Η φυσική μαστίχα Χίου είναι καταχωρημένη από το 2015 στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (European Medicines Agency, EMA) ως "παραδοσιακό φάρμακο φυτικής προέλευσης" με τις ακόλουθες ενδείξεις: 1. ήπια δυσπεπτικά ενοχλήματα και 2. συμπτωματική θεραπεία ήπιας φλεγμονής του δέρματος και επούλωση μικρών δερματικών πληγών. Ήδη από το 1998 είναι γνωστές οι ιδιότητες της μαστίχας Χίου έναντι του Ελικοβακτηριδίου του πυλωρού. Η ανάγκη για εναλλακτικές θεραπείες έναντι του Ελικοβακτηριδίου είναι αδιαμφισβήτητη εξαιτίας της ολοένα αυξανόμενης αντοχής του μικροβίου έναντι των αντιβιοτικών. Επίσης, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Φαρμάκων, όλες οι χώρες θα πρέπει να εντάξουν στην εθνική τους στρατηγική υγείας τον έλεγχο του γενικού πληθυσμού για το Ελικοβακτηρίδιο και την εκρίζωσή του, δεδομένου ότι πρόκειται για καρκινογόνο τάξεως Ι για τον γαστρικό καρκίνο. Εντούτοις, εκφράζονται ανησυχίες ότι η ευρεία χορήγηση αντιβιοτικών στο γενικό πληθυσμό για την εκρίζωση του Ελικοβακτηριδίου αναμένεται να αυξήσει ακόμη περισσότερο την αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά. Συνεπώς, υπάρχει ανάγκη για κλινικές μελέτες εναλλακτικών θεραπειών χωρίς αντιβιοτικά σε ασυμπτωματικούς φορείς του Ελικοβακτηριδίου του πυλωρού.

1. Μαστίχα Χίου και εναλλακτικές θεραπείες
ελικοβακτηριδίου. Σύγχρονες απόψεις
Χρήστος Ζαβός
Γαστρεντερολόγος
Διδάκτωρ Α.Π.Θ.
23ο
Ελληνικό Συνέδριο για το Ελικοβακτηρίδιο του
πυλωρού και λοιπών λοιμώξεων του πεπτικού
Αθήνα 31 Μαρτίου 2018

2. Σύγκρουση συμφερόντων με χορηγούς εταιρείες: Καμία

3. • Προϊόν μαστιχοφόρου σχίνου
(Pistacia lentiscus var. chia)
• Αποκλειστικά στη Ν. Χίο
• Εκκρίνεται εν είδη δακρύων
από κορμό και μεγάλα κλαδιά
του σχίνου με πρόκληση
επιφανειακών τομών από
αιχμηρά όργανα
Μαστίχα Χίου

4. • Η νωπή ρητίνη, μετά
ολιγοήμερη παραμονή της
κάτω από τον θάμνο,
στερεοποιείται υπό την
επίδραση των καλοκαιρινών
καιρικών συνθηκών (έντονη
ηλιοφάνεια και ξηρασία) που
επικρατούν στη περιοχή
• Ακολούθως, το
στερεοποιημένο προϊόν
συλλέγεται και αποκαθαίρεται
από τους μαστιχοπαραγωγούς
Μαστίχα Χίου

5. • Η ακριβής σύνθεση της μαστίχας Χίου δεν έχει πλήρως
ταυτοποιηθεί
• Εμπεριέχει:
• φυσικό πολυμερές
• πτητικά και αρωματικά συστατικά που συνθέτουν το αιθέριο
έλαιο (μαστιχέλαιο)
• τερπενικά οξέα
• φυτοστερόλες
• πολυφαινικά μόρια
• μεγάλο αριθμό άλλων δραστικών ουσιών
Σύσταση μαστίχας Χίου

6. Σύσταση μαστίχας Χίου

7. • Παρεμποδίζει τη διαλυτότητα και το χειρισμό της ρητίνης
• Μετά την εκχύλιση και την απομάκρυνση του πολυμερούς πολυ-β-
μυρκενίου, το ολικό εκχύλισμα της μαστίχας διαχωρίζεται σε:
• Όξινο κλάσμα
• Ουδέτερο κλάσμα
• από τα οποία προκύπτουν:
• 6 τριτερπενικά οξέα
• 10 ουδέτερα τριτερπένια, μεταξύ των οποίων και
ισομαστιχαδιενονάλη
Πολυμερές πολυ-β-μυρκένιο

