1. საქართველოს ეკონომისტ სტუდენტთა ასოციაცია
(www.gesu.ge)
და
სტუდენტური გაერთიანება Geo Uni (www.geouni.info)
წარმოგიდგენთ
პროექტს:
ეკონომიკის პრინციპები
ნოემბერი , 2012
თბილისი
Copyright © 2004 South-Western

2. მომხმარებლები ,
მწარმოებლები და
7
ბაზრების
ეფექტიანობა
Copyright © 2004 South-Western

3. დავუბრუნდეთ ბაზრის
წონასწორობას
• ბაზარზე მიწოდებისა და მოთხოვნის
წონასწორობა მყიდველებისა და
გამყიდველების მიერ მიღებული
სარგებლობის მაქსიმიზაციას ახდენს?
• საბაზრო წონასწორობა ასახვს გზას, თუ
როგორ უნდა გაანაწილოს ბაზრებმა
შეზღუდული რესურსები.
• სასურველია თუ არა საბაზრო
განაწილება, განსაზღვრულია
კეთილდღეობის ეკონომიკის მიერ.
Copyright © 2004 South-Western

4. კეთილდღეობის ეკონომიკა
• კეთილდღეობის ეკონომიკა არის
მეცნიერება, რომელიც სწავლობს
რესურსების განაწილების გავლენას
ეკონომიკურ კეთილდღეობაზე.
• მყიდველები და გამყიდველები იღებენ
სარგებელს ბაზარში მონაწილეობით.
• წონასწორობა ბაზარში მყიდველებისა
და გამყიდველების მთლიანი
კეთილდღეობის მაქსიმიზაციას ახდენს.
Copyright © 2004 South-Western

5. კეთილდღეობის ეკონომიკა
• ბაზარზე წონასწორობის შედეგად
ვიღებთ მაქსიმალურ სარგებელს და
მაშასადამე, მაქსიმალურ მთლიან
კეთილდღეობას როგორც
მყიდველებისთვის ასევე
მწარმოებლებისთვის.
Copyright © 2004 South-Western

6. კეთილდღეობის ეკონომიკა
• სამომხმარებლო დანაზოგი ზომავს
ეკონომიკურ კეთილდღეობას
მყიდველისათვის.
• მწარმოებლის დანაზოგი ზომავს
ეკონომიკურ კეთილდღეობას
გამყიდველისათვის.
Copyright © 2004 South-Western

7. სამომხმარებლო დანაზოგი
• გადახდისთვის მზადყოფნა არის
მაქსიმალური თანხა, რომლის
გადასახდელადაც მზად არის მყიდველი.
• ის გვიჩვენებს, რამდენად აფასებს
მყიდველი საქონელს.
Copyright © 2004 South-Western

8. სამომხმარებლო დანაზოგი
• სამომხმარებლო დანაზოგი არის
სხვაობა იმ თანხის, რომლის
გადახდისთვისაც მომხმარებელი
მზადაა, და იმ თანხას შორის, რომელსაც
რეალურად იხდის.
Copyright © 2004 South-Western

9. ნახაზი 1 გადახდისთვის მზადყოფნა
Copyright©2004 South-Western

10. სამომხმარებლო დანაზოგი
• საბაზრო მოთხოვნა გვიჩვენებს
სხვადასხვა რაოდენობებს, რომლის
ყიდვის სურვილი და შესაძლებლობაც
მყიდველებს ექნებოდათ სხვადასხვა
ფასებზე.
Copyright © 2004 South-Western

11. მოთხოვნის განრიგი და
მოხოვნის მრუდი
Copyright © 2004 South-Western

12. ნახაზი 1 მოთხოვნის განრიგი და მოხოვნის მრუდი
ალბომის
ფასი
$100 ჯონის გადახდისთვის
მზადყოფნა
80 პოლის გადახდისთვის
70 მზადყოფნა
ჯორჯის გადახდისთვის მზადყოფნა
50 რინგოს გადახდისთვის მზადყოფნა
მოთხოვნა
0 1 2 3 4 ალბომების რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

13. ნახაზი 2 სამომხმარებლო დანაზოგის გამოთვლა
მოთხოვნის მრუდით
(a) ფასი = $80
ალბომის
ფასი
$100
ჯონის
სამომხმარებლო
80 დანაზოგი ($20)
70
50
მოთხოვნა
0 1 2 3 4
ალბომების რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

