย” โดยหลักการแพทย เมื่อทําการตรวจโรคหรือตรวจรางกาย
ของผูปวยแลว หากผูปวยขอใหแพทยออกใบรับรองแพทยให แพทยไมควร
ปฏิเสธ ซึ่งใบรับรองแพทยมี ๒ ลักษณะคือ ใบรับรองวามีอาการเจ็บปวยจริง
กับใบรับรองแพทยวา ไมไดเจ็บปวย แลวแตกรณีวาจะนําไปใชในเรื่องอะไร
เชน กรณีนําไปประกอบการลาหยุดงาน หรือนําไปสมัครงาน หรือนําไป

25. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๒๓
ประกอบการรักษาตัวตอเนื่อง หรือเพื่อเปนการยืนยันสุขภาพของผูปวย เปน
ตน การออกใบรับรองแพทยเปนเรื่องเฉพาะตัวของแพทยแตละคน สวนการ
ประทับตราโรงพยาบาลหรือคลินิก เปนการแสดงสถานะของแพทยในขณะ
ตรวจและออกใบรับรองแพทย เชน ประทับตราโรงพยาบาลของรัฐก็
หมายถึง การตรวจและออกใบรับรองแพทยในฐานะแพทยของโรงพยาบาล
แหงนั้น เปนตน ซึ่งการประทับตราดังกลาวมีผลในทางความนาเชื่อถือของ
ใบรับรองแพทยที่บางหนวยงานหรือสังคมใหการยอมรับมากกวา
โรงพยาบาลหรือคลินิกของเอกชน สวนกรณีหากมีเหตุที่แพทยไมออก
ใบรับรองแพทยให และผูปวยจะเปนตองใชขอมูลความเห็นทางการแพทย
ตอสุขภาพ รางกาย จิตใจของตน และเปนเหตุจําเปนเรงดวน โรงพยาบาล
อาจออกหนังสือรับรองการมาตรวจรักษาของผูปวยได โดยอาจเปนการสรุป
การรักษาหรือสรุปขอมูลเกี่ยวกับสุขภาพของผูปวยที่ปรากฏในประวัติผูปวย
หรือเวชระเบียน แตหนังสือฉบับนี้ไมใชใบรับรองแพทย เพราะผูลงนามไมใช
แพทยที่ทําการตรวจรักษา แตเปนผูอํานวยการโรงพยาบาลหรือผูไดรับ
มอบหมาย โดยถือเปนหนังสือของโรงพยาบาล กรณีเชนนี้ ตองไปถาม
หนวยงานที่ตองการใบรับรองแพทยวาจะใชแทนไดหรือไม อยางไร

26. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๒๔
๑๓. แคสงสัย จดบันทึกไดเลยหรือไม
พยาบาลเห็นอาการผูปวยแลวสงสัยวาจะเปนอาการของโรคหัวใจ
จะสามารถเขียนลงไปในบันทึกการพยาบาล หรือเวชระเบียนไดหรือไม
บันทึกการพยาบาล (Nurse’s Note) เปนแบบฟอรมสําหรับการ
บันทึกของพยาบาลในการดูแลผูปวย ประกอบดวยขอมูล ปญหา อาการ
และการพยาบาลที่ผูปวยไดรับในแตละเวร ตั้งแตแรกรับจนถึงการวางแผน
จําหนายผูปวย การประเมินผลภายหลังการใหการพยาบาล ซึ่งพยาบาล
สามารถบันทึกตามความเปนจริงได แตการบันทึกวา ผูปวยมีอาการตาง ๆ
แลวบอกวานาจะเปนโรคนั้นโรคนี้ แมจะเปนความเห็นแตถือเปนการ
วินิจฉัยโรค ซึ่งไมใชการประกอบวิชาชีพพยาบาลแตเปนการประกอบวิชาชีพ
เวชกรรม แมวาจากประสบการณและความรูที่มีอยูจะสามารถสันนิษฐานได
ก็ไมสมควรจะบันทึกเชนนั้น นอกจากนี้การบันทึกความเห็นในลักษณะ
