Thuat Xu The Cua Nguoi Xua 659

THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 1

MUÅC LUÅC

1. MÚÃ ÀÊÌU CÊU CHUYÏÅN ..................................................................................................4

2. HÒNH AÃNH MÖÅT XÛÃ NÛÄ NGAÂY XÛA..............................................................................7

3. ÖNG GIAÂ HOÅ MAÄ MUA... NGÛÅA HAY LAÂ MIÏÅNG THÏË GIAN ........................................9

4. CHUYÏÅN CON VE SÊÌU VAÂ NÛÚÁC NGÖ ....................................................................... 12

5. TIÏËNG ÀAÂN BAÂN QUÖËC SÛÅ (TRÊU KYÅ THUYÏËT TÏÌ UY VÛÚNG).............................. 14

6. THUÊÌN VU KHÖN THÛÃ TAÂI TRÊU KYÅ ........................................................................ 17

7. QUAN DÚÃ ÀÛÚÅC KHEN, QUAN GIOÃI BÕ CH Ï ............................................................. 19

8. NHÊN VAÂ TRÑ................................................................................................................ 21

9. NÚI CHUÖÌNG NGÛÅ A .................................................................................................... 23

10. BIÏÍN CAÁ LÚÁN .............................................................................................................. 25

11. THÏË NAÂO LAÂ ÙN TRÖÅM .............................................................................................. 27

12. MAÅO BIÏÅN CÛÁU TRI KYÃ .............................................................................................. 29

13. TÑN LÙNG QUÊN KÏËT BAÅN ........................................................................................ 32

14. ÀEÅP VAÂ XÊËU ................................................................................................................ 37

15. CAÁI GHEN CUÃA NAÂNG TRÕNH TUÅ ............................................................................. 38

16. CÖËT CAÁCH CUÃA MÖÅT NHÊN TAÂI ............................................................................... 40

17. DIÏÅN MAÅO CUÃA MÖÅT TÛÚÁNG TAÂI ............................................................................. 42

18. KHÖNG AI HIÏÍU CON BÙÇNG CHA............................................................................. 45

19. KHI TRIÏÅU QUAÁT ÀÛÚÅC PHONG TÛÚÁNG................................................................. 47

20. QUYÃ CÖËC THÛÃ TAÂI HOÅC TROÂ ..................................................................................... 50

21. TÏÍ TÛÚÁNG AÁN ANH, QUYÁ TROÅNG VÚÅ ....................................................................... 52

22. HOÅ CHÏËT VÒ... QUAÃ ÀAÂO ............................................................................................ 53

http://ebooks.vdcmedia.com

Ngö Nguyïn Phi 2

23. THÏË NAÂO LAÂ CÖNG PHAÁP BÊËT VÕ THÊN .................................................................. 56

24. VÖ CÚÁ HAÅI NGÛÚÂI LAÂ CAÁI CÚÁ TÛÅ HAÅI MÒNH ........................................................... 59

25. MÖÅT BAÂ HOAÂNG GIÛÄ TIÏËT VAÂ MÖÅT BAÂ HOAÂNG THÊËT TIÏËT ................................... 62

26. KHÖÍNG TÛÃ VAÂ CUÖÅC HOÂA HÖÅI LÖÎ TÏÌ ...................................................................... 64

27. CAÁCH HÖËI LÖÅ VAÂ NHÊÅN HÖËI LÖÅ CUÃA NGÛÚÂI XÛA ................................................. 67

28. TÊËM LOÂNG QUÊÌN THÊÌN NÛÚÁC BAÅI TRÊÅN ............................................................... 70

29. CUÖÅC CHUÊÍN BÕ VÔ ÀAÅI HAY LAÂ NGHÏÅ THUÊÅT CHÑNH TRÕ CUÃA CÊU TIÏÎN ....... 72

30. LO TRONG VAÂ LO NGOAÂI (TÛÃ CÖËNG THUYÏËT KHAÁCH).......................................... 75

31. NGÛÚÂI NÛÚÁC SÚÃ LAÂM DÊËU TRÏN THUYÏÌN, TÒM GÛÚM DÛÚÁI SÖNG .................. 78

32. HAÂ BAÁ CÛÚÁI VÚÅ .......................................................................................................... 79

33. LAÂM THÏË NAÂO ÀÏÍ DÊN ÀÖÌNG LOAÅT THI HAÂNH PHAÁP LÏÅNH? .............................. 83

34. KHEN CHÏ CUÄNG ÀÏÌU COÁ TÖÅI ................................................................................. 84

35. BAÂNG QUYÏN HAÅI BAÅN ............................................................................................. 87

36. CON DÚI VÚÁI LOAÂI BIÏËT BAY VAÂ BIÏËT CHAÅY (HAY LAÂ: ÀIÏÍU THUÁ NGHÕ HOÂA) ... 90

37. THUÊÌN VU KHÖN ÀOÂI HOÃI SÛÅ TÛÚNG XÛÁNG......................................................... 92

38. PHONG CAÁCH UÖËNG RÛÚÅU ...................................................................................... 94

39. MÖÅT NÛÄ THUYÏËT KHAÁCH ÀÊÌU TIÏN... .................................................................... 96

40. CAÁI TÏÅ HAÅI CUÃA NHAÂ LAÂM LUÊÅT ÀÏËN THÏË NAÂO? .................................................. 99

41. BÊÌY CHUÖÅT BAÂN CHUYÏÅN "TRAÁNH MEÂO" ............................................................ 101

42. KHÖNG CÖNG MAÂ ÀÛÚÅC THÛÚÃNG, VIÏÅC ÀAÁNG NGÚÂ .......................................... 103

43. TRAÁO THIÏËP CHO VUA ............................................................................................ 104

44. HÊÅU SINH KHAÃ UÁY ................................................................................................... 107

45. MAO TIÏU KHIÏN VUA TÊÌN GIÛÄ ÀAÅO HIÏËU.......................................................... 110

46. KHI YÏU TRAÁI ÊËU CUÄNG TROÂN .............................................................................. 112

47. HAI NGÛÚÂI NHAÂ QUÏ KÏËT BAÅN .............................................................................. 114

48. LÚÂI TÛÅ BIÏÅN CUÃA TRÊÌN CHÊÍN ............................................................................... 116

49. BÒNH NGUYÏN QUÊN VÚÁI NGÛÚÂI QUEÂ ................................................................. 118



50. HIÏÌN SÔ NHÛ CAÁI DUÂI TRONG TUÁI ......................................................................... 122

51. LYÁ TÛ VAÂ CON CHUÖÅT ............................................................................................. 125

52. PHÛÚNG THUÖËC CHÛÄA BÏÅNH NÛÚÁC ÙN DA ........................................................ 127

53. SÛÅ PHI THÛÚÂNG CUÃA ÀÛÁC TIN .............................................................................. 129

54. CÊU CHUYÏÅN "TRIÏU TAM MÖÅ TÛÁ" (SAÁNG BA CHIÏÌU BÖËN) ............................... 132

55. THUÊÅT BAÁCH CHIÏËN BAÁCH THÙÆNG....................................................................... 133

56. KHI ÖNG VUA MUÖËN LAÂM THAÁNH HIÏÌN .............................................................. 135

57. CON CHIM HOANG DAÄ ............................................................................................. 138

58. CÊY VÖ DUÅNG .......................................................................................................... 139

59. CUÖÅC TRANH LUÊÅN GIÛÄA NGÛÚÂI HAI CHÊN VAÂ NGÛÚÂI MÖÅT CHÊN ................ 141

60. BAÂI HOÅC NGUÅ NGÖN: TRAÁI VÚÁI TÛÅ NHIÏN ........................................................... 144

61. TA CUÄNG MUÖËN LÏ CAÁI ÀUÖI TRONG BUÂN .......................................................... 145

62. CHIM AÁC DOÅA CHIM UYÏN SÖÌ ................................................................................ 147

63. TÊÌN THUÃY HOAÂNG TÒM THUÖËC TRÛÚÂNG SINH ................................................... 149

64. VONG TÊÌN GIAÃ HÖÌ DAÄ ............................................................................................. 152

65. TRÛÚNG LÛÚNG THÑCH KHAÁCH TÊÌN THUÃY HOAÂ N G .......................................... 156

67. ÀIÏÌU NAÂO NHUÅC HÚN ............................................................................................. 158

68. NHÊN ÀAÅO HAY BÊËT NHÊN .................................................................................... 159

69. HOÅC PHEÁP TRÛÚÂNG SINH BÊËT TÛÃ ......................................................................... 161

70. TRÛÚNG LÛÚNG GÙÅP HUYÂNH THAÅCH CÖNG ....................................................... 163

71. LYÁ TÛ, TRIÏÅU CAO MÛU VIÏÅC PHÏË LÊÅP ................................................................ 166


Ngö Nguyïn Phi 4

1. MÚÃ ÀÊÌU CÊU CHUYÏÅN

Möåt höm Trang Tûã dêîn hoåc troâ ài ngao du, nhên luác gheá vaâo
nhaâ möåt ngûúâi baån àïí thùm. Chuã nhaâ tay bùæt mùåt mûâng, noái:
- Tiïëng tùm tiïn sinh vang döåi nhû sêëm bûng tai. Höm nay
tiïn sinh gheá thùm bó phu thêåt laâ vaån haånh.
Noái röìi quay laåi goåi möåt gia àinh, baão:
- Höm nay ta gùåp khaách quyá, àïí múã àêìu cêu chuyïån ngûúi
haäy thõt möåt con chim cho ta àaäi khaách!
Àûáa úã hoãi:
- Vêng aå! Nhûng thûa chuã nhên, coá hai con chim, möåt con hoát
hay, möåt con khöng biïët hoát, thõt con naâo?
Chuã nhên cheáp miïång:
- Dô nhiïn phaãi thõt con chim khöng biïët hoát, thûá vö duång àoá
àïí laâm gò?
Trang Tûã cuâng chuã nhên ngöìi nhêm nhi ly rûúåu vúái thõt
chim, luêån viïåc thïë thaái nhên tònh, àoaån tûâ giaä chuã nhaâ, dêîn hoåc
troâ ra ài. Hoå àïën bòa rûâng, thêëy möåt tiïìu phu chöëng buáa nhòn caãnh
rûâng nuái bao la. Trûúác mùæt laäo laâ möåt cêy cöí thuå. Trang Tûã thêëy
vêåy hoãi:
- Trúâi chiïìu maâ chûa thêëy tiïìu öng àùén àûúåc cêy naâo. Gùåp
cêy naây cao thùèng sao öng khöng haå ài?
Laäo tiïìu thúã daâi noái:
- Töi cuäng muöën haå noá, nhûng ngùåt göî noá xöëp lùæm, thûá vö
duång àoá àùén maâ laâm gò?!
Möåt hoåc troâ nghe vêåy, hoãi thêìy:



- Cêy vö duång thò boã qua, con chim vö duång thò giïët. Con thêåt
khöng hiïíu nöíi thoái àúâi?
Trang Tûã móm cûúâi noái:
- Ta úã vaâo khoaãng hûäu duång vaâ vö duång àoá. Chó coá bêåc àaåo
àûác múái traánh khoãi tai hoåa maâ thöi.

LÚÂI BAÂN:

Àêy laâ möåt baâi hoåc nguå ngön nhùçm khuyïn rùn ngûúâi àúâi.
Cêu kïët luêån cuãa Trang Tûã noái nghe nhû laåc àïì. Vò chim vaâ cêy
khöng phaãi laâ ngûúâi. Hûäu duång vaâ vö duång laâ hai mùåt àún giaãn
cuãa cuöåc àúâi...
Nhûng ta àïí yá, laâm thïë naâo àïí êín mònh vaâo giûäa lùçn mùæt vö
hònh hûäu duång vaâ vö duång àoá? Trang Tûã noái: "Chó coá bêåc àaåo àûác!"
Ngûúâi vö duång khöng phaãi khöng laâm àûúåc viïåc gò? Ñt ra hoå cuäng
biïët hö hoaán (Nïëu cho hoå canh cûãa), cuäng biïët doån deåp giùåt giuä
(nïëu duâng hoå trong viïåc sai vùåt). Ngûúâi vö duång coá thïí bõ ngûúâi
khön kheáo boác löåt cöng sûác cho àïën khi húi thúã can kiïåt. Coân ngûúâi
hûäu duång thò sao? Ngûúâi thêëy viïåc gò cuäng laâm àûúåc, thaânh ra viïåc
gò cuäng öm lêëy, caáng àaáng, vong àöång, vong tûúãng, cuöëi cuâng cuäng
laâm con röëi cho boån quyïìn thïë cûúâng haâo. Tûåu trung, hûäu duång
hoùåc vö duång cuäng àïìu bõ duâng.
Ngûúâi àaåo àûác, theo ngûúâi xûa laâ ngûúâi hiïìn trñ. Trñ àïí khöng
ai lúåi duång mònh. Hiïìn àïí khöng ai gheát mònh. Chó coá bêåc hiïìn trñ
múái traánh àûúåc caåm bêîy cuãa ngûúâi khaác. Coá thïí chûáng minh möåt
cêu chuyïån tûúng tûå.
Nûúác Tïì coá loaån laåc. Àöi baån Baão phuác Nha vaâ Quaãn Di Ngö
(tûác Quaãn Troång) phoâ hai võ cöng tûã chaåy ra nûúác ngoaâi. Baão Thuác
Nha àem cöng tûã Tiïíu Baåch sang nûúác Cuã, vaâ noái: "Chó coá mêëy
nûúác nhoã múái khöng thêët tñn". Quaãn Di Ngö àûa cöng tûã Cuã chaåy
sang nûúác Löî, vaâ noái: "Löî laâ cûúâng quöëc cuãa thúâi naây. Vaã laåi Löî laâ
quï ngoaåi cuãa cöng tûã ". Vua Tïì bõ giïët. Nhúâ nûúác Cuã úã gêìn Tïì nïn
Baão Thuác Nha àem cöng tûã Tiïíu Baåch vïì kõp àaä lïn ngöi. Cöng tûã
Cuã úã nûúác Löî rêët xa khöng vïì kõp. Baão Thuác Nha noái vúái cöng tûã


Ngö Nguyïn Phi 6

Tiïíu Baåch (bêëy giúâ àaä lïn ngöi lêëy hiïåu laâ Tïì Hoaân Cöng): "Trûúác
àêy Quaãn Di Ngö muöën giïët chuáa cöng laâ búãi "ai vò chuáa nêëy". Luác
êëy Di Ngö àang phoâ cöng tûã Cuã. Xin chuáa cöng àûâng giêån öng ta.
Di Ngö laâ bêåc àïå nhêët kyâ taâi. Chuáa cöng muöën dûång nghiïåp baá,
khöng coá öng àoá, khöng xong. Nay töi àem binh àoáng biïn giúái laâm
aáp lûåc, buöåc vua Löî phaãi "xûã trñ" lêëy Cuã, vaâ buöåc vua Löî giao Di
Ngö cho chuáa cöng".
Bïn kia Di Ngö vaâ vua Löî tranh khöng kõp vúái Tiïíu Baåch,
loâng coân àang tûác. Böîng nghe quên Tïì keáo àïën. Mûu sô nûúác Löî laâ
Thi Baá, hiïën kïë: "Àïí traánh binh àao vúái Tïì, chuáa cöng nïn giïët Cuã
ài, vò Cuã laâ tïn vö duång! Nhûng chuáa cöng phaãi tòm moåi caách troång
duång Quaãn Di Ngö, vò taâi cuãa öng ta "kinh thiïn vô àõa". Vua Löî
noái: "Di Ngö möåt loâng vúái chuã. Nay ta giïët Cuã laâ chuã hùæn, thò hùæn
khöng bao giúâ chõu giuáp ta àêu. Vaã laåi, Tiïíu Baåch möåt mûåc àoâi Di
Ngö vïì Tïì, àïí tûå tay mònh traã thuâ". Thi Baá noái: "Àoá laâ meåo cuãa
Thuác Nha àoâi Di Ngö vïì Tïì àïí duâng. Chuáa cöng khöng duâng thò
giïët chûá àûâng traã Di ngö". Vua Löî khöng nghe. Di Ngö vïì Tïì giuáp
cho Tïì Hoaân Cöng, àûa nûúác Tïì lïn àõa võ baá chuã. Vua Löî ên hêån
maäi.
Chuyïån naây coá phêìn húi khaác chuyïån Trang Tûã trïn àêy. ÚÃ
àêy keã vö duång bõ giïët àaä àaânh, nhûng ngûúâi taâi gioãi vêîn bõ ngûúâi
ta àoâi giïët. Cuäng may, Di Ngö vaâ Thuác Nha laâ nhûäng ngûúâi kó mûu
tuyïåt trñ nïn khöng bõ nhûäng keã têìm thûúâng haå saát. Nhûng caái yá
nghôa cuãa noá vêîn giöëng nhau, chó coá bêåc àaåo àûác, hiïìn trñ múái giûä
àûúåc mònh.