14. ნახაზი 2 სამომხმარებლო დანაზოგის გამოთვლა
მოთხოვნის მრუდით
(b) ფასი = $70
ალბომის
ფასი
$100
ჯონის სამომხმარებლო
დაანაზოგი ($30)
80
პოლის
70 სამომხმარებლო
დანაზოგი ($10)
მთლიანი
50 სამომხმარებლ
ო
დანაზოგი ($40)
მოთხოვნა
0 1 2 3 4 Quantity of
Albums
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

15. სამომხმარებლო დანაზოგის გამოთვლა
მოთხოვნის მრუდით
• მოთხოვნის მრუდის ქვემოთ და ფასის
ზემოთ მდებარე მთლიანი არის
ფართობი არის ყველა მყიდველის
სამომხმარებლო დანაზოგის ჯამი.
Copyright © 2004 South-Western

16. ნახაზი 3 როგორ მოქმედებს ფასი სამომხმარებლო
დანაზოგზე
(a) სამომხმარებლო დანაზოგი
P ფასის
დროს
ფასი
A
სამომხმარებლო
დანაზოგი
P1
B C
მოთხოვნა
0 Q1 რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

17. ნახაზი 3 როგორმ მოქმედებს ფასი სამომხმარებლო
დანაზოგზე
(b) სამომხმარებლო დანაზოგი
P ფასის
დროს
ფასი
A
საწყისი
სამომხმარებლო
დანაზოგი
C სამომხმარებლო დანაზოგი
P1
B ახალი მომხმარებლებისთვის
F
P2
D E
სამომხმარებლო დანაზოგის მოთხოვნა
ნამატი საწყისი მომხმარებლებისთვის
0 Q1 Q2 რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

18. რას ასახავს სამომხმარებლო დანაზოგი?
• სამომხმარებლო დანაზოგი, თანხა,
რომლის გადახდისთვისაც
მომხმარებლები მზად არიან მინუს
თანხა, რომელსაც ისინი რეალურად
იხდიან, ასახავს სარგებელს, რომელსაც
მყიდველები იღებენ სქონლისგან, ისე
როგორც ისინი მას თავად აღიქვამენ.
Copyright © 2004 South-Western

19. მწარმოებლის დანაზოგი
• მწარმოებლის დანაზოგი არის
გამყიდველისთვის საქონელში
გადახდილი ღირებულებისა და
გამყიდველის დანახარჯების სხვაობა.
• ის ასახავს იმ სარგებლობას, რომელსაც
გამყიდველები იღებენ.
Copyright © 2004 South-Western

20. ოთხი შესაძლო მწარმოებლის დანახარჯები
Copyright©2004 South-Western

21. მიწოდების მრუდის გამოყენება
მწარმოებლის დანაზოგის გამოთვლისას
• ისევე, როგორც სამომხმარებლო
დანაზოგი მჭიდრო კავშირშია
მოთხოვნის მრუდთან, მწარმოებლის
დანაზოგიც მჭიდრო კავშირშია
მიწოდების მრუდთან.
Copyright © 2004 South-Western

22. მიწოდების განრიგი და
მიწოდების მრუდი
Copyright © 2004 South-Western

23. ნახაზი 4 მიწოდების განრიგი და მიწოდების მრუდი

24. მიწოდების მრუდის გამოყენება
მწარმოებლის დანაზოგის გამოთვლისას
• ფასის ქვემოთ და მიწოდების მრუდის
ზემოთ მდებარე არის ფართობი ასახავს
მწარმოებლის დანაზოგს ბაზარზე.
Copyright © 2004 South-Western

25. ნახაზი 5 მიწოდების მრუდის გამოყენება
მწარმოებლის დანაზოგის გამოთვლისას
(a) ფასი = $600
სახლის
შეღებვის ფასი
მიწოდება
$900
800
600
500
ბებიას
მწარმოებლის
დანაზოგი ($100)
0 1 2 3 4
შეღებილი სახლების
რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

