1. ХАНГАЙ ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ÝÐÄÝÌ ØÈÍÆÈËÃÝÝÍÈÉ
БИЧИГТ ªÃ¯¯ËÝË ÁÈ×ÈÕ ÇÀÀÂÀÐ
Íèéòëýã ¿íäýñëýë
Оíîë, àðãàç¿éí ñóäàëãààã õºãæ¿¿ëýõ, ýðäýìòýä, ñóäëàà÷èä, ñóðàëöàæ áóé ìàãèñòðàíò,
äîêòîðàíòûí ñóäàëãààíû àæëûí ¿ð ä¿íã нийтэд õ¿ðãýæ ñóðòàë÷ëàõ çîðèëãîîð улирал
òóòàìä íýã äóãààðûã ãàðãàíà.
Õî¸ð. Ýðäýì øèíæèëãýýíèé ºã¿¿ëýë áè÷èõýä òàâèãäàõ øààðäëàãà
1. Ýðäýì øèíæèëãýýíèé ºã¿¿ëýë (Ýت) íü äàðààõ õýñã¿¿äòýé áàéíà.
à. ªã¿¿ëëèéí íýð
á. Çîõèîã÷èéí îâîã íýð, цахим áîëîí àëáàíû õàÿã
â. ªã¿¿ëëèéí õóðààíãóé
ã. Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã
ä. ªã¿¿ëëèéí îðøèë
å. ªã¿¿ëëèéí ¿íäñýí õýñýã
æ. Ä¿ãíýëò
ç. Èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñ
è. Çîõèîã÷èéí òóõàé
ê.Àííîòàöè
2. Ýت íü õóðààíãóé, ò¿ëõ¿¿ð ¿ã, îðøèë, òåêñò, çóðàã (ãðàôèê áîëîí ôîòî çóðàã),
õ¿ñíýãò, ä¿ãíýëò, èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñ, çîõèîã÷èéí òîâ÷ íàìòðûã
îðîëöóóëàí А4 цаасны 4-8 õóóäñàíä áàãòñàí áàéíà.
3. ªã¿¿ëëèéã çºâõºí Windows-èéí Microsoft 2003, 2007 ïðîãðàì äýýð *.doc áóþó *.rtf
ºðãºòãºëòýé ôîðìàòûã àøèãëàí Àrial Mon ôîíä äýýð ºã¿¿ëëèéí õýñýã òóñ á¿ðýýñýý
õàìààð÷, 10 pt ¿ñãèéí ºíäðèéã ñîíãîí áè÷íý.
4. ªã¿¿ëëèéã А4 õýìæýýòýé öààñàí äýýð õóóäàñíû äýýä 2,0, äîîä 2,0, áàðóóí 2,0,
ç¿¿í òàëààñ 3,0 ñì çàéã ¿ëäýýæ áè÷íý. ªã¿¿ëëèéã áè÷èõäýý header, footer, footnote
êîììàíäûã àøèãëàõã¿é. ̺í õóóäàñíû äóãààð òàâèõã¿é.
5.Ç¿éë íü äîãîë ìºðíººñ ( Format-Paragragh-Special-First line-1ñì ) ýõëýõ áà ìºð¿¿ä
õîîðîíäîî 1 sp çàéòàé áàéíà. ̺ð¿¿ä íü áàðóóí, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýí áè÷èãäýíý.
6. Ýت -èéí õóðààíãóéã 15 ìºð, 200 ¿ãýíä áàãòààí áè÷íý.
7. ªã¿¿ëýëä 4-5 ò¿ëõ¿¿ð ¿ã õýðýãëýíý. ªã¿¿ëëèéí íýðýíä îðñîí ¿ã ò¿ëõ¿¿ð ¿ãýíä
îðîõã¿é. Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã íü íýð ¿ã, íýðëýõèéí òèéí ÿëãàë, ãàíö òîîí äýýð áàéíà.
8. Á¿õ ìàòåìàòèê áè÷ëýã¿¿ä Equition ïðîãðàìààð áè÷èãäýõ áºãººä åðäèéí ìàòåìàòèê
áè÷èãëýë 10 pt ºíäºðòýé áàéíà. Òîìú¸î íü äýýä, äîîä òàëààñàà 10 pt çàéòàé áàéõ
áà ìºð ãîëëîí áè÷èãäýíý. Òîìú¸îíû äóãààðûã òóõàéí ìºðíèé òºãñãºëä áàãà
õààëòàíä áè÷íý.
