Mandati parlamentar lidhet me ushtrimin e një funksion publik, të cilin deputetët e fitojnë nëpërmjet zgjedhjeve parlamentare. Parlamentarët nëpërmjet mandatit të marrë nga zgjedhësit ushtrojnë sovranitetin kombëtar. Mandati i deputetit - është akt përfaqësimi individual që lidhet me deputetin si individ dhe më pas me partinë politike ku ai bën pjesë. Deputeti e ushtron në pavarësi të plotë mandatin e tij, duke marrë vendime me vullnet dhe bindje të plotë, të cilat jo gjithmonë korrespondojnë me vullnetin e zgjedhësve që ai përfaqëson apo grupimin politik ku bën pjesë.Mandati i deputetit edhe pse konsiderohet si individual nuk mund të kuptohet i shkëputur nga mandati i Parlamentit.

1. MANDATI PARLAMENTAR
PREPARED BY ENKELEDA OLLDASHI
E.Olldashi
1

2. MANDATI PARLAMENTAR PERFAQESUES
• Mandati parlamentar lidhet me ushtrimin e një funksion publik, të cilin
deputetët e fitojnë nëpërmjet zgjedhjeve parlamentare.
• Parlamentarët, nëpërmjet mandatit të marrë nga zgjedhësit ushtrojnë sovranitetin
kombëtar.
• Mandati parlamentar - është i përgjithshëm - parlamentarët përfaqësojnë kombin dhe jo
vetëm grupin e votuesve/zgjedhësit.
• Parlamentarët gëzojnë pavarësi të plotë përballë elektoratit dhe ndaj grupimit politik ku
ata bëjnë pjesë.
• Karakteristikat: a) Mosdetyrimi i deputetit për të qenë apo mbetur pjesë e një
grupi parlamentar të caktuar. b) Mosrevokimi i mandatit nga zgjedhësit apo partia
politike
E.Olldashi
2

3. MANDATI PARLAMENTAR
• Mandati i deputetit - është akt përfaqësimi individual që lidhet me deputetin si
individ dhe më pas me partinë politike ku ai bën pjesë.
• Deputeti e ushtron në pavarësi të plotë mandatin e tij, duke marrë vendime me
vullnet dhe bindje të plotë, të cilat jo gjithmonë korrespondojnë me vullnetin e
zgjedhësve që ai përfaqëson apo grupimin politik ku bën pjesë.
• Mandati i deputetit edhe pse konsiderohet si individual nuk mund të kuptohet i
shkëputur nga mandati i Parlamentit.
• Aspekti kolektiv i mandatit parlamentar i referohet mbrojtjes së vetë organit ligjvënës
si i tërë dhe jo deputetëve të veçantë.
E.Olldashi
3

4. MANDATI PARLAMENTAR
• Populli merr pjesë në vendimmarrjen parlamentare nëpërmjet tërësisë së
anëtarëve të tij dhe për këtë qëllim duhet të garantohet pjesëmarrja e të gjithë
deputetëve në vendimmarrje (sipas kuadrit kushtetues të parashikuar).
• Parlamenti mund të realizojë funksionin e tij demokratik - nëse mandati
parlamentar ushtrohet efektivisht nga të gjithë anëtarët e tij.
• Mandati parlamentar lidhet me ushtrimin e një funksion publik, të cilin deputetët
e kanë fituar nëpërmjet zgjedhjeve parlamentare
E.Olldashi
4

5. MANDATI PARLAMENTAR
• Karakteristikat e mandatit përfaqësues: i përgjithshëm, i
pavarur dhe i pakthyeshëm.
• Karakteri jodetyrues i mandatit - mund të shkojë deri në ndryshimin
e bindjeve politike.
• Karakteri i përgjithshëm i mandatit - titullari i tij edhe pse i zgjedhur
në një zonë të caktuar, përfaqëson në parim të gjithë zgjedhësit. Kjo
karakteristikë vlen edhe për mandatin e senatorëve.
E.Olldashi
5

6. KOHËZGJATJA E MANDATIT PARLAMENTAR
• Kohëzgjatja e mandatit parlamentar lidhet me konceptin e demokracisë
përfaqësuese. Zgjedhjet parlamentare duhet të jenë:
• a) aq afër njëra tjetrës që të mund të ndjekin zhvillimin e opinioneve te
zgjedhësve;
• b) aq larg nga njëra tjetra në mënyrë që administrimi i çështjeve publike të mos
cënohet.
• Volitet një ekuilibër i drejtë mes detyrimit të legjitimitetit demokratik dhe
vazhdimësisë.
• Mandati i deputetit nuk është i përhershëm, por është me afat të përcaktuar në
Kushtetutë dhe kohëzgjatja e çdo parlamenti përkon me atë të legjislaturës.
E.Olldashi
6