26. ნახაზი 5 მიწოდების მრუდის გამოყენება
მწარმოებლის დანაზოგის გამოთვლისას
(b) ფასი = $800
სახლის
შეღებვის ფასი
მიწოდება
მწარმოებლის
მთლიანი დანაზოგი
$900 ($500)
800
600 ჯორჯიას
500 მწარმოებლის
დანაზოგი ($200)
ბებიას
მწარმოებლის
დანაზოგი ($300)
0 1 2 3 4
შეღებილი სხლების
რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

27. ნახაზი 6 როგორ მოქმედებს ფასი მწარმოებლის
ნამატზე
(a) მწარმოებლის დანაზოგი
P ფასის
დროს
ფასი
მიწოდება
B
P1
C
მწარმოებლის
დანაზოგი
A
0 Q1 რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

28. ნახაზი 6 როგორ მოქმედებს ფასი მწარმოებლის
ნამატზე
(b) მწარმოებლის დანაზოგი
P ფასის
დროს
ფასი
მწარმოებლის დანაზოგის მიწოდება
ნამატი საწყისი
მწარმოებლებისთვის
D E
P2 F
B
P1
C
მწარმოებლის
დანაზოგი ახალი
მწარმოებლებისთვის
მწარმოებლის
საწყისი A
დანაზოგი
0 Q1 Q2 რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

29. ბაზრის ეფექტიანობა
• სამომხმარებლო და მწარმოებლის
დანაზოგთა განხილვისას ისმის კითხვა:
• რესურსების განაწილება თავისუფალი
ბაზრების მიერ სასურველი გზით ხდება?
Copyright © 2004 South-Western

30. ბაზრის ეფექტიანობა
სამომხმარებლო დანაზოგი
= მყიდველების შეფასება – მყიდველების
მიერ გადახდილი თანხა
და
მწარმოებლის დანაზოგი
= გამყიდველთა მიერ მიღებული თანხა –
გამყიდველთა დანახარჯები
Copyright © 2004 South-Western

31. ბაზრის ეფექტიანობა
მთლიანი დანაზოგი
= სამომხმარებლო დანაზოგი +
მწარმოებლის დანაზოგი
ან
მთლიანი დანაზოგი
= მყიდველთა შეფასება – გამყიდველთა
ხარჯები
Copyright © 2004 South-Western

32. ბაზრის ეფექტიანობა
• ეფექტიანობა არის საზოგადოების
თვისება, მიაღწიოს მთლიანი
დანაზოგის მაქსიმიზაციას არსებული
შეზღუდული რესურსებით.
Copyright © 2004 South-Western

33. ბაზრის ეფექტიანობა
• ეფექტიანობასთან ერთად სოციალური
მგეგმავი დაინტერესდება
სამართლიანობითაც – მყიდველთა და
გამყიდველთა შორის ეკონომიკური
კეთილდღეობის სამართლიანი
განაწილებით.
Copyright © 2004 South-Western

34. ნახაზი 7 სამომხმარებლო და მწარმოებლის
დანაზოგები ბაზრის წონასწორობაში
ფასი A
D
მიწოდება
სამომხმარებლო
დანაზოგი
წონასწორული E
ფასი
მწარმოებლის
დანაზოოგი
მოთხოვნა
B
C
0 წონასწორული რაოდენობა
რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

35. ბაზრის ეფექტიანობა
• სამი დასკვნა ბაზრების საქონლის
შესახებ.
• თავისუფალი ბაზრები საქონლის მიწოდებას
ანაწილებენ იმ მყიდველებს შორის, რომლებიც ამ
საქონელს ყველაზე მეტად აფასებენ, რაც მათი
გადახდისთვის მზადყოფნაში აისახება..
• თავისუფალი ბაზრები საქონელზე მოთხოვნას
ანაწილებენ იმ გამყიდველებს შორის, რომელთაც
ამ საქონლის წარმოება ყველაზე ნაკლები
დანახარჯებით შეუძლიათ.
• თავისუფალ ბაზრებზე იწარმოება საქონლის ის
რაოდენობა, რომელიც ახდენს მომხმაარებლებისა
და მწარმოებლების ერთობლივი დანაზოგის
Copyright © 2004 South-Western

36. ნახაზი 8 წონასწორული რაოდენობის ეფექტიანობა
ფასი
მიწოდება
მყიდველთა გამყიდველთა
შეფასება დანაახარჯები
გამყიდველთ მყიდველთა მოთხოვნა
ა შეფასება
დანახარჯები
0 წონასწორული რაოდეენობა
რაოდენობა
მყიდველთა შეფასება მყიდველთა შეფასება
გამყიდველთა გამყიდველთა
დანახარჯებზე მეტია დანახარჯებზე ნაკლებია
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