2. HÒNH AÃNH MÖÅT XÛÃ NÛÄ NGAÂY XÛA

Nguä Tûã Tû tûâ luác lûu vong, xin ùn doåc àûúâng buång àoái laã.
Àïën àêët Phiïn Dûúng thêëy möåt thiïëu nûä àang ngöìi giùåt luåa trïn
bïën Laåi Thuãy, coá àem theo mo cúm àùåt bïn caånh.
Tûã Tû noái:
- Ta trïn bûúác àûúâng cuâng nïn múái xin ùn, xin naâng giuáp cho!
Thiïëu nûä ngûúác lïn nhòn Tûã Tû röìi noái:
- Thiïëp tröng ngaâi khöng phaãi laâ ngûúâi thûúâng, àêu daám vò
chuyïån nhoã moån maâ khöng cho ùn?
Ngûúâi con gaái múã goái cúm àûa cho Nguä Viïn (tûác Nguä Tûã Tû)
vaâ Thùæng (Thùæng laâ àûáa beá con Thaái tûã Kiïën). Kiïën bõ vua cha
muöën giïët boã tröën traánh qua Trõnh, sau phaãn Trõnh bõ giïët úã
Trõnh. Tûã Tû phaãi mang Thùæng theo). Nguä Viïn vaâ Thùæng cuâng
ùn. Nguä Viïn biïët thiïëu nûä ngheâo khöí, laåi úã núi vùæng veã, nïn khöng
daám ùn hïët, àïí laåi cho naâng möåt phêìn. Thiïëu nûä noái:
- Hai ngûúâi coân ài xa, haäy duâng hïët ài.
Nguä Viïn vaâ Thùæng ùn hïët cúm. Luác sùæp ài, Nguä Viïn noái:
- Töi khöng bao giúâ quïn ún naâng. Töi laâ ngûúâi chaåy tröën.
Nïëu gùåp ngûúâi khaác xin àûâng tiïët löå.
Thiïëu nûä than:
- Ba chuåc nùm nay ta chûa hïì tiïëp chuyïån vúái ngûúâi àaân öng
naâo. Giúâ vò miïëng ùn thaânh ra thêët tiïët! Thöi, caác ngûúi ài ài!
Nguä Tûã Tû ài àûúåc mêëy bûúác, ngoaãnh mùåt thêëy cö gaái giùåt
luåa êëy àaä öm lêëy cuåc àaá nhaãy xuöëng söng maâ trêìm mònh.
Nguä Viïn bi thûúng quaá àöîi, cùæn ngoán tay chaãy maáu, viïët hai
mûúi chûä trïn àaá: "Nhô hoaân sa, ngaä haânh khêët. Ngaä phuác baão, nhó
thên nõch. Thêåp niïn chi hêåu, thiïn kim baáo àaáp" (Naâng giùåt luåa,


Ngö Nguyïn Phi 8

ta ùn xin. Ta buång no, naâng chïët chòm. Heån mûúâi nùm nûäa ngaân
vaâng baáo àïìn).
Tûã Tû lêëp àêët hoân àaá laåi röìi dùæt Thùæng vaâo nûúác Ngö.

LÚÂI BAÂN:

Cho àïën bêy giúâ, coá luác ngûúâi ta gùåp caãnh ngöå thêët thûúâng
àaânh taåm ùn xin qua ngaây, thò thúâi àoá viïåc ùn xin cuãa Nguä Tûã Tû
cuäng khöng coá gò àaáng ngaåc nhiïn. Vêën àïì úã àêy laâ möåt thiïëu nûä
quï muâa sau khi cho Nguä Tûã Tû ùn möåt bûäa cúm, naâng laåi trêìm
mònh. Taåi sao naâng laåi tûå saát? Coá ngûúâi noái, thiïëu nûä chïët laâ búãi
Tûã Tû dùån möåt cêu: "Nïëu gùåp ngûúâi khaác xin àûâng tiïët löå". Naâng
chïët laâ àïí Nguä Tûã Tû yïn têm. Thêåt ra àoá laâ yá phuå.
Ta xem cêu naâng noái: "Thiïëp tröng ngaâi khöng phaãi laâ ngûúâi
thûúâng, àêu daám vò chuyïån nhoã moån maâ khöng cho ùn?" "khöng
phaãi ngûúâi thûúâng" coá yá chó Nguä Tûã Tû laâ nhên vêåt quan troång sau
naây. "Àêu daám vò chuyïån nhoã moån maâ khöng cho ùn". Chuyïån nhoã
moån úã àêy khöng chó viïåc naâng nhõn àoái möåt bûäa, maâ coá yá chó cho
viïåc "khöng àûúåc tiïëp xuác vúái àaân öng úã núi vùæng veã". Vò vêåy naâng
múái than: "Ba chuåc nùm nay ta chûa hïì tiïëp chuyïån vúái ngûúâi àaân
öng naâo. Giúâ vò miïëng cúm thaânh ra thêët tiïët!"
Chó noái chuyïån vúái àaân öng maâ naâng cho laâ "thêët tiïët", àuã
hiïíu caái "tiïët" to lúán àïën bêåc naâo. "Tiïët" úã àêy laâ tiïët haånh, laâ sûå
trong trùæng tûâ thïí xaác àïën linh höìn. Phêím tiïët laâ caái diïån maåo cuãa
Trinh tiïët. Phêím tiïët khöng coá thò caái "Trinh" cuäng bùçng thûâa. Vò
nhiïìu ngûúâi khöng thên dêm maâ yá dêm thò sao? Phêím tiïët cuãa
ngûúâi con gaái khöng hùèn chó úã nhûäng nhaâ quyïìn quyá, khöng hùèn
chó úã nhûäng tiïíu thû, cöng nûúng, khöng hùèn chó úã nhûäng gia àònh
thïë phiïåt, trêm anh. Lêëy theo con mùæt cuãa ngûúâi nay, thò caái chïët
cuãa thiïëu nûä giùåt luåa laâ "chïët daåi", nhûng vúái con ngûúâi phêím
haånh cuãa ngûúâi xûa, hoå cho rùçng: "danh tiïët coân giaá trõ hún thên
xaác". Vò thên xaác coá thïí mêët ài nhûng danh tiïët vêîn coân.
Hònh aãnh êëy vûâa cao caã, vûâa bi traáng.



3. ÖNG GIAÂ HOÅ MAÄ MUA... NGÛÅA
HAY LAÂ MIÏÅNG THÏË GIAN

Nhaâ hoå Maä ngaây trûúác chuyïn nghïì nuöi daåy ngûåa vaâ baán
ngûåa. Coá möåt daåo gia àònh öng suy suåp vò con öng bõ bïånh nùång, àaä
veát hïët tiïìn trong nhaâ maâ con öng vêîn khöng khoãi. Öng baán hïët söë
ngûåa nuöi àïí thang thuöëc cho con. Con öng söëng àûúåc. Tûâ àoá öng
bùæt àêìu daânh duåm, tùçn tiïån àûúåc möåt söë tiïìn.
Ngaây noå Maä öng nghe úã Hûúng Lêm coá baán möåt giöëng ngûåa
quyá, öng àïën núi àoá xem tûúáng ngûåa thêåt kyä, biïët àoá laâ giöëng ngûåa
hay, thuöåc loaåi Hoaâng Phiïu, mùåc duâ noá coá phêìn húi gêìy. Maä öng
thñch quaá, nïn chõu mua vúái giaá àùæt. Öng vïì nhaâ baân laåi vúái con:
- Phuå thên xem biïët noá rêët quyá, duâ húi gêìy, thuöåc giöëng
Hoaâng Tuyïët Phiïu cuãa ngûúâi Khûúng. Nhaâ ta gêy àûúåc giöëng naây
seä laâm giaâu khöng mêëy höìi. Ngùåt vò xa ngoát ngaây àûúâng, qua àeâo
truöng e coá cûúáp, nïn cha con ta cuâng ài.
Hai cha con hoå Maä thûã ngûåa vaâ ngaä giaá xong, tra yïn cûúng,
cha con àöìng lïn ngûåa ra vïì, loâng thêëy hoan hó.
Hoå ài qua möåt xoám nhaâ, Maä öng khiïm töën cho ngûåa ài nûúác
kiïåu, dên laâng àoán öng laåi noái:
- Maä laäo! Öng laâ ngûúâi nuöi ngûåa, sao khöng biïët thûúng
ngûåa? Con ngûåa gêìy thïë k coân cha con öng coåp ùn baãy ngaây
ia,
khöng hïët, núä naâo caã hai laåi àeâ trïn mònh noá?
Öng Maä noái vúái con mònh:
- Hoå noái phaãi àêëy con aå! Vêåy cha nhûúâng cho con cûúäi. Cha
cêìm cûúng cho.
Thïë laâ möåt mònh Maä cöng tûã ngöìi ngûåa, öng Maä ài böå theo.
Hoå yïn têm ài xoám nhaâ khaác, bêy giúâ trúâi àaä khaá trûa, nhûäng


Ngö Nguyïn Phi 10

ngûúâi ngöìi maát trïn àûúâng thêëy caãnh cha con hoå Maä nhû vêåy, hoå
keáo ra àoán àêìu ngûåa, xó vaã ngûúâi con:
- Ai daåy cöng tûã vïì caách hiïëu àaåo nhû thïë? Con thò ngöìi ngûåa
kïnh kiïåu, àïí cha chaåy böå theo àöí möì höi! Qua caánh àöìng kia coá
hoåc hiïåu Khöíng Mön, chùæc hoå àaánh cöng tûã traâo maáu ra mêët!
Maä cöng tûã lêåt àêåt nhaãy xuöëng ngûåa, chùæp tay thûa vúái cha:
- Hoå noái phaãi àêëy cha aå! Naäy giúâ con cuäng khoãe röìi, cha haäy
cûúäi noá cho àúä mïåt.
Ngûúâi cha lïn ngûåa ài, ngang qua "Khöíng Mön hoåc hiïåu",
möåt söë hoåc troâ úã àoá biïët mùåt öng giaâ, chuáng chaåy laåi àoán öng noái:
- Maä laäo baá! Laäo baá lêu nay maånh gioãi chûá? Nghe noái lïånh
lang lêu nay bïånh thêåp tûã nhêët sinh, nay múái vûâa húi bònh phuåc
laäo baá àïí lïånh lang nhoåc nhoaâi cho àaânh.
Maä laäo nhaãy xuöëng ngûåa nhòn con röìi thò thêìm:
- Kïí ra hoå noái cuäng phaãi. Kïí khöng coân bao xa, ta dùæt ngûåa ài
vêåy.
Hai cha con xuöëng ngûåa dùæt böå, höìi lêu àïën xoám khaác, coá ai
àoá nhòn ngûåa röìi chûãi:
- Àuáng laâ cha con möåt laäo vö hoåc. Àêy laâ giöëng Hoaâng Tuyïët
Phiïu, möåt loaåi thiïn lyá maä, mua vïì àïí cûúäi hoùåc laâm giöëng, naâo
phaãi mua vïì àïí thúâ, sao coá ngûåa laåi khöng cûúäi?
Cha con hoå Maä thiïëu àiïìu muöën khoác. Laäo noái vúái con:
- Cûúäi ngûåa cuäng bõ chûãi, maâ khöng cûúäi cuäng bõ chûãi! Ta
chõu hïët nöíi! Thöi thaã quaách cho xong!
Hai ngûúâi dùæt ài möåt àoaån cho khuêët mùæt moåi ngûúâi, röìi thaáo
cûúng, cúãi yïn, àaánh möåt roi, ngûåa dong tuöët vaâo rûâng mêët daång.
Vïì àïën nhaâ, baâ cuå nghe àoán àêìu ngoä. Öng cuå thuêåt laåi moåi chuyïån.
Baâ cuå nghe qua àêëm vaâo àêìu bònh bõch, vûâa khoác vûâa noái:
- Ngu sao laâ ngu! Coá bao nhiïu veát ài mua ngûåa, röìi thaã ngûåa
ài! Xûa nay miïång lûúäi thïë gian. Viïåc mònh mònh cûá laâm, chiïìu yá,



nghe lúâi hoå laâm gò? Röìi àêy lêëy gò maâ sinh söëng, lêëy gò maâ cûúái vúå
cho con? Ngu úi la ngu!...