7. MANDATI PARLAMENTAR
• Në Itali te dyja dhomat kanë mandat 5 vjeçar dhe ky mandat nuk mund të zgjatet
përveç rastit kur vendi është në gjëndje lufte.
• Në Zvicër të dyja dhomat zgjidhen për një mandat 4 vjeçar.
• Në Francë anëtarët e Asamblesë Kombëtare kanë mandat 5 vjeçar, ndërsa anëtarët e
senatit mandat 6 vjeçar.
• Në SHBA anëtarët e senatit kanë mandat 6 vjecar, ndërsa anëtarët e dhomës së
përfaqësuesve mandat 4 vjecar.
• * Në UK anëtarët e dhomës së Komunës kanë mandat 4 vjecar, ndërsa anëtarët e
dhomës së Lordëve mandat të pakufizuar në kohë.
E.Olldashi
7

8. MOMENTI I USHTRIMIT TË MANDATIT
• Momenti i ushtrimit të mandatit është momenti që ai konsiderohet si i zotëruar
plotësisht.
• Ndryshon në varësi të vendeve - ka vënde që efektiviteti i mandatin fillon ditën e
zgjedhjes - në disa vende të tjera nga moment i shpalles së rezultateve të zgjedhjes -
në vende si SHBA nuk mund ta gëzosh plotësisht mandatin në rast se nuk kryet
betimin .
• Betimi është një akt që shërben për të deklaruar vullnetin, gatishmërinë, bindjen dhe
vendosmërinë e mëtejshme të deputetit të mandatuar për të ushtruar funksionin e
përfaqësuesit.
• Betimi nuk është kusht për të bërë të vlefshëm mandatin e deputetit.
E.Olldashi
8

9. PËRFUNDIMI I MANDATIT PARLAMENTAR
• Mandati i parlamentarit perfundon:
• A) ditën e përfundimit të legjislaturës, ose në rast të shpërndarjes së parakohshme
të parlamentit ditën e shpërndarjes, siç është rasti në Bullgari, SHBA, Gabon,
Asamblenë Kombëtare Franceze, Greqi, Indi, Indonezi, etj;
• B) ditën e zgjedhjeve të reja (për shembull në Danimarkë ..etj);
• C) ditën kur shpallen të vlefshme mandatet e parlamentarëve të sapo zgjedhur.
* Për senatorët francezë - në simetri me dispozitat e fillimit të mandatit që mandati i
senatorëve më të hershëm në funksion përfundon me hapjen e sesionit të zakonshëm
që pason rinovimin trevjecar në të cilën janë zgjedhur.
E.Olldashi
9

10. PËRFUNDIMI I MANDATIT PARLAMENTAR
• Ndodh që mandati i parlamentarëve në ikje mund të shtrihet përtej vlefshmërisë
së mandateve të të sapo zgjedhurve: në Gjermani, Etiopi, Guine, Hungari, etj, ku
mandati i parlamentarit merr fund ditën e parë të sesionit të parlamentit të ri.
• Brenda të njëjtës asamble mund të bashkë ekzstojnë regjime të ndryshme si
p.sh.,
• Në Senatin Belg: A) mandati i senatorëve të zgjedhur drejtpërdrejt nga trupa
elektorale merr fund ditën e zgjedhjeve të reja; B) mandati i senatorëve të
komuniteteve të zgjedhur nga këshillat e komuniteteve - perfundon në datën e
caktuar për zëvendësimin e tyre, dhe të senatorëve të zgjedhur një ditë para
mbledhjes së parë të Senatit të rinovuar.
E.Olldashi
10

11. HUMBJA/NDERPRERJA E MANDATIT
PARLAMENTAR
• Revokim;
• Shfaqje e kushteve të pazgjedhshmërisë apo të papajtueshmërisë;
• Masat disiplinore;
• Vendimi i Gjykates.
E.Olldashi
11

12. PËRFUNDIMI I MANDATIT ME DORËHEQJE
• Në Finlandë parlamentari mund të japë dorëheqjen vetëm nëse provon
ekzistencën e një pengese juridike ose një arsyeje tjetër të vlefshme që pengon
vazhdimin e ushtrimit të mandatit.
• Në Mbretërinë e Bashkuar, është "teknikisht e pamundur" të japësh dorëheqjen
nga Dhoma e Komuneve.
• Në Norvegji një parlamentar nuk ka të drejtë të japë dorëheqjen.
E.Olldashi
12