ดังกลาวอาจทําใหเกิดผลรายแกแพทยผูเปนเจาของไขหรือแพทยเวรได
เพราะอาจทําใหบุคคลอื่น เชน ศาล อัยการ หรือทนายความ เปนตน นําไป
อางอิงไดวา อาการในลักษณะนั้นพยาบาลยังรูเลยวาเปนอาการของโรค
แตทําไมแพทยไมรูหรือไมทําการรักษา ถาผูปวยเสียชีวิตหรือมีอาการหนัก
ขึ้นอาจมีผลตอการสูคดีของแพทยได ดังนั้นพยาบาลควรบันทึกแตเฉพาะใน
บทบาทหนาที่ตามหลักวิชาชีพพยาบาลเทานั้น ไมควรกาวลวงไปวินิจฉัยโรค
ซึ่งเปนการกระทําที่เกินหนาที่

27. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๒๕
๑๔. หมอเห็นไมตรงกันทําอยางไร
ในการดูแลผูปวยหากจําเปนตองทําการผาตัด โดยศัลยแพทย
มีความเห็นใหทําการผาตัดโดยเร็ว แตวิสัญญีแพทยบอกวาผูปวยยังไมพรอม
ควรจะผาตัดเลยหรือไม
ในการรักษาพยาบาลโดยหลักแพทยเจาของไขจะเปนผูตัดสินใจ
แตกรณีเปนเรื่องที่ตองอาศัยแพทยเฉพาะทางเขามาทําการรักษาก็ตองรับฟง
เหตุผลดวย การรักษาพยาบาลผูเกี่ยวของทุกคนมีสวนสัมพันธกับผูปวย
หรือที่เรียกวาสหวิชาชีพ การตัดสินใจตองอยูในสภาพที่มีความพรอมและ
ผูปวยตองมีความปลอดภัยและมีความเสี่ยงนอยที่สุด กรณีการผาตัดวิสัญญีแพทย
เปนผูมีสวนเกี่ยวของที่สําคัญเพราะความเสี่ยงจากการใชยาสลบหรือยาชา
อาจเปนอันตรายตอผูปวย เมื่อวิสัญญีแพทยแจงวายังไมพรอมศัลยแพทย
ควรรับฟง การพิจารณาคดีของศาลจะดูในทุกมิติ หากเห็นวามีความเสี่ยงสูง
ตอการเกิดความเสียหายแตยังฝาฝนกระทําผูกระทําอาจมีความผิดได ดังนั้น
กรณีนี้ศัลยแพทยตองรับฟงเหตุผลของวิสัญญีและยังไมควรผาตัด อยางไรก็ตาม
กรณีเรงดวนฉุกเฉินหากลาชาผูปวยอาจไดรับอันตรายยิ่งกวาก็อาจตองผาตัด
ทันที การพิจารณาตองชั่งน้ําหนักทําอยางไหนเสี่ยงกวากันโดยถือความ
ปลอดภัยของผูปวยเปนที่ตั้งและสิ่งสําคัญที่สุดคือ ตองมีการบันทึกความ
จําเปนเรงดวนไวในเวชระเบียนดวย เพื่อเปนหลักฐานหากมีการฟองรอง
เกิดขึ้น

28. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๒๖
๑๕. แจงหมอแลวแตหมอไมมา
ผูปวยในอาการเปลี่ยนแปลงในทางไมดี พยาบาลแจงแพทยแลว
แพทยยังไมมาดูคนไข พยาบาลควรทําอยางไร และบันทึกไวในบันทึกการ
พยาบาลไดหรือไม หากมีเหตุไมพึงประสงคเกิดขึ้นพยาบาลตองรับผิดดวย
หรือไม
กรณีผูปวยใน พยาบาลเปนผูใหการดูแลมากกวาแพทยเพราะ
พยาบาลจะตองอยูดูแลตลอดเวลา แตแพทยมาดูเปนเวลาเทานั้น ดังนั้น
พยาบาลตองปฏิบัติงานตามมาตรฐานวิชาชีพและมาตรฐานจริยธรรม
มีหลายกรณีที่ผูปวยเสียชีวิตแตญาติไมติดใจเพราะพยาบาลปฏิบัติหนาที่นี้
ดวยเมตตาธรรม แพทยเอาใจใสพูดจาดี อธิบายขอสงสัยตาง ๆ โดย
