Hücre yaşlanmasi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+
1. HÜCRE ve
MOLEKÜLER BİYOLOJİ
SÖZLÜĞÜ
ÇeviriEditörü
YardımcıEditörler
Doç. Dr. Nagihan GÜLSOY
Doç. Dr.Yıdız AYDIN
Prof. Dr. Ahu ALTINKUT UNCUOĞLU
HÜCREveMOLEKÜLERBİYOLOJİ
SÖZLÜĞÜ
HÜCRE ve MOLEKÜLER BİYOLOJİ
SÖZLÜĞÜ
DÖRDÜNCÜ BASKI
JOHN LACKIE
BİR ÖNCEKİ BASKI İÇİN ÖVGÜLER
“Bu kitap gelecek yıllar boyunca laboratuvarların ve kütüphanelerin kitaplığında yer alacaktır”.
THE TIMES HIGHER EDUCATION SUPPLEMENT
“Her hücre biyoloğunun sahip olması ve biyoloji kütüphaneleri için zorunlu bulundurulması gere-
ken, çok faydalı, kaynak bir kitap”CELL BIOLOGY INTERNATIONAL REPORTS
“ Bu kitapta terimlerin anlamları diğer sözlüklerde bulduklarımızdan çok daha kapsamlıdır ve bi-
yolojinin tüm disiplinlerindeki öğrenciler ve araştırmacılar için yardımcı olacaktır.”GENETICAL RESEARCH
Bu kapsamlı Hücre ve Moleküler Biyoloji Sözlüğü’ndeki 10.000’nin üzerinde girdi, bugün canlı
biliminde çalışan herkes için anlaşılır ve özlü bir bilgi oluşturmaktadır. Sinirbilimi, genetik, mikro-
biyoloji, immünoloji, patoloji ve fizyoloji ile ilişkili terimlere de bu kitapta yer verilmiştir. Dördün-
cü baskısı özellikle yüksek verimli ve işlevsel genomik yaklaşımlar gibi yeni teknolojilerin ortaya
çıkmasıyla büyük bir değişimi de kapsamaktadır. Bir önceki baskıda olduğu gibi sözlük kullanıcıları
tarafından online sorgulamalar sonucunda yeni girişler ve revizyonlar yapılmıştır. Bu şekilde elde
edilen güvenilir çalışmalar sonucunda açık ve özlü anlatım ile doğruluk tüm sözlükte sağlanmıştır.
Hücre ve Moleküler Biyoloji Sözlüğü çok sayıda tablo ve diğer faydalı bilgileri de içermektedir.
TEMEL ÖZELLİKLER
Tamamen revize edilmiş ve %30’dan fazla, 3400 yeni terim ile genişletilmiştir.
Genomik eklenerek kapsamı büyük oranda arttırılmıştır.
Hücre siklusunun düzenlenmesi, apoptoz, mitokondri ve hastalık arasındaki ilişkiler,
metabolik kontrol ve kök hücre biyolojisi konularında son yayınlarla ilişkili olan yeni
terimleri içermektedir.
Günümüzde canlı bilimi ile çalışan herkes için, teknik terminolojinin eksiksiz ve kısa
olması sağlanmıştır.
Kapsamlı vurgularla desteklenmiştir.
Çoklu tanımlar, kelime kökeni hakkında notlar ve diğer faydalı bilgilere yer verilmiştir.
ISBN: 978-605-335-061-3
3. Bu baskı 2006 yılında hayatını kaybeden Dr. Geoffrey Moores’in hatırasına ithaf edilmiştir.
Değerli bir meslektaşımızdı ve kendisini Hücre biyolojisini öğretmeye adamıştı.
Öğrencileri tarafından uzun süre hatırlanacaktır.
