Transhumanizm to ruch intelektualny, kulturowy oraz polityczny postulujący poprawę kondycji człowieka dzięki wykorzystaniu zaawansowanych technologii. Możliwość realizacji tego założenia związana jest między innymi z zaistnieniem superinteligencji. Czołowy transhumanista Nick Bostrom, nazywa nią każdy umysł, który zdolnościami poznawczymi prześciga aktualne ludzkie (i pozaludzkie) umysły dosłownie w każdej dziedzinie. Scenariusze zaistnienia superinteligencji są różnorodne. Najbardziej popularne i ambitne koncepcje oraz projekty dotyczą silnej sztucznej inteligencji, a więc autonomicznych oraz być może świadomych programów, które pod względem intelektualnym znacznie przewyższają gatunek ludzki. Inne założenie związane z wizją technologicznej osobliwości zakładają możliwość odwzorowania funkcji mózgu i umysłu w formie cyfrowej, tym samym przenosząc umysłu na nośnik pozabiologiczny. Kolejnym sposobem realizacji superinteligencji jest możliwość udoskonalenia ludzkich władz poznawczych dzięki zdobyczą technologicznym, co związane jest z koncepcją wzmocnienia poznawczego. Anders Sandberg i Nick Bostrom z perspektywy transhumanistycznej definiują wzmocnienie poznawcze jako wieloaspektowe i interdyscyplinarne podejście mające na celu usprawnienie władz poznawczych człowieka, takich jak wnioskowanie, zmysły czy procesy decyzyjne. Realizacja wzmocnienia poznawczego ma odbywać się przy wykorzystaniu zaawansowanych technologii, jak neurofarmakologia, inżynieria genetyczna, mobilne technologie informatyczne. Celem mojego wystąpienia, jest po pierwsze zarysowanie idei wzmocnienia poznawczego, która wywodzi się z perspektyw transhumanistycznych. Po drugie chcę dokonać klasyfikacji metod wzmocnienia poznawczego wraz z podaniem konkretnych rozwiązań technologicznych, które przyczyniają się ulepszaniu ludzkiej sfery poznawczej. Właściwa klasyfikacja metod wzmocnienia poznawczego, jest kluczowa dla licznych, dalszych analiz związanych z konsekwencjami ulepszania człowieka i niezbędna do odpowiedniego namysłu bioetycznego nad tym zagadaniem.

1. Wzmocnienie poznawcze jako
transhumanistyczny projekt realizacji
superinteligencji.
Podstawowe idee i kryteria podziału metod
wzmocnienia poznawczego.
Mgr Artur Gunia
Instytut Filozofii, Uniwersytet Jagielloński
arturtomaszgunia@gmail.com
https://wzmocnieniepoznawcze.wordpress.com/
Blaski i cienie ulepszania poznawczego. Perspektywa filozoficzna.
Kraków, 12 czerwca 2019 r.

2. Agenda
1. Rozwój badań nad wzmocnieniem poznawczym.
2. Problemy filozofii transhumanistycznej.
3. Superinteligencja i jej perspektywy.
4. Definicje wzmocnienia poznawczego.
5. Dlaczego wzmacniać i co wzmacniać.
6. Dziedzinowy podział metod wzmocnienia
poznawczego.
7. Możliwe podziały metod wzmocnienia
poznawczego.

3. Rozwój badań nad wzmocnieniem poznawczym
Dresler, M., Sandberg, A., Bublitz, C., Ohla, K., Trenado, C., Mroczko-
Wąsowicz, A., ... & Repantis, D. (2018). Hacking the brain: Dimensions of
cognitive enhancement. ACS chemical neuroscience, 10(3), 1137-1148.

4. Definicja transhumanizmu
„Transhumanizm jest nurtem filozoficznym, ukierunkowujący
ludzkość w stronę kondycji postludzkiej. Transhumanizm
czerpie wiele elementów z humanizmu – przede wszystkim
prymat rozumu i nauki, nacisk na postęp i docenianie roli
człowieczeństwa (czy transczłowieczeństwa) w życiu. Różnicą
pomiędzy transhumanizmem, a humanizmem jest
przyzwolenie (a nawet oczekiwanie) na radykalne zmiany w
ludzkiej naturze i dostępnych nam możliwościach oferowanych
przez różne nauki i technologie takie jak neurobiologia
i neurofarmakologia, wydłużanie życia, nanotechnologia,
sztuczna „super”-inteligencja oraz zasiedlania kosmosu, a
wszystko w duchu racjonalnej filozofii i racjonalnym systemie
wartości.”
More, M. (1990). Transhumanism: a futurist philosophy