ไมหงุดหงิดรําคาญ การที่ผูปวยในมีอาการเปลี่ยนแปลง พยาบาลมีหนาที่
ตองรายงานแพทยและบันทึกรายละเอียดไวไมวาแพทยจะสั่งการอยางไร
หรือจะมาดูผูปวยหรือไม โดยในระหวางรอแพทยหรือแพทยยังไมมา หรือยัง
ติดตอแพทยไมได พยาบาลตองปฏิบัติหนาที่ตามหลักวิชาการ คอยดู
สถานการณและพูดคุยกับญาติ ในกรณีอาการคอนขางหนัก แพทยเจาของ
ไขยังไมมาใหแจงแพทยทานอื่น ๆ ตามระบบที่มีอยู ในการพิจารณาของศาล
จะดูวาพยาบาลทําหนาที่เต็มที่แลวหรือไมในขอบเขตงานของพยาบาล แมวา
ตอมาผูปวยจะเสียชีวิตหรือพิการพยาบาลก็จะไมมีความผิด สําหรับแพทย
เมื่อไดรับรายงานอาการของผูปวยสามารถใชดุลยพินิจในการสั่งการรักษา
หรือมาดูผูปวยได แตในกรณีมีการแจงตามในครั้งที่ ๒ แพทยควรตองมาดู
ผูปวยหากไมสามารถมาไดใหแจงพยาบาลวาติดภารกิจอะไร พยาบาลบันทึก
ไวในบันทึกการพยาบาล และแพทยหรือพยาบาลตองติดตอแพทยทานอื่น

29. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๒๗
หรือแพทยเวรใหมาดูผูปวย จากแนวคําพิพากษาของศาลการไมมาดูผูปวย
โดยไมมีขออางที่มีเหตุผลและเปนความจําเปนจริง ๆ ศาลจะถือวาประมาท
เลินเลอได กระทรวงสาธารณสุขเคยแพคดีเพราะแพทยไมมาดูอาการผูปวย
ทั้งที่ไดรับรายงานจากพยาบาลแลว โดยไมมีเหตุผลที่รับฟงไดวามีเหตุที่
สําคัญจริง ๆที่มาไมไดและไมมีการแจงหรือมอบหมายใหแพทยอื่นมาดูแล
แทน ดังนั้น ในโรงพยาบาลที่มีแพทยหลายทานควรจัดระบบการดูแลผูปวย
ฉุกเฉินหรือเกิดอาการเปลี่ยนแปลงเฉียบพลันไว สําหรับพยาบาลเพียงแต
รายงานอาการและปฏิบัติหนาที่ใหดีที่สุดก็จะไมมีความผิดใด ๆ และอาจเปน
สิ่งที่จะชวยใหญาติผูปวยและผูปวยเขาใจสถานการณและไมติดใจเอาความ
ได

30. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๒๘
๑๖. แรกรับไมมีขอบงชี้ แตเขาทรุดหนัก (ตาย)
ผูปวยเด็กมารับการรักษาที่แผนกผูปวยนอก แพทยตรวจแลวเห็นวา
อาการไมรายแรงไมเขาเกณฑรับไวเปนผูปวยใน จึงสั่งยาใหไปรับประทานที่
บานและใหกลับบาน ปรากฏวาในคืนวันนั้นผูปวยมีอาการทรุดหนักเดินทาง
ไปโรงพยาบาลใกลบานและตองสงตัวกลับมาที่โรงพยาบาลแรก ซึ่งไมมีเตียง
รับผูปวยระหวางรักษาในโรงพยาบาลที่มีเตียงวาง ผูปวยเสียชีวิตแพทย
โรงพยาบาลแรกตองรับผิดชอบหรือไม อยางไร และโรงพยาบาลแรกควร
เตรียมการอยางไรบาง
การตรวจรักษาผูปวยนอกมีความสําคัญ แพทยตองระมัดระวังและ
เอาใจใสโดยเฉพาะเด็ก โดยหลักการตามแนวคําพิพากษาของศาล ผูปวย
ที่ไดรับอนุญาตใหกลับบานหมายถึงผูปวยที่มีอาการอยูในขั้นปลอดภัยหรือ
