Biziaren errezeta

1. SERGIO ELENO
MIKEL HERRERO

2.  Naturako 90 elementu kimikoetatik,
hogei inguru baino ez ditugu izaki
bizidunok
 Lurrazalean dauden elementu
ugarienak: O %47; Si %28; Al %7,9; Fe
%4,5; Ca %3,5.
 Giza gorputzean dauden elementu
ugarienak: H %63; O %25,5; C %9,5; N
%1,4.
 Gure organismoaren %98 urez (H2O)
eta Karbonoz (C) osatuta dago.
Elementu Giza gorputzean(%)
Oxigenoa (O) 62,81
Karbonoa(C) 19,37
Hidrogenoa (H) 9,31
Nitrogenoa (N) 5,14
Kaltzioa (Ca) 1,38
Fosforoa (P) 0,64
Sufrea (S) 0,63
Sodioa (Na) 0,26
Potasioa (K) 0,22
Kloroa (Cl) 0,18
Magnesioa (Mg) 0,04
Fluorra (F) 0,009
Burdina (Fe) 0,005
Aluminioa (Al) 0,001
Manganesoa
(Mn)
0,0001
Silizioa (Si) —

3.  URA: Disolbatzaile ona delako eta erreakzio kimikoak izaten
ditugu etengabe.
Ezaugarriak:
 Bi hidrogeno atomoz eta oxigeno atomo batez osatua dago
 Giro-tenperaturan likidoa da
 Usaingabea, zaporegabea eta koloregabea
 Urak lurrazalaren % 71 estaltzen du. Ur horren %2,8 geza
 Baldintza naturaletan hiru egoera fisikoetan, aurki daitekeen gai bakarra
 Irakite tenperatura 100°C-koa da itsas mailan eta izozteko 0º C-koa

4.  KARBONOA: Karbonoak lau lotura sor ditzake, eta horrela
kate luzeko hainbat molekula mota osa daitezke, besteak
beste, gluzidoak, lipidoak, proteinak eta azido nukleikoak
Ezaugarriak
 C hizkiaz adierazten da
 Zenbaki atomikoa 6 eta masa atomikoa 12,0107
 Naturan karbonoaren hiru isotopo daude
 Bere izenaren jatorria latinetik datorcarbo
 Unibertsoko laugarren elementurik arruntena da masan
 Giza gorputzean bigarren elementurik arruntena da

5.  Nitrogenoa,N funtsezko elementua da bizidunen gorputzean
proteinak sortzen dituelako.
 Burdina,Fe: gure odoleko hemoglobina sortzeko

6.  Selenioa,Se: gibelak funtzionatzeko
 Sufrea,S: ilearen eta azazkalen osagai nagusia
 Potasioa,K: nerbio-bulkadak eten ez egiteko

7.  Materia organikoaren arabera, autotrofo fotosintetikoa eta
heterotrofoak dira.

8.  Materia ez organikotik eta eguzki energiatik materia organikoa
sortzen duten organismoak dira.

9.  Organismo autotrofoek sortutako materia hartzn dute hauek
bizitzeko.
 Izaki bizidun gehienek oxigenoa erabiltzen dute, energia lortzeko.
Bakterio batzuek, aldiz, beste elementu eta konposatu batzuekin lor
dezakete eneria.