Procesos Cognitivos Superiores. Aprendizaxe, Intelixencia e Pensamento

1. Seres PensantesSeres Pensantes
Procesos Cognitivos Superiores.Procesos Cognitivos Superiores.
Aprendizaxe, Intelixencia eAprendizaxe, Intelixencia e
PensamentoPensamento..

2. IntroduciónIntrodución
 Un dos primeiros campos de aplicación da psicoloxía científica
foi a educación.
 A explicación dos procesos de aprendizaxe e a súa relación co
desenvolvemento do individuo deu como resultado as Teorías da
Aprendizaxe
 Non existe un paradigma plenamente unificado da ciencia
psicolóxica senón que, aínda hoxe, distintos modelos teóricos,
non sempre compatibles entre si e mesmo contraditorios–,
dispútanse a condición de paradigma dominante..
 Saber como aprendemos, cales son os factores que interveñen
nesa aprendizaxe e as características fundamentais da nosa psique
que o permiten son importants no estudio e modificación da
conduta.

3. Teorías da Aprendizaxe 1
 Teorías do condicionamento clásico e
instrumental:
 O obxectivo da aprendizaxe e producir condutas
adecuadas no individuo.
 O procedemento E-R (Paulov) usado no adestramento
de animais pódese extrapolar tamén para a aprendizaxe
humana
 O condicionamento operativo (Watson e Skiner) supón
reforzar a conduta positiva ou negativamente mediante un
estímulo.
 Se (Ea Ry + r+) (Ea → Ry)➛ ➛
 Se (Eb Rz + r-) (Eb → non Rz)➛ ➛
 A unión entre Condutismo e Informática deu
 lugar á idea de máquinas de ensinar (anos 50
 • Os obxectivos da aprendizaxe organízanse en pequenos
fragmentos
 • A aprendizaxe segue un proceso por pasos.
 • O alumno organiza o seu propio proceso de aprendizaxe
 A máquina proporciona os reforzos positivos ou
negativos.
 • Cada vez que o suxeito fracasa na resposta, deberá
retroceder ao paso inmediatamente anterior
O condutismo é a base da
pedagoxía por obxectivos propia do
capitalismo industrial

4. Teorías da Aprendizaxe 2
 Psicoloxía da forma (Gestalt): Kohler
 Fronte ao asociacionismo afirman primeiro
percibimos «totalidades» (sínteses formais ou
estruturais) e só despois podemos descompoñer
estas nas unidades perceptivas singulares que as
compoñen (análise).
 Wertheimer aplicou os estudos con chimpancés de
Köhler á teorías sobre a aprendizaxe humana
 Entende a actividade mental humana
como unha operación de resolución de
tensións que acababa conducindo a dous
tipos de solucións:
 Pensamento produtivo: o individuo soluciona o
problema reorganizando os datos e dándolle un
sentido xeral.
 Pensamento reprodutivo: o individuo non
comprende o proble e só aplica solucións xa
aprendidas adaptándoas.
A aportación fundamental desta
escola foi desterrar o carácter
atomista da educación

5. Teorías da Aprendizaxe 3
 Teoría xenético-cognitiva: Piaget e o
cognitivismo
 A mente non é pasiva na recepción de informació,
senón que impón condicións aos datos recibidos
 As facultades cognoscitivas constitúen un sistema
estrutural que determina o seu funcionamento.
 A progresión na aprendizaxe segue un proceso que se
desenvolve en fase evolutivas fixas que se manteñen
durante un determinado período de tempo, máis ou
menos uniforme en todos os individuos. Estas
organizacións estables reciben o nome de estadios ou
períodos evolutivos.
A teoría de aprendizaxe por
descubrimento, (Bruner 1915-
2016), é a principal aplicación da
teoría cognitivista. Centra as
estratexias de ensino na creación de
situacións capaces de potenciar as
capacidades dos suxeitos da
aprendizaxe para resolver problemas
por si mesmos.
• Sensorio-motor. (ata os 2 anos) Predominio das
funcións motrices, é dicir, o control dos movementos
elementais do propio corpo.
• Preoperatorio. (2 anos aos 7 ou 8 anos). Aparición da
función simbólica vinculada á linguaxe.
• Das operacións concretas. (Dos 7/8 ate 11/12).
Desenvolvemento das primeiras operacións lóxicas e
matemáticas, limitadas a relacións concretas.
• Das operacións formais (dos 11/12 ata os 15/16)
Permite o pleno acceso ao coñecemento abstracto
conceptual, que é o que caracteriza o ámbito dos saberes
científicos.