8. Η φυσική μαστίχα Χίου καταχωρήθηκε τον Ιούλιο 2015
στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων ως
"παραδοσιακό φάρμακο φυτικής προέλευσης" με τις
ακόλουθες ενδείξεις:
1.ήπια δυσπεπτικά ενοχλήματα
2.συμπτωματική θεραπεία ήπιας φλεγμονής του
δέρματος και επούλωση μικρών δερματικών πληγών

10. H. pylori

11. • Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι:
• Η μαστίχα Χίου δυνατόν να αποτελέσει φθηνή
εναλλακτική θεραπεία έναντι της H. pylori λοιμώξεως
στις αναπτυσσόμενες χώρες
Η πρώτη αναφορά αντιβακτηριδιακής ιδιότητας
μαστίχας Χίου in vitro στο H. pylori
Huwez FU, et al. N Engl J Med 1998;339:1946

12. • Η μαστίχα Χίου σε συγκεντρώσεις 125 μg/mL και 500
μg/mL εξουδετέρωσε το 50% και 90% H. pylori
στελεχών, αντίστοιχα
Έτερη in vitro μελέτη
Marone P, et al. J Chemother 2001;13:611-614

13. • ενοφθαλμίσθηκε το βακτήριο σε επίμυες ενδογαστρικά
• 4 εβδομάδες μετά:
• τριπλή αγωγή εκρίζωσης (μετρονιδαζόλη, κλαριθρομυκίνη,
ομεπραζόλη για 7 ημέρες)
ή
• μαστίχα Χίου (δύο φορές ημερησίως για 7 ημέρες)
• Οι επίμυες θυσιάσθηκαν αμέσως μετά ή 1 μήνα μετά την αγωγή
εκρίζωσης και έγινε γαστρική καλλιέργεια για H. pylori
• Τριπλό σχήμα: εκρίζωση του H. pylori σε 19/20 επίμυες
• Μαστίχα Χίου: απουσία εκρίζωσης του H. pylori στους 18 επίμυες
χωρίς συνοδό μείωση του γαστρικού βακτηριακού φορτίου
In vivo πειραματική μελέτη
Loughlin MF, et al. J Antimicrob Chemother 2003;51:367-371

14. • 9 ασθενείς με H. pylori λοίμωξη χωρίς γαστροδωδεκαδακτυλικές
εξελκώσεις:
• μαστίχα Χίου 1 g x4 για 14 ημέρες
• UBT πριν, 15η
ημέρα, και 5 εβδομάδες μετά τη θεραπεία
• Από τους 8 ασθενείς που ολοκλήρωσαν τη μελέτη, ουδείς
πέτυχε εκρίζωση του βακτηρίου
Πρόδρομη μελέτη
Bebb JR, et al. J Antimicrob Chemother 2003;52:522-3
Ενώ η μαστίχα Χίου έχει βακτηριοκτόνες ιδιότητες in vitro,
εντούτοις δεν εδείχθη ότι από μόνη της εξασκεί θεραπευτική
επίδραση στην H. pylori λοίμωξη in vivo

15. • υψηλή περιεκτικότητα (25%) ενός αδιάλυτου και
κολλώδους πολυμερούς (poly-β-myrcene)
Πρόβλημα: χρήση ακατέργαστης μαστίχας
μείωση απορρόφησης και βιοδιαθεσιμότητας δραστικών
συστατικών μαστίχας

16. • Έλεγχος δραστικότητάς του έναντι του H. pylori σε επίμυες που
μολύνθηκαν με H. pylori SS1 στέλεχος
• Διαχωρίστηκε το TMEWP σε όξινο και ουδέτερο κλάσμα
• Μελετήθηκαν με ειδικές τεχνικές τα συστατικά κάθε κλάσματος
• Έπειτα από χρωματογραφικό διαχωρισμό:
• το όξινο κλάσμα περιείχε κύρια τριτερπενικά οξέα
• το ουδέτερο κλάσμα περιείχε αρκετές τριτερπενικές βάσεις και
αλδεΰδες
Νέα μελέτη χωρίς πολυμερές
total mastic extract without polymer (TMEWP)
Paraschos S, et al. Antimicrob Agents Chemother 2007;51:551-559