หายจากโรคภัยแลว ซึ่งแพทยตองมีความแนใจวา ขณะที่ผูปวยกลับบาน
ผูปวยไมมีอาการที่รุนแรงหรืออยูในเกณฑปลอดภัย และไมมีสัญญาณหรือ
ลักษณะที่นาจะเปนอันตรายกอนวันนัดครั้งตอไป โดยตองมีการใหขอมูล
และความยินยอมตามกฎหมายใหครบถวน (การใหขอมูลและความยินยอม
จะบอกถึงการตรวจวินิจฉัยเบื้องตนและการทําความเขาใจกับผูปวยใน
สาระสําคัญของการรักษาแลว) และตองบอกรวมทั้งเขียนในเวชระเบียนดวยวา
ถามีอาการผิดปกติใหรีบมาพบแพทยโดยเร็ว ทุกครั้ง กรณีนี้แพทยและทีม
ตรวจสอบเวชระเบียนและเอกสารอื่นที่เกี่ยวของกับการตรวจรักษาผูปวยวา
มีขอบกพรองอะไรหรือไม แตหามแกไขเพิ่มเติมเวชระเบียนโดยพลการ
แลวสรุปการตรวจรักษาไว สําหรับการตอบคําถามญาติผูปวยโรงพยาบาล
ตองสงเจาหนาที่ไปงานศพและแสดงความเสียใจพรอมทั้งดูสถานการณวา
มีปญหาอะไรหรือไม ทาทีของญาติผูปวยเปนอยางไร ทั้งนี้ยังไมควรใหแพทย

31. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๒๙
ไปงานศพในครั้งแรกเพราะอาจเปนอันตรายได สวนการเตรียมพรอมในการ
แกไขปญหาทีมบริหารความเสี่ยงของโรงพยาบาลตองตรวจสอบทั้งสวนการ
ดําเนินการรักษาของโรงพยาบาล และติดตอขอเอกสารเวชระเบียนจาก
โรงพยาบาลที่ผูปวยไปเสียชีวิต เพื่อดูวาสาเหตุการตายคืออะไร เกี่ยวเนื่อง
กับการตรวจรักษาครั้งแรกหรือไม เพื่อเปนขอมูลไว หากขอมูลยังไมพรอมไม
ควรแถลงขาวหรือใหขอมูลแกบุคคลภายนอกรวมทั้งญาติผูปวยดวย
เพราะอาจคลาดเคลื่อนได แตตองดําเนินการในเวลาอันรวดเร็ว การใหขอมูล
เนนการเลาถึงกระบวนการตรวจรักษาไมบอกวามีผูทําผิดหรือไม เพราะอาจ
เปนความผิดทางอาญาที่จะแกไขยากในภายหลัง โดยใหยืนยันวาแพทย
พยาบาลและเจาหนาที่ไดปฏิบัติงานอยางเต็มความสามารถ ไมควรบอกวา
ไดทําตามมาตรฐานวิชาชีพแลวเพราะในชั้นนี้ญาติผูปวยกําลังเสียใจอาจ
โกรธแคน การยืนยันวาทําถูกตองอาจทําใหสถานการณในการพูดคุยแยลง
การขอโทษไมไดแปลวาเปนการสารภาพผิดแตเปนการแสดงความเสียใจใน
เหตุการณที่เกิดขึ้น (ในชั้นการใหขอมูลขอใหแจงดวยวา การรักษาไมได
แปลวาจะหายแน ๆ อาจมีเหตุการณแทรกซอนทําใหเกิดอันตรายไดแต
แพทยก็จะพยายามรักษาอยางเต็มที่) สวนกรณีญาติผูปวยโพสตขอความ
และภาพลงในเว็บไซต โรงพยาบาลไมควรตอบโต ควรโพสตแสดงความ
เสียใจและแจงวาขณะนี้โรงพยาบาลกําลังตรวจสอบขอเท็จจริงอยู จากนั้นก็
เขาสูกระบวนการเจรจาไกลเกลี่ย ในกรณีญาติผูปวยติดใจ ซึ่งกรณีนี้หาก
พิสูจนไดวาอาการของผูปวยในขณะใหกลับบานปลอดภัยและไมมีสัญญาณ
จะเกิดความไมปกติที่รุนแรงในระหวางรอวันนัดรวมทั้งแจงดวยวาถามี