37. ბაზრის წონასწორობის შეფასება
• წონასწორული შედეგი რესურსების
ეფექტური განაწილებაა. ასე რომ,
კეთილმოსურნე სოციალურ მგეგმავს
შეუძლია უცვლელად დატოვოს ბაზრის
ფუნქციონირების შედეგები.
• ასეთ დატოვებას ფრანგულად ჰქვია
laissez faire.
Copyright © 2004 South-Western

38. ბაზრის წონასწორობის შეფასება
• საბაზრო ძალაუფლება
• თუ საბაზრო სისტემა არ არის
სრულყოფილად კონკურენტული, სბაზრო
ძალაუფლება იჩენს თავს.
• საბაზრო ძალაუფელბა არის ფასებზე
ზემოქმედების შესაძლებლობა.
• საბაზრო ძალაუფლებას შეუძლია ბაზრების
არაეფექტიანობა გამოიწვიოს, ვინაიდან ეს
ძალაუფლება ფასებსა და რაოდენობას
მიწოდებისა და მოთხოვნის წონაწორული
დონისგან განსხვავებულ დონეზე ინარჩუნებს.
Copyright © 2004 South-Western

39. ბაზრის წონასწორობის შეფასება
• გარეგანი ეფექტები
• ხდება მაშინ, როდესაც საბაზრო შედეგები
უარყოფითად მოქმედებს იმათზეც, ვინც
საერთოდ არ მონაწილეობს ამ ბაზრის
ფუნქციონირებაში.
• საბაზრო კეთილდღეობას უქვემდებარებს
არა მხოლოდ საქონლის შეფასებასა და
გამყიდველთა დანახარჯებს.
• როცა მყიდველები და გამყიდველები არ
ითვალისწინებენ გარეგან ეფექტებს ყიდვა-
გაყიდვასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილებების
მიღებისას, წონასწორობა ბაზარზე შეიძლება
Copyright © 2004 South-Western

40. შეჯამება
• სამომხმარებლო დანაზოგი უდრის
სხვაობას მყიდველთა გადახდისთვის
მზადყოფნასა და მათ მიერ გადახდილ
თანხას შორის.
• სამომხმარებლო დანაზოგი ასახავს
სარგებლობას, რომელსაც მყიდველები
იღებენ.
• იგი შეიძლება გამოვთვალოთ
მოთხოვნის მრუდის ქვემოთ და ფასის
ზემოთ მდებარე არის ფართობის
Copyright © 2004 South-Western

41. შეჯამება
• მწარმოებლის დანაზოგი უდრის
სხვაობას გამყიდველთა მიერ მიღებულ
თანხასა და მათი წარმოების
დანახარჯებს შორის.
• მწარმოებლის დანაზოგი ასახავს
სარგებლობას, რომელსაც იღებენ
გამყიდველები.
• მისი გამოთვლა შეიძლება ფასის
ქვემოთ დამიწოდების მრუდის ზემოთ
მდებარე არის ფართობის საშუალებით.
Copyright © 2004 South-Western

42. შეჯამება
• რესურსების განაწილებას, რომელიც
ახდენს სამომხმარებლო და
მწარმოებლის დანაზოგების
მაქსიმიზაციას, ეფექტიანსს უწოდებენ.
• პოლიტიკოსებს ხშირად აინტერესებთ
როგორც ბაზრის ფუნქციონირების
შედეგების ეფექტიანობა, ისე მათი
სამართლიანობაც.
Copyright © 2004 South-Western

43. შეჯამება
• მიწოდებისა და მოთხოვნის
წონასწოროობა ახდენს სამომხმარებლო
და მწარმოებლის დანაზოგების ჯამის
მაქსიმიზაციას.
• ბაზრის უხილავ ხელს მყიდველები და
გამყიდველები რესურსების ეფექტიანი
განაწილებისკენ მიჰყავს.
• ბაზრები რესურსებს ეფექტიანად არ
ანაწილებენ საბაზრო ჩავარდნის
პირობებში.
Copyright © 2004 South-Western