LÚÂI BAÂN:

Quaã laâ, khöng "úã sao cho vûâa loâng ngûúâi"! Öng giaâ hoå Maä
hiïìn hêåu àïën mûác thiïëu tûå tin. Nhûäng ngûúâi ngoaâi nhòn vaâo laâm
sao hiïíu àûúåc tònh traång cuãa hoå Maä vaâ con ngûåa kia nhû thïë naâo?
YÁ kiïën naâo hoå noái cuäng phaãi, nhûng trûúác nhêët hoå Maä phaãi biïët
àaánh giaá àûúåc caái viïåc cuãa mònh. Tuåc ngûä coá cêu: "Chñn ngûúâi mûúâi
yá", thò yá thûá mûúâi laâ yá mònh vêåy. Mua ngûåa laâ quyïët têm, maâ giûä
àûúåc "quyïët têm" (chó con ngûåa) laâ thiïëu quyïët àõnh. Thiïëu möåt
trong hai caái àïìu hoãng.


Ngö Nguyïn Phi 12

4. CHUYÏÅN CON VE SÊÌU VAÂ NÛÚÁC NGÖ

Möåt súám, Thaái tûã Hûäu mang cung tïn vaâo cung, vûâa gùåp vua
Phuâ Sai. Nhaâ vua hoãi:
- Con mang cung tïn ài àêu maâ aáo quêìn ûúát suäng thïë naây?
Thaái tûã noái:
- Con ài sùn vö yá bõ suåp hêìm?
- Sao laåi vö yá suåp hêìm?
Thaái tûã noái:
- Con thêëy con ve àang kïu, con toan rònh bùæt. Bêët ngúâ con
thêëy con boå ngûåa àûa caâng lïn bùæt con ve, laåi thêëy con chim seã àêåu
gêìn àoá muöën àúáp con boå ngûåa. Con beân lui laåi chuêín bõ bùæt con
chim seã, khöng ngúâ bõ sa xuöëng sònh!
Nhaâ vua noái:
- Con chó biïët ham caái lúåi trûúác mùæt maâ khöng nghô àïën caái
haåi phña sau. Thiïn haå coá ai ngu nhû con khöng?
Thaái tûã noái:
- Vêåy maâ coá keã ngu hún con! Löî vöën laâ nûúác lïî nhaåc, trûúác coá
Chu Cöng, sau coá Khöíng Tûã, khöng xêm phaåm gò àïën Tïì, thïë maâ
Tïì vêîn cêët quên àaánh, tûúãng laâ lêëy àûúåc Löî. Ai ngúâ nûúác Ngö ta
vûúåt ngaân dùåm àaánh Tïì, ai ngúâ nûúác Viïåt àem quên caãm tûã àaánh
Ngö!...
Phuâ Sai nöíi giêån heát:
- Cuát! Cuát... Àoá laâ luêån àiïåu cuãa thùçng giùåc giaâ Nguä Viïn!
Thùçng giùåc êëy tao àaä giïët röìi! Nïëu maây laâ con tao tûâ nay àûâng noái
túái viïåc àoá nûäa!
Thaái tûã Hûäu súå haäi lui ra.



LÚÂI BAÂN:

Trûúác àêy Nguä Tûã Tû khöí têm, khöí cöng can giaán Phuâ Sai vïì
viïåc naây, öng bõ Phuâ Sai giïët ài, vò vêîn àinh ninh rùçng nûúác Viïåt
khöng bao giúâ daám phaãn. Thaái tûã hûäu mûúån hònh aãnh con ve, con
boå ngûåa, con chim seã àïí chó nûúác Löî, Tïì, Ngö, Viïåt. Ngûúâi ta noái:
"Khöng keã naâo àiïëc bùçng loâng ngûúâi khöng muöën nghe, khöng keã
naâo muâ bùçng keã khöng muöën thêëy". Ngö Phuâ Sai khöng ngu
nhûng öng khöng muöën nghe nhûäng lúâi can phaãi. Ngö Phuâ Sai
khöng giïët con mònh nhûng cêët quên ài àaánh Tïì vaâ höåi chû hêìu
lêìn nûäa, nûúác Viïåt àaánh uáp nûúác Ngö vaâ giïët chïët Hûäu! Chaã khaác
naâo Ngö Phuâ Sai àaä giïët con.


Ngö Nguyïn Phi 14

5. TIÏËNG ÀAÂN BAÂN QUÖËC SÛÅ
(TRÊU KYÅ THUYÏËT TÏÌ UY VÛÚNG)

Tïì Uy Vûúng lïn ngöi 9 nùm, ngaây naâo cuäng àaân quyïín ca
vang, àùæm say tûãu sùæc. Möåt höm coá ngûúâi tïn Trêu Kyå laâ ngûúâi
nûúác Tïì, xin vaâo yïët kiïën Tïì Uy Vûúng, noái:
- Töi biïët gaãy àaân, nghe àaåi vûúng thñch êm luêåt, nïn tòm
àïën.
Uy Vûúng cho ngûúâi mang àaân ra. Trêu Kyå lïn dêy, nhûng
khöng gaãy. Uy Vûúng hoãi:
- Tiïn sinh cho ta nghe möåt baãn chûá?
Trêu Kyå noái:
- Biïët cêìm lyá (lyá thuyïët vïì àaân) múái laâ quan troång, coân tiïëng
àaân chùèng qua laâ do súåi tú phaát êm maâ thöi.
Vua hoãi:
- Vêåy thïë naâo laâ cêìm lyá?
Trêu Kyå nghiïm trang noái:
- Cêìm laâ Cêëm! Laâ cêëm ngùåt! Laâ cêëm chó nhûäng sûå àùæm say
tûãu sùæc àïí giûä cho chaánh àaåo. Trong àaân, dêy lúán nhêët chó vua, coân
caác dêy nhoã laâ bïì töi. Àúâi Phuåc Hi chïë àaân coá 5 dêy. Àïën Chu Vùn
thïm möåt dêy, sang Chu Vuä thïm möåt dêy nûäa àïí húåp tònh yá giûäa
vua töi, vêåy àuã biïët àaân duâng vaâo viïåc chñnh sûå.
Uy Vûúng noái:
- Phaãi! Têët nhiïn tiïn sinh phaãi biïët cêìm êm?
Trêu Kyå noái:
- Töi hoåc àaân têët phaãi biïët chúi àaân, cuäng nhû àaåi vûúng lo
nghiïåp nûúác, haá laåi khöng biïët trõ quöëc hay sao? Nay àaåi vûúng



cêìm mïånh àêët nûúác maâ khöng trõ, coá khaác gò töi cêìm àaân maâ
khöng gaãy? Töi öm àaân maâ khöng gaãy thò àaåi vûúng khöng bùçng
loâng. Àaåi vûúng boã nûúác khöng trõ thò trùm hoå khöng bùçng loâng!
Uy Vûúng ngaåc nhiïn noái:
- Thò ra tiïn sinh mûúån tiïëng àaân àïí khuyïn ta? !
Sau àoá Uy Vûúng múâi Trêu Kyå laâm tûúáng quöëc, Trêu Kyå
chêën hûng nûúác Tïì thaânh möåt cûúâng quöëc.

LÚÂI BAÂN:

Àêy cuäng laâ thuêåt thuyïët khaách. Uy Vûúng thñch êm nhaåc.
Trêu Kyå xûng mònh biïët chúi àaân nïn múái àûúåc Uy Vûúng tiïëp.
Nïëu Trêu Kyå noái: "Töi vaâo khuyïn nhaâ vua khöng nïn àam mï tûãu
sùæc", thò chûa chùæc àûúåc Uy Vûúng múâi vaâo.
Quaã nhû lúâi Trêu Kyå noái, êm nhaåc duâng vaâo viïåc lïî nghi
chñnh sûå, êm hûúãng cuãa noá khiïën ngûúâi ta thû thaái, an laåc, vui
hoâa. "Nhaåc" laâ àiïåu àaân, coân êm laâ "laåc" laâ vui hoâa. Caác triïìu àaåi
thúâi cöí (trûúác nhaâ Chu) àïìu duâng êm nhaåc trong viïåc tïë lïî, thiïët
triïìu. Àïën àúâi Truå Vûúng nhaâ Ên, vua Truå sai möåt àaåi nhaåc sû laâ
Sû Diïn chïë ra möåt loaåi êm nhaåc cho caác ca nûä haát àïí hoâa àaân
theo, dêìn dêìn biïën thaânh hai thûá êm nhaåc song haânh: Àoá laâ Êm
nhaåc cho triïìu àònh vaâ Êm nhaåc trong cung àònh. Nhaåc cung àònh
laâ nhaåc àïåm theocaác àiïåu muáa cuãa cung nûä, tiïën àöå cuãa noá ài àïën
àöå "dêm nhaåc". Chñnh Sû Diïn laâ taác giaã khuác Mi-mi, möåt baãn dêm
nhaåc bêët huã vaâo thúâi àoá, Sûã noái: "Tûâ khi vua Truå cho daåo khuác Mi-
mi, nhaâ vua bùæt àêìu boã bï triïìu chñnh, sa vaâo con àûúâng tûãu sùæc,
nhuåc duåc". Khi Chu Vuä Vûúng àaánh chiïëm triïìu ca, giïët vua Truå,
Sû Diïn chaåy vïì Àöng àïën nûúác Vïå, tûå tûã trïn söng Böåc... Nhûäng
àïm khuya vùæng, ngûúâi dên úã vuâng söng Böåc thûúâng nghe khuác
Mi-mi rêët ma quaái, quyïën ruä. Möåt thaânh ngûä coân soát laåi ngaây nay
laâ "Böåc thûúång tang trung" (Trïn söng Böåc, trong àaám dêu, chó cho
viïåc trai gaái gian dêm. Truyïång Kiïìu coá cêu: "Ra tuöìng trïn Böåc
trong dêu / Thò con ngûúâi êëy ai cêìu maâ chi")


Ngö Nguyïn Phi 16

Lúâi cuãa Trêu Kyå noái, laâ noái vïì nguyïn uãy cuãa êm nhaåc. Coân
noái "cêìm", hai tûâ êëy nghôa khaác nhau nhûng àoåc cuâng êm, Trêu Kyå
duâng àïí nhêën maånh cho nhaâ vua thûác tónh. Trêu Kyå laâ võ tûúáng
quöëc gioãi cuãa thúâi àoá. Sau thúâi AÁn Anh, nûúác Tïì chûa coá võ tûúáng
quöëc naâo saánh ngang vúái Trêu Kyå.



6. THUÊÌN VU KHÖN THÛÃ TAÂI TRÊU KYÅ

Thuêìn Vu Khön vöën laâ möåt biïån sô (biïån sô: Ngûúâi biïån baác
gioãi) löîi laåc nhêët cuãa Tïì, nghe Trêu Kyå uöën ba têëc lûúäi maâ àûúåc
phong laâm Tûúáng quöëc, coá yá khöng phuåc, beân dêîn boån tay chên àïën
yïët kiïën Trêu Kyå. Trêu Kyå tiïëp àaäi tûã tïë, Thuêìn Vu Khön vúái veã
mùåt cûåc kyâ kiïu ngaåo noái vúái Trêu Kyå:
- Töi coá mêëy àiïìu thö lêåu coá thïí trònh baây vúái Tûúáng quöëc
àûúåc khöng?
Trêu Kyå chùæp tay àaáp:
- Khöng daám! Xin tiïn sinh cho nghe!
Thuêìn Vu Khön noái:
- Con khöng lòa meå, vúå khöng lòa chöìng!
Trêu Kyå àaáp:
- Xin vêng lúâi! Tûâ nay töi khöng xa vua nûãa bûúác!
Khön noái:
- Àaä duâng göî gai laâm baánh xe maâ böi thïm múä thïë laâ trún
lùæm, nhûng nïëu maâ àuåc löî vuöng khoá maâ vêån chuyïín àûúåc!
Kyå àaáp:
- Xin vêng lúâi! Töi khöng laâm àiïìu gò traái vúái thöng tuåc.
Khön noái:
- Caánh cung dêîu cûáng cuäng coá luác trïî, caác doâng söng àïìu
chaãy ra bïí, tûå nhiïn maâ hoâa húåp!
Kyå àaáp:
- Xin vêng lúâi! Töi seä choån ngûúâi hiïìn maâ duâng, quyïët khöng
àem keã bêët taâi vaâo chöën miïëu àûúâng.


Ngö Nguyïn Phi 18

Khön noái:
- Cêìm sùæt khöng so dêy thò khöng thaânh êm luêåt.
Kyå àaáp:
- Xin vêng lúâi! Töi seä sûãa laåi phaáp luêåt àïí xem xeát nhûäng keã
gian lêån.
Thuêìn Vu Khön súå haäi suåp laåy röìi lui ra. Boån tay chên thêëy
böå mùåt cuãa öng meáo xïånh liïìn hoãi:
- Sao vêåy?
Thuêìn Vu Khön thúã ra, noái:
- Ta duâng êín nghôa hoãi nùm àiïìu, quan Tûúáng quöëc traã lúâi
àûúåc hïët. Ngaâi laâ bêåc àaåi taâi ta khöng thïí saánh bùçng.
Sau àoá Trêu Kyå lêåp tûác aáp duång nhûäng àiïìu maâ Thuêìn Vu
Khön àaä noái.

LÚÂI BAÂN:

Thuêìn Vu Khön duâng pheáp êín yá baân vïì pheáp laâm chaánh trõ
cuãa Tïí Tûúáng, Trêu Kyå hiïíu àûúåc nïn giaãi àaáp hïët moåi thùæc mùæc.
Cêu àaáp bao giúâ cuäng àöìng daång vúái cêu xûúáng, ùn khúáp vúái nhau.
Ngûúâi ta tûúãng chûâng hai böå oác liïn thöng vúái nhau. Trong 5 àiïìu,
möîi àiïìu laâ möåt chi tiïët trong viïåc xêy dûång àêët nûúác, khöng àiïìu
naâo ngoaâi vêën àïì. Thuêìn Vu Khön hoãi, nhûng cêu hoãi bõ phuâ
phiïëm, khöng bùæt bñ, moåi vêën àïì àïìu àùåt vaâo triïìu chñnh, nhúâ vêåy
maâ Trêu Kyå coá thïí liïn tûúãng kõp thúâi. Giaã sûã, Khön hoãi möåt cêu
vu vú naâo àoá nhû: "Trùng saáng vùçng vùåc, cung nûä nghïu ngao" thò
Trêu Kyå traã lúâi sao àêy? Sûã noái: "Thuêìn Vu Khön coá taâi tröng mùåt
maâ àoåc hïët tû tûúãng ngûúâi àöëi diïån". Giúâ naây gùåp phaãi tay àöëi thuã,
neát mùåt öng tiu nghóu, àïën nöîi boån àïå tûã chïë öng: "Sao vêåy?", thò
thêåt laâ thuá võ.



