მიწოდებისა და მოთხოვნის საბაზრო ძალები, პარაგრაფი 4, მენქიუ

1. საქართველოს ეკონომისტ სტუდენტთა ასოციაცია (www.gesu.ge)
და
სტუდენტური გაერთიანება Geo Uni (www.geouni.info)
წარმოგიდგენთ
პროექტს:
ეკონომიკის პრინციპები
ნოემბერი, 2012
თბილისი
Copyright © 2004 South-Western

2. 2
მიწოდება და მოთხოვნა I: როგორ მუშაობს ბაზარი

3. მიწოდებისა და
მოთხოვნის საბაზრო
4
ძალები
Copyright © 2004 South-Western

4. • მიწოდება და მოთხოვნა არის ის ორი
სიტყვა, რომელსაც ეკონომისტები
ყველაზე ხშირად იყენებენ.
• მიწოდება და მოთხოვნა არის ძალები,
რომლებიც ამუშავებს საბაზრო
ეკონომიკას.
• თანამედროვე მიკროეკონომიკა შეეხება
მიწოდებას, მოთხოვნასა და საბაზრო
წონასწორობას.
Copyright © 2004 South-Western

5. ბაზრები და კონკურენცია
• ბაზარი არის კონკრეტული საქონლის
მყიდველთა და გამყიდველთა
ჯგუფი.
• ტერმინები: მიწოდება და მოთხოვნა
მიუთითებენ ადამიანების ქცევას. . . თუ
როგორ ურთიერთქმედებენ ისინი
ბაზრებში.
Copyright © 2004 South-Western

6. ბაზრები და კონკურენცია
• მყიდველები განსაზღვრავენ მოთხოვნას.
• გამყიდველები განსაზღვრავენ მიწოდებას.
Copyright © 2004 South-Western

7. კონკურენტული ბაზრები
• კონკურენტული ბაზარი არის ბაზარი,
რომელზეც მრავალი მყიდველი და
გამყიდველია და თითოეული მათგანი
უმნიშვნელო გავლენას ახდენს საბაზრო
ფასზე.
Copyright © 2004 South-Western

8. კონკურენცია: სრულყოფილი და პირიქით
• სრულყოფილი კონკურენცია
• ყველა საქონელი ერთნაირია
• მყიდველებისა და გამყიდველების
რაოდენობა ისე დიდია, რომ ერთი
ცალკეული მყიდველი ან გამყიდველი
საბაზრო ფასზე გავლენას ვერ ახდენს.
• გამყიდველები და მყიდველები იღებენ
საბაზრო ფასს.
• მონოპოლია
• ერთი გამყიდველი, რომელიც აწესებს ფასს.
Copyright © 2004 South-Western

9. კონკურენცია: სრულყოფილი და პირიქით
• ოლიგოპოლია
• რამდენიმე გამყიდველი
• არააგრესიული კონკურენცია
• მონოპოლიური კონკურენცია
• ბევრი გამყიდველი
• მცირედ განსხვავებული საქონელი
• თითოეულ გამყიდველს შეუძლია დაუწესოს
ფასი საკუთარ პროდუქტს.
Copyright © 2004 South-Western

10. მოთხოვნა
• მოთხოვნის რაოდენობა არის საქონლის
ის მოცულობა, რომლის შეძენაც სურთ და
შეუძლიათ მომხმარებლებს.
• მოთხოვნის კანონი
• მოთხოვნის კანონი ამბობს, რომ ხვა თანაბარ
პირობებში, საქონლის ფასის ზრდა იწვევს
მასზე მოთხოვნის რაოდენობის კლებას,
ხოლო საქონლის ფასის კლება იწვევს მასზე
მოთხოვნის რაოდენობის ზრდას.
Copyright © 2004 South-Western

11. მოთხოვნის მრუდი: საქონლის ფასსა და
მოთხოვნის რაოდენობას შორის
დამოკიდებულება
• მოთხოვნის განრიგი
• მოთხოვნის განრიგი არის ცხრილი,
რომელიც გვიჩვენებს დამოკიდებულებას
საქონლის ფასსა და მოთხოვნის რაოდენობას
შორის
Copyright © 2004 South-Western

12. ქეთრინის მოთხოვნის განრიგი
Copyright © 2004 South-Western

13. მოთხოვნის მრუდი: საქონლის ფასსა და
მოთხოვნის რაოდენობას შორის
დამოკიდებულება
• მოთხოვნის მრუდი
• მოთხოვნის მრუდი არის გრაფიკი, რომელიც
გვიჩვენებს საქონლის ფასსა და მოთხოვნას
შორის დამოკიდებულებას.
Copyright © 2004 South-Western

