1. БУЛШ ОРШУУЛГА

2. 
 Түрэгийн түрүү хаант улсын байлдан дагууллын үр дүнд
Хар тэнгисээс Хятадын түмэн газрын цагаан хэрэм хүртлэх
өргөн уудам нутагт нэгэн ижил зан үйлийн дагуу
оршуулсан булш оршуулга өргөн хэмжээтэй тархжээ.
Эдгээрийн онцлог шинж нь, нас барсан хүнийг чулуун
дараастай булшинд нүх ухаж булшлан оршуулаад
талийгаачийг дагалдуулан хүлэг морь, зэр зэвсэг, эд
хэрэглэлийн зүйлсийг хамт хойлоглодог ёсон байдаг.
Түүхэн сурвалжид тэмдэглэснээр түрэгүүд эхэн үедээ нас
барагсдынхаа бие цогцсыг эд юмс, хүлэг мориных нь хамт
шатааж чандарлан оршуулдаг байжээ. Ийнхүү чандарлаж
оршуулсан хамгийн сүүлийнх нь 634 оны үед холбогдох ба
үүнээс хойш булшлан оршуулах ёсонд шилжсэн гэдэг.
БУЛШ ОРШУУЛГА

3. 
 Манай оронд түрэгийн үеийн булшийг Төв аймгийн
Алтанбулаг сумын нутаг Туул голын сав дагуух
Хайрхан, Их алаг уул, Архангай аймгийн Хашаат
сумын нутаг Хутаг уул, Хайрхан сумын нутаг Наймаа
толгой, Өвөрхангай аймгийн Шанх сумын нутаг
Жаргалант, Төв аймгийн Мөнгөнморьт сумын нутаг
Дэнсэлгийн ам, Сонгины Баруун Хайрхан уул, Хэнтий
аймгийн Хэнтий сумын нутаг Төгсгийн өвдөг зэрэг
газруудад малтан шинжилжээ.
БУЛШ ОРШУУЛГА

4. 
 Хайрханы булш. Улаанбаатараас доош 140 орчим км-т Туул
голын урд биед, Хайрхан уулын зүүн сугад байсан энэхүү
булшийг 1925 онд Зөвлөлтийн судлаач Г.И.Боровка малтан
шинжилжээ. Уг булш голчоороо 8 м, өндрөөрөө 40 см
чулуун дараастай бөгөөд голд нь эрт цагт тонож малтсаны
тэмдэг болох хонхортой байжээ. Энд 2,6х2 м нүхэнд хоѐр
морь, нэг хүний яс байжээ. Нэг морины толгойг тавцан засч
тавиад нөгөө морины толгойн дор чулуу дэрлүүлсэн ба
дэргэд нь төмөр амгай, төмөр дөрөө, чөдрийн ясан чагт,
эмээлийн мод, оломны төмөр арал олдсон байна. Хүний
ясны дэргэд дөрвөн ширхэг гурвалжин хүрэл чимэг, хүрэл
толины хагархай, гурван ясан булцуу, төмөр хутганы
үлдэгдэл, үйсэн хоромсогны хэсэг олдсоноос гадна цэцгэн
ба луун хээтэй торгоны тасархай гарчээ.
Хайрханы булш

5. Бэлтгэсэн: О. Ихбаяр