7. QUAN DÚÃ ÀÛÚÅC KHEN, QUAN GIOÃI BÕ CHÏ

Trêu Kyå ghi nhúá lúâi Thuêìn Vu Khön nïn öng laâm viïåc hïët
sûác siïng nùng vaâ cêín thêån. Bêëy giúâ ai cuäng àöìn võ quan trêën thuã
àêët A laâ ngûúâi hiïìn, vaâ chï quan trêën thuã àêët Tûác Mùåc àuã àiïìu.
Trêu Kyå àïí têm àïën viïåc àoá, cho ngûúâi xem xeát hû thûåc röìi têu laåi
cho Tïì Uy Vûúng biïët.
Uy Vûúng cho triïåu têåp quêìn thêìn, laåi àoâi hai võ quan trêën
thuã kia. Trûúác mùåt baá quan, võ quan àêët Tûác Mùåc bõ coi bùçng "nûãa
con mùæt". Vua goåi laäo ra hoãi:
- Ngûúâi trêën thuã Tûác Mùåc cúá sao àïí caác quan úã triïìu chï
ngûúi?
Laäo àaáp:
- Thêìn chó biïët laâm hïët chûác traách cuãa mònh, coân viïåc khen
chï thêìn khöng àûúåc biïët.
Uy Vûúng lúán tiïëng:
- Ta cho ngûúâi doâ xeát àêët Tûác Mùåc thêëy ruöång vûúân tûúi töët,
ngûúâi dên giaâu coá, viïåc quan khöng bï trïî, caã möåt vuâng phûúng
Àöng êëy yïn öín, múái hay nhaâ ngûúi möåt loâng vò dên, khöng àuát loát
cho boån quan laåi úã triïìu, vò leä àoá maâ nhaâ ngûúi bõ chï. Ngûúi thêåt
xûáng àaáng laâ möåt lûúng thêìn.
Noái röìi liïìn gia phong cho võ quan àêët Tûác Mùåc. Laåi goåi võ
quan àêët A, noái:
- Ngûúi trêën thuã àêët A thïë naâo maâ ngaây naâo úã triïìu cuäng
thêëy lúâi khen ngúåi vïì ngûúi. Ta cho ngûúâi àïën doâ xeát thò thêëy
ruöång vûúân boã hoang ngûúâi dên àoái raách. Quên Triïåu xêm lêën búâ
coäi ngûúi khöng chõu cûáu. Nhaâ ngûúi boác löåt tiïìn cuãa dên chuáng
àuát loát cho keã taã hûäu cuãa ta àïí àûúåc tiïëng khen. Ngûúi laâ tïn tham
quan àöåc aác.


Ngö Nguyïn Phi 20

Quan àêët A suåp laåy xin tha töåi. Uy Vûúng truyïìn àem hùæn boã
vaâo chaão dêìu söi. Caác quan xanh mùåt. Vua truyïìn nhûäng tïn tûâng
khen chï bêët cöng àoá ra mùæng:
- Caác ngûúi laâ tai mùæt cuãa ta laåi ùn bêín, phaãi traái àaão löån.
Nay àem caác ngûúi cho vaâo vaåc dêìu.
Uy Vûúng truyïìn àem nhûäng keã thên tñn nhêët cuãa mònh boã
vaâo vaåc dêìu àïí laâm rùn! Chû hêìu thêëy sûå caãi caách cuãa Uy Vûúng
àïìu súå.

LÚÂI BAÂN:

Viïåc naây nhan nhaãn úã moåi xaä höåi. Àúâi nay coá khaác gò àúâi xûa?
Thñ sinh ài thi thêëy mònh yïëu keám beân àuát loát àïí àûúåc àiïím cao.
Thêåm chñ coá ngûúâi khöng ài thi maâ vêîn cêëp bùçng laâm mêët cöng
nhaâ vua phaãi "lêåt söí böå" ra tra.
Nguyïîn Khuyïën noái:
"Coá tiïìn viïåc êëy thò xong nhó?
Àúâi trûúác laâm quan cuäng thïë a?"
May mùæn thay cho triïìu naâo minh quên gùåp lûúng thêìn. Vuå
aán hai öng quan trïn àêy laâ möåt baâi hoåc cho nhûäng ngûúâi coá traách
nhiïåm vúái ngûúâi dên.



8. NHÊN VAÂ TRÑ

Thêìy troâ Khöíng Tûã boã nûúác Löî lûu vong ra nûúác ngoaâi. Möåt
höm Khöíng Tûã goåi Tûã Cöëng (möåt trong 72 hoåc troâ hiïìn cuãa Khöíng
Tûã) hoãi:
- Theo con, thïë naâo laâ ngûúâi nhên, thïë naâo laâ ngûúâi trñ?
Tûã Cöëng suy nghô möåt laát röìi àaáp:
- Thûa thêìy, ngûúâi nhên laâ ngûúâi biïët thûúng ngûúâi; ngûúâi trñ
laâ ngûúâi hiïíu ngûúâi.
Khöíng Tûã khen "hay". Röìi kïu Tùng Tûã vaâo hoãi laåi cêu trïn.
Tùng Tûã suy nghô möåt höìi röìi àaáp:
- Thûa thêìy, ngûúâi nhên laâ ngûúâi biïët thûúng mònh; ngûúâi trñ
laâ ngûúâi tûå biïët mònh.
Khöíng Tûã chõu quaá! Àoaån öng goåi Tûã Löå vaâo hoãi:
- Theo con, thïë naâo laângûúâi nhên, thïë naâo laâ ngûúâi trñ?
Tûã Löå thûa:
- Theo con, ngûúâi nhên laâ ngûúâi laâm sao cho ngûúâi khaác
thûúng àûúåc mònh; coân ngûúâi trñ laâ ngûúâi laâm sao cho ngûúâi khaác
hiïíu àûúåc mònh!...
Khöíng Tûã rêët àöîi ngaåc nhiïn, ngûãa mùåt khen rùçng:
- Bêët ngúâ thay!...

LÚÂI BAÂN:

Cuâng möåt cên hoãi nhûng ba cêu traã lúâi hoaân toaân khaác nhau,
àêy thêåt laâ àiïìu thuá võ vaâ bêët ngúâ.
Nhûng ta thûúâng thêëy viïåc àúâi khöng khaác naâo möåt doâng
söng, coá luác tûâ trïn cao àöí aâo aâo xuöëng vûåc sêu, coá luác trûúân mònh,


Ngö Nguyïn Phi 22

len laách qua heãm nuái, coá luác thïnh thang lùång túâ giûäa bònh
nguyïn... thiïn hònh vaån traång. Nhûng möîi daång traång àïìu phuâ
húåp vúái möîi hoaân caãnh. Búãi khöng bao giúâ trúâi mûa luåt maâ söng
caån, trúâi nùæng haån maâ nûúác söng dêng. Nuái dûång baåt ngaân doâng
söng khöng thïí khöng uöën mònh lûúån theo thïë nuái. Con ngûúâi cuäng
thïë. Coá luác ta vò ngûúâi vaâ ngûúâi vò ta, coá luác ta vò ta, vaâ ngûúâi vò
ngûúâi, theo hoaân caãnh maâ haânh sûå. Nhû thïë múái khöng löîi.
Trong toaán hoåc cuäng coá nhûäng vêën àïì nhû trong nhên sinh.
Trûúác àêy 2300 nùm, nhaâ Toaán hoåc Hi Laåp, Eulide phaát biïíu: - "Tûâ
möåt àiïím ngoaâi àûúâng thùèng, ta chó veä àûúåc möåt vaâ chó möåt àûúâng
thùçng song song vúái àûúâng thùèng àaä cho"!
Ai muöën hoåc toaán lïn cao bùæt buöåc phaãi chêëp nhêån lúâi yïu
cêìu naây. Vò àêy laâ möåt àiïìu hiïín nhiïn. Thïë maâ úã Anh, Remann laåi
phaát biïíu: - "Tûâ möåt àiïím ngoaâi àûúâng thùèng, ta khöng veä àûúåc
möåt àûúâng thùèng naâo song song vúái àûúâng thùèng cho trûúác"!
Chûa hïët! Sau àoá nhaâ toaán hoåc Laubatchewsky laåi phaát biïíu:
- "Tûâ möåt àiïím nùçm ngoaâi àûúâng thùèng, ta coá thïí veä àûúåc vö söë
àûúâng thùèng song song vúái àûúâng thùèng cho trûúác"!
Thïë coá traái ngûúåc khöng? Hai àõnh àïì sau àêy phaãi laâ sai (vò
sai àêu laâ àõnh àïì!), úã toaán cao cêëp ngûúâi ta vêîn duâng noá. Têët
nhiïn muöën duâng noá phaãi tuây theo àiïìu kiïån. Ngûúâi ta thûúâng noái,
"chên lyá úã bïn naây Pyrreáneeás, sang bïn kia trúã thaânh nghõch lyá".
Àuáng hay khöng àuáng coân tuây theo hoaân caãnh.
Qua cêu hoãi nhên trñ cuãa Khöíng Tûã, Nguä tûã Tû úã nûúác Ngö
(ngûúâi cuâng thúâi vúái Khöíng Tûã) noái:
- Khöng thûúng mònh laâm sao thûúng àûúåc ngûúâi ngoaâi?
Khöng thûúng ngûúâi laâm sao ngûúâi thûúng ta? Mön àöì cuãa Khöíng
Tûã chó "cheã tû súåi toác nhên nghôa" (yá noái phiïën diïån) maâ thöi!
Nhên vaâ Trñ ñt nhiïìu gò vöën àaä coá sùén trong möîi ngûúâi, chó sûã duång
coá húåp luác khöng thöi!
Do àoá bêët kyâ viïåc gò, àuáng hay sai, cöng hay töåi chuáng ta khoá
maâ àem nhêån xeát chuã quan ra àïí phaán xeát àûúåc. Búãi viïåc haânh xûã
cuãa tha nhên coân tuây thuöåc hoaân caãnh cuãa hoå luác àoá.



9. NÚI CHUÖÌNG NGÛÅA

Ngaây xûa coá möåt haân sô àïën kinh àïí ûáng thñ. Trong luác àúåi
àïën ngaây thi chaâng taåm nguå taåi möåt quaán röång raäi bïì thïë. Nhaâ
quaán thêëy chaâng tuáng thiïëu tiïìn liïìn cho ra nguã ngoaâi chuöìng
ngûåa.
Möåt höm chaâng ài thi vïì gheá laåi chuöìng ngûåa böîng thêëy chaáy
buâng buâng phña trûúác, chaâng haân sô vûâa kïu vûâa cûáu lûãa, vûâa chaåy
tòm àöì dêåp lûãa. Lûãa chaáy gêy thiïåt haåi cho quaán khaá nhiïìu.
Chuã quaán dêîn chaâng lïn caáo quan, noái:
- Gaä thû sinh naây xin nguå nhaâ töi, hùæn khöng coá tiïìn baåc gò
nïn töi khöng cho nguå trong nhaâ, cuäng khöng núä àuöíi noá, chó cho
noá úã taåm chuöìng ngûåa maâ khöng tñnh tiïìn. Vò thïë noá àêm ra oaán
hêån àöët nhaâ töi àïí traã thuâ!
AÁn quan hoãi:
- Viïåc gaä thû sinh naây àöët nhaâ muå, coá ai thêëy, coá ai laâm
chûáng?
Muå quaán noái:
- Bêím quan, trûa vùæng ñt khaách vaäng lai, nhûng chñnh mùæt
töi thêëy hùæn àöët nhaâ xong, miïång thò hö "lûãa chaáy", chên thò chaåy
tòm chöî tröën.
Luác êëy quan aán nghô thêìm: "Coá lyá naâo muå quaán àùåt àiïìu àïí
haåi gaä naây? Vò muå cho hùæn nguã ngoaâi chuöìng ngûåa, khöng tñnh
tiïìn, vêåy laâ ngûúâi töët röìi".
AÁn quan tin lúâi muå khöng cêìn nghe lúâi biïån baåch cuãa gaä thû
sinh. AÁn quan bùæt chaâng boã tuâ.
Hai nùm sau maän aán, chaâng gheá laåi kinh hoãi thùm thò biïët
tin mònh àêåu. Nhûng vò khöng coá mùåt mònh luác àoá àïí àiïån thñ, thò


Ngö Nguyïn Phi 24

cêìm bùçng cöng cöëc. Chaâng buöìn vaâ hêån. Haân sô kia kiïëm àêu àûúåc
böå aáo nho sinh lõch sûå, chaâng gheá laåi quaán quêìng ra sau chuöìng
ngûåa bêåt lûãa àöët nhaâ k röìi chaåy ra phña trûúác, vúâ nhû thûåc
ho
khaách múái bûúác vaâo quaán.
Chaâng vûâa goåi thûác ùn vûâa àûa mùæt nhòn khoái phña sau cuöën
lïn nguân nguåt... röìi múái hö hoaán lïn: "Chaáy nhaâ... Chaáy nhaâ", röìi
cuäng chaåy ài tòm gaâu muác nûúác döåi lûãa.
Moåi ngûúâi xuám laåi dêåp tùæt ngoån lûãa. Chuã quaán dûúâng nhû
khöng nhúá mùåt chaâng.
Haân sô boã ài, coân caâm raâm mêëy tiïëng:
- Öi cuöåc àúâi! Keã coá cöng thò bùæt boã tuâ, coân ngûúâi coá töåi àûúåc
thûúãng!...

LÚÂI BAÂN:

Chaâng thû sinh coá veã nhû cay cuá vúái cuöåc àúâi. Xeát ra muå
quaán khöng coá gò àöåc aác, vò noáng ruöåt maâ thiïín cêån múái àöí oan cho
chaâng. Ngaây xûa, bêåc quên tûã khöng mêëy khi biïån baåch nöîi oan
khuác cuãa mònh. Hoùåc coá biïån baåch maâ ngûúâi ta khöng nghe thò hoå
cuäng khöng theâm oaán hêån. Xeát cho kyä, oaán hêån cuäng khöng lúåi gò.
Nhaâ Phêåt noái: "Nöîi oan khöng nïn biïån baåch. Vò biïån baåch thò
khöng hó xaã". Nhûng taác giaã cuãa baâi "Núi chuöìng ngûåa" coá möåt yá
khaác. YÁ taác giaã muöën noái, ngûúâi àúâi thûúâng hay lêìm lêîn, hay coá
nhûäng phaán àoaán chuã quan. Keã coá cöng àaáng ra phaãi àûúåc thûúãng,
ngûúâi coá töåi phaãi bõ trûâng trõ. ÚÃ àêy thò ngûúåc laåi. Àïí àûúåc cöng
bònh, xeát cöng vaâ töåi cuãa möåt ngûúâi, keã coá traách nhiïåm xeát viïåc
khöng nïn xeát möåt caách voä àoaán.