14. ნახაზი 1 ქეთრინის მოთხოვნის განრიგი და მრუდი
ნაყინის
ფასი
$3.00
2.50
ფასის
2.00
შემცირება ...
1.50
1.00
0.50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ნაყინის
რაოდენობა
ზრდის ნაყინზე
მოთხოვნის რაოდენობას
Copyright © 2004 South-Western

15. საბაზრო მოთხოვნა და
ინდივიდუალური მოთხოვნა
• საბაზრო მოთხოვნა გვიჩვენებს
კონკრეტულ საქონელსა და
მომსახურებაზე ყველა ინდივიდუალური
მოთხოვნის ჯამს
• გრაფიკულად, ინდივიდუალური
მოთხოვნის მრუდებს ჰორიზონტალურად
ვაჯამებთ, რომ ავაგოთ საბაზრო
მოთხოვნის მრუდი.
Copyright © 2004 South-Western

16. მოთხოვნის მრუდის გადაადგილებები
• მოთხოვნის რაოდენობის ცვლილება
• მოთხოვნის მრუდის გასწვრივ მოძრაობა.
• გამოწვეულია საქონლის ფასის ცვლილებით.
Copyright © 2004 South-Western

17. მოთხოვნის რაოდენობის
ცვლილება
ნაყინის ფასი
გადასახადი,
რომელიც ზრდის
B ნაყინის ფასს, აისახება
$2.00
მოთხოვნის მრუდის
გასწვრივ მოძრაობაში.
1.00 A
D
0 4 8 ნაყინის რაოდენობა
Copyright © 2004 South-Western

18. მოთხოვნის მრუდის გადაადგილებები
• მყიდველის შემოსავალი
• ურთიერთდაკავშირებული
საქონლის ფასები
• გემოვნება
• მოლოდინი
• მყიდველთა რაოდენობა
Copyright © 2004 South-Western

19. მოთხოვნის მრუდის გადაადგილებები
• მოთხოვნის ცვლილება
• მოთხოვნის მრუდის გადაადგილება
მარცხნივ ან მარჯვნივ
• გამოწვეულია ნებისმიერი ცვლილებით,
რომელიც ზრდის მოთხოვნის რაოდენობას
რომელიმე მოცემული ფასისთვის.
Copyright © 2004 South-Western

20. ნახაზი 3 მოთხოვნის მრუდის გადაადგილებები
ნაყინის
ფასი
მოთხოვნის
ზრდა
მოთხოვნის
შემცირება
მოთხოვნის
მრუდი, D 2
მოთხოვნის
მრუდი, D1
მოთხოვნის მრუდი, D3
0 ნაყინის
რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

21. მოთხოვნის მრუდის გადაადგილებები
• მყიდველის შემოსავალი
• შემოსავლის ზრდასთან ერთად მოთხოვნა
ნორმალურ საქონელზე გაიზრდება.
• შემოსავლის ზრდასთან ერთად მოთხოვნა
მდარე საქონელზე შემცირდება.
Copyright © 2004 South-Western

22. მყიდველის შემოსავალი
ნორმალური საქონელი
ნაყინის ფასი
$3.00 შემოსავლის
2.50 ზრდა...
მოთხოვნის
2.00 ზრდა
1.50
1.00
0.50
D2
D1 ნაყინის
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 რაოდენობა
Copyright © 2004 South-Western

23. მყიდველის შემოსავალი
მდარე საქონელი
ნაყინის ფასი
$3.00
2.50 შემოსავლის
ზრდა...
2.00
მოთხოვნის
1.50 შემცირება
1.00
0.50
D2 D1 ნაყინის
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 რაოდენობა
Copyright © 2004 South-Western

24. მოთხოვნის მრუდის გადაადგილებები
• ურთიერთდამოკიდებული საქონლის
ფასები
• როცა ერთი საქონლის ფასის შემცირება
იწვევს მეორე საქონელზე მოთხოვნის
შემცირებას, ამ ორ საქონელს ეწოდება
შემცვლელები.
• როცა ერთი საქონლის ფასის შემცირება
იწვევს მეორე საქონელზე მოთხოვნის ზრდას,
ამ ორ საქონელს ეწოდება შემავსებლები.
Copyright © 2004 South-Western

25. ეს ცვლადები მოქმედებენ მყიდველებზე
ცვლადი ამ ცვლადის ცვლილება
ფასი აისახება მოთხოვნის
მრუდის გასწვრივ მოძრაობაში
შემოსავალი>
შემცვლელებისა
და შემავსებლების
ფასები > იწვევს მოთხოვნის მრუდის
გემოვნება > გადაადგილებას
მოლოდინი>
მყიდველთა
რაოდენობა>
Copyright©2004 South-Western