9. Ôîòî çóðàã, çóðàã, õ¿ñíýãò íü çºâõºí õàð, öàãààí ºíãºòýé áàéíà. Scanner àøèãëàæ
îðóóëñàí á¿ä¿¿â÷ çóðàã áîëîí ôîòî çóðàã íü 300 dpi-ààñ äîîøã¿é íÿãòðàëòàéãààð
çóðãèéí *.TIF, *.JPEG, *.BMP, *.GIF ºðãºòãºëòýéãýýð áóóëãàãäàæ òåêñòýí äîòîð ç¿¿í
òàëäàà çýðýãöýæ, òàéëáàð íü áàðóóí äîîä õýñýãò 9 pt ºíäºðòýé ¿ñãýýð áè÷èãäñýí
áàéíà. Çóðãèéí õýìæýý õóóäàñíû 1/4-ýýñ áàãàã¿é,3/4-ààñ èõã¿é, õóóäàñíû çºâõºí
äýýä, äîîä õýñýãò áàéðëàñàí áàéíà. Çóðàã äýýðõ ¿ñýã, òîîíû ºíäºð íü åðºíõèé
òåêñòèéí ¿ñýãíèé ºíäºðòýé òýíö¿¿ áàéíà.
10. ªã¿¿ëëèéí òºãñãºëä èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñèéã òàâèõ áà ºã¿¿ëýëä èø
òàòñàí äàðààëëààð íü äóãààðëàíà. ªã¿¿ëýëä èøëýë àâñàí íîìûí äóãààð, õóóäñûã
áè÷èõäýý äóíä õààëòàíä áè÷íý.
11. Íèéòýýð õýðýãëýæ çàíøààã¿é òîâ÷èëñîí ¿ãèé㠺㿿ëýëä õýðýãëýõã¿é áàéâàë
çîõèíî.
12. Ò¿¿íèé äàðàà Ýت-èéí ¿íäñýí àãóóëãûã îðîñ, àíãëè õýëíèé àëü íýãýýð àëäààã¿é
çºâ îð÷óóëàí 15 ìºðºíä áàãòààí áè÷èæ áàéðëóóëíà.
1

2. 13. Ýت-èéí ýöýñò òóõàéí ºã¿¿ëëèéã áè÷ñýí õ¿íèé òîâ÷ íàìòðûã 8 ìºð, 80 ¿ãýíä
áàãòààæ Arial Mon ôîíä äýýð 9 pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð áè÷íý. Ýíä çîõèîã÷èéí îâîã
íýð, òºãññºí ñóðãóóëü, óäèðäàã÷, ñóäàëãààíû àæëûí òóðøëàãà, ÷èãëýë, á¿òýýë
çýðãèéã áè÷íý.
14. Ýت íü À4 õýìæýýíèé öààñíû çºâõºí íýã òàë äýýð ¿ã ¿ñãèéí áîëîí áè÷ãèéí
ä¿ðìèéí àëäààã¿éãýýð õýâëýãäñýí áàéíà.
15. Õýâëýãäñýí ýõ ìàòåðèàëûã ôàéëûí õàìò эрдмийн зөвлөлийн нарийн бичиг
Р.Энхбаярт ºãíº. Ôàéëûã hangaiinstitute@yahoo.com õàÿãààð цахим øóóäàíãààð
äàìæóóëíà.
16. Шààðäëàãà õàíãààã¿é ºã¿¿ëëèéã áóöààõ, çîõèõ õýìæýýíä õ¿ðòýë òîâ÷ëîõ ýðõèéã
эрхлэн хэвлүүлэгч, эрдмийн зөвлөлийн нарийн бичиг ýäëýíý. Ýت-ä äýýðõ á¿õ
øààðäëàãûã õàíãàæ ºãñºí õóãàöààã èð¿¿ëñýí õóãàöàà ãýæ òîîöíî.