10. BIÏÍN CAÁ LÚÁN

Tônh Quaách Quên Àiïìn Anh muöën xêy laåi thaânh Tiïët cho
thêåt uy nghi huâng traáng, àaám thûåc khaách cuãa öng khuyïn can,
nhûng Àiïìn Anh vêîn khöng nghe, coân haå lïånh:
- Ai can, ta seä cheám!
Coá möåt öng khaách àïën noái:
- Cho töi gùåp Tônh Quaách Quên, töi seä noái ba tiïëng thöi, nïëu
dû tiïëng naâo thò buöåc töi ài!
Tônh Quaách Quên goåi vaâo. Khaách noái:
- Biïín caá lúán!
Röìi quay lûng chaåy, Tônh Quaách Quên goåi theo:
- Múâi khaách úã laåi! Múâi khaách úã laåi!...
Khaách vûâa chaåy vûâa noái:
- Keã heân naây khöng daám àuâa vúái caái chïët!
Àiïìn Anh noái:
- Khöng sao! Xin haäy noái tiïëp!
Khaách noái:
- Ngaâi khöng nghe noái loaâi caá lúán sao?
Lûúái khöng buãa àûúåc noá. Cêu khöng keáo àûúåc noá. Nhûng nïëu
noá mùæc caån thò loaâi kiïën tyá teåo kia cuäng xêu xeá noá àûúåc. Nûúác Tïì
vúái ngaâi giöëng nhû biïín vúái caá lúán vêåy. Ngaâi coân nûúác Tïì thò êëp
Tiïët naây coá kïí chi? Nhûng nïëu nûúác Tïì mêët thò duâ thaânh Tiïët naây
coá xêy àuång trúâi cuäng vö ñch.
Tônh Quaách Quên Àiïìn Anh tónh ngöå àaáp:
- Phaãi!


Ngö Nguyïn Phi 26

Röìi boã yá àõnh xêy dûång thaânh Tiïët.

LÚÂI BAÂN:

Àêy laâ àoaån vùn noái vïì nghïå thuêåt thuyïët phuåc. Ba tiïëng
"Biïín caá lúán" chûa àuã yá nghôa muöën noái, nhûng öng khaách phaãi noái
vêåy àïí gêy sûå toâ moâ cuãa ngûúâi nghe. Àoá laâ àiïìu tiïn quyïët. Kïë àïën
öng khaách quay lûng chaåy caâng laâm tùng thïm sûå chuá yá, àoá laâ àiïìu
thûá nhò àïí "hêëp dêîn" ngûúâi nghe. Kïët quaã Àiïìn Anh phaãi boã yá àõnh
xêy thaânh Tiïët.
Trïn phûúng diïån lõch sûã, ta biïët, êëp Tiïët laâ àêët phong cuãa
vua Tïì cho Tûúáng Quöëc Àiïìn Anh. Ta coá thïí hònh dung àoá laâ möåt
quöëc gia trong möåt quöëc gia. Xêy thaânh kiïn cöë àïí chöëng giùåc cuäng
khöng àïën nöîi phung phñ; nhûng chó laâm riïng cho möåt êëp Tiïët
thöi, thò àoá laâ "vò nhaâ" chûá khöng phaãi "vò nûúác". Xêy riïng cho êëp
phong cuãa mònh maâ hao töën cuãa ngûúâi dên, thêm laåm cöng quyä,
khöng mang tñnh toaân diïån vaâ quöëc phoâng thò bêët lúåi àuã àiïìu:
Triïìu àònh seä nghi kyå öng, dên chuáng seä khöí cûåc vò öng... Lúâi öng
khaách thuyïët Àiïìn Anh nhùçm vaâo chöî naây.
Sau khi Àiïìn Anh mêët, Àiïìn Vùn laâ con lïn nöëi nghiïåp àûúåc
vua Tïì phong laâ Maånh Thûúâng Quên, êëp Tiïët vêîn laâ êëp phong nhû
cuä.



11. THÏË NAÂO LAÂ ÙN TRÖÅM

Nûúác Tïì coá hoå Quöëc laâ àõch phuá.
Nûúác Töëng coá hoå Hûúáng laâ bêìn cuâng. Hoå Hûúáng àïën hoåc caách
laâm giaâu cuãa hoå Quöëc. Hoå Quöëc noái:
- Töi gioãi vïì nghïì tröåm. Tröåm nùm àêìu thò àuã ùn, àïën nùm
hai thò giaâu coá, nùm thûá ba thò àaåi phuá. Nhúâ cuãa caãi dû thûâa töi
múái giuáp àûúåc ngûúâi ngheâo khöí.
Hoå Hûúáng nghe vêåy mûâng lùæm, beân vïì laâm nghïì tröåm cùæp.
Ngaây naâo hoå Hûúáng cuäng rònh moâ chûåc àuåc tûúâng khoeát vaách,
chùèng may bõ ngûúâi ta bùæt àûúåc, boã tuâ vaâ gia saãn bõ tõch biïn. Hoå
Hûúáng rêët àau khöí. Ra tuâ, öng àïën nhaâ hoå Quöëc traách hêån. Hoå
Quöëc hoãi:
- Öng ùn tröåm thïë naâo noái töi nghe?
Hoå Hûúáng thuêåt laåi viïåc laâm cuãa mònh. Hoå Quöëc nghe xong
giaãng cho öng nghe: Trúâi coá böën muâa, àêët coá vêåt saãn. Nhúâ àoá maâ
ruöång vûúân maâu múä töët tûúi, töi thu hoaåch noá, chêët thaânh kho
àuån. Laåi nûäa, úã trïn böå töi ùn tröåm cêìm thuá, úã dûúái nûúác töi ùn
tröåm caá töm àïìu laâ saãn vêåt cuãa Trúâi Àêët, chûá àêu phaãi cuãa riïng
ai? Ùn tröåm cuãa Trúâi Àêët khöng bõ tai vaå. Coân öng ùn tröåm taâi saãn
cuãa tû nhên têët nhiïn phaãi mùæc töåi, coân traách ai àûúåc?
Hoå Hûúáng nghe röìi loâng vêîn nghi hoùåc, beâm tòm túái möåt võ
tiïn sinh àïí thónh giaáo. Tiïn sinh giaãng giaãi nhû lúâi hoå Quöëc.

LÚÂI BAÂN:

Àoaån vùn trïn cuãa nhaâ tû tûúãng Liïåt Ngûå Khêëu, duâng lúâi êín
duå àïí noái rùçng cuöåc söëng thûúâng nhêåt cuãa möîi ngûúâi laâ phaãi chùm
lao àöång. Moåi saãn vêåt do con ngûúâi taåo ra, göëc gaác cuãa noá vêîn coá
sùén trong thiïn nhiïn, coá àiïìu ngûúâi ta coá chõu laâm viïåc hay khöng


Ngö Nguyïn Phi 28

maâ thöi. Ta àïí yá, cêy cöëi àûáng möåt chöî maâ vêîn söëng àûúåc laâ vò
trong àêët coá chêët böí dûúäng cho cêy cöëi, nhûng rïí cêy phaãi "chõu"
laâm viïåc huát chêët böí vaâo. Hoa laá coá àuã maâu xanh, höìng, tñm, baåch
laâ do trong khöng khñ coá chêët böí dûúäng, hoa laá coá tiïëp nhêån nhûäng
chêët àoá hay khöng. Trong nûúác söng, nûúác biïín, nûúác ao höì... Coá vö
vaân loaâi thuãy töåc thò nûúác coá chêët böí dûúäng. Moåi loaâi cuâng tranh
söëng àïìu phaãi laâm viïåc. Hoå Quöëc noái viïåc "ùn tröåm" laâ noái theo
nghôa boáng, Hûúáng hiïíu theo nghôa àen.
Àoåc lõch sûã thúâi Xuên Thu ta thêëy, hoå Quöëc laâ quan thûúång
khanh cuãa Tïì, giaâu coá khaác gò möåt tiïíu vûúng laåi chùm lo laâm viïåc
vaâ coá loâng tûâ thiïån. ÚÃ Töëng coá hoå Hûúáng (àiïín hònh nhû Hûúáng
Thuá) cuäng laâ möåt àaåi phu chuyïn vïì mùåt quöëc chñnh, suöët àúâi öng
chuyïn nghiïn cûáu vïì thuêåt an dên. Hûúáng Thuá khöng àïí yá àïën
gia caãnh cuãa mònh, suöët àúâi hïët Têën laåi sang Súã, gia caãnh cú cûåc.
ÚÃ àêy taác giaã noái vïì nguå ngön. Rêët tiïëc hoå Hûúáng khöng hoãi
roä caách ùn tröåm thïë naâo trûúác khi haânh àöång.
Ngaây nay, phûúng tiïån, àêët àai... Coân döìi daâo maâ vêîn coá
ngûúâi khöng chõu laâm viïåc, chó mong "möåt àïm ùn tröåm bùçng ba
nùm laâm", coá àaáng buöìn khöng.



12. MAÅO BIÏÅN CÛÁU TRI KYÃ

Maåo Biïån nûúác Tïì laâ thûåc khaách cuãa Tônh Quaách Quên Àiïìn
Anh, Biïån coá nhiïìu têåt xêëu nhûng laåi àûúåc Tônh Quaách Quên yïu
vò. Thûåc khaách trong nhaâ ai nêëy khöng vui liïìn xuám laåi can, kïí caã
Maånh Thûúâng Quên Àiïìn Vùn (con cuãa Àiïìn Anh). Tônh Quaách
Quên nöíi giêån noái:
- Caác ngûúi chïët ài àûâng phaá nhaâ ta! Dêîu sau naây ta coá vò
Maåo Biïån laâm hû haåi ta vêîn cûá laâm!
Röìi cho Maåo Biïån úã phoâng nhêët, bùæt con trûúãng mònh phaãi
hêìu haå, cúm nûúác möîi ngaây ba lêìn. Vaâi nùm sau, Tïì Uy Vûúng
mêët, Tïì Tuyïn Vûúng thay. Tuyïn Vûúng rêët gheát Tônh Quaách
Quên. Khöng bao lêu Tônh Quaách Quên bõ baäi chûác Tïí tûúáng, trúã
vïì êëp Tiïët úã vúái Maåo Biïån. Sau àoá Maåo Biïån xin gùåp Tïì Tuyïn
Vûúng. Tônh Quaách Quên noái:
- Tuyïn Vûúng gheát Àiïìn Anh möî. Tiïn sinh àïën àoá ùæt chïët!
Maåo Biïån cûúâi buöìn:
- Maåo Biïån naây vöën khöng muöën söëng. Cûá àïí töi ài.
Maåo Biïån túái gùåp vua Tïì, Tïì Tuyïn Vûúng giêån, coá yá muöën
giïët öng ta, hoãi:
- Ta nghe, ngûúi àûúåc Tônh Quaách Quên yïu quyá, noái gò cuäng
nghe phaãi khöng?
Maåo Biïån àaáp:
- Yïu quyá thò coá, coân nghe thò khöng.
Vua gùçn:
- Coá gò laâm bùçng chûáng?
Maåo Biïån noái:


Ngö Nguyïn Phi 30

- Coá àoá! Höìi Àaåi vûúng coân laâ Thaái tûã, Biïån töi coá baão vúái
Tônh Quaách Quên: "Thaái tûã coá tûúáng bêët nhên, maá phõ mùæt hñp
giöëng nhû àêìu heo luöåc, haäy phïë ài, àïí lêåp cöng tûã Giao Sû (con baâ
Vïå Cú)". Tônh Quaách Quên khoác, noái: "Töi khöng nhêîn têm laâm
viïåc àoá àûúåc!". Àaåi vûúng nghô xem, nïëu Tônh Quaách Quên nghe
lúâi töi thò àêu coá ngaây höm nay? Coân möåt chuyïån nûäa, Tïí tûúáng
Chiïu Dûúng cuãa Súã muöën àem êëp phong cuãa mònh röång gêëp mêëy
lêìn êëp Tiïët àïí àöíi lêëy êëp Tiïët, töi xuái nïn àöíi, Tônh Quaách Quên
than: "ÊËp Tiïët laâ cuãa tiïn vûúng phong cho. Bêy giúâ tuy bõ chuáa
cöng gheát boã, nhûng nïëu àem àöíi ài, thò khi xuöëng suöëi vaâng, biïët
traã lúâi sao vúái tiïn vûúng àêy? ". Àoá laâ bùçng chûáng.
Tïì Tuyïn Vûúng nghe vêåy caãm àöång noái:
- Tônh Quaách Quên àöëi vúái quaã nhên töët nhû vêåy û? Quaã
nhên coân treã khöng hiïíu àûúåc viïåc àúâi. Tiïn sinh coá thïí vò quaã
nhên maâ vúâi Tônh Quaách Quên vïì triïìu àûúåc khöng?
Maåo Biïån àaáp:
- Xin tuên mïånh!
Tônh Quaách Quên mùåc aáo, àöåi maäo mang kiïëm baáu, têët caã
àïìu cuãa tiïn vûúng ban cho, vïì triïìu gùåp Tuyïn Vûúng. Tuyïn
Vûúng xin löîi röìi múâi öng laâm Tûúáng Quöëc. Öng tûâ chöëi maäi khöng
àûúåc beân nhêån lúâi.
Ngûúâi ta khen Maåo Biïån àõa võ tuy thêëp heân nhûng vêîn vui
veã, sùén saâng cûáu àûúåc ên nhên tri kyã trong luác hoaån naån.

LÚÂI BAÂN:

Maåo Biïån coá nhiïìu têåt xêëu nhûng khöng roä laâ têåt gò. Coá àiïìu,
ngûúâi dõ têåt nhiïìu khi hay coá dõ taâi. Boån thûåc khaách deâm pha Maåo
Biïån vúái Àiïìn Anh coá leä vò nhaän quan cuãa hoå khöng thêëy àûúåc caái
hay cuãa Maåo Biïån. Bao nhiïu khaách àïìu gheát Maåo Biïån, chó riïng
Àiïìn Anh nhêån Maåo Biïån laâm tri kyã, thò Àiïìn Anh vêîn coá chöî hún
ngûúâi. Chó coá anh huâng múái biïët àûúåc anh huâng.