26. მიწოდება
• მიწოდების რაოდენობა არის საქონლის
რაოდენობაა, რომლის გაყიდვაც სურთ და
შეუძლიათ გამყიდველებს.
• მიწოდების კანონი
• მიწოდების კანონი ამბობს, რომ სხვა თანაბარ
პირობებში, როდესაც სააქონლის ფასი
იზრდება, საქონლის მიწოდების რაოდენობაც
იზრდება.
Copyright © 2004 South-Western

27. მიწოდების მრუდი: დამოკიდებულება
საქონლის ფასსა და მიწოდების
რაოდენობას შორის
• მიწოდების განრიგი
• მიწოდების განრიგი არის ცხრილი, რომელიც
ასახავს დამოკიდებულებას საქონლის ფასსა
და მიწოდების რაოდენობას შორის.
Copyright © 2004 South-Western

28. ბენის მიწოდების განრიგი
Copyright © 2004 South-Western

29. მიწოდების მრუდი: დამოკიდებულება
საქონლის ფასსა და მიწოდების
რაოდენობას შორის
• მიწოდების მრუდი
• მიწოდების მრუდი არის გრაფიკი, რომელიც
ასახავს დამოკიდებულებას საქონლის ფასსა
და მიწოდების რაოდენობას შორის
Copyright © 2004 South-Western

30. ნახაზი 5 ბენის მიწოდების გრაფიკი და მიწოდდების მრუდი
ნაყინის
ფასი
$3.00
2.50
1. ფასის
ზრდა...
2.00
1.50
1.00
0.50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ნაყინის
რაოდენობა
2. ... ზრდის მიწოდებული ნაყინის რაოდენობას
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

31. საბაზრო მიწოდება და ინდივიდუალური
მიწოდება
• საბაზრო მიწოდება აჩვენებს მოცემული
საქონლისა თუ მომსახურების ყველა
ინდივიდუალური მიწოდების ჯამს.
• საბაზრო მიწოდების მრუდი აგებულია
ინდივიდუალური მიწოდების მრუდების
ჰორიზონტალური შეჯამებით.
Copyright © 2004 South-Western

32. მიწოდების მრუდის გადაადგილებები
• ფაქტორთა ფასები
• ტექნოლოგია
• მოლოდინი
• გამყიდველების რაოდენობა
Copyright © 2004 South-Western

33. მიწოდების მრუდის გადაადგილებები
• მიწოდების რაოდენობის ცვლილება
• მიწოდების მრუდის გასწვრივ მოძრაობა.
• გამოწვეულია ნებისმიერი ცვლილებით,
რომელიც იწვევს მიწოდების რაოდენობის
ზრდას ან შემცირებას..
Copyright © 2004 South-Western

34. მიწოდების რაოდენობის
ცვლილება
ნაყინის
ფასი S
C
$3.00
ნაყინის ფასის
მომატება იწვევს
მოძრაობას
მიწოდების
A მრუდის გაასწვრივ.
1.00
ნაყინის
რაოდენობა
0 1 5
Copyright © 2004 South-Western

35. მიწოდების მრუდის გადაადგილებები
• მიწოდების ცვლილება
• მიწოდების მრუდის გადაადგილება მარცხნივ
ან მარჯვნივ.
• გამოწვეულია რომელიმე დეტერმინანტის
ცვლილებით გარდა ფასისა.
Copyright © 2004 South-Western

36. ნახაზი 7 მიწოდების მრუდის გადაადგილებები
ნაყინის
მიწოდების მრუდი, S3
ფასი
მიწოდების
მრუდი,S1
მიწოდების
მიწოდების მრუდი,S2
შემცირება
მიწოდების
გაზრდა
0 ნაყინის
რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

37. ეს ცვლადები მოქმედებენ გამყიდველებზე
ცვლადი ამ ცვლადის ცვლილება
ფასი აისახება მიწოდების მრუდის
გასწვრივ მოძრაობაში
მასალის ფასები>
ტექნოლოგია>
მოლოდინი> იწვევს მიწოდების მრუდის
გამყიდველთა გადაადგილებაას
რაოდენობა>
Copyright©2004 South-Western

38. მიწოდება და მოთხოვნა ერთად
• წონასწორობა მიუთითებს სიტუაციას,
რომელშიც ფასმა მიაღწია იმ დონეს,
სადაც მიწოდება და მოთხოვნა თანაბარია.
Copyright © 2004 South-Western

