Bardzo częstym problemem, z którym przychodzą pacjenci do naszego gabinetu, jest nadmierny lęk i wyrosłe na nim zaburzenia lękowe. Umieściłam tutaj najważniejsze informacje na ich temat, aby ułatwić zainteresowanym Czytelnikom zrozumienie tych zjawisk: napady paniki, fobia społeczna, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, lęk uogólniony.

1. Lęk i zaburzenia lękowe
Joanna Stelmach – psycholog, psychoterapeuta
PieknaMilosc.pl, PsychologJeleniaGora.pl
Bardzo częstym problemem, z którym przychodzą pacjenci do
naszego gabinetu, jest nadmierny lęk i wyrosłe na nim zaburzenia lękowe.
Chciałabym tutaj umieścić najważniejsze informacje na ich temat, aby ułatwić
zainteresowanym Czytelnikom zrozumienie tych zjawisk.
Do grupy zaburzeń lękowych należą te, których osiowym objawem jest lęk
Lidia Cierpiałkowska (2010, s. 53) wyjaśnia:
„W fobiach i zaburzeniach stresu pourazowego lęk wywołują określone
obiekty, zjawiska i sytuacje społeczne. Silny, ale niespecyficzny (rozlany)
lęk występuje w agorafobii, lęku panicznym i zespole lęku uogólnionego.
Natomiast zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne charakteryzują się
uporczywie nawracającymi myślami i czynnościami, które chronią osobę
przed doświadczeniem trudnego do zniesienia uczucia lęku.”
Lęk to normalny stan emocjonalny
Spełnia funkcję adaptacyjną, tzn. ma nas ostrzegać przed
niebezpieczeństwem i pomaga przygotować reakcję – ucieczki lub walki,
ewentualnie zamrożenia („udawaj, że cię nie ma”). Jest różnica między lękiem
zdrowym, w normie, a lękiem patologicznym, który jest nadmiarowy,
nieadekwatny do rzeczywistego zagrożenia.
Lęk jest emocją, ma trzy charakterystyczne aspekty:
1. fizjologiczny,
2. poznawczy
3. i behawioralny.

2. Lęk i zaburzenia lękowe
2
PieknaMilosc.pl PsychologJeleniaGora.pl
Aspekt fizjologiczny lęku
związany jest ze wzbudzeniem układu autonomicznego (aktywność układu
współczulnego). Im silniejszy lęk, tym większe pobudzenie fizjologiczne – to
zwykle symptomy fizyczne są dla pacjentów odczuwających patologiczny lęk
najbardziej uciążliwe. Ich występowanie i katastroficzna interpretacja może
potęgować już obecny lęk aż do wystąpienia ataku paniki.
Towarzyszące lękowi doznania cielesne to m.in.:
• palpitacje (gwałtowne bicie serca),
• tachykardia (częstoskurcz, szybkie bicie serca),
• zawroty głowy,
• poczucie słabości,
• mdłości,
• ściskanie w gardle,
• trzęsienie się lub drżenie,
• pocenie się,
• biegunka,
• czerwienie się,
• bóle brzucha,
• bóle głowy,
• bóle mięśni.

3. Lęk i zaburzenia lękowe
3
PieknaMilosc.pl PsychologJeleniaGora.pl
Aspektem behawioralnym lęku
jest to, co robimy w sytuacji wywołującej lęk oraz unikanie.
Typowe dla lęku zachowanie to:
• walka,
• ucieczka,
• bezruch (zamrożenie)
• oraz zachowania zabezpieczające.
Typowe w zaburzeniach lękowych jest utrwalone unikanie. Ucieczka – to
unikanie zagrożenia w sposób behawioralny (np. unikanie towarzyskich rozmów
z ludźmi w fobii społecznej, unikanie wychodzenia z domu w agorafobii,
unikanie wysiłku fizycznego w zaburzeniu lękowym z napadami paniki). Może
być też unikanie poznawcze (omijanie myślenia na zagrażający temat) i unikanie
emocjonalne (zabezpieczanie się przed doświadczaniem przykrych emocji).
Zachowania zabezpieczające są wtedy, gdy nie możemy uniknąć wzbudzającej
lęk sytuacji i chcemy sobie w niej lepiej poradzić. Zachowania te pomagają
chwilowo złagodzić lęk, czy zapobiec budzącym strach wydarzeniom. Powodują
jednak nasilenie lub podtrzymywanie objawów lęku, uniemożliwiają
konfrontację z bodźcem wzbudzającym lęk i przetworzenie informacji które
pozwoliłoby na bardziej realną ocenę zagrożenia (Popiel i Pragłowska, 2008;
Wells, 2010). Np. osoba z lękiem społecznym, która krępuje się obfitego
pocenia się w sytuacji towarzyskiej, zakłada na siebie dodatkowe warstwy
ubrań, które mają „zasłonić” plamy potu – ale jednocześnie ta strategia
powoduje jeszcze większe pocenie się.
Unikanie wysiłku fizycznego, ciągłe popijanie wody, sprawdzanie ciśnienia
krwi, noszenie ze sobą leków i zażywanie ich „w razie potrzeby”, kontrolowanie
oddychania – to przykłady typowych zachowań zabezpieczających stosowanych