อาการผิดปกติใหรีบมาพบแพทยโดยเร็ว ถือวาแพทยปฏิบัติหนาที่ตาม
มาตรฐานวิชาชีพแลว อยางไรก็ตามหากโรงพยาบาลมีเกณฑการรับผูปวยไว
ในโรงพยาบาลเกี่ยวกับโรคนี้ดวยก็จะชวยไดมาก

32. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๓๐
๑๗. ชวยดวยหมอโดนแอบถาย
กรณีที่ญาติผูปวยถายรูปผูปวย แพทยหรือพยาบาล ในขณะทําการ
ตรวจรักษา รวมทั้งไมไดตรวจรักษา แลวนําไปโพสตในเว็บไซต จะมีความผิด
อะไรหรือไม แพทย พยาบาลหรือเจาหนาที่ ควรทําอยางไร
การถายภาพบุคคลอื่นกําลังเปนประเด็นสําคัญ เพราะขณะนี้ทุกคน
มีกลองถายรูปประจําตัวอยูในโทรศัพทมือถือ สามารถถายรูปบุคคลอื่นหรือ
ตนเองไดทันที แตการถายรูปบุคคลอื่นในบางกรณีอาจถือเปนการละเมิด
ตอกฎหมาย เพราะถือเปนการลวงล้ําในสิทธิสวนบุคคลที่มีกฎหมายคุมครอง
ดังนี้
รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
มาตรา ๒๕ สิทธิและเสรีภาพของปวงชนชาวไทย นอกจาก
ที่บัญญัติคุมครองไวเปนการเฉพาะในรัฐธรรมนูญแลว การใดที่มิไดหามหรือ
จํากัดไวในรัฐธรรมนูญหรือในกฎหมายอื่น บุคคลยอมมีสิทธิและเสรีภาพที่
จะทําการนั้นได และไดรับความคุมครองตามรัฐธรรมนูญ ตราบเทาที่การใช
สิทธิหรือเสรีภาพเชนวานั้นไมกระทบกระเทือนหรือเปนอันตรายตอ
ความมั่นคงของรัฐ ความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน
และไมละเมิดสิทธิหรือเสรีภาพของบุคคลอื่น
สิทธิหรือเสรีภาพใดที่รัฐธรรมนูญใหเปนไปตามที่กฎหมายบัญญัติ
หรือใหเปนไปตามหลักเกณฑหรือวิธีการที่กฎหมายบัญญัติ แมยังไมมีการ
ตรากฎหมายนั้นขึ้นใชบังคับ บุคคลหรือชุมชนยอมสามารถใชสิทธิหรือ
เสรีภาพนั้นไดตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ

33. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๓๑
บุคคลซึ่งถูกละเมิดสิทธิหรือเสรีภาพที่ไดรับความคุมครองตาม
รัฐธรรมนูญ สามารถยกบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญเพื่อใชสิทธิทางศาล
หรือยกขึ้นเปนขอตอสูคดีในศาลได
บุคคลซึ่งไดรับความเสียหายจากการถูกละเมิดสิทธิหรือเสรีภาพ
หรือจากการกระทําความผิดอาญาของบุคคลอื่น ยอมมีสิทธิที่จะไดรับการ
เยียวยาหรือชวยเหลือจากรัฐตามที่กฎหมายบัญญัติ
มาตรา ๓๒ บุคคลยอมมีสิทธิในความเปนอยูสวนตัว เกียรติยศ
ชื่อเสียงและครอบครัว
การกระทําอันเปนการละเมิดหรือกระทบตอสิทธิของบุคคลตาม
วรรคหนึ่งหรือการนําขอมูลสวนบุคคลไปใชประโยชนไมวาในทางใด ๆ
จะกระทํามิได เวนแตโดยอาศัยอํานาจตามบทบัญญัติแหงกฎหมายที่ตราขึ้น