4. HÜCRE ve MOLEKÜLER BİYOLOJİ
Sözlüğü
Dördüncü Baskı
* Sadece 2. Baskı
** Yardımcı-Editör, Baskılar 1-3
Daha Önceki Baskılara Katkı Sağlayan Yazarlar
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
J. M. Lackie
Plumbland Consulting Ltd
Doç. Dr. Yıldız AYDIN Prof. Dr. Ahu ALTINKUT UNCUOĞLU
Çeviri Editörü
Doç. Dr. Nagihan GÜLSOY
Yardımcı Editörler
S. E. Blackshaw*
C. T. Brett
A. S. G. Curtis
J. A. T. Dow**
J. G. Edwards
A. J. Lawrence
G. R. Moores
6. Çeviri Kurulu vi
Terimler hakkında vii
Tablolar viii
Önsöz ix
Üçüncü Baskıya Ön Söz x
İkinci Baskıya Ön Söz xii
Birinci Baskıya Ön Söz xiii
Teşekkür xiv
Çeviri Editörünün Ön Sözü xv
Hücre ve Moleküler Biyoloji Sözlüğü 1-522
Ek 523
İçindekiler
7. Çeviri Kurulu
Doç. Dr. Yıldız AYDIN Prof. Dr. Ahu ALTINKUT UNCUOĞLU
Doç. Dr. Nagihan GÜLSOY
Marmara Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi,
Biyoloji Bölümü
Prof. Dr. Ahu ALTINKUT UNCUOĞLU
Marmara Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi,
Biyomühendislik Bölümü
Prof. Dr. Ufuk HASDEMİR
Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi,
Tıbbi Mikrobiyoloji Bölümü
Doç. Dr. Yıldız AYDIN
Marmara Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi,
Biyoloji Bölümü
Prof.Dr. Jülide AKBUĞA
Marmara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi,
Eczacılık Teknolojisi Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Emine ŞALVA
İnönü Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi,
Eczacılık Teknolojisi Bölümü
Çeviri Editörü
Doç. Dr. Nagihan GÜLSOY
Çevirenler
Yardımcı Editörler
8. En baştaki terim kalın Helvetica ile eş anlamlıları ise Times italic olarak yazılmıştır. Ta-
nımların içinde kalın yazılan kelimeler, bu kelimelerin daha iyi anlaşılmasına yönelik diğer
terimlere yapılan vurgulardır. Ancak bu, tanımın içindeki diğer kelimelerin kendilerine ait
başka bir tanımları olmayacağı anlamına gelmemektedir. Eş anlamlılar italik ile yazıldığı için,
yazı tipi olarak roman kullanılmıştır (standart kullanıma uygun olarak). Yunan harfiyle veya
bir numarayla başlayan terimler ön ek göz ardı edilerek alfabetik sıraya bakılmaksızın sıra-
lanmıştır. Kısaltmaların tam terimlerden daha kullanışlı olduğunu düşündüğüm yerlerde ta-
nım olarak kısaltmaları kullandım ve vurguları da buna göre yaptım. Yine de, terim seçimleri
çok öznel görünebilir. Standart kullanıma uygun olarak gen isimleri italik, ürünleri ise roman
ile yazılmıştır (bu nedenle gen src, fakat kinaz Src’dir). Fakat botanik kullanımlar biraz daha
farklıdır (protein için SRC kullanılabilir). İlaçların eşanlamlı veya genel isimleri yerine tescilli
isimleri kullanılmıştır. Moleküler düzeyde altında yatan sorun belli ölçüde anlaşılmadıkça has-
talık isimlerine yer verilmemiştir.
John Lackie
Terimler Hakkında
9. A1 Aktin- bağlayıcı proteinler 14
A2 Aminoasitler 17
A3 Çeşitli antibiyotiklerin aksiyon modu 25
A4 Omurgalı anneksinler 32
A5 Ara filamentler ve sekansla ilişkili proteinler 40
C1 İlk 200 İnsan CD antijenleri 73
E1 Eksotoksinler 124
F1 Kan pıhtılaşma faktörleri 141
G1 Heterotrimerik G-proteinlerinin alt birimlerinin özellikleri 182
H1 Eritrosit membran proteinleri 187
H2 Histon sınıfları 192
H3 Omurgalıların polipeptid hormonları ve büyüme faktörleri 203
H4 Stereoid hormonlar 207
H5 En çok kullanılan hücre hatları 211
I1 Işık mikroskobunun çeşitleri 216
İ1 Omurgalı integrinleri 225
İ2 İyonoforlar 231
K1 İnsan kaspazları 246
K2 Kemokinler ve Kemokin Reseptörleri 250
K3 Genetik kodun kodon tayini 260
L1 Lektinler 280
L2 Lidipler 285
M1 Matriks metallopeptidazlar 299
N1 Nörotransmitterler 338
N2 Nükleotidler 342
O1 Onkojenler ve tümör virüsleri 348
P1 Peptidazlar 395
P2 Proteozom alt birimleri 397
R1 Çeşitli tip II restriksiyon endonükleazlarının tanımlanmış dizileri 412
S1 Selektinler 431
S2 Semaforinler 432
Ş1 Şekerler 467
T1 Toll benzeri reseptörler 483
T2 Transkripsiyon faktörleri 488
V1 Vitaminler 509
Tablolar
10. Modern biyoloji şaşırtıcı bir hızda gelişmeye devam etmektedir. Eski alt disiplinler arasın-
daki sınırlar o kadar saydamlaştı ki artık bunları kullanmaya gerek bile yok; zira şimdi hepimiz
biyolojiyle uğraşan bilim insanlarıyız. Ancak, bu değişim süreci içinde tüm bu alt disiplinler bir
araya gelmeye başlamıştır. Hücresel açıdan incelenen molekül kavramından, hastalara verilen
terapötik ilaçlara geçişin yaşandığı “dönüşümsel araştırma” popüler bir terim haline gelmiştir. Bu
sözlük, alt uzmanlık alanlarının terminolojisine hakim olmayan, biyoloji ile uğraşan bilim insan-
ları ve klinisyenler için hazırlanmıştır. Ancak bu kitabın ansiklopedi değil bir sözlük olduğu unu-
tulmamalıdır. İçinde makalelerde kullanmak üzere doğrudan alınabilecek uzun metinler yoktur.