4. Lęk i zaburzenia lękowe
4
PieknaMilosc.pl PsychologJeleniaGora.pl
przez osoby cierpiące na zaburzenie lękowe z napadami lęku. Uniemożliwiają
one podważenie wiary w błędne interpretacje (osoba uważa, że niewystąpienie
katastrofy, której się obawia, jest właśnie efektem zachowania
zabezpieczającego), dodatkowo niektóre z nich mogą zaostrzać doznania
somatyczne (np. kontrolowanie oddychania może doprowadzić do
hiperwentylacji), co może zwiększyć wiarę w wystąpienie katastrofy.
Aspekt poznawczy lęku
to to, co myślimy na temat danej sytuacji i możliwości poradzenia sobie z nią.
Lęk jest skoncentrowany na przyszłych wydarzeniach – w bliższej lub dalszej
przyszłości spodziewamy się wystąpienia czegoś złego – niebezpiecznego,
szkodliwego, nieprzyjemnego, uciążliwego dla nas. Im bardziej oceniamy
sytuację jako niebezpieczną i przynoszącą nam duże szkody – tym większy lęk.
Podobnie – lęk zwiększa się kiedy nie wierzymy w swoje możliwości
skutecznego poradzenia sobie z zagrożeniem (także dzięki czyjejś pomocy).
Ogólną zależność przedstawia wzór (aspekt poznawczy lęku jest przedstawiony
jako ułamek):

5. Lęk i zaburzenia lękowe
5
PieknaMilosc.pl PsychologJeleniaGora.pl
Specyfika poznawcza dotycząca postrzeganego obszaru niebezpieczeństwa
pozwala na bardziej szczegółową diagnozę zaburzeń lękowych:
Zaburzenia lękowe są wtedy, gdy rozpoznajemy niebezpieczeństwo w
sytuacjach, gdy nie ma rzeczywistego zagrożenia, albo gdy reakcja lękowa jest
nieadekwatnie duża w stosunku do zagrożenia. Czyli np. osoby z fobią
społeczną postrzegają nadmierne zagrożenie ze strony innych ludzi –
spodziewają się z ich strony przede wszystkim negatywnej oceny, krytyki,
odrzucenia, jednocześnie postrzegając siebie jako niezdolne do poradzenia sobie
z takimi sytuacjami. Osoby z napadami paniki widzą ogromne zagrożenie w
doświadczanych przez nie symptomach fizycznych, na których są bardzo
skoncentrowane. Normalne przejawy lęku interpretują jako zbliżającą się
katastrofę – atak serca, udar, uduszenie się itp., także wiele prawidłowych
doznań somatycznych lub zmian aktywności fizjologicznej może być przez nie
błędnie interpretowane (np. zawroty głowy spowodowane niskim poziomem
cukru we krwi, zmęczenie itp.).

6. Lęk i zaburzenia lękowe
6
PieknaMilosc.pl PsychologJeleniaGora.pl
W zaburzeniach lękowych typowe jest przekonanie o swojej bezbronności,
niemożności poradzenia sobie – osoby na nie cierpiące spostrzegają siebie jako
osoby słabe lub kruche.
Podczas terapii zaburzeń lękowych pracuje się nad wszystkimi trzema
aspektami lęku – nad zmianą poznawczą (sposobem myślenia), behawioralną
(zachowaniem) i fizjologiczną (zmniejszeniem uciążliwości objawów
fizjologicznych).
Joanna Stelmach
Literatura cytowana:
Cierpiałkowska, L. (2010). Psychologia zaburzeń osobowości i zaburzeń
lękowych. W: H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna (t.2, s. 47-74). Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Popiel, A. i Pragłowska, E. (2008). Psychoterapia poznawczo-behawioralna.
Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.
Wells, A. (2010). Terapia poznawcza zaburzeń lękowych. Kraków:
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Centrum Pomocy Psychologicznej „Integracja” s.c.
Joanna Stelmach & Tomasz Kurzydłowski
ul. Bacewicz 22, 58-506 Jelenia Góra (gabinet)
tel. +48 665 36 63 63
psycholog@joannastelmach.com
www.PsychologJeleniaGora.pl
www.PieknaMilosc.pl