Àiïìn Anh bõ thêët suãng. Bao nhiïu thûåc khaách khöng ai hiïën
kïë gò àïí giuáp Àiïìn Anh. Chó coá MaÏo Biïån caã gan gùåp Tuyïn
Vûúng. Chuáng ta ngaåc nhiïn khi vua hoãi: "Ta nghe, ngûúi àûúåc
Tônh Quaách Quên yïu quyá noái gò cuäng nghe phaãi khöng? ". Cêu hoãi
laâ "truáng yá" Maåo Biïån röìi. Maåo Biïån liïìn dêîn nhûäng àiïìu Àiïìn Anh
khöng nghe mònh. Möåt cêu maâ Maåo Biïån noái gêìn nhû chûãi Tuyïn
Vûúng: "Thaái Tûã coá tûúáng bêët nhên, maá phõ mùæt hñp giöëng nhû àêìu
heo luöåc". Trong trûúâng húåp naây, Maåo Biïån caâng quaá lúâi caâng töët
cho Àiïìn Anh.
Giaã nhû Tuyïn Vûúng khöng hoãi cêu àoá, maâ hoãi möåt cêu naâo
khaác bêët kyâ, vñ duå cêu: "Tïn Maåo Biïån kia, ngûúi àïën àêy xin xoã
cho Àiïìn Anh aâ? "hoùåc: "Cuát ngay! Ta seä cùæt lûúäi quên thuyïët
khaách"... thò Maåo Biïån coá thuyïët phuåc àûúåc khöng? Viïåc êëy khöng
xaãy ra, nhûng ta daám quaã quyïët rùçng "àûúåc"! Laâ vò, nhûäng ngûúâi
ùn noái gioãi thò bêët kyâ cêu naâo hoå cuäng coá taâi àïí traã lúâi.
Vaã laåi, theo sûã, Tïì Tuyïn Vûúng laâ möåt öng vua coá nhiïìu àûác
tñnh laå. Rêët thñch vui thuá, laåi cuäng thñch baân luêån vïì vùn hoåc, triïët
hoåc. Tïì Maåo Biïån laâ tay gan daå, mûu trñ àaä khöng phuå loâng Àiïìn
Anh. Àiïìu naây cho ta möåt baâi hoåc kinh nghiïåm, khöng nïn àaánh
giaá ai möåt caách vöåi vaâng, àaä kïët baån vúái ai thò phaãi àem hïët loâng
thaânh ra maâ àöëi xûã vúái hoå. Trong àúâi chó cêìn möåt viïåc laâm cao caã
vaâ àuáng chöî cuäng àuã buâ vaâo trùm ngaân lêìn mònh àaä nhúâ àúä hoå...


Ngö Nguyïn Phi 32

13. TÑN LÙNG QUÊN KÏËT BAÅN

Tñn Lùng Quên laâ cöng tûã Nguåy Vö Kyå (ngûúâi hoaâng töåc), vöën
laâ ngûúâi coá têm höìn cao khiïët, nhên hêåu, tñnh thiuâch chiïu hiïìn
àaäi sô, khöng phên biïåt giaâu ngheâo, thûúâng lêëy lïî àïí giao tiïëp vúái
keã sô.
Nûúác Nguåy coá keã êín sô tïn laâ Hêìu Doanh, tuöíi àaä 70, nhaâ
ngheâo, laâm nghïì giûä cûãa thaânh Di Mön úã Àaåi Lûúng. Nguåy cöng tûã
nghe tiïëng, tòm àïën kñnh cêín kïët giao. Loâng cöng tûã chñ thaânh
khiïën Hêìu Doanh khöng thïí tûâ chöëi.
Hêìu Doanh giúái thiïåu vúái cöng tûã möåt ngûúâi möí heo úã chúå tïn
laâ Chu Húåi. Nguåy cöng tûã vêîn thaânh têm lui túái thùm viïëng Chu
Húåi, Húåi chûa tûâng àaáp lïî, cöng tûã khöng hïì coá yá phiïìn.
Ngaây kia, nhaâ cöng tûã coá àùåt tiïåc múâi caác tên khaách. Cöng tûã
tûå mònh àaánh xe múâi Hêìu Doanh, röìi vaâo chúå àoán Chu Húåi. Giûäa
tiïåc àöng àaão moåi ngûúâi cao quyá, hoaâng thên quöëc thñch, Tïí tûúáng,
àaåi phu, tûúáng quên, phu nhên, kiïìu nûä voång töåc... Cöng tûã vêîn
xem Hêìu Doanh vaâ Chu Húåi laâ thûúång khaách. Nhiïìu ngûúâi thêëy
vêåy chûãi thêìm Hêìu Doanh vaâ Chu Húåi.
Bêëy giúâ nûúác Têìn sai Àaåi tûúáng Vûúng Haåt àem quên vêy
kñn Haâm Àan cuãa Triïåu àaánh phaá suöët ngaây àïm. Tûúáng quöëc cuãa
Triïåu laâ Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng cûá lùm le àêìu haâng.
Trûúác nay Triïåu Thùæng vöën kïët thên vúái Tñn Lùng Quên (Nguåy Vö
Kyå), laåi quen biïët vúái vua Nguåy laâ An Ly Vûúng. Triïåu Thùæng sai
sûá giaã sang Nguåy vûúng mûúån quên. Vua Nguåy sai tûúáng Têën Bó
àem 10 vaån quên sang cûáu Triïåu. Vua Têìn biïët vêåy hùm:
- Nûúác naâo cûáu Triïåu ta diïåt nûúác àoá.
Nguåy Vûúng nghe vêåy caã súå, liïìn ra lïånh cho Têën Bó aán binh
bêët àöång úã Nghiïåp Haå. Coân Tñn Lùng Quên Nguåy Vö Kyå vöën coá möëi



giao tònh thêm àêåm vúái Bònh Nguyïn Quên, nïn öng cöë vaâo triïìu
cöë thuyïët phuåc vua Nguåy tiïën quên. Vua Nguåy quyïët khûúác tûâ.
Tñn Lùng Quên àau àúán khöng biïët laâm caách naâo àïí giuáp baån
mònh, liïìn noái vúái àaám thûåc khaách:
- Caác võ coá vò ta maâ hy sinh cûáu Triïåu khöng?
Caã ngaân tên khaách àïìu hûúãng ûáng lúâi hiïåu triïåu àoá.
Tñn Lùng Quên dêîn àaám thûåc khaách ài ngang qua Di Mön,
gheá laåi thùm Hêìu Doanh, Hêìu Doanh noái:
- Chuác cöng tûã cöë gùæng. Doanh naây giaâ röìi khöng theo cöng tûã
àûúåc.
Thêëy Hêìu Doanh khöng noái gò thïm, Tñn Lùng Quên tûâ giaä
ra ài loâng buöìn vêín vú. Ài àûúåc mêëy dùåm, Tñn Lùng Quên chúåt
nghô àiïìu gò àoá, beân quay laåi, thêëy Hêìu Doanh àûáng trûúác cûãa àoán
mònh. Hêìu Doanh móm cûúâi noái:
- Töi àoaán cöng tûã thïë naâo cuäng trúã laåi.
Vö Kyå (Tñn Lùng Quên) hoãi:
- Sao biïët?
Hêìu Doanh noái:
- Cöng tûã àaäi Doanh naây rêët hêåu. Giúâ naây cöng tûã vaâo núi
nguy hiïím maâ Doanh naây khöng coá möåt yá kiïën gò, têët cöng tûã seä
giêån, nïn trúã laåi hoãi cho ra leä? !
Vö Kyå noái:
- Töi ngúâ rùçng àaäi tiïn sinh coá àiïìu gò sú soát nïn tiïn sinh
múái giêån maâ gheát boã, vò thïë töi quay laåi hoãi cho biïët.
Hêìu Doanh noái:
- Cöng tûã nuöi ba ngaân thûåc khaách àaä vaâi chuåc nùm röìi thïë
maâ khöng coá võ naâo nghô ra diïåu kïë. Cöng tûã vaâ àaám thûåc khaách
liïìu maång xöng vaâo traåi Têìn coá khaác naâo neám thõt cho höí àoái? Coá
phaãi trûúác àêy cöng tûã coá ún vúái Vûúng Phi Nhû Cú khöng?


Ngö Nguyïn Phi 34

Tñn Lùng Quên chúåt nhúá ra... Liïìn quay vïì thaânh Nguåy gùåp
Vûúng Phi Nhû Cú, nhúâ Vûúng Phi lêëy cùæp binh phuâ àûa cho mònh
röìi tûác töëc trúã laåi gùåp Hêìu Sinh (tûác Hêìu Doanh), Hêìu Sinh noái:
- Tûúáng ngoaâi mùåt trêån coá thïí khöng tuên theo mïånh vua.
Cöng tûã phaãi múâi Chu Húåi múái àûúåc.
Tñn Lùng Quên cuâng Hêìu Doanh àïën gùåp Chu Húåi. Húåi noái:
- Töi laâ àûáa möí heo úã chúå, thên phêån heân haå, bêëy lêu àöåi ún
cöng tûã haå cöë. Súã dô Húåi töi khöng noái lúâi ún nghôa vuån vùåt laâ àúåi
àïën luác naây àêy.
Hêìu Doanh noái:
- Binh hung chiïën nguy! Doanh naây àaä giaâ khöng ài cuâng
cöng tûã àûúåc. Khi cöng tûã túái trêån, úã àêy Doanh naây xin lêëy caái
chïët àïí taå ún cöng tûã.
Ba ngûúâi baái biïåt nhau. Tñn Lùng Quên àïën Nghiïåp Haå cuâng
vúái Chu Húåi vaâo yïët kiïën laäo tûúáng Têën Bó. Tñn Lùng Quên noái:
- Àaåi vûúng thêëy tûúáng quên mêëy mûúi nùm dêìm sûúng daäi
gioá cûåc khöí vïì binh nghiïåp, nay sai Vö Kyå àïën cêìm quên thay cho
laäo tûúáng.
Noái röìi àûa binh phuâ ra, hai bïn so, ùn khúáp nhau. Nhûng
Têën Bó noái:
- Laâm tûúáng ngoaâi mùåt trêån coá luác vò tònh thïë maâ khöng tuên
theo mïånh vua, tuy rùçng cöng tûã coá binh phuâ naây nhûng haäy chúâ ñt
höm, töi laâm söí saách vaâ cho ngûúâi vïì hoãi laåi nhaâ vua lêìn nûäa.
Tñn Lùng Quên noái:
- Cûáu binh nhû cûáu lûãa. Thaânh Haâm Àan àang khùæc khoaãi
tûáng giêy phuát leä naâo phaãi chúâ tin ài tin laåi?
Chu Húåi heát:
- Nguyïn soaái khöng tuên theo mïånh vua, yá muöën laâm phaãn
chùng?
Noái röìi lêëy duâi sùæt àêåp àêìu Têën Bó chïët ngay.



Tñn Lùng Quên cuâng Chu Húåi àoaåt lêëy binh quyïìn, àaánh vaâo
traåi Têìn. Tûúáng Têìn laâ Vûúng Haåt àaåi baåi, keáo taân quên chaåy vïì
Haâm Cöëc quan àoáng kñn cûãa aãi. Cöng tûã Nguåy Vö Kyå cûáu àûúåc
nûúác Triïåu, danh tiïëng lêîy lûâng.

LÚÂI BAÂN:

Vaâo cuöëi thúâi chiïën quöëc nhiïìu öng hoaâng thên hay nhûäng
quan laåi cao cêëp nhûng treã trung, thûúâng hay múã cûãa àïí àoán tên
khaách nhû: úã Tïì coá Maånh Thûúâng Quên Àiïìn Vùn, úã Triïåu coá Bònh
Nguyïn Quên Triïåu Thùæng, úã Súã coá Xuên Thên Quên Hoaâng Yïët.
Àoá laâ chûa kïí nhûäng tïn vö laåi, con buön nhû Lao AÁi, Laä Bêët Vi úã
Têìn. Thûåc khaách cuãa hoå coá àïën ba ngaân! Àaám thûåc khaách êëy bu
baám vaâo caác öng hoaâng thên ùn úã àïën mûúâi mêëy nùm.
Cöng tûã Nguåy Vö Kyå (Tñn Lùng Quên) laâ trang cöng tûã tuyïåt
vúâi.
Thûåc khaách cuãa öng ta hêìu hïët laâ nhûäng ngûúâi coá duäng khñ.
Cûá xem viïåc ngaân khaách àoá xung phong cuâng Tñn Lùng Quên ài
àaánh baåo Têìn, àuã hiïíu. Súã dô àûúåc nhû vêåy laâ nhúâ Tñn Lùng Quên
àöëi xûã vúái hoå hïët loâng. Àiïín hònh nhû Hêìu Doanh, Chu Húåi. Hêìu
Doanh laâ öng giaâ giûä cöíng thaânh Di Mön, Chu Húåi laâ anh chaâng
möí heo úã chúå. Hoå söëng nhû nhûäng keã vö danh. Àõa võ cuãa hoå thêëp
heân, nhûng khñ tiïët vaâ phêím chêët cuãa hoå chûa hùèn àaä thêëp.
Vua Nguåy hûáa giuáp quên cho Triïåu, nhûng vò súå Têìn maâ
khöng daám têën binh. Nguåy Vö Kyå thuyïët phuåc thïë naâo cuäng khöng
xong. Àaám mön khaách cuãa cöng tûã khöng ai coá mûu kïë gò. Cuöëi
cuâng, cöng tûã vaâ àaám mön khaách àaânh phaãi ài liïìu maång vúái Têìn.
Thûã hoãi ba ngaân khaách so vúái 15 vaån quên Têìn khaác naâo neám thõt
vaâo miïång thuá dûä? Bêëy giúâ Hêìu Doanh múái baây diïåu kïë. Nguyïn
naâng Nhû Cú (vúå vua Nguåy) trûúác àêy coá möåt möëi thuâ vúái keã giïët
cha mònh. Möëi thuâ êëy cho àïën vua Nguåy cuäng traã khöng àûúåc. Thïë
maâ Nguåy Vö Kyå giuáp naâng traã thuâ àûúåc. Viïåc êëy ñt ngûúâi biïët. Dêîu
biïët chûa chùæc ai nghô ra àûúåc diïåu phaáp sau àoá. Hêìu Doanh àaä
baây cho Vö Kyå vaâo thaânh nhúâ Nhû Cú tröåm binh phuâ àïí sai khiïën


Ngö Nguyïn Phi 36

tûúáng Têën Bó. Öng coân cho biïët thïm, coá thïí Têën Bó khöng giao
binh quyïìn. Vêåy thò laâm caách naâo? Chu Húåi laâ ngûúâi möí heo úã chúå,
coá sûác khoãe töët laåi gan daå. Sûã noái: "Tñn Lùng Quên haå mònh kïët
thên vúái Chu Húåi, tûâng giuáp àúä cho Chu Húåi, nhûng Húåi chûa bao
giúâ noái àûúåc möåt tiïëng caám ún, Tñn Lùng Quên khöng àïí têm àïën
viïåc àoá". Giúâ naây Chu Húåi vò nghôa maâ ài laâm viïåc lúán. Chu Húåi
giïët Têën Bó àïí àoaåt binh quyïìn. Tñn Lùng Quên keáo 10 vaån binh
Nguåy ài àaánh giùåc Têìn. giaãi vêy cho Haâm Àan!
Taåi sao Hêìu Doanh noái: "Khi cöng tûã túái trêån, úã àêy Doanh
naây lêëy caái chïët àïí taå ún cöng tûã"? Cêu noái àoá coá hai nghôa. Theo
ngaây xûa, ngûúâi ta kïët thên vúái nhau, coá viïåc gò troång àaåi maâ hoå
khöng giuáp àûúåc, thò ngûúâi khöng giuáp àûúåc phaãi tûå saát àïí linh
höìn yïím trúå ngûúâi kia. Coân möåt nghôa nûäa: Hêìu Doanh àaä baây cho
Nguåy Vö Kyå möåt viïåc phaåm phaáp coá töåi vúái triïìu àònh. Töåi êëy xûã tûã
caã hoå cuäng khöng àuã. Nïn Hêìu Doanh phaãi tûå saát. Caái chïët àoá coân
chïët thay cho Vö Kyå nûäa. Tñn Lùng Quên quaã thêåt tuyïåt vúâi múái coá
nhûäng ngûúâi baån nhû vêåy.