Гурав. Çààâàðò õýðýãëýñýí çàðèì ¿ã, õýëëýã, óõàãäàõóóíû òàëààðõ òàéëáàð
 ºã¿¿ëëèéí õóðààíãóé – Ýíä òóõàéí ºã¿¿ëëèéí àãóóëãûã òîâ÷ëîí 15 ìºð, 200 ¿ãýíä
áàãòààí áè÷íý.
 ºã¿¿ëëèéí îðøèë - ªã¿¿ëýëä àâ÷ ¿çýæ áàéãàà àñóóäëûí ìºí ÷àíàð, õýðýãöýý,
øààðäëàãà áîëîí óðüä ºìíºõ ñóäàëãààíû òºâøèí, ãîë îíöëîãóóäûã áè÷íý.
 Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã – òóõàéí ºã¿¿ëëèéí óòãà ñàíààã èëýðõèéëýõ áîëîìæòîé ¿ã
 Microsoft Word 2003, 2007- áè÷èã áàðèìò áîëîâñðóóëàõ ïðîãðàì
 Ç¿éë- íýãýí óòãà ñàíààã èëýðõèéëæ áàéãàà íýã áóþó õýä õýäýí ºã¿¿ëáýðèéí öîãö
ýñâýë íýã enter êîììàíäààñ íºãºº enter êîììàíä õ¿ðòýëõ õýñýã (Paragraph)
 Çýðýãö¿¿ëýõ – áàðèìò áè÷ãèéã ìºð¿¿äýä áàéðëóóëàõ ãîðèì
 Áàðóóí òàëä çýðýãö¿¿ëýõ ãîðèì (align right)
 Ç¿¿í òàëä çýðýãö¿¿ëýõ ãîðèì (align left)
 Áàðóóí áîëîí ç¿¿í òàëä çýðýãö¿¿ëýõ (justify)
 ̺ð ãîëëîõ – òóõàéí ìºðºíä ãîëëóóëàí áè÷èõ ãîðèì (center)
 Arial Mon - ºã¿¿ëëèéã áè÷èõ ¿ñãèéí ôîíäûí íýð
 ðt - ¿ñãèéí ºíäðèéã èëýðõèéëýõ íýãæ
 header – äýýä õýñãèéí ìýäýýëýë
 footer – äîîä õýñãèéí ìýäýýëýë
 footnote- áàðèìò áè÷ãèéí õóóäàñíû äîîä õýñýãò õèéãäýõ ç¿¿ëò, òàéëáàð
 sp – ìºð õîîðîíäûí çàéã èëýðõèéëýõ íýãæ (1 sp, 1,5 line, double, at least,
exactly)
 dpi – çóðãèéí ÷àíàðûã èëýðõèéëýõ íýãæ (íýã èí÷ çàéä àãóóëàãäàõ öýãèéí
òîî)
 *.tif, *.jpeg, *.bmp, *.gif – çóðãèéí ôàéëûí ºðãºòãºë
2

3. (10 pt ºíäºðòýé 4 õîîñîí ìºð)
ªÃ¯¯ËËÈÉÍ ÍÝÐ
(Areal Mon, 12pt, Bold, ÒÎÌ ¯ÑÃÝÝÐ ìºð ãîëëîí)
(10pt ºíäºðòýé õîîñîí ìºð)
Çîõèîã÷äûí íýðñ (Arial Mon, regular, 12pt, ìºð ãîëëîí)
(10pt ºíäºðòýé õîîñîí ìºð)
Óëñûí íýð, Áàéãóóëëàãûí íýð(Arial Mon, 10pt, Italic, ìºð ãîëëîí)
Çîõèîã÷òàé õàðüöàõ e-mail õàÿã (Arial Mon, 10pt, Italic, ìºð ãîëëîí)
(10 pt ºíäºðòýé 2 ìºð õîîñîí)
Õóðààíãóé (Areal Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëä çýðýãöýõ)
ªã¿¿ëýëä õóðààíã¿é áè÷íý. Õóðààíãóéã Arial Mon ôîíä äýýð 10 pt ¿ñãèéí
ºíäºðòýéãýýð Italiic õýëáýðýýð áè÷íý. Õóðààíãóé íü 15 ìºð, 200 ¿ãýíä áàãòñàí
áàéõ ¸ñòîé.