Önceden de olduğu gibi kullanılacak terimlerin seçimi, web-tabanlı araştırmalar sonu-
cu yapılmıştır. İnsanlar şaşırtıcı derecede internette kelimeleri yanlış yazarak aramaktadırlar
(Arama kutusunda 50 tanıdık terimle karşılaştım, ancak mitokondri defalarca yanlış yazılarak
aranmış!). Yeni terimleri açıklamada bize en çok kolaylık sağlayan şey internet üzerindeki kay-
naklar oldu: OMIM (Online Mendelian Inheritance in Man) veritabanı ve diğer pek çok “pro-
fesyonel” veri tabanı tarafından desteklenen NCBI’nın Entrez Pubmed’i yararlandığımız en
temel bilgi kaynaklarıdır. Tanımlar pek çok kaynaktaki bilgilerin elenmesi ile sözlükteki yerini
almıştır. Çalışmalarında internetten yararlanan birçok bilim insanın yaptığı araştırmalar bu
sözlükte özetlenmiştir. Amaç, terimler için kısa ve öz tanımlar vermek ve terimin manasının
daha iyi anlaşılması için vurgular kullanmaktır.
En çok arananlar kategorisinde üç harfli kısaltmalar da (TLA) yaygındır. Prensip olarak
Entrez Pubmed’deki makalelerin özet kısımlarında en az iki kez rastladığım kısaltmaları sözlü-
ğe dahil ettim; çünkü bu, bu kısaltmaların yaygın bir kullanım kazandığını gösteriyordu. Bazı
kullanımların daha yaygın olduğu dikkat çekmiştir. CPA, DMP, CSP vb. kısaltmaların sekiz
muhtemel tanımı vardır. Okuyucuların bazen yazarın hangi anlamı kullandığını anlayamama-
sı büyük zorluk oluşturmaktadır.
En büyük zorluk eski terimlerin revizyonuydu, proteinlere verilen bazı isimler çoktan li-
teratürden kalkmış olmasına rağmen bu tür kullanımların tamamen ortadan yok olduğunu
söylemek pek mümkün değildir. Gerektiği yerlerde bu türlü modası geçmiş ancak hala yer yer
kullanılmaya devam eden terimlere de yer verdim. Belki eski metinleri okumaya devam eden
tecrübeli bilimadamları bu terimlerden faydalanabilirler.
Bu şekilde insanların bulamadığı terimlere ve bu terimlerin eski isimlerine yer verdiğim
için sözlük çok daha kapsamlı bir hale gelmiştir ve bu baskıda birden çok tanımı olan 10.000
terim bulunmaktadır. Basılmış hali kütüphanelerdeki yerini aldığında yeni baskı da internette
hizmete sunulmuş olacaktır ve beklenen 5. Baskı için tüm araştırmalar yeniden yapılacaktır.
Ancak geribildirim her zaman önemlidir ve eğer bazı tanımlar yeterli değilse lütfen bilgilendir-
mek için tereddüt etmeyiniz. Aradığınız terimi bulamazsanız ya da tanımları eksik veya yanlış
bulursanız şimdiden affınıza sığınıyorum! Umarım bu sözlük sizin için yararlı olur.