17. • Έλεγχος αντιμικροβιακής δράσης των συστατικών αυτών
σε 11 στελέχη H. pylori:
• σημαντική δράση
• όξινου κλάσματος (ΜΒC 0.136 mg/mL)
και
• ισομαστιχαδιενολικού οξέος (MBC 0.202 mg/mL)
• έναντι H. pylori
In vitro πείραμα
Paraschos S, et al. Antimicrob Agents Chemother 2007;51:551-559

18. • Χορήγηση TMEWP σε επίμυες:
• σημαντική μείωση (κατά 30 φορές) του αριθμού των
αποικιών του H. pylori που είχε ενοφθαλμισθεί
• Εντούτοις, μη σημαντική μείωση γαστρίτιδας, πιθανόν λόγω
μικρής διάρκειας μελέτης (3 μήνες)
In vivo πείραμα
Paraschos S, et al. Antimicrob Agents Chemother 2007;51:551-559
Το TMEWP δυνατόν να μειώνει σημαντικά τον H. pylori
αποικισμό, τα δε κύρια τριτερπενικά οξέα του όξινου
κλάσματος διαθέτουν ισχυρότερες αντιμικροβιακές δράσεις

19. • 52 ασθενείς με H. pylori λοίμωξη έλαβαν:
• Ομάδα Α: κεκαθαρμένη μαστίχα 350 mg t.i.d. για 14 ημέρες
• Ομάδα Β: κεκαθαρμένη μαστίχα 1,05 g t.i.d. για 14 ημέρες
• Ομάδα C: παντοπραζόλη 20 mg b.i.d. και 350 mg μαστίχας t.i.d. για
14 ημέρες
• Ομάδα D: κλασικό σχήμα εκρίζωσης (παντοπραζόλη, αμοξυκιλλίνη,
κλαριθρομυκίνη) για 10 ημέρες
Κλινική μελέτη από Χίο
Dabos KJ, et al. Phytomedicine 2010;17:296-299

20. • Ομάδα Α: 4/13
• Ομάδα Β: 5/13
• Ομάδα C: 0/13
• Ομάδα D: 10/13
• Το κλασικό τριπλό σχήμα υπερείχε
• Η μαστίχα Χίου διαθέτει βακτηριοκτόνες ιδιότητες έναντι του H. pylori
in vivo
• Συνιστάται χορήγηση μαστίχας Χίου σε υψηλή δόση για εκρίζωση
του H. pylori σε ασθενείς που αρνούνται να λάβουν ή αντιμετωπίζουν
ανεπιθύμητες ενέργειες από την αγωγή εκρίζωσης με αντιβιοτικά
Επετεύχθη εκρίζωση του H. pylori:
Dabos KJ, et al. Phytomedicine 2010;17:296-299

21. • Ιαπωνική μελέτη:Ιαπωνική μελέτη: Ελήφθη εκχύλισμα μαστίχας και
ανιχνεύθηκαν 20 συστατικά εκ των οποίων τα 10
ελέγχθηκαν για αντι-H. pylori ιδιότητες
• H αα-terpineol-terpineol και ((EE)-methyl isoeugenol)-methyl isoeugenol έδειξαν
ισχυρή αντι-H. pylori δράση έναντι 4 CLA / METCLA / MET
ΑΝΘΕΚΤΙΚΩΝ στελεχών που απομονώθηκαν από
ασθενείς με γαστρίτιδα, έλκος και καρκίνο στομάχου
• Οι ουσίες αυτές δυνατόν να έχουν θέση στην εκρίζωση
ανθεκτικών H. pylori στελεχών
Miyamoto T, et al. Nat Prod Bioprospect 2014 Aug;4:227-31.
Ποιο συστατικό της μαστίχας έχει αντι-H. pylori
ιδιότητες;