14. ÀEÅP VAÂ XÊËU

Möåt höm thêìy Dûúng Chu ài qua nûúác Töëng truá taåm úã möåt
khaách àiïëm. Öng chuã àiïëm coá hai baâ vúå. Möåt baâ rêët àeåp vaâ möåt baâ
rêët xêëu. Thïë nhûng baâ xêëu àûúåc chöìng yïu quyá hún. Dûúng Chu
hoãi duyïn cúá, öng chuã àaáp:
- Ngûúâi àeåp tûå cho mònh àeåp, töi chùèng thêëy àeåp chöî naâo.
Coân ngûúâi xêëu tûå cho mònh laâ xêëu, töi chùèng thêëy xêëu chuát naâo.
Dûúng Chu quay laåi noái vúái àïå tûã:
- Caác con thêëy àoá, mònh laâm àûúåc viïåc töët, chúá nïn khoe mònh
laâ töët, thò àïën núi naâo laåi khöng àûúåc ngûúâi ta yïu quyá?

LÚÂI BAÂN:

Thûúâng têm lyá ngûúâi thñch khoe nhûäng gò mònh àùæc yá hún
ngûúâi: Khoe giaâu, khoe gioãi, khoe àeåp... àoá laâ nguyïn cúá àïí gêy bêët
maän cho nhûäng ngûúâi xung quanh. Nhûäng caái àùæc thïë, àùæc võ àoá
cuäng giöëng nhû nhuåy hoa, àïën luác khai hûúng múái toaát, nhuåy múái
löå ra, vaâ ngûúâi ta múái chuá yá àïën. Hoa khöng thïí cûúäng khai àûúåc.
Cuäng nhû caái taâi, caái àeåp caái giaâu tûå mònh phúi baây ra têët phaãi coá
taác duång ngûúåc. Tuåc ngûä coá cêu: "Caái nïët àaánh chïët caái àeåp". Àún
giaãn nhû thïë nhûng khöng phaãi ai cuäng aáp duång àûúåc noá.


Ngö Nguyïn Phi 38

15. CAÁI GHEN CUÃA NAÂNG TRÕNH TUÅ

Súã Hoaâi Vûúng laâ öng vua àa tònh nhûng rêët ngu döët vïì viïåc
trõ nûúác. Vua coá möåt aái phi laâ Trõnh Tuå, àeåp nhûng hiïím àöåc vaâ
tham lam.
Súã Hoaâi Vûúng tiïën cung möåt nûä nhên nhan sùæc chim sa caá
lùån. Nûä nhên êëy nïët na àùçm thùæm ai cuäng yïu mïën. Trõnh Tuå
thûúâng lui túái viïëng thùm naâng, biïëu tùång naâng ngoåc ngaâ chêu
baáu, may cho naâng vö söë xiïm y löång lêîy.
Möåt höm Trõnh Tuå noái vúái myä nhên:
- Àaåi vûúng rêët gheát ngûúâi thúã húi vaâo mònh.
Myä nhên àiïëng loâng hoãi:
- Thïë thò phaãi laâm sao? Xin chõ giuáp em vúái!
Trõnh Tuå noái:
- Muöën vêåy thò khi gêìn vua em haäy kheáo leáo che muäi laåi.
Myä nhên nghe theo kïë êëy.
Möåt thúâi gian sau vua gheá cung thùm Trõnh Tuå. Trõnh Tuå
liïåu chûâng nhaâ vua tin mònh, liïìn noái:
- Ngoåc thïí bïå haå coá muâi hûúng cao quyá nhû thïë naây maâ "tên
nhên" cuãa bïå haå noái rùçng bïå haå höi nhû chuöåt xaå, thïë coá àaáng hêån
khöng?
Súã Hoaâi Vûúng nhúá ra, naâng myä nhên noái chuyïån vúái mònh,
thûúâng lêëy tay che muäi. Súã Hoaâi Vûúng tûác giêån heát vang nhû sû
tûã!
Nhaâ vua liïìn truyïìn lïånh cho nöåi thõ löi myä nhên ra xeão muäi,
loác thõt haânh hònh cho àïën chïët.



LÚÂI BAÂN:

Noái vïì ghen thò thiïn hònh vaån traång caách ghen. Coá ngûúâi
ghen bùçng caách cho ngûúâi phuåc kñch àïí àaánh àêåp, àêm cheám, cho
ngûúâi taåt nûúác àöåc, nûúác bêín vaâo mùåt. Caái ghen cuãa Trõnh Tuå múái
thêåt coá "nöåi cöng thêm hêåu". Trûúác nhêët Trõnh Tuå lêëy loâng myä
nhên, cöë laâm cho myä nhên tin mònh, röìi baây kïë àöåc àïí "hoáa giaãi".
Àöåc kïë cuãa Trõnh Tuå trún tru, coá lyá nhû thïë, ai maâ khöng
lêìm! Chó àaáng traách Súã Hoaâi Vûúng, öng vua nöíi tiïëng laâ hön aám
cuãa thúâi chiïën quöëc. Sao vua khöng kïu myä nhên ra tra hoãi? Sao
khöng tûå mònh nghe coá muâi hûúng hay muâi höi? Sao khöng chõu
hiïíu Trõnh Tuå laâ thûá phi trong cung vua Súã laåi ài tû thöng vúái sûá
Têìn, triïìu àònh laåi khöng ai biïët?
Ngaây xûa, nhiïìu myä nhên rêët súå bõ tiïën cung. Gûãi thên vaâo
núi àoá coá khaác naâo caánh hoa tröi giaåt trïn doâng nûúác.


Ngö Nguyïn Phi 40

16. CÖËT CAÁCH CUÃA MÖÅT NHÊN TAÂI

Triïåu Xa ngûúâi nûúác Triïåu laâ nhên viïn ài thu thuïë. Möåt
höm Triïåu Xa vaâo thu thuïë nhaâ Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng,
tïn quaãn lyá cuãa Bònh Nguyïn Quên yã mònh laâ keã coá thên thïë nhêët
àõnh khöng chõu nöåp thuïë. Triïåu Xa beân giïët tïn quaãn lyá àoá. Bònh
Nguyïn Quên toan giïët Triïåu Xa. Triïåu Xa noái:
- Ngaâi laâ quyá cöng tûã cuãa Triïåu, khöng lyá yã mònh laâ ngûúâi
thên khöng coi pheáp nûúác vaâo àêu? Quöëc phaáp maâ mêët hiïåu lûåc thò
thïë nûúác suy yïëu. Nûúác khaác thêëy vêåy àem quên àïën àaánh phoãng
nûúác Triïåu coá giûä àûúåc khöng? Nûúác Triïåu maâ mêët thò àêët Bònh
Nguyïn Quên cuäng khöng coân. Ngaâi laâ hoaâng thên caâng giûä àûúåc
pheáp cöng, caâng laâm gûúng cho thiïn haå, coá nhû thïë trïn dûúái múái
cöng bònh, àêët nûúác múái phuá cûúâng.
Bònh Nguyïn Quên nghe Triïåu Xa noái chúåt tónh ngöå vaâ cho
Triïåu Xa laâ bêåc hiïìn taâi, beân giúái thiïåu vúái nhaâ vua. Vua phong
Triïåu Xa laâm quan nùæm troån quyïìn thu thuïë caã nûúác. Nhúâ àûác
tñnh liïm khiïët vaâ cöng bònh cuãa Triïåu Xa, kho àuån cuãa nûúác àêìy
àuã, nhaâ nhaâ no êëm.

LÚÂI BAÂN:

Caái thoái cêåy thïë yã thên dûúâng nhû thúâi naâo vaâ núi naâo cuäng
coá. Nûúác naâo cuäng coá tham voång trûâ diïåt noá ài, nhûng àiïìu àoá thêåt
kho. Phong khñ cuãa nûúác nhaâ saáng suãa, luêåt phaáp nghiïm minh,
dên trñ múã mang thò naån höëi maåi, cûãa quyïìn tûå nhiïn giaãm ài, vò
luác êëy möîi caá nhên àïìu yá thûác àûúåc böín phêån vaâ traách nhiïåm cuãa
mònh.
Qua truyïån naây ta biïët, coá leä tûâ luác Bònh Nguyïn Quên Triïåu
Thùæng cho mònh laâ quan cao cêëp (Tûúáng Quöëc) trong triïìu dung
tuáng cho àaám böå haå laâm àiïìu ngûúåc vúái pheáp nûúác, búãi vêåy tïn



quaãn lyá múái khöng chõu nöåp thuïë. Triïåu Xa vò pheáp nûúác múái giïët
tïn quaãn lyá cuãa Tûúáng Quöëc, viïåc êëy tuy quaá quyïìn nhûng khöng
sai nguyïn tùæc. Trûúác àoá coá ngûúâi noái: "Loaån tùåc cuãa nûúác naâo cuäng
laâ loaån tùåc cuãa thiïn haå, ai cuäng coá quyïìn giïët noá".
Triïåu Xa àoâi laåi quyïìn cöng bònh cho dên cho nûúác.


Ngö Nguyïn Phi 42

17. DIÏÅN MAÅO CUÃA MÖÅT TÛÚÁNG TAÂI

Bêëy giúâ Têìn laâ möåt cûúâng quöëc, sai àaåi tûúáng Höì Thûúng
àem quên vêy thaânh ÛÁ Dûå cuãa nûúác Haân giaáp biïn giúái Triïåu.
Nûúác Haân cho ngûúâi cêìu cûáu Triïåu. Caác danh tûúáng cuãa Triïåu ai
nêëy àïìu cho rùçng àõa thïë úã ÛÁ Dûå rêët hiïím hoác maâ binh lûåc cuãa Têìn
thò quaá maånh, khöng thïí cûáu Haân àûúåc. Vua hoãi Triïåu Xa, Triïåu
Xa noái:
- ÛÁ Dûå hiïím vaâ heåp, nïëu cûáu Haân thò ta vaâ Têìn phaãi choåi
nhau, khöng khaác gò hai con chuöåt choåi nhau trong hang. Bïn naâo
gan vaâ maånh thò thùæng.
Vua phong Triïåu Xa laâm tûúáng àem 5 vaån quên ài cûáu Haân.
Triïåu Xa keáo quên ra cûãa Àöng, khoãi kinh thaânh Haâm Àan 30
dùåm haå traåi. Triïåu Xa haå lïånh:
- Keã naâo noái àïën viïåc binh ta cheám àêìu!
Trong khi àoá quên Têìn rêìm röå tiïëp tuåc keáo quên àïën ÛÁ Dûå
laâm nhaâ nhaâ rung chuyïín. Möåt tïn quên biïët viïåc àoá, noái:
- Quên Têìn àöng lùæm, thaânh ÛÁ Dûå lêm nguy trong súám töëi!
Triïåu Xa cho cheám àêìu tïn quên àoá ngay lêåp tûác. Röìi cho àaâo
cöng sûå, àùæp luäy àoáng quên daâi haån úã àoá.
Tûúáng Têìn laâ Höì Thûúng cho quên ài thaám thñnh, Triïåu Xa
bùæt àûúåc möåt tïn, àaäi noá cúm rûúåu no nï röìi thaã ra. Triïåu Xa liïåu
chûâng tïn thaám thñnh kia vïì túái ÛÁ Dûå, liïìn cêëp töëc têën binh. Höì
Thûúng nghe àûúåc liïìn chia möåt nûãa quên tòm quên Triïåu Xa maâ
àaánh.
Bêëy giúâ trong quên Triïåu coá möåt tïn lñnh tïn laâ Hûáa Lõch,
viïët vaâo têëm baãng ghi laâ "Xin Can", àïën quyâ trûúác cûãa dinh dêng
lïn.
Triïåu Xa thêëy laå truyïìn cho vaâo, hoãi:



- Muöën noái gò?
Hûáa Lõch noái:
- Quên Têìn khöng ngúâ quên Triïåu ta àïën àêy. Khi biïët àûúåc
ùæt noá àem àaåi quên àïën vúái khñ thïë ngêët trúâi. Vêåy, Nguyïn Soaái
cêìn phaãi têåp trung quên lûåc laåi, àöåi nguä chónh tïì àïí àúåi noá. Nïëu
khöng laâm vêåy ùæt seä thua!
Triïåu Xa noái:
- Vêng lïånh!
Hûáa Lõch noái:
- Töi àaä phaåm quên lïånh, xin chõu cheám!
Triïåu Xa noái:
- Haäy àúåi lïånh sau.
Khi xuêët trêån, Hûáa Lõch laåi noái:
- Theo binh phaáp ai chiïëm àûúåc àõa lúåi thò thùæng. Hònh thïë úã
ÛÁ Dûå chó coá Bùæc Sún laâ àónh cao maâ tûúáng Têìn khöng biïët chiïëm.
Nguyïn Soaái haäy chiïëm ngay ài.
Triïåu Xa nghe lúâi, sai Hûáa Lõch àem möåt vaån quên lïn chiïëm
àónh Bùæc Sún. Nhúâ vêåy quên Têìn coá àöång tônh gò Hûáa Lõch àïìu
thêëy vaâ duâng cúâ hiïåu baáo cho Triïåu Xa biïët.
Höì Thûúng nöíi giêån àem àaåi quên (10 vaån) têën cöng vaâo traåi
Triïåu. Triïåu Xa àem quên thiïån chiïën ra cûå, vaâ Hûáa Lõch cho quên
trïn nuái traân xuöëng vúái khñ thïë nhû xö non döëc biïín. Quên Têìn àaåi
baåi chaåy tuöët vïì Haâm Dûúng.
Qua trêån naây Hûáa Lõch àûúåc phong laâm Quöëc uáy.