John Lackie
2007
john@lackie.nildram.co.uk
Ön Söz
11. Başlık değişmiş olmasına rağmen, editörler olarak Hücre Biyolojisi Sözlüğü’nün Üçüncü
Baskısı olarak kullanmayı uygun bulduk. Kitabın isminin değişmiş olması Hücre Biyolojisi’nin
son on yıldır gösterdiği gelişim ve değişimleri yansıtmaktadır. İlk baskının ön sözünde “Hücre
Biyolojisi’nin” sınırlarını çizmenin çok zor olduğunu söylemiştik ve bu durum halen devam et-
mektedir. Hücre yapısı ve sinyal yolaklarına ait daha çok bilgiye ulaşılmasının ardından mole-
küler terimlerin sayısı önemli ölçüde artmıştır. Hücre ve moleküllerle ilgili olmayan terimlerin
ilave edilmesine rağmen yeni başlık içeriği daha çok yansıtmaktadır.
İnsan Genom Projesi’nde sona yaklaşılmış, maya ve nematot Caenorhabditis elegans’ın tüm
gen haritası tamamlanmıştır. Ancak, esas problem bu genlerin görevlerini saptamaktır. Bu
hücre biyolojisine olan rağbeti arttıracak ve moleküler biyologlar kendilerini bu alanın içinde
bulacaklardır. Hücre biyologları ise moleküler biyoloji dilini bilmek zorunda kalacaktır. Hücre
biyolojisi içinde çok sayıda deneysel sistemi barındırır ve geniş bir kelime hazinesine sahiptir.
Bu sözlük de onlara yol göstererek yardımcı olabilir.
Bu baskıyı hazırlarken Hücre Biyolojisi Sözlüğü’nün ikinci baskısının İnternet versiyonun-
dan oldukça faydalanılmıştır. Sözlüğü internete koymak bir deneydi, ama iyi sonuç vermiştir.
Belki de ilk kez insanların bir “kitabı” nasıl kullandıklarını ve neleri araştırdıklarını takip et-
mek mümkün olmuştur. Siteyi üç yüz bine yakın kişi ziyaret etmiş ve diğer bazı web siteleri de
kaynak olarak kullanmıştır. Yapılan sonuçsuz aramaların listesi kaydedilmekte ve geribildirim
için e-posta adresi verilmektedir. Birinci ve ikinci Baskılar’da neredeyse hiç cevap alamamıştık,
ancak e-posta ile farklıydı!
Sonuç vermeyen aramaların çoğu kelimeyi yanlış yazmaktan kaynaklanıyor. Bu konuda ya-
pabileceğimiz pek fazla bir şey yok! Ancak, yapılan aramaların çoğu bizim de gerekli olduğunu
düşündüğümüz terimler üzerine idi. Bazen bir tanımı yazmayı unuttuk, bazen bizim de bilme-
diğimiz bir terim üzerinde arama yapıldı, bazen de eski disiplindekilerin kullanmak isteyeceği
türden bir terim araştırmasıydı. Bu yüzden aramaların oldukça büyük bir kısmı histologlar
tarafından çok iyi bilinen fiksatifler için, yaygın isimleri iyi bilinen türlerin Latince isimleri
için ve ortaya çıkan veya teşhis edilen (ki bundan pek emin değiliz) sendromlar içindi. Biz de
bu konularda onlara daha çok yardımcı olacak tanımlar koymaya, literatürdeki yeni terimle-
re yer vermeye çalışıyoruz. Ancak, hastalıklarla ilgili terimlerlerde yalnızca hastalığa belli bir
hücre veya molekül neden oluyor ise yer verilmektedir. Bu baskıda 7000’den fazla terim vardır
ve terimlerin eş anlamlılarına vurgular yapılarak sözlüğün ilk baskısının iki katı daha da kap-
samlı bir hale getirilmiştir. Birinci ve İkinci Baskı’daki terimler yeniden gözden geçirilmekte
ve özellikle okuyuculardan gelen öneriler doğrultusunda gerekli görülen yerler değiştirilmek-
tedir. Yeni terimlerin bir çoğu online kullanıcılar tarafından aranan kelimelerdir. Çok çeşitli
kaynaklar kullanılmış ve kısa bir liste eklenmiştir. Diğer baskılarda olduğu gibi Dr. Ann Lackie
kitaba son halini vermiş ve karşılıklı kontrolleri gerçekleştirmiştir.