22. Σουγιουλτζής Σ. 22ο
Ελληνικό Συνέδριο
ΕΕΜΕΛΟΠ Αθήνα 2017
• Επίδραση Mastihatherapy caps 350 mg στη μείωση
βακτηριακού φορτίου Hp και στην εκρίζωση
Αριθμός ερευν. πρωτοκόλλου: 2014-MAS-IA-01

23. Μέθοδος
• 62 ασθενείς μ. ηλικίας 53,1 ετών
• Ομάδα Α: 30 ασθενείς με Hp έλαβαν 3πλό 10ήμερο
σχήμα εκρίζωσης
• Ομάδα Β: 32 ασθενείς με Hp έλαβαν 3πλό 10ήμερο
σχήμα εκρίζωσης + Mastihatherapy caps.

24. Σουγιουλτζής Σ. 22ο
Ελληνικό Συνέδριο
ΕΕΜΕΛΟΠ Αθήνα 2017
• Όλοι οι ασθενείς υπεβλήθησαν σε έλεγχο με UBT στην 1η
και 3η
επίσκεψη
• 10 τυχαίοι ασθενείς από κάθε ομάδα υπεβλήθησαν σε UBT
και στη 2η
επίσκεψη

25. Μεταβολή βακτηριακού φορτίου Hp
ΟΜΑΔΑ A ΟΜΑΔΑ B
Επίσκεψη
1 (N=30)
Επίσκεψη
2 (N=9)
Επίσκεψη
3 (N=30)
Επίσκεψη
1 (N=32)
Επίσκεψη
2‡
(N=11)
Επίσκεψη
3 (N=32)
UBT
Mean ± SD
22.70
±17.19
20.28
±11.71
5.70
±11.71
21.52
±14.64
18.93
±17.63
4.00
±8.22
Median [IQR] 17.54 [21.52]
17.23
[11.31]
1.47
[4.66]
15.66
[17.11]
15.59
[12.97]
1.41
[0.70]
Μεταβολή UBT
(Μ.Ο., 95% CI, P-value)
3.41
(-5.28,
12.10)
P=0.416
16.99,
(9.51,
24.48)
P=0.000
0.337
(-15.88,
16.55)
P=0.966
17.52
(11.62,
23.41)
P=0.000
Μεταβολή UBT
μεταξύ 2-3ης
επίσκεψης
(Μ.Ο., 95% CI, P-value)
11.99,
(4.85,
19.13)
P=0.003
19.39
(6.95,
31.81)
P=0.006

26. Επιτυχής εκρίζωση Hp
• Ομάδα Α: 21/30 (70%)
• Ομάδα Β: 28/32 (87,5%)
• OR 0,33 (95%CI 0,09-1,23)
• P=0,11

27. Βαθμός %Εκρίζωσης
(ITT)
Αποτέλεσμα
A ≥95% Άριστο
B 90-94% Καλό
C 85-89% Αποδεκτό
D 81-84% Πτωχό
F (FAIL) ≤80% Μη αποδεκτό

28. Συμπεράσματα
• Η συγχορήγηση μαστίχας Χίου με το κλασικό 3πλό
σχήμα εκρίζωσης αύξησε τα ποσοστά εκρίζωσης από
70 στο 87,5%
• Αν και η διαφορά δεν ήταν στατιστικώς σημαντική λόγω
μικρού αριθμού ασθενών, η προσθήκη μαστίχας Χίου
αύξησε τον βαθμό επιτυχίας του χορηγούμενου
σχήματος από F (μη αποδεκτό) σε C (αποδεκτό)
• Η συγχορήγηση μαστίχας Χίου μείωσε σημαντικά το
βακτηριακό φορτίο Hp όπως εκτιμήθηκε με UBT
• Απαιτούνται μελέτες σε μεγαλύτερο δείγμα ασθενών για
optimization των σύγχρονων σχημάτων εκρίζωσης