เพียงเทาที่จําเปน เพื่อประโยชนสาธารณะ
จากบทบัญญัติมาตรา ๓๒ ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
แสดงถึงความคุมครองสิทธิของบุคคลในความเปนอยูสวนตัว เกียรติยศ
ชื่อเสียงและครอบครัว รวมทั้งการนําขอมูลสวนบุคคลไปใชประโยชน ซึ่งจะ
ทําไดเฉพาะกรณีมีกฎหมายกําหนดเพื่อประโยชนสาธารณะเทานั้น หากมี
ผูฝาฝน ผูถูกละเมิดสามารถยกบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญใชสิทธิทางศาลได
แมจะไมมีกฎหมายบัญญัติไวโดยเฉพาะในเรื่องนั้น ๆ ตามมาตรา ๒๕ วรรค
สาม นอกจากนี้ในเรื่องขอมูลดานสุขภาพของบุคคล มีพระราชบัญญัติ
สุขภาพแหงชาติ พ.ศ.๒๕๕๐ มาตรา ๗ ใหความคุมครอง ผูฝาฝนมีโทษจําคุก
ไมเกินหกเดือน หรือปรับไมเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ ซึ่งการ
กระทําตาง ๆ ที่อาจเขาขายเปนละเมิดดังกลาวนั้น หากผูถูกกระทํายินยอม

34. ถาม - ตอบ สารพันปญหาขอกฎหมาย การบริการทางการแพทย (เลม ๒)
๓๒
ใหผูกระทําสามารถทําได ความยินยอมจะเปนเหตุยกเวนความรับผิดได
กรณีนี้ตองพิจารณาเปน ๓ สวน คือ
๑.การถายภาพผูปวย ผูมีอํานาจยินยอมใหถายภาพคือ ตัวผูปวย
หรือทายาทในกรณีผูปวยไมมีสติสัมปชัญญะ หรือมีสติสัมปชัญญะ
แตไมสามารถใหความยินยอมได เชน เปนอัมพาต เปนตน ถาผูปวยอนุญาต
ผูประสงคจะถายรูปก็สามารถดําเนินการได ในสวนของเจาหนาที่หรือ
โรงพยาบาลตองแจงเรื่องความยินยอมใหผูถายรูปทราบกอนเสมอ เนื่องจาก
ผูปวยเขามาอยูในความดูแลของโรงพยาบาล ถือวาโรงพยาบาลมีหนาที่ตอง
คุมครองขอมูลดานสุขภาพของบุคคลดวย โดยเฉพาะกรณีผูปวยไมมี
สติสัมปชัญญะปจจุบันมีรูปของผูปวยถูกนําไปเผยแพรในสื่อตาง ๆ จํานวนมาก
ซึ่งผูปวยอาจไมทราบขอกฎหมาย ทําใหเกิดความเสียหายได
๒. การถายภาพแพทยหรือเจาหนาที่ เปนการถายภาพบุคคลที่ไมใช
ผูปวยจึงไมเปนขอมูลดานสุขภาพของผูปวยที่โรงพยาบาลตองคุมครอง
แตการที่เราจะถายภาพบุคคลใดบุคคลหนึ่งหรือหลายคนก็ตามอาจเปนการ
ลวงละเมิดสิทธิของผูถูกถาย เนื่องจากบุคคลทุกคนไดรับการคุมครองโดย
รัฐธรรมนูญในสิทธิในรางกาย จิตใจ ความเปนสวนตัว เกียรติยศ และชื่อเสีย
การถายภาพเปนการนําขอมูลสวนบุคคลของผูถูกถายไป ถาไมไดรับอนุญาต
จะถือเปนการละเมิดสิทธิดังกลาวไดแมวาจะยังไมเกิดความเสียหายก็ตาม
โดยหลักแลวผูถูกถายมีสิทธิขอใหผูถายลบรูปภาพนั้นไดดวย กรณีนี้แมจะไม
มีกฎหมายเฉพาะบัญญัติไว (ในขณะนี้) ก็ตาม แตรัฐธรรมนูญแหง
ราชอาณาจักรไทยคุมครองตามมาตรา ๒๕ และมาตรา ๓๒ กลาวโดยสรุป คือ