Oldukça geniş bilimsel geçmişleri olan insanlar için her zaman kısa ve net tanımlar bulma-
ya çalışmaktayız ve internet versiyonundan aldığımız çok sayıdaki geri bildirimler bu çabala-
rın iyi sonuçlandığını bize göstermektedir. Yalnızca kariyer yapan hücre biyologları değil aynı
Üçüncü Baskıya Ön Söz
12. xi
zamanda öğretmenler, lise öğrencileri ve gazeteciler çoşkulu beğenilerini göndermektedirler.
Amacımız hem yazılı olarak hem de internet üzerinden bu kaynağı geliştirmektir. Bu disip-
lindeki gelişmelerin hızına bakılırsa yeni bir tane daha hazırlayabiliriz. Umarız insanlar bu
baskıyı daha yararlı bulur ve istedikleri terime daha kolay ve hızlı ulaşabilirler. Aynı zamanda
bize yeni terimler ve öneriler göndermeye tereddüt etmezler ve bu özel interaktif ilişkinin ge-
lişimine yardımcı olurlar.
Online sözlüğe bu linkten ulaşılabilir. http://www.mblab.gla.ac.uk/dictionary
John Lackie
Julian Dow
1999
Üçüncü Baskıya Ön Söz
13. Birinci Baskı’nın ön sözünde “alanın statik olmaktan uzak” olduğunu yazmıştık. Bu fikri-
mizde yanılmadık. Son birkaç yılda alanda büyük gelişmeler oldu, moleküler biyolojinin güçlü
araçlarına güven arttı. Bu ikinci baskıda özellikle moleküler biyoloji ve nörobiyoloji alanında
içeriği genişlettik. Yeni proteinlere isim verilmesinin aciliyetinden dolayı zorlandık. Sitokinler
sayı olarak ikiye katlanınca “sitokin”, “interlökin” teriminin yerine kullanılmaya başlandı, ke-
mokinler bulundu. CD sayıları tablosu genişledi ve G-proteinleri çoğaldı. Daha fazla gen isim-
lendirildi ve yeni proteinler ortaya çıktı. Tüm bu gelişmelere bakıldığında bu baskıya 1000’den
fazla yeni terim eklememiz gerekiyordu. Gelecek baskı ile birlikte bazı terimleri silmeye başla-
yacağız. Eski literatürü (1990 öncesi!) inceleyenler görecekler ki pek çok terim ardında en ufak
bir iz bırakmadan unutulup gitmiştir.
Önceki baskıda da olduğu gibi, yer verilecek terimlerin seçimini büyük ölçüde kendi ilgi
alanlarımıza göre yaptık. Yine de terimleri olabildiğince geniş bir yelpazede ele almaya çalıştık.
Bu kez Dr. Suzanna Blacshaw nörobiyolojik terimlerin daha iyi seçilmesi adına, bir danışman
olmanın da ötesinde, terimleri yazan kişi oldu. Her iki editörümüz de moleküler biyoloji ko-
nusunda oldukça donanımlıydı. Birinci baskıda okuyucular bize yeni terimler, istek ve şikayet-
lerini belirtsinler diye ayrılabilen bir sayfa ekledik, ancak fazla geribildirim alamadığımız için
hayal kırıklığına uğradık. Bu kitabın ilgili kullanıcılarının, gelecek baskılara yardımcı olması
için daha fazla fikir beyan edeceklerini umuyoruz.
Metinlerin revizyonunda pek çok kişi görev aldı. Özellikle Lynn Sanders ve Joanne Noble’ye
tüm bu araştırmaları yazıya geçirdikleri için teşekkür ederiz. Dolaylı olarak işe dahil olmadık-
ları halde sorularımızla bunalttığımız meslektaşlarımıza da sabırlarından ötürü teşekkür edi-
yoruz. Umarız bu baskı da birinci baskı kadar yararlı ve uzun ömürlü olur. Önceki deneyimle-
rimiz gösterdi ki bu alan sürekli gelişmeye devam ediyor. Umuyoruz ki bu proje de daha uzun
yıllar ayakta duracaktır. Önceden denenmemiş bir adım atılarak, bu sözlük internet üzerinde
de okuyucuların hizmetine sunulmuştur. Basılmış haline göre daha kullanışsız olsa da, üçüncü
baskı tamamlanıncaya kadar elektronik olarak okuyucular tarafından sağlanan birçok deği-
şiklikleri ve güncellemeleri içermektedir. Detaylar, kitabın arkasındaki revizyon formundadır.
