Κατηγορούμενο Αρχαίας Ελληνικής

1. Κατηγορούμενο είναι το όνομα το οποίο δίνει στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο
μια ιδιότητα μέσω του συνδετικού ρήματος, π.χ. Σωκράτης ἐστί σοφός
 Το συνδετικό ρήμα είναιαπαραίτητογια να έχουμεκατηγορούμενο.
 Για να βρούμε το κατηγορούμενο πρέπει να κάνουμε την ερώτηση: τι
ή τι λογής + ρήμα + υποκείμενο
 Ως συνδετικά χρησιμοποιούνται:
α) το ρήμα εἰμί και τα συνώνυμά του:
γίγνομαι,
καθίσταμαι (= γίνομαι),
ὑπάρχω,
τυγχάνω (= τυχαίνει να είμαι),
διατελώ (= είμαι συνεχώς),
ἔφυν (= γεννήθηκα),
πέφυκα (= είμαι από τη φύση μου),
ἀποβαίνω (= φαίνομαι),
ἐκβαίνω (= γίνομαι)
β) τα προχειριστικά ρήματα (αυτά που σημαίνουν εκλογή):
αἱροῦμαι (= εκλέγω, εκλέγομαι),
χειροτονῶ (= εκλέγω με ανάταση του χεριού),
χειροτονοῦμαι,
λαγχάνω (= τυχαίνω),
ἀποδείκνυμι (=διορίζω, καθιστώ),
ἀποδεικνύομαι
γ) τα δοξαστικά ρήματα:
νομίζω,
ἡγοῦμαι (=νομίζω),
κρίνω,
ὑπολαμβάνω,

2. φαίνομαι,
δοκῶ
δ) τα κλητικά ρήματα:
καλῶ,
καλοῦμαι,
λέγω,
λέγομαι,
ὀνομάζω,
ὀνομάζομαι,
προσαγορεύω (= ονομάζω),
προσαγορεύομαι
 Ως κατηγορούμενοχρησιμοποιείταιόνομα - επίθετοή ουσιαστικό
- αλλάκαι κάθελέξη ή και ολόκληρηπρόταση, όταν
χρησιμοποιούνται ως ονόματα
 Το κατηγορούμενομπορεί να αναφέρεται είτεστο υποκείμενο
(μπαίνει σεπτώση ονομαστική) της πρότασηςείτε στο
αντικείμενο(μπαίνει σε πτώση αιτιατική).
Τι είναι η γενική κατηγορηματική;
Πολλέςφορές στη θέση ενός κατηγορουμένου που εκφέρεται
ομοιόπτωτα μετο υποκείμενοσυναντάμε τη γενική ενός ουσιαστικού
(που συντάσσεται μερήματασυνδετικά) η οποία έχει επίσης
κατηγορηματικήλειτουργία.Δηλώνει:
(α) τον κάτοχοενός πράγματοςή μιαςιδιότητας(γενική
κατηγορ.κτητική)
(β) την καταγωγή (γενική κατηγορηματική της καταγωγής)
π.χ. τοιούτων μέν ἐστε προγόνων … Δαρείου καὶ Παρυσάτιδος
γίγνονται παῖδες δύο.
(γ) το σύνολο, μέρος του οποίου είναι το υποκείμενο( διαιρετική)

3. π.χ. Ἀγησίλαος ἦν τῶν στρατηγῶν…
(δ) το υλικόαπότο οποίο έχει κατασκευαστεί κάποιοαντικείμενο( της
ύλης)
π.χ. Ὁ στέφανός ἐστι χρυσοῦ…
(ε) μια ιδιότητα του υποκειμένου (γενική κατηγορηματική της
ιδιότητας)
π.χ. Πολλοὶ ἦσαν τῆς αὐτῆς γνώμης…Ἐγώδέ ἀγαθοῦ τρόπου εἰμί…
στ) την αξία ενός πράγματος (γενική κατηγορηματική της αξίας)
π.χ. Ὁ σίτος ἦν ταλάντου … Ἡ οἰκία ἐστίν εἴκοσι μνῶν…
Επιρρηματικό Κατηγορούμενο
Πολλές φορές όμως, όταν το ρήμα σημαίνει κίνηση ή σκόπιμη
ενέργεια, τότε μπορεί επίσης να πάρει κατηγορούμενο, να δίνει
δηλαδή στο υποκείμενο μια ιδιότητα. Ως συνήθως η ιδιότητα αυτή
εκφράζει χρόνο, τρόπο, τάξη, τόπο, σκοπό.
Επειδή οι ιδιότητες αυτές δηλώνουν επιρρηματική σημασία, γι' αυτό
το κατηγορούμενο λέγεται επιρρηματικό.
Προληπτικό κατηγορούμενο είναι το κατηγορούμενο που
αποδίδει στο υποκείμενο από πριν μια ιδιότητα που δεν την έχει
αποκτήσει ακόμη, αλλά πρόκειται να την αποκτήσει.