39. მიწოდება და მოთხოვნა ერთად
• წონასწორული ფასი
• ფასი, რომელიც აბალანსებს მიწოდების
რაოდენობასა და მოთხოვნის რაოდენობას.
• ის არის ფასი, რომელზეც მიწოდებისა და
მოთხოვნის მრუდები გადაიკვეთება.
• წონასწორული რაოდენობა
• მიწოდებისა და მოთხოვნის რაოდენობა
წონასწორობის დროს.
• ის არის რაოდენობა, რომელზეც მიწოდებისა
და მოთხოვნის მრუდები გადაიკვეთება.
Copyright © 2004 South-Western

40. მიწოდება და მოთხოვნა ერთად
მოთხოვნის განრიგი მიწოდების განრიგი
$2.00-ზე მოთხოვნის რაოდენობა
მიწოდების რაოდენობის ტოლია!
Copyright © 2004 South-Western

41. მიწოდებისა და მოთხოვნის წონასწორობა
ნაყინის
ფასი
მიწოდება
წონაასწორული ფასი წონასწორობა
$2.00
წონასწორული მოთხოვნა
რაოდენობა
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
ნაყინის რააოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

42. ბაზრები უწონასწორობაში
(ა) ჭარბი მიწოდება
ნაყინისს
ფასი Supply
ჭარბი მიწოდება
$2.50
2.00
Demand
0 4 7 10 ნაყინის
მოთხოვნის მიწოდების რაოდენობა
რაოდენობა რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

43. წონასწორობა
• ნამატი (ჭარბი მიწოდება)
• როცა ფასი > წონასწორობის ფასი, მაშინ
მიწოდების რაოდენობა > მოთხოვნის
რაოდენობა.
• საქმე გვაქვს ჭარბ მიწოდებასთან ანუ ნამატთან.
• მიმწოდებლები შეამცირებენ ფასებს, რომ
გაზარდონ გაყიდვები, რისი მეშვეობითაც
მიუახლოვდებიან წონასწორობას.
Copyright © 2004 South-Western

44. წონასწორობა
• დეფიციტი
• როცა ფასი < წონასწორობის ფასი, მაშინ
მოთხოვნის რაოდენობა > მიწოდების
რაოდენობა.
• საქმე გვაქვს ჭარბ მოთხოვნასთან ანუ
დეფიციტთან.
• მიმწოდებლები გაზრდიან ფასებს ძალიან ბევრი
მყიდველების გამო, რომლებიც ეტაცებიან ძალიან
ცოტა საქონელს, რისი მეშვეობითაც
მიუახლოვდებიან წონასწორობას.
Copyright © 2004 South-Western

45. ბაზრები უწონასწორობაში
(ბ) ჭარბი მოთხოვნა
ნაყინის
ფასი მიწოდება
$2.00
1.50
დეფიციტი
მოთხოვნა
0 4 7 10 ნაყინის
მიწოდების მოთხოვნის რაოდენობა
რაოდენობა რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

46. წონასწორობა
• მიწოდებისა და მოთხოვნის კანონი
• ნებისმიერი საქონლის ფასი
თვითრეგულირდება მანამ, სანამ არ
გააწონასწორებს ამ საქონლის მიწოდებასა და
მოთხოვნას.
Copyright © 2004 South-Western

47. წონასწორობის ცვლილების ანალიზის სამი
საფეხური
• განსაზღვრეთ, რომელ მრუდს
გადაადგილებს ეს მოვლენა: მიწოდების
მრუდს, მოთხოვნის მრუდს თუ ორივეს.
• განსაზღვრეთ მარჯვნივ გადაადგილდება
მრუდი (მრუდები) თუ მარცხნივ.
• გამოიყენეთ მიწოდება-მოთხოვნის
დიაგრამა, რათა დაინახოთ, როგორ
მოქმედებს ეს გადაადგილება ფასსა და
რაოდენობაზე.
Copyright © 2004 South-Western

48. როგორ მოქმედებს მოთხოვნის ზრდა წონასწორობაზე
ნაყინის
ფასი ცხელი ამინდი ზრდის
მოთხოვნას ნაყინზე ...
მიწოდება
$2.50 ახალი წონასწორობა
2.00
2. . . . ზრდის თავდაპირველი
ფასსს... წონასწორობა
D
D
0 7 10 ნაყინის
რაოდენობა
3. .და გაყიდვების
რაოდენობას. Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