Umarız bu hizmet faydalı olacaktır.
John Lackie
Julian Dow
Temuz 1994
İkinci Baskıya Ön Söz
14. Böyle bir sözlük yazmak için bizi harekete geçiren uyarı, Glasgow Üniversitesi’nde lisans
öğrencilerine verdiğimiz iki yıllık Hücre Biyolojisi dersi oldu. Çoğu öğrenci, biyolojide olduk-
ça yaygın olduğunu düşündüğümüz terimlerin anlamını bilmiyor ya da hangi terimlerin bir
arada kullanılacağını kestiremiyorlardı. Ancak şunu da fark ettik ki kendimizi hücre biyolojisi
alanında yetkin olarak gören bizler bile kendi alanımız dışında kalan terimlere yabancıydık,
oysa tüm bilgi oradaydı. Önemli olduğunu düşündüğümüz çoğu terime ulaşmak çok zordu
ve geniş kapsamlı bir sözlüğe ihtiyaç vardı. Bu amaçla kendimizi böyle bir Sözlük hazırlama
girişiminde bulduk ve umarız herkes için faydalı olur.
Karşımıza çıkan en temel sorun konunun sınırlarını çizmek oldu. Bu sorunu hala çözebilmiş
değiliz, çünkü modern biyoloji süreklilik göstermekte ve onu bölmek başarısızlıkla sonuçlan-
maktadır. “Hücre Biyolojisi”, zoologlara farklı biyokimyacılara daha farklı şeyler ifade etmektedir.
Bu şekilde sınırlar çizmenin hiçbir yolu yoktur ve aynı zamanda biz de bu alanı dört kenarı çi-
zilmiş belli bir kalıp içine sokmak istemiyoruz. Kaçınılmaz bir şekilde içerik öznel seçimlerimizi
yansıtan; öğrendiklerimiz, okumalarımız, ön yargılarımız ve beğenilerimizden oluşmaktadır.
Sözlüğün nasıl hazırlandığını merak edenleriniz olabilir. Terim listesinin büyük bir bölümü
ya ders kitaplarının ya da hücre biyolojisiyle ilgili dergilerin konu dizinlerinin taranmasıyla
oluşturulmuştur. Bu listeye vurgu yaptığımız terimleri de ekledik. Temel terimlerin yazımı,
ilgi ve uzmanlık alanlarımıza göre aramızda paylaştırılmıştır. Hepimiz kendi bölümümzdeki
terimleri yazdık ve daha sonra içimizden biri bunların hepsini toparlayıp, alfabetik sıraya göre
düzenledi. Taslaklar uzmanlık alanlarına göre meslektaşlarımızdan oluşmuş bir gruba gönde-
rildi. Tüm tanımlar bir ya da daha fazla kişi tarafından gözden geçirildi ve daha sonra tanımlar
yeniden kontrol edildi. Disk üzerinde düzeltmeler yapıldı ve metinlerin biçimsel tutarlılığı
sağlandı. Aynı zamanda yazı editörümüz olan Dr. A. M. Lackie derlenmiş metnin büyük bir
kısmı elden geçirip son diskleri hazırladı.
Hücre biyolojisi hızlı gelişen bir alan olduğundan dolayı kaçınılmaz bir şekilde kullanımlar
değişecek, yeni terimler yaygınlaşacak, jeller üzerinde yeni proteinler keşfedilecek ve sözlükte
eksiklikler meydana gelecektir. Bu sözlüğün konularının statik olmamasından dolayı yeni ke-
limeler şimdiden öngörülememektedir.
Glasgow Üniversitesi Yaşam Bilimleri için büyük bir merkez olup, fikirlerine başvurabil-
diğimiz çok sayıda meslektaşımız olduğu için şanslıyız. Verdikleri emek ve terimleri kontrol
etmedeki hızları için onlara minnettarız. Her ne kadar hata yapmamaya ve sözlüğe işe yarar
her şeyi katmaya çalışsak ta herhangi bir hata veya eksiklik varsa şimdiden özür diliyoruz. Bi-
lin ki suç danıştığımız kişilerde değil (bizi pek çok sıkıntıdan kurtarmış olmalarına rağmen),
yazarlardadır.