29. • Ανοσολογικοί
• Μεταβάλλουν ανοσιακές αποκρίσεις του ξενιστή
• Μειώνουν έκκριση φλεγμονωδών κυτταροκινών (IL-8) από
επιθηλιακά γαστρικά κύτταρα
• Απενεργοποιούν τις οδούς Smad7, NF-κΒ, TLR4, JAK2
• Αυξάνουν την τοπική συγκέντρωση anti-H. pylori IgA και
μειώνουν τα IgG αντισώματα
• Μη ανοσολογικοί
• Εκκρίνουν αντιβακτηριδιακές ενώσεις (γαλακτικό οξύ, λιπαρά
οξέα βραχέων αλύσων, H2O2, βακτηριοκίνες)
• Το γαλακτικό οξύ μειώνει το pH και αναστέλλει την ουρεάση
• Εκκρίνουν αυτολυσίνες που έχουν αντιβακτηριδιακές ιδιότητες
Μηχανισμοί δράσης προβιοτικών έναντι H. pylori

30. • Βλεννίνες (υψηλού μοριακού βάρους γλυκοπρωτεΐνες)
• Μειωμένες επί H. pylori λόγω καταστολής έκφρασης γονιδίων
MUC5AC και MUC1
• Ορισμένα προβιοτικά αυξάνουν την έκφραση MUC2, MUC3
γονιδίων
• Αναστολή προσκόλλησης H. pylori στον βλεννογόνο μέσω:
• Ανταγωνισμού για κατάληψη των θέσεων προσκόλλησης
• Αναστολής της προσκόλλησης στους υποδοχείς γλυκολιπιδίων
asialo-GMI και sulfatide
• S. boulardii εξασκεί δραστηριότητα νευραμινιδάσης που αφαιρεί το
σιαλικό οξύ επιφανείας (surface α(2-3)-linked sialic acid), δηλαδή
τον συνδέτη προσκόλλησης του H. pylori
Μηχανισμοί δράσης προβιοτικών έναντι H. pylori

31. • Ελάχιστες μελέτες για το ρόλο των προβιοτικών ως μονοθεραπεία
σε H. pylori λοίμωξη
• Συγκεκριμένα προβιοτικά S. boulardii και L. johnsonni La1 πιθανόν
μειώνουν το βακτηριακό φορτίο αλλά δεν εκριζώνουν πλήρως την
H. pylori λοίμωξη
Προβιοτικά ως μονοθεραπεία
Gotteland M, et al. Acta Paediatr 2005;94:1747-51
Gotteland M, et al. Nutrition 2008;24:421-6

32. Προβιοτικά ως συμπληρωματική θεραπεία
Homan M, World J Gastroenterol 2015;21:10644-53

33. • Από τον έλεγχο των προβιοτικών εδείχθη:
• Πιθανή μείωση του βακτηριακού φορτίου αλλά όχι εκρίζωση H.
pylori ως μονοθεραπεία
• Ο S. boulardii και ο L. reuteri ως συμπληρωματική θεραπεία
αυξάνουν τα ποσοστά εκρίζωσης της 3πλής αλλά όχι της 4πλής
θεραπείας
• Η χορήγηση προβιοτικών (S. boulardii, L. reuteri και L. GG) ως
συμπληρωματική θεραπεία μειώνει τις ανεπιθύμητες ενέργειες
των αντιβιοτικών
Προβιοτικά και H. pylori
Malfertheiner P, et al. Gut 2012;61:646-64.

34. • Ρεσβερατρόλη (κόκκινο κρασί)
• Λυκοπένιο
• Cinnamomum cassia
• Πολυφαινόλες
• Σελήνιο
• Vitis vinifera
• Myristica fragrans
• Zingiber officinale Roscoe (τζίντζερ)
• Korean red ginseng
• Πράσινο τσάι
• Φλαβονοειδή
• Βλαστοί μπρόκολου
• Σκόρδο
Αντιοξειδωτικά και H. pylori
• Cratoxylum arborescens
• Turmeric (Curcuma longa)
• Galactan Polysaccharide πατάτας
• Aegle marmelos
• Copaifera malmei
• Maytenus robusta Reissek
• Βιταμίνη C, E
• Συνένζυμο Q10
• Zingiber zerumbet Smith
• Terminalia catappa L
• Lippia integrifolia Hieron
• Peumus boldus Mol.
• Pyrus communis L., Pyrus elaeagrifolia