Ç¿éë íü äîãîë ìºðíººñ( Format-Paragragh-Special-First line-1ñì ) ýõëýõ
áà ìºð¿¿ä õîîðîíäîî 1 sp çàéòàé áàéíà. ̺ð¿¿ä íü áàðóóí, ç¿¿í òàëäàà
çýðýãöýí áè÷èãäýíý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã (Arial Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëä çýðýãöýõ): ò¿ëõ¿¿ð ¿ã íü Arial Mon
ôîíä äýýð 12pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð Regular õýëáýðýýð áè÷èãäýíý. ªã¿¿ëýëä 4-5
ò¿ëõ¿¿ð ¿ã õýðýãëýíý. Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã íü íýð ¿ã, ãàíö òîîí äýýð áè÷èãäýíý. ªã¿¿ëëèéí
íýðýíä îðñîí ¿ã ò¿ëõ¿¿ð ¿ãýíä îðîõã¿é.
10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Îðøèë (Arial Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
ªã¿¿ëëèéí îðøèë õýñýãò àâ÷ ¿çýæ áàéãàà àñóóäëûí ìºí ÷àíàð, óðüä
ºìíºõ ñóäàëãààí òºâøèí, ãîë îíöëîãóóäûã áè÷íý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
1. Á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà
çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
ªã¿¿ëëèéã çºâõºí Windows-èéí Microsoft Word 2003.2007 ïðîãðàì äýýð *.doc
áóþó *.rtf ºðãºòãºëòýé ôîðìàòûã àøèãëàí Areal Mon ôîíä äýýð 10pt ¿ñãèéí
ºíäðèéã ñîíãîí áè÷íý.
(10pt ºíäºðòýé 2 õîîñîí ìºð)
3

4. 1.1 Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà
çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
ªã¿¿ëëèéã áè÷èõäýý header, footer, footnote êîìàíäûã àøèãëàõã¿é. ̺í õóóäàñíû
äóãààðûã òàâèõã¿é.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ç¿éë íü äîãîë ìºðíººñ ( Format-Paragragh-Special-First line-1ñì ) ýõëýõ áà
ìºð¿¿ä õîîðîíäîî 1sp çàéòàé áàéíà. ̺ð¿¿ä íü áàðóóí, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýí
áè÷èãäýíý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
2. Á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Õ¿ñíýãò íü ºã¿¿ëýëä îðñîí äàðààëëààðàà äóãààðëàãäàíà. Õ¿ñíýãòèéí ãàð÷èã íü Arial
Mon ôîíä äýýð Italic õýëáýðýýð 9pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð ìºð ãîëëîí áè÷èãäýíý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Õ¿ñíýãò 1.1
(10pt ºíäºðòýé 1õîîñîí ìºð)
Õ¿ñíýãòèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Italic, ìºð ãîëëîí)
Õ¿ñíýãò
1
2
(10pt ºíäºðòýé 1õîîñîí ìºð)
Õ¿ðýý øóãàì íü 0,5pt ºðãºíòýé äàí øóëóóíààð áàéíà.
(10pt ºíäºðòýé 1õîîñîí ìºð)
2.1 Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà
çýðýãöýõ)
Á¿õ ìàòåìàòèê áè÷ëýã¿¿ä Equition ïðîãðàìààð áè÷èãäýõ áºãººä åðäèéí ìàòåìàòèê
áè÷èãëýë 10 pt ºíäºðòýé áàéíà. Òîìú¸î íü äýýä, äîîä òàëààñàà 10pt çàéòàé áàéõ ìºð
ãîëëîí áè÷èãäýíý.