LÚÂI BAÂN:

Triïåu Xa laâ möåt danh tûúáng thúâi àoá. Àúâi binh nghiïåp cuãa öng
chûa bao giúâ biïët baåi. Triïåu Xa duång binh rêët nghiïm, nhiïìu mûu
trñ. Caái viïåc öng haå lïånh: "Ai baân àïën viïåc binh thò cheám", múái
nghe nhû phaãn binh phaáp. Thêåt ra, àoá laâ hû chiïu. Binh sûå baân


Ngö Nguyïn Phi 44

phaãi coá núi coá chöën, khöng phaãi àuång núi naâo cuäng noái. Triïåu Xa
cêëm ngùåt nhû vêåy laâ àïí quên Têìn khöng coá àûúâng moâ. Triïåu Xa
àònh binh vúâ nhû khöng daám gêy sûå vúái Têìn. Tûúáng Têìn cûá nghô
Triïåu Xa súå, nïn khöng àïì phoâng.
Hûáa Lõch chó laâ anh lñnh queân, ai ngúâ àoá laâ möåt nhên taâi
(cuäng giöëng nhû Triïåu Xa trûúác àêy chó laâ möåt nhên viïn thu
thuïë). Hûáa Lõch biïët viïåc binh, can giaán Triïåu Xa maâ khöng súå
chïët. Trong thiïn haå "Àõa hònh" Tön Tûã noái: "Têën bêët cêìu danh,
thoaái bêët trõ töåi, duy nhên thõ baão, nhi lúåi hiïåp vu chuã, quöëc chi baão
daä" (tiïën lïn khöng cêìu danh, lui vïì khöng traánh töåi, vò ngûúâi maâ
baão vïå, maâ laâm lúåi cho nûúác). Hûáa lõch laâ con ngûúâi àoá. Hûáa Lõch
laâm àuáng binh phaáp khiïën möåt tûúáng uy nghiïm laånh luâng nhû
Triïåu Xa phaãi nghe theo.
Triïåu Xa coá taác phong cuãa möåt Nguyïn Soaái àaä àaânh, Hûáa
Lõch laåi caâng coá phong caách cuãa möåt tûúáng lônh. Triïåu Xa vaâ Hûáa
Lõch möîi ngûúâi àïìu coá möåt diïån maåo khaác thûúâng.



18. KHÖNG AI HIÏÍU CON BÙÇNG CHA

Triïåu Xa coá ngûúâi con trai tïn laâ Triïåu Quaát, ngay tûâ beá àaä
àoåc vaâ baân luêån rêët nhiïìu. Triïåu quaát veä trúâi vaåch àêët giaãng giaãi
lung tung, coi thiïn haå khöng ra gò, dêîu böë laâ Triïåu Xa cuäng khöng
bùæt beã àûúåc, nhûng Triïåu Xa vêîn khöng cho laâ phaãi. Triïåu mêîu
thêëy con àûúåc nhû vêåy rêët mûâng, baâ noái:
- Quaã laâ... tûúáng mön xuêët tûúáng!
Triïåu Xa khöng vui, noái:
- Quaát khöng thïí laâm tûúáng àûúåc. Nûúác Triïåu khöng duâng noá
laâ àaåi phuác cho xaä tùæc.
Triïåu mêîu noái:
- Quaát àoåc hïët binh thû, baân rêët thêëu àaáo vïì binh sûå. Thiïn
haå khöng ai bùçng noá, sao baão laâ laâm tûúáng khöng àûúåc?
Triïåu Xa noái:
- Chñnh vò Quaát tûå cho thiïn haå khöng ai bùçng mònh, töi múái
noái rùçng noá laâm tûúáng khöng àûúåc. Viïåc binh cêìm bùçng caái chïët
trong tay, lo lùæng, súå haäi, cêín thêån tûâng bûúác, hoåc hoãi tûâng ngûúâi
maâ vêîn coân nhiïìu sai soát. Thïë maâ Quaát laåi cho laâ dïî daâng. Nïëu noá
àûúåc giûä binh quyïìn thò noá seä tûå yá maâ laâm, do àoá nhûäng kïë hay
khöng loåt vaâo tay noá, chùæc chùæn chuöëc lêëy sûå thaãm baåi.
Triïåu mêîu àem lúâi noái vúái Quaát. Quaát noái:
- Cha nay àaä giaâ nïn nhaát.
Hai nùm sau Triïåu Xa bïånh nùång, trûúác luác lêm chung kïu
Quaát àïën dùån.
- Binh hung chiïën nguy, ngûúâi xûa lêëy àoá laâm rùn. Cha maây
mêëy nùm laâm tûúáng giúâ múái kõp mûâng traánh àûúåc caái nhuåc thua


Ngö Nguyïn Phi 46

trêån. Maây khöng coá taâi laâm tûúáng chúá nïn dêy vaâo caái nghiïåp àoá
maâ laâm haåi nûúác, hû nhaâ, thiïåt dên.
Triïåu Xa laåi dùån vúå:
- Sau naây nïëu vua phong cho noá laâm tûúáng, baâ nïn kïí laåi
nhûäng lúâi cuãa töi vaâ tûâ chöëi. Mêët quên nhuåc nûúác laâ caái töåi rêët lúán.
Vua Triïåu, sau khi Triïåu Xa mêët, cho Triïåu Quaát laâm Maä
Phuåc Quên, nöëi chûác cha!

LÚÂI BAÂN:

Thûúâng möåt xaä höåi tiïën böå thò thïë hïå sau phaãi hún thïë hïå
trûúác. Tuy nhiïn trïn cûúng võ nghïì nghiïåp chûa chùæc con àaä hún
cha hay em àaä hún anh.
Trong àaåo laâm tûúáng, ngoaâi taâi nùng thiïn phuá, ngûúâi êëy coân
phaãi maâi luyïån trïn chiïën trûúâng àïí lêëy kinh nghiïåm xûúng maáu,
àïí biïët àõa hònh àõa thïë, khöng thïí ngöìi trong thaáp ngaâ maâ noái
chuyïån chiïën tranh.
Qua cung caách cuãa Triïåu Quaát, ta biïët Quaát khöng thïí laâm
tûúáng àûúåc. Taác phong laâm tûúáng phaãi trêìm huâng, laånh luâng, ñt
noái maâ hiïíu viïåc sêu sùæc. Coân noái nhiïìu chûáng toã Quaát khöng coá
chiïìu sêu, chó coá thiïín cêån, nöng nöíi. Möåt leä dïî hiïíu, noái nhiïìu laâ
àïí löå caái sú húã cuãa mònh cho àõch biïët. Laâm tûúáng maâ àa ngön, laåm
ngön laâ àiïìu töëi kyå trong binh gia.
Ta biïët, trûúác àêy Tön Thuác Ngao laâm lïånh doaän nûúác Súã,
trûúác khi lêm chung goåi con laâ Tön An laåi dùån: "Con úi! Taâi con thö
thiïín, con khöng thïí chen vaâo àaám quan trûúâng àûúåc. Nïëu àaåi
vûúng coá phong êëp cho con thò con nïn tûâ chöëi. Nïëu tûâ chöëi khöng
àûúåc, con xin àêët Tam Khêu. Àêët úã àoá cùçn cöîi khöng ai tranh
giaânh". Tön Thuác Ngao mêët, vua Súã phong chûác cho Tön An, An tûâ
chöëi, vêng lúâi cha lui vïì laâm dên.
Xem thïë àuã biïët Triïåu Quaát khöng bùçng Tön An.



19. KHI TRIÏÅU QUAÁT ÀÛÚÅC PHONG TÛÚÁNG

Bêëy giúâ Triïåu Huïå Vûúng àaä qua àúâi, Hiïëu Thaânh Vûúng lïn
kïë võ. Têìn sai Àaåi Tûúáng Vûúng Haåt àem quên tiïën àaánh 17 quêån
úã Thûúång Àaäng (cuãa nûúác Haân), tûúáng Phuâng Àònh liïåu sûác khöng
giûä àûúåc beân dêng àêët êëy cho Triïåu. Ngûúâi àïën tiïëp nhêån àêët
Thûúång Àaäng Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng. Phuâng Àònh noái
vúái Triïåu Thùæng:
- Cöng tûã vïì Triïåu cûã danh tûúáng vaâ àem àaåi quên àïën àêy
múái giûä àûúåc àêët naây.
Thïë nhûng khi tiïëp quaãn xong, Bònh Nguyïn Quên vïì Triïåu
ngaây àïm tiïåc tuâng àïí vui mûâng "chiïën lúåi lúán", 17 quêån úã Thûúång
Àaäng khöng àaánh maâ àûúåc. Trong luác àoá tûúáng Têìn vêy àaánh àïën
hai thaáng, Phuâng Àònh khöng giûä nöíi àaânh phaãi boã thaânh maâ
chaåy, vua Triïåu liïìn cûã tûúáng Liïm Pha àïën thò Têìn àaä lêëy xong
Thûúång Àaäng vaâ àang tiïën quên àïën Trûúâng Bònh.
Liïm Pha phên quên chöëng cûå vúái Têìn hún nûãa nùm bêët
phên thùæng baåi. Vua Triïåu coân nhoã khöng hiïíu biïët viïåc binh
nhung lúåi haåi thïë naâo cûá xuái Liïm Pha xuêët quên maâ khöng àûúåc
pheáp thuã. Luác àoá Têìn duâng kïë phaãn giaán nhúâ caác gian thêìn cuãa
Triïåu phao tin: "Têìn chó súå Maä Phuåc Quên Triïåu Quaát. Nïëu Maä
Phuåc Quên cêìm binh thò Têìn seä ruát binh vïì".
Vua Triïåu hoãi Triïåu Quaát:
- Khanh coá thïí àaánh Têìn àûúåc khöng?
Triïåu Quaát noái:
- Nïëu Têìn duâng Voä An Quên Baåch Khúãi thò thêìn coá thïí töën ñt
cöng phu truâ mûu quyïët kïë, chûá Têìn duâng Vûúng Haåt thò thêìn coi
chuáng khöng ra gò.


Ngö Nguyïn Phi 48

Vua Triïåu nghe Triïåu Quaát noái cûáng nhû thïë rêët àeåp loâng,
beân phong Triïåu Quaát laâm tûúáng chuêín bõ ra trêån thay cho Liïm
Pha.
Laån Tûúng Nhû àang nùçm bïånh nghe vêåy liïìn vaâo triïìu can:
- Àaåi vûúng duâng Triïåu Quaát laâm tûúáng chó vò nghe tiïëng
suöng cuãa öng êëy maâ thöi, giöëng nhû gaãy àaân khöng dêy. Triïåu
Quaát chó àoåc saách chûá khöng coá taâi ûáng biïën.
Nhaâ vua khöng nghe.
Triïåu Quaát thùèng ra giaáo trûúâng duyïåt 20 vaån quên sô. Duyïåt
binh xong, Triïåu Quaát liïìn chúã mêëy xe vaâng luåa àem vïì nhaâ chaâo
meå. Triïåu mêîu noái:
- Luác lêm chung, phuå thên con daåy nhûäng gò, nay con quïn
röìi sao?
Triïåu Quaát noái:
- Con cuäng muöën tûâ chöëi, ngùåt nöîi khöng coá ai gioãi bùçng Quaát
naây!
Triïåu mêîu dêng thû cho vua, àaåi yá: "Xin àûác vua chúá duâng
Triïåu Quaát. Quaát chó biïët àoåc saách chûá khöng biïët leä biïën thöng,
khöng thïí laâm tûúáng àûúåc".
Nhaâ vua àoâi Triïåu mêîu vaâo triïìu. Baâ noái:
- Giaâ naây tûâng thúâ cha noá, àûúåc biïët möîi khi àûác vua ban
thûúãng vêåt gò àïìu phên phaát hïët cho tûúáng sô, cuâng chõu khoá khöí
vúái quên sô. Àïën khi thuå phong laâm tûúáng thò öng khöng àïí yá gò
àïën viïåc nhaâ nûäa. Coân Quaát laâm tûúáng thò ngöìi ngoaãnh mùåt vïì
phña àöng tiïëp khaách, khöng chõu nghe yá kiïën ai. Vaâng luåa cuãa vua
ban àïìu àem vïì nhaâ cêët. Hùçng ngaây xem caái gò coá lúåi thò mua baán.
Trûúác luác lêm chung böë noá coá dùån: "Nïëu Quaát laâm tûúáng thò haåi
cho nûúác Triïåu". Xin àûác vua haäy choån tûúáng khaác.
Nhaâ vua vêîn khöng nghe.
Triïåu Quaát dêîn binh àïën Trûúâng Bònh thay cho Liïm Pha.
Bïn kia Têìn cuäng cho Baåch Khúãi thay cho Vûúng Haåt. Trêån àêìu
Baåch Khúãi xuêët ba ngaân quên, Triïåu Quaát xuêët quên möåt vaån



quên nïn thùæng àûúåc trêån àoá. Quaát tûå àùæc khoa tay muáa chên
vaåch trúâi, veä àêët thuyïët giaãng om soâm, baáo tiïåp vïì triïìu!...
Qua trêån thûá nhò, Quaát àem quên àuöíi theo quên Têìn, bõ
Baåch Khúãi tung quên ra vêy chùåt quên triïåu trong 46 ngaây. Kïët
quaã Triïåu Quaát bõ giïët taåi trêån. Quên Triïåu àêìu haâng. Àïm àoá
Baåch Khúãi chön söëng 45 vaån quên Triïåu. Doâng söng xanh Cöëc
Dûúng tûâ àoá biïën thaânh maâu àoã thêîm!

LÚÂI BAÂN:

Ta miïîn baân Tûúáng Quöëc Triïåu Thùæng boã mêët Thûúång Àaäng,
Triïåu Thùæng chó laâ öng hoaâng àïí laâm caãnh maâ thöi.
Triïåu Quaát khöng nghe lúâi cha dùån, meå daåy, vúái tñnh caách tûå
cao tûå àaåi, Quaát àaä chön 45 vaån quên Triïåu trong möåt àïm. Vua
Triïåu tin duâng Triïåu Quaát maâ khöng chõu tin Liïm Pha vaâ Laån
Tûúng Nhû, Triïåu mêîu cuäng vò xaä tùæc maâ vaâo triïìu can, thïë maâ
Bònh Nguyïn Quên Triïåu Thùæng àang laâm Tûúáng Quöëc khöng coá
möåt lúâi can giaán. Nûúác Triïåu baåi trêån naây khiïën cho binh lûåc cuãa
saáu nûúác phûúng Àöng (Súã, Haân, Nguåy, Triïåu, Yïn, Tïì) phaãi xuöëng
döëc, nûúác Têìn coá cú höåi thön tñnh saáu nûúác. Àêy laâ möåt baâi hoåc lúán
cho caác bêåc trõ quöëc ngaân àúâi. Keã coá taâi nùng (nhêët laâ taâi nùng vïì
quên sûå) thò hoå coá thaái àöå àiïìm tônh, noái rêët ñt, nghe rêët nhiïìu. Möîi
lúâi noái cuãa hoå vûäng nhû nuái. Chó coá boån àöì àiïëu möìm meáp bêët taâi
vö duång múái khoa daåi maâ thöi. Tûâ àoá ta coá thïí suy ra nhûäng viïåc
khaác...


Thuat Xu The Cua Nguoi Xua 659

Thuat Xu The Cua Nguoi Xua 659

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (7)

Similar to Thuat Xu The Cua Nguoi Xua 659

Similar to Thuat Xu The Cua Nguoi Xua 659 (20)

More from bstuananh

More from bstuananh (15)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Thuat Xu The Cua Nguoi Xua 659