5. 3 super-problemy

6. Superinteligencja
 każdy umysł, który pod względem zdolności
poznawczych znacznie przewyższa człowieka w
dosłownie w każdej dziedzinie zainteresowań
Bostrom, N. (2016), Superinteligencja. Scenariusze, strategie,
zagrożenia, przeł. D. Konowrocka-Sawa, Gliwice: Helion
 Przejawy superinteligencji:
 Sztuczna superinteligencja
 Emulacja mózgu
 Wzmocnienie poznawcze

7. Wzmocnienie ludzkie
Wzmocnienie ludzkie (human enhancement) dotyczy
czasowego, bądź ciągłego przekraczania ograniczeń
wynikających z niedoskonałości ludzkiego ciała, zarówno
metodami naturalnymi jak i sztucznymi. Metody mają
wykorzystywać nowoczesną technologię i medycynę w celu
przekształcania, manipulowania i wzmacniania ludzkiej
biologii nawet u jednostek nieprzejawiających znamion
chorobowych, by usprawniać ludzkie ciało oraz
przekraczać fizjologiczne bariery. Zmiany te mają sprzyjać
lepszemu samopoczuciu, redukcji popędów, wysubtelnienia
doznań wpływając na ogólny dobrostan.
Bostrom, N., & Savulescu, J. (2009). Human enhancement
ethics: the state of the debate. [in] Bostrom, N., & Savulescu, J.
(Eds.). Human enhancement (pp. 131-154). Oxford: Oxford
University Press.

8. Wzmocnienie poznawcze
Całokształt działań mających na celu usprawnienie i
rozszerzenie podstawowych zdolności umysłu poprzez
poprawę i uzupełnienie systemów poznawczych, co
obejmuje usprawnienie inteligencji, poprawienie uwagi,
wzmocnienie kreatywności, ulepszenie pamięci czy też
rozszerzenie spektrum percepcji.
Sandberg, A., & Bostrom, N. (2006). Converging cognitive
enhancements. Annals of the New York Academy of Sciences, 1093(1),
201-227.
Wzmocnienie poznawcze to interwencje wymagające
zabiegów na ludzkim mózgu i mające poprawić ludzką
wiedzę poprzez przyspieszenie i ułatwienie jej nabywania,
przetwarzania, przechowywania, aplikacji oraz zwiększenie
jej zakresu.

9. Wzmocnienie poznawcze
„Termin «wzmocnienie poznawcze» należy powiązać z szeroką
gamą istniejących, pojawiających się oraz przewidywanych
biomedycznych technologii, które zamierzają usprawnić
możliwości poznawcze zwierząt i ludzi. Wzmocnienie poznawcze
daje obietnicę (lub zagrożenie), radykalnej zmiany życia obywateli.
Pośród proponowanych do użycia technologii wymienia się: środki
farmakologiczne zwiększające «moc mózgu», neuroimplanty
zapewniające komunikację z komputerami oraz technologiami
umożliwiającymi poznanie rozszerzone, technologie stymulujące
mózg w celu złagodzenia bólu lub kontrolowania uwagi, czy
wysoce zaawansowane technologicznie środki dostarczające
bodźców sensorycznych i przekładające je na działania
mechaniczne. Większość tych technologii, zostawała
przetestowana na modelach zwierzęcych albo była już stosowana
u ludzi”
Dubljević, V., Venero, C., Knafo, S. (2015). What is cognitive enhancement.

10. Ograniczenia poznawcze
1. Zasięg ludzkich zmysłów
2. Wydajność intelektualna
3. Nastrój, energia i samokontrola
4. Popędy i emocje
5. Nauka i komunikacja

11. Władze poznawcze
Gunia, A. (2019). „Wzmocnienie poznawcze w kontekście transhumanistycznym. Teoria,
praktyka oraz konsekwencje wpływu technologii kognitywnych na człowieka” (rozprawa
doktorska).

12. Ograniczenia percepcji wzrokowej
Cecha zmysłu Opis Zakres
Odbiór fali
elektromagnetycznej
Główną zdolnością siatkówki oka jest odbiór światła
widzialnego, czyli części promieniowania
elektromagnetycznego o określonej długości fali. Odbita
fala trafia do fotoreceptorów, która przetwarzana jest
przez mózg w umyśle, automatycznie wytwarza
psychiczne wrażenie koloru.
400-700 nm
Pole widzenia
Obszar jaki widziany jest przez nieporuszane oko, bądź
nieporuszaną głowę.
Wertykalnie od 10 do 15 stopni
(bez poruszania gałkami
ocznymi), 30 stopni
(poruszając gałki oczne, ale nie
głową). Horyzontalnie do 140
stopni.
Liczba błysków /
częstotliwość
migotania
Jest to wrażliwość oka na bodziec świetlny. Jest to ilość
obrazów, które mogą być odebrane w sposób ciągły
nawet jeśli sygnał świetlny na moment zaniknie,
zdolność do wykrywania migotania. Inaczej jest to ilość
obrazów jakie jest w stanie dostrzec ludzkie oko w ciągu
jednej sekundy.
50-70 Hz w widzeniu
dziennym, 3-5 Hz w widzeniu
nocnym.
Widzenie
stereoskopowe
Dwuoczna percepcja głębi i odległości, rodzaj
postrzegania wzrokowego umożliwiający ocenianie
odległości do widzianych przedmiotów.
Dwoje oczu, połączona wizja.