z(t+t)=z(t)+0.5[w(t+t)+w(t)] (1)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ôîòî çóðàã, çóðàã, õ¿ñíãýò íü çºâõºí õàð, öàãààí ºíãºòýé áàéíà. Scanner
àøèãëàæ îðóóëñàí á¿ä¿¿â÷ çóðàã áîëîí ôîòî çóðàã íü 300 dpi-ààñ äîîøã¿é
íÿãòðàëòàéãààð çóðãèéí *.TIF, *.JPEG, *.BMP, *.GIF ºðãºòãºëòýéãýýð áóóëãàãäàæ
òåêñòýí äîòîð ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýæ, òàéëáàð íü áàðóóí äîîä õýñýãò 9 pt ºíäºðòýé
¿ñãýýð áè÷èãäñýí áàéíà. Çóðãèéí õýìæýý õóóäàñíû 1/4-ýýñ áàãàã¿é,3/4-ààñ èõã¿é,
õóóäàñíû çºâõºí äýýä, äîîä õýñýãò áàéðëàñàí áàéíà. Çóðàã äýýðõ ¿ñýã, òîîíû ºíäºð
íü åðºíõèé òåêñòèéí ¿ñýãíèé ºíäºðòýé òýíö¿¿ áàéíà.
Scanner àøèãëàæ îðóóëñàí á¿ä¿¿â÷ çóðàã áîëîí ôîòî çóðàã íü 300dpi
íÿãòðàëøèëòàéãààð çóðãèéí -.TIF, *.JPEG, *.BMP, *.GIF ºðãºòãºëòýéãýýð áóóëãàãäàæ
òåêñòýí äîòîð ìºð ãîëëîæ áàéðëàñàí áàéíà.
4

5. (10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
1 ä¿ãýýð çóðàã. Ãàíãèéí ñóíãàëòûí äèàãðàìì (Arial Mon, 10pt, Italic, ìºð ãîëëîõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Çóðàã äýýðõ ¿ñýã, òîîíû ºíäºð íü åðºíõèé òåêñòèéí ¿ñýãíèé ºíäºðòýé òýíö¿¿ áàéíà.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ä¿ãíýëò (Arial Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Òóõàéí ºã¿¿ëëèéã ä¿ãíýæ Arial Mon ôîíä äýýð 10pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð Regular
ãîðèìä áè÷íý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Àøèãëàñàí íîì, õýâëýë (Arial Mon, 9pt, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
ªã¿¿ëëèéí òºãñãºëä èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñèéã òàâèõ áà ºã¿¿ëýëä èø
òàòñàí äàðààëëààð íü äóãààðëàíà. Íýðñèéã Arial Mon ôîíä äýýð 10pt ¿ñãèéí
ºíäºðòýéãýýð äàðààõ õýëáýðýýð áè÷íý. Õýðýâ 3-ààñ äýýø õ¿íèé õàìòûí á¿òýýëýýñ
èøëýë òàòñàí áîë ýõíèé ãóðâàí õ¿íèé íýðñèéã áè÷íý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
1. Âàí÷èãñ¿ðýí Ä.,Øàâü òºâòýé ñóðãàëòûí îíîë, àðãàç¿é. ÓÁ.:1996. – 295õ
2. Áýãç Í., Íÿìäàâàà ¨.. Ìîíãîëûí áîëîâñðîëûí ò¿¿õèéí óíøèõ áè÷èã. ÓÁ.:1995.77õ
3. Àâåðüÿíîâ À.Í. Ñèñòåìíîå ïîçíàíèå ìèðà. Ì.,1985, 263ñ
( 10ðt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð )
Àííîòàöèéã áýëòãýõäýý 15 ìºðºíä áàãòààí Arial Mon ôîíäîîð 9 pt ¿ñãèéí
ºíäºðòýéãýýð àíãëè, îðîñ õýëíèé àëü íýãýýð ºã¿¿ëëèéí ¿íäñýí àãóóëãûã ãàðãàæ áè÷íý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Çîõèîã÷èéí òóõàé: ªã¿¿ëëèéí ýöýñò òóõàéí ºã¿¿ëëèéã áè÷ñýí õ¿í á¿ðèéí òîâ÷ íàìòðûã
8 ìºð, 80 ¿ãýíä áàãòààæ Arial Mon ôîíä äýýð 9pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð áè÷íý. Ýíä
çîõèîã÷èéí îâîã íýð, òºãññºí áîëîí ýðäìèéí çýðýã, öîë õàìãààëñàí ñóðãóóëü,
óäèðäàã÷, ñóäàëãààíû àæëûí ÷èãëýë, òóðøëàãà, á¿òýýë çýðãèéã áè÷íý.
Хангай дээд сургуулийн эрдмийн зºâëºë
hangaiinstitute@yahoo.com
5