Metin disk üzerinde olduğu için güncellenmesi oldukça kolaydır. Lütfen yorumlarınızı, ek-
sik kaldığını düşündüğünüz terimleri (mümkünse tanımlarıyla) ve yeni türettiğiniz terimleri
göndermeyi ihmal etmeyin. Sözlüğün arkasına bu amaçla birkaç sayfa eklenmiştir.
John Lackie
Birinci Baskıya Ön Söz
15. Önceki yardımcı editörüm Julian Dow’a bana araştırma listelerini bulduğu ve Üçüncü
Baskı’nın http://onto/dictionary sitesindeki web tasarımını yaptığı için minnettarım.
Bu baskıdaki tüm terimler ile eski terimlerde yapılan düzeltmelerin tamamı veya bir kısmı
benim tarafından yapılmış olsa da, önceki baskılarda katkıları olan Glasgow’daki meslektaş-
larım S.E. Blacshaw, C.T. Brett, A.S.G. Curtis, J.A.T Dow, J.G. Edwards, A.J. Lawrence ve
G.R. Moores tarafından yazılmıştır. Onlara çok teşekkür ediyorum. Gözünüze çarpabilecek
herhangi bir hatadan muaf tutulabilirler, tüm sorumluluk bana aittir.
John Lackie
Teşekkür
16. Yurtdışında bulunduğum süre içerisinde gördüğüm ve incelediğim bu eseri dilimize kazan-
dırmak ve yaşam bilimleri ile ilgilenenlere sunmak benim için çok büyük bir hizmeti yerine
getirme fırsatı sağlayacaktı. Meslektaşlarımla bu konuyu paylaştığımda onların da teşvikiyle
bu güzel ama zor hizmete hep birlikte başlamaya karar verdik. Hepimiz Hücre ve Moleküler
Biyoloji alanında hızla artan bilgi birikimi yanında sözü edilen alanlarda temel kavramlara
yönelik, ilk planda başvurulacak ve ülkemizde yayınlanmış Türkçe yayın sayısının olduk-
ça az olduğunun bilincindeydik. Bu eksikliği gidermek için biyoloji, biyomühendislik, tıp ve
eczacılık alanlarında çalışan meslektaşlarımızın katkıları ile bu eser hazırlandı. Oldukça büyük
iş yüklerine rağmen çalışma grubumuzun göstermiş olduğu büyük sabır, titizlik ve emekleri
övgüye layıktır.
Hücre ve Moleküler Biyoloji dallarında özellikle son yıllardaki -omiks çalışmalarının da
katkısıyla oldukça fazla çeşitlenen bu terimlerin açık, net ve doğru bir şekilde Türkçe karşı-
lıklarının yazılmasında mümkün olduğunca orijinal esere sadık kalındı. Karşılaştırma yapıla-
bilmesi için Türkçe terimlerin yanında İngilizce karşılıkları da verildi. İngilizce kısaltmalar ve
Latince sistematik grup adları aynı şekilde sözlükte yer aldı. Eğer İngilizce terimin Türkçe kar-
şılığı yoksa o zaman orijinal şekliyle sunuldu. Bu her ne kadar istemediğimiz bir durum olsa
da hataların en aza indirilmesi için kaçınılmazdı. Türkçe biyoloji terminolojisindeki çeşitlilik
ve sıkıntılar göz önüne alındığında, okuyucuların sözlükteki bazı çevirileri yadırgamaları da
mümkündür. Okuyucularımızın bu konuda yapacakları değerlendirmeleri tarafıma bildirme-
leri bundan sonraki baskılarda daha kaliteli bir yayın gerçekleştirmemize katkı sağlayacaktır.
Biyoloji biliminde araştırma yapan ya da bilgi sahibi olmak isteyen kişiler için de refe-
rans olma özelliği taşıyan bu sözlüğün hazırlanmasında emeği geçen değerli bilim insanları-
nın tümüne içtenlikle teşekkür eder, sözlüğün hücre ve moleküler biyoloji alanında araştırma
yapan akademisyenlere ve öğrenim gören öğrencilere yararlı bir kaynak olmasını dileriz. Kita-
bın çevirisi sırasında bize teknik çeviri konusunda bilgi veren Burak Özsöz’e ve öğrencilerine,
basım aşamasında katkı sağlayan Nobel Tıp Kitabevi yöneticisi ve çalışanlarına, her zaman bizi
destekleyen ailelerimize teşekkür ederiz.
Nagihan GÜLSOY
Mayıs 2014
Çeviri Editörünün Ön Sözü