13. Metody wzmocnienia poznawczego
Metody Przykłady
Neurofarmakologia Leki nootropowe, modafinil, prozac, metylofenidat, kokaina, amfetamina.
Genetyka Obecnie nie dostępna dla ludzi.
Naturalna
optymalizacja
Optymalizacja procesów fizjologicznych (sen, odżywianie), aktywność
fizyczna, mnemotechniki, trening mentalny, medytacja.
Prewencja Programy edukacyjne, nowoczesne metody kształcenia, ochrona
środowiska od neurotoksyn.
Informatyka Systemy wspomagania decyzji, systemu ekspertowe, ambient intelligence,
rzeczywistość wirtualna, interfejsy mózg-komputer
Kutt, K., Gunia, A., & Nalepa, G. J. (2015, June). Cognitive enhancement:
How to increase chance of survival in the jungle?. In 2015 IEEE 2nd
International Conference on Cybernetics (CYBCONF) (pp. 293-298). IEEE.

14. Metody neurofarmakologiczne
Metody neurofarmakologicznego dotyczą stosowania
środków psychoaktywnych u osób zdrowych, które
poprawiają prace mózgu związaną z procesami
poznawczymi, jak uwaga, koncentracja, pamięć, a
także nastrój. Szczególną grupę substancji stanowią
leki nootropowe powodujące usprawnienie funkcji
intelektualnych, uwydatniając pamięć roboczą,
motywację i uwagę. Część środków należy uznać za
inwazyjne gdyż wpływają na biochemię mózgu jak
również ich stosowanie może skutkować
uzależnieniem.

15. Przykłady
 Stosowanie suplementów zawierających ekstrakt z miłorzębu dwuklapowego
(ginkgo biloba), w celu poprawy dopływu tlenu i glukozy do komórek
mózgowych, co sprzyja między innymi lepszej pamięci.
 Stosowanie środków do przeciwdziałania narkolepsji, ADHD czy chorobie
Alzheimera u osób zdrowych, na przykład modafi nilu. Środek zwiększa
stężenie dopaminy i noradrenaliny w przestrzeni synaptycznej, co usprawnia
czujność oraz sprzyja lepszemu nabywaniu wiedzy.
 Stosowanie antydepresantów, na przykład prozaku, powoduje zwiększenie
stężenia neuroprzekaźnika serotoniny w przestrzeni synaptycznej. Środek
wzmacnia uwagę, wyzwala pozytywne emocje, chęć samodoskonalenia i
sprawia, że osoba po jego zażyciu ma wrażenie większych możliwości w
kreowaniu swojego życia. Efektem jest też poprawa nastroju oraz
kontrolowanie emocji, co przekłada się między innymi na lepsze rezultaty
zawodowe.
 Użycie „utopijnych leków”, które umożliwiałyby pełną funkcjonalność przez
całe życie, wzmacniałyby doznania, redukowałaby popędy czy
usprawniałyby procesy uczenia i myślenia, pozwalałyby na selektywne
wymazywanie pamięci, a przy tym nie wywoływałyby skutków ubocznych, co
przekładałoby się na wzrost inteligencji, większą świadomość moralną oraz
na zapewnienie większego zadowolenia z życia.

16. Metody genetyczne
Metody genetyczne to hipotetyczne wykorzystanie
inżynierii genetycznej do podniesienia wydajności
fizycznej i mentalnej. Polegać miałaby na
wprowadzeniu genów warunkujących pożądane
zdolności umysłowe, oraz na redukcji genów (np.
odpowiedzialnych za lęk, agresję), które nie
przyczyniają się do rozwoju intelektualnego. Metoda
ze względu na swoją nieprzewidywalność i
przenoszenie cech na kolejne pokolenia nie jest
stosowana aktualnie u ludzi.

17. Przykłady
 Użycie badań prenatalnych w celu możliwości leczenia zaburzeń
mogących upośledzać funkcje