35. • Ρεσβερατρόλη (κόκκινο κρασί)
• Καταστέλλει έκφραση IL-8 και iNOS
• Εμποδίζει την ενεργοποίηση του NF-κB
• Αυξάνει την έκφραση της αιμοξυγονάσης-1 (ΗΟ-1) και του
μεταγραφικού ρυθμιστή της ΗΟ-1, Nrf2 (συμβάλλουν στην
καταστολή φλεγμονής και προστασία από οξειδωτικό στρες)
• Λυκοπένιο (ντομάτα, καρότο, κεράσι, φράουλα, καρπούζι κ.ά.)
• Αν και αναστέλλει in vitro την αύξηση των ROS και της απόπτωσης
που επάγονται από το H. pylori, κλινική μελέτη ως συμπληρωματική
θεραπεία δεν έδειξε βελτίωση του ποσοστού εκρίζωσης
Μηχανισμός δράσης αντιοξειδωτικών
Zhang X, et al. Int J Mol Sci 2015;16:27757-69
Shidfar F, et al. J Complement Integr Med 2012;2:9

36. • Πράσινο τσάι
• Σημαντική δοσοεξαρτώμενη βακτηριοστατική δράση in vitro/ in vivo
• Οι πολυφαινόλες του καταστέλλουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό
που επάγει το H. pylori, μειώνοντας τη γαστρική καρκινογένεση
• Η κατεχίνη EGCG εξασκεί γαστροπροστατευτικές ιδιότητες μέσω
αναστολής της TLR-4 γλυκοζυλίωσης που επάγει το H. pylori
• Σκόρδο (περιέχει την αντιοξειδωτική ουσία alitridi)
• Καταστέλλει την παραγωγή cagA, vacA
• Βακτηριοστατικές ιδιότητες
• Εντούτοις, μακροχρόνια λήψη σκόρδου δεν επηρεάζει τη συχνότητα
H. pylori λοιμώξεως
Μηχανισμός δράσης αντιοξειδωτικών
Stoicov C, et al. Int J Antimicrob Agents 2009;33:473-8
Lee KM, et al. Helicobacter 2004;9:632-42

38. • 5ος
συχνότερος, 3η
αιτία θανάτου από Ca (παγκοσμίως)
• 10% αύξηση επιπολασμού Hp  25% αύξηση γαστρικού Ca
• Hp (+)  3-6 x αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης γαστρικού Ca
• IARC (1994): Hp, καρκινογόνο τάξεως Ι
• Παρά τη μείωση του Hp επιπολασμού, αναμένεται διπλασιασμός
της επίπτωσης γαστρικού Ca έως το 2050, λόγω γήρανσης ή
μετακινήσεως πληθυσμών
Γαστρικός Ca
Απαιτούνται στρατηγικές πρόληψης
για τη μείωση της αναμενόμενης αύξησης
The Eurogast Study Group. Gut 1993;34:1672-6.
Yeh JM, et al. Cancer Causes Control 2009;20:2021-9.

39. • Καμία χώρα δεν έχει εφαρμόσει πρόγραμμα πρόληψης διά μαζικού
ελέγχου και εκρίζωσης Hp
Προγράμματα πρόληψης σε εθνικό επίπεδο

40. Υποθετικός θεραπευτικός αλγόριθμος για βέλτιστη
H. pylori εκρίζωση στο γενικό πληθυσμό

41. • Μαστίχα Χίου
• Ως συμπληρωματική θεραπεία για βελτιστοποίηση του ποσοστού
εκρίζωσης σε συνδυασμό με 4πλό σχήμα ή επί αποτυχίας ή
ανεπιθύμητων ενεργειών από αντιβιοτικά
• Προβιοτικά
• S. boulardii, L. reuteri και L. GG: Συμπληρωματική θεραπεία
κυρίως για μείωση παρενεργειών από αντιβιοτικά και όχι για
εκρίζωση (παρότι πιθανόν να μειώνουν το βακτηριακό φορτίο)
• Αντιοξειδωτικά
• Ελλιπή κλινικά δεδομένα, δεν συνιστώνται
Μηνύματα