13. MANDATI PARLAMENTAR
• A ka të drejtë parlamentari t’i japë fund në mënyrë të
njëanshme mandatit?
E.Olldashi
13

14. PËRFUNDIMI I MANDATIT ME DORËHEQJE
• Në Francë:“një deputet mund të japë dorëheqjen, në rast se zgjedhja e tij nuk është
kundërshtuar, vetëm pas përfundimit të afatit dhjetë ditor për depozitimin e kërkesave të
kundërshtimit, ose në rast se zgjedhja e tij kontestohet, vetëm pas njoftimit të vendimit që do
të marrë Këshilli Kushtetues”.
• Në Gjermani - duhet ta hartojnë deklaratën e mundshme të dorëheqjes para një noteri ose
para një diplomati që ka kompetencë të hartojë akte të tilla zyrtare. Dorëheqja bëhet zyrtare
vetëm pasi regjistrohet në prani të kryetarit të Bundestagut dhe një noteri ose një diplomati
që ka kompetencën të hartojë të tilla dokumente zyrtare.
• Në senatin Belg dorëheqja i njoftohet me letër kryetart të asamblesë, ose në rast periudhe
pushimesh ministrit të brendshëm - asambleja thjesht merr njoftim
• Në shumicën dërrmuese të vendeve - parlamentarët gëzojnë të drejtën të paraqesin
dorëheqjen pa dhënë as arsyet e vendimit të tyre.
E.Olldashi
14

15. REVOKIMI
REVOKIMI I MANDATIT LIDHET NGUSHTËSISHT ME
NATYRËN E MANDATIT DETYRUES
• Revokimi përpara përfundimit të mandatit:
• A) me iniciativën e zgjedhësve.
• Shembulli tipik i revokimit të mandatit parlamentar nga zgjedhësit është ai i
Kubës.
• B) Revokim nga partia
• Shembulli më i mirë i revokimit nga partia na vjen nga Indonezia.
E.Olldashi
15

16. HUMBJE E KUSHTEVE TË ZGJEDHSHMËRISË
• Procedura e përjashtimit nga parlamenti - vendimi i përjashtimit merret nga
asambleja.
• SHBA - kushtetuta parashikon se vetëm Dhoma e Përfaqësuesve dhe Senati
kanë kompetencë të gjykojnë çështje që prekin zgjedhjen dhe kualifikimet e
anëtarëve të tyre respektivë
E.Olldashi
16

17. MASA DSIPLINORE
• Masë dsiplinore:
• - mungesa pa arsye të vlefshme në mbledhje;
• - nxjerrja e informacioneve konfidenciale;
• - cënim i rendit apo dinjitetit të asamblesë.
• * Letoni – anëtari i parlamentit mund të përjashtohet nëse provohet se nuk
zotëron mjaftueshëm gjuhën kombëtare për të ushtruar mandatin parlamentar.
E.Olldashi
17

18. PAPAJTUESHMËRI ME FUNKSIONIN
• Në shumicën e vendeve - pranimi i një funksioni të papajtueshëm me mandatin
parlamentar sjell automatikisht humbjen e mandatit.
• Funksionet e papajtueshme me ushtrimin e mandatit parlamentar shpesh janë të
cituara në Kushtetutë.
• Humbja e kushteve të zgjedhshmërisë duhet të shpallet vetëm me vendim
gjykate.
E.Olldashi
18

19. HUMBJE E MANDATIT SI PASOJË E NJË VENDIMI
GJYQËSOR
• Një dënim gjyqësor mund të sjell automatikisht humbjen e mandatit parlamentar.
• Në Belgjikë - deputeti ose senatori që si pasojë e një dënimi gjyqësor i privohen të
drejtat civile dhe politike - nuk përmbushin të gjitha kushtet e zgjedhshmërisë -
konsiderohet si i shkarkuar automatikisht.
• Në Namibi - parlamentari humbet mandatin nëse dënohet më burgim mbi 12 muaj
dhe ky dënim nuk mund të konvertohet në gjobë. Parlamentari e humbet këtë cilësi
ditën kur vendimi merr formë të prerë.
• Në Gjermani, Ekuadori, Hungaria, Slovenia, etj., - dënimi me një vendim gjyqësor
nuk sjell ex oficio humbjen e mandatit parlamentar. Ky vendim duhet të pasohet nga
një vendim i Parlamentit, ose një organi tjetër publik.
E.Olldashi
19

20. HUMBJE E MANDATIT SI PASOJË E NJË VENDIMI
GJYQËSOR
• Në Gjermani - humbja e mandatit mund të vijë edhe si pasojë e një dënimi, jo të
vetë deputetit, por të partisë së tij, për shembull në rastin kur Gjykata
Kushtetuese shpall partinë antikushtetuese.
• Në Hungari - mandati parlamentar mund të humbasë në rast se deputeti
shpallet juridikisht i paaftë, i privohen të drejtat politike, dënohet me burgim për
akte kriminale, vendoset nën trajtim mjekësor të detyrueshëm, ose nëse
provohet që ai ka borxhe të pashlyera ndaj shtetit.
• Në Danimarkë - Folketing-u mund të përjashtojë anëtarin që është dënuar për
një akt që e bën atë të padenjë për të qëndruar në kuvend.
E.Olldashi
20