6. Teorías da Aprendizaxe 4
 O modelo computacional
 Basease nas teorías da Información aplicadas á
informatica e na teoría da gramática xenerativa de
Chomsky que afirmaba que a linguaxe natural pódía
traducirse a un esquema formal matemático.
 Acomputadora como modelo representacional da
propia mente humana permite acceder aos contidos
mentais e non só á conduta externa observable:
 hardware (a mente como realidade física)
 software (a estrutura lóxica que caracteriza as
actividades mentais).
 Defende a necesidade dunha concepción
interdisciplinar das «ciencias cognitivas».
 Atende a aspectos dos procesos mentais que o
condutismo viña desprezando e que desempeñan un
papel relevante na educación como, por exemplo, a
memoria, a atención, o procesamento de información,
as imaxes mentais ou o razoamento.
 Desatende a relevancia das emocións na aprendizaxe
Ironicamente, a aplicación
rigorosa dos métodos e
modelos extraídos do ámbito
computacional levou aos
científicos a comprender en que
aspectos os seres humanos non
se asemellan a estas
computadoras prototípicas

7. Teorías da Aprendizaxe 5
 A teoría da área de desenvolvemento
potencial (Lev Vygotsky.1896-1934)
 No ensino non só se debe tomar en conta o
estadio evolutivo senón a o nivel de
desenvolvemento potencial.
 O ensino debe ter en conta o que o neno pode
facer por si mesmo (aprendixaxe expontáneo) e
tamén o que pode facer en interacción com outras
persoas («zona de desenvolvemento próximo»).
 A aprendizaxe é un proceso no que a acción
individual de cada neno e nena require a obrigada
contribución do contorno social a esa aprendizaxe
 as funcións psicointelectivas do neno «aparecen
dúas veces»; primeiro, como actividades
sociocolectivas, isto é, en interacción cos adultos e
con outros nenos e nenas, e xa que logo, como
«funcións interpsíquicas»;
As teorías do aprendizaxe
servizo e o traballo por
proxectos, toman a súas
bases das ideas de
aprendizaxe en comunidade
desenvoltas por Vygotsky.

8. Teorías da Aprendizaxe 6
 A aprendizaxe social: Bandura
 O ensino debe ter en conta o papel da imitación
de condutas.
 O educador non se limita pois a tranmitir
información, senón que a súa conduta xera tamén
modelos de comportamento.
 precisanse a intervención de tres factores para que
os individuos desenvolvan a súa aprendizaxe:
 a retención, isto é, a capacidade para lembrar a acción do
modelo
 a reprodución, ou sexa, o desenvolvemento da habilidade
para imitala
 a motivación, ou disposición para querer reiterar esa
habilidade como conduta propia e verse capaz de realizala
(autoeficacia).
As teses de Bandura foron cuestionadas polos defensores da
hipótese catártica sobre os efectos dos contidos violentos dos
medios de comunicación de masas. Investigacións
posteriores avalan a tese da imitación de Bandura.

9. Teorías da Aprendizaxe 7
 O construtivismo e a teoría da
aprendizaxe significativa: Ausubel y
Novak
 Para que un novo coñecemento poida ser incorporado
ás estruturas cognitivas dun individuo é preciso que
poida integrarse nos esquemas previos que as
conforman.
 O docente debe propor ao alumno ideas xerais mediante
organizadores previos coidadosamente seleccionados en
función tanto das esixencias da área de coñecemento
que se está a traballar) como das necesidades
psicolóxicas propias da situación do alumnado.
 Na acción educativa debe terse en conta a estrutura
cognitiva (Piaget) e a produción de esquemas de
coñecemento conxuntos de datos estruturados que
permitan a aprendizaxe significativa.
 É importande o deseño de conflitos cognitivos que
provoquen e permitan a reestruturación do
coñecemento en novos esquemas que permitan o avance
no coñecemento.
O constructivismo foi a
base das ultimas reformas
educativas se ben hoxe
está sendo desprazado de
novo polas teorías
cognitivas dada a súa
divifucltade de aplicación
na práctica