49. წონასწორობის ცვლილების ანალიზის სამი
საფეხური
• მრუდების გადაადგილება და მრუდების
გასწვრივ მოძრაობები
• მიწოდების მრუდის გადაადგილება ნიშნავს
მიწოდების ცვლილებას.
• მოძრაობა მიწოდების მოცემული მრუდის
გასწვრივ ნიშნავს მიწოდების რაოდენობის
ცვლილებას.
• მოთხოვნის მრუდის გადაადგილება ნიშნავს
მოთხოვნის ცვლილებას.
• მოძრაობა მოთხოვნის მრუდის გასწვრივ არის
მოთხოვნის რაოდენობის ცვლილება.
Copyright © 2004 South-Western

50. როგორ მოქმედებს მიწოდების შემცირება წონასწორობაზე
ნაყინის
ფასი 1. შაქრის გაძვირება
ამცირებს ნაყინის
მიწოდებას . . .
S2
S1
ახალი
$2.50 წონასწორობა
2.00 თავდაპირველი წონასწორობა
2. . . . აისახება
ნაყინის
უფრო მაღალ
ფასში . . . მოთხოვნა
0 4 7 ნაყინის
3. . . . და გაყიდვების რაოდენობა
ნაკლებ რაოდენობაში.
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

51. რა მოსდის ფასსა და რაოდენობას, როცა მიწოდება ან
მოთხოვნა გადაადგილდება?
მიწოდება უცვლელია მიწოდების ზრდა მიწოდების შემცირება
მოთხოვნა უცვლელია P იგივე P ქვევით P ზევით
Q იგივე Q ზევით Q ქვევით
მოთხოვნის ზრდა P ზევით P გაურკვეველი P ზევით
Q ზევით Q ზევით Q გაურკვეველი
მოთხოვნის შემცირება P ქვევით P ქვევით P გაურკვეველი
Q ქვევით Q გაურკვეველი Q ქვევით
P - ფასი (Price)
Q - რაოდენობა (Quantity)
Copyright©2004 South-Western

52. შეჯამება
• ეკონომისტები იყენებენ მიწოდებისა და
მოთხოვნის მოდელს კონკრეტული
ბაზრების ანალიზისთვის.
• კონკურენტულ ბაზარზე არსებობს
მრავალი მყიდველი და გამყიდველი,
რომელთაგან თითოეული უმნიშვნელოდ
ან საერთოდ არ მოქმედებს საბაზრო
ფასზე.
Copyright © 2004 South-Western

53. შეჯამება
• მოთხოვნის მრუდი გვიჩვენებს
საქონელზე მოთხოვნის რაოდენობის
დამოკიდებულებას ფასზე.
• მოთხოვნის კანონის თანახმად, როცა
საქონლის ფასი მცირდება, მოთხოვნის
რაოდენობა იზრდება.
• ფასთან ერთად მოთხოვნის რაოდენობას
განსაზღვრავს შემოსავალი, გემოვნება,
მოლოდინი და შემცვლელებისა და
შემავსებლების ფასები.
• თუ რომელიმე ეს დეტერმინანტი იცვლება,
მოთხოვნის მრუდი გადაადგილდება.
Copyright © 2004 South-Western

54. შეჯამება
• მიწოდების მრუდი გვიჩვენებს
მიწოდებული საქონლის ფასზე
დამოკიდებულებას.
• მიწოდების კანონის თანახმად, როცა ფასი
იზრდება, მიწოდების რაოდენობაც იზრდება.
• ფასთან ერთად, მიწოდებას განსაზღვრავს
ფაქტორთა ფასები, ტექნოლოგია და
მოლოდინი.
• თუ რომელიმე ეს დეტერმინანტი იცვლება,
მიწოდების მრუდი გადაადგილდება.
Copyright © 2004 South-Western

55. შეჯამება
• მიწოდებისა და მოთხოვნის მრუდების
გადაკვეთა განსაზღვრავს ბაზრის
წონასწორობას.
• წონასწორული ფასის დროს მოთხოვნის
რაოდენობა მიწოდების რაოდენობის
ტოლია.
• მყიდველებისა და გამყიდველების ქცევას
ბაზრები ბუნებრივად მიჰყავს
წონასწორობისკენ.
Copyright © 2004 South-Western

56. შეჯამება
• ბაზარზე ამა თუ იმ მოვლენის
ზემოქმედების ანალიზისთვის ვიყენებთ
მოთხოვნა-მიწოდების დიაგრამას იმის
შესასწავლად, თუ როგორ მოქმედებს ეს
მოვლენა წონასწორულ ფასსა და
რაოდენობაზე.
• საბაზრო ეკონომიკაში ფასები ის
სიგნალია, რომელიც საფუძვლად უდევს
ეკონომიკურ გადაწყვეტილებებს და ამ
გზით ანაწილებს შეზღუდულ რესურსებს.
Copyright © 2004 South-Western