10. A IntelixenciaA Intelixencia
A medida da intelixencia. O coeficiente intelectual
 Os Test de intelixencia xurden para:
 eliminar a imprecisión conceptual.
 como resultado da escolarización obrigatoria.
 As probas organízanse en escalas de progresiva
complexidade adaptadas a idade dos individuos.
 Binet introduciu como unidade de medida a idade
mental, partindo da hipótese de que para cada idade
cronolóxica se corresponde un determinado nivel de
intelixencia.
 Os test actuais (Revisión de Stanford) miden:
intelixencia xeral, coñecemento, razoamento fluído,
razoamento cuantitativo, proceso visual-espacial e
memoria do traballo
 Stern introduciu o IQ resultado de dividir a idade
mental pola idade cronolóxica e multiplicala por 100.
 A miudo as escalas de intelixencia foron usadas non
para previr problemas de formación senón para
discriminar a individuos en base aos resultados que
ofrecían nos test.
o desenvolvemento da
intelixencia acada o seu
máximo arredor dos 20 anos,
despois do cal se prodúcese un
lento pero progresivo declive
ata os 60 anos.

11. Test WAIS para persoas adultas (de 16 a 75
anos) de D. Wenschler.
É obvio que, dado que o nivel de idade
mental «normal» depende dun cálculo
estatístico, este nivel non ten por que ser
estático e, de feito, tense observado que
a ampliación da escolarización
obrigatoria e as melloras no sistema
educativo foron modificando ese nivel á
alza (hai máis persoas dentro do nivel
normal ou superior a este e menos por
debaixo dese nivel).
A revisión realizada na
Universidade de Stanford (Estados
Unidos) en 1937, coñecida como
escala Terman-Merrill, acabou
sendo a referencia para a medida da
intelixencia.

12. A IntelixenciaA Intelixencia
Teorías factoriais e multifactoriais
 Critican as ideas dunha intelixencia única e hereditaria: teoría bifactorial de
Sperman e Vernon
 As aptitudes intelectuais conforman unha xerarquía, cun factor G no nivel máis
alto, un segundo nivel constituído por dous grupos de factores (V-E, ou verbal
educativo, e E-M, ou espacial mecánico), máis un terceiro nivel con subfactores
vinculados aos niveis anteriores.
• Factor V ou de comprensión verbal.
• Factor N ou aptitude para o cálculo numérico.
• Factor S ou espacial, que mide a capacidade para
recoñecer formas visuais.
• Factor M ou da memoria.
• Factor R ou de capacidade de razoamento, tanto
indutivo como dedutivo.
• Factor W ou de fluidez verbal (recoñece a
habilidade, non para comprender palabras, que
pertence ao factor V, senón para atopar con
rapidez palabras novas).
Thorndike: distinción entre intelixencia fluída
(capacidade de percibir relacións independentemente do
contido cultural: hereditaria) e intelixencia cristalizada
(conxunto de aptitudes para percibir relacións entre
dominios concretos: aprendida).
 Thurstone identificou seis factores
primarios, a saber:

13. A IntelixenciaA Intelixencia
Teorías factoriais e multifactoriais
 O modelo de Guilford permite clasificar os
individuos seguindo a intersección de tres
dimensións: contidos, operacións e produtos.
Divididas en categorías:
 Cognición, que inclúe tanto a comprensión
como o recoñecemento perceptivo.
 Memoria.
 Pensamento converxente, orientado a seleccionar
respostas de tipo único.
 Pensamento diverxente, capaz de producir
respostas diferenciadas ou creativas.
 Avaliación ou capacidade para tomar decisións en
relación coa maior ou menor conveniencia dunha
solución para un determinado problema.
 A teoría triárquica da intelixencia de
Sternberg identifica tres grandes modalidades
de intelixencia: a analítica, a práctica e a
creativa.
Representa a estrutura da intelixencia
mediante un cubo, de xeito que a combinación
de cada un dos elementos das tres dimensións
dá lugar a 120 factores ou capacidades
intelectuais que manteñen unha relativa
independencia.

14. A IntelixenciaA Intelixencia
Teoría das intelixencias múltiples: Gardner

15.  Non entenden a intelixencia como algo único.
 Tentan seleccionar modalidades intelectuais ou
«intelixencias» enraizadas nun substrato biolóxico
(universais) con potenciais valorados en contextos
culturais plurais.
 As intelixencias resultantes deben:
 Posuír unha operación ou un conxunto de operacións
obxectivamente identificables
 Poderse codificar nun sistema simbólico capaz de servir
para transmitir informacións.
 Ser independentes entre sí
 Gardner e o equipo do proxecto Zero de Harvard,
identificaron sete intelixencias:
 Intelixencia musical: amosar unha predisposición
innata para a adquisición de habilidades no campo
da música.
 Intelixencia cinético-corporal. Capacidade alta de
organizar os movementos seguindo unha dirección
cognitiva.
 Intelixencia lóxico-matemática. Capacidade
intelectual non verbal para resolver problemas
matemáticos ou lóxicos de extrema complexidade.
Teoría das intelixencias múltiples: Gardner
 Intelixencia lingüística. É a capacidade
para usar plenamente os potenciais da
linguaxe, uso que pode orientarse cara a
habilidades comúns (como quen destaca
na faceta de gran conversador) ou estéticas
(caso dos escritores).
 Intelixencia espacial. Habilidade singular
para a organización do espazo, para
orientarse, construír formas
 Intelixencia interpersoal. É a capacidade
para interpretar os estados de ánimo e as
intencións das outras persoas, sen
necesidade de que estas as expresen ou
antes de que cheguen a facelo.
 Intelixencia intrapersoal. Capacidade
para identificar os propios estados
emocionais e distinguilos.

16. A IntelixenciaA Intelixencia
A intelixencia emocional: Goleman
 Intégrase dentro da concepción das intelixencias
múltiples de Gardner, sendo unha dimensión pouco
estudada da que este denominaba «intelixencia
interpersoal».
 A intelixencia emocional constituiría xustamente o
factor máis determinante para o logro dos obxectivos
vitais.
 Identifica os factores ou competencias :
 Coñecemento das propias emocións: unha maior
certeza das propias emocións e sentimentos permite
tomar mellores decións.
 Capacidade para controlar impulsos emocionais,
permite manexar mellor a ansiedade
 Capacidade para automotivarnos, perseverando na
consecución dos nosos obxectivos, sendo capaces de
demorar as gratificacións inmediatas, reprimindo as
tendencias impulsivas.
 Capacidade para empatizar e desenvolver confianza
nos demais.
 Control das relacións, a habilidade para relacionarnos
adecuadamente coas emocións alleas.
No seguinte gráfico podemos observar un
eixo de división entre as emocións positivas
e negativas graduado segundo unha
xerarquía que sitúa o amor e a felicidade na
escala superior dos afectos positivos e a ira
e o medo, na negativa.
A psicoloxía positiva
• Distingue entre emocións positivas
(tenden a un obxectivo) e negativas
(tenden á evitación)
• Fai fincapé na importancia das
emocións positivas que se deben
potenciar para beneficiar a saúde e a
aprendizaxe

17. A IntelixenciaA Intelixencia
A intelixencia artificial
 O obxectivo e xerar unha intelixencia similar
á humana desde un mecanismo informático
 A diferencia entre humanos e máquinas
éstaría fundamentalmente baseada:
 Na diferente capacidade emocional.
 Na capacidade de autoaprendizaxe.
 Abordase desde un enfoque intedisciplinar. A
Psicoloxía:
 Aporta teorías sobre o procesamento da
información, o reconocemento de emocións,
a construción de relacións sociais.
 Usa os resultados para:
 Aplicar a terapias (terapeutas virtuais)
 Curación de trastornos en ambientes virtuais
(simulación de entornos)
 Formación de terapeutas (chabots)
 Uso de robots inteligentes en
acompañamiento
 Análisis del comportamiento (videojuegos)
 Autoaprendizaxe mediado por
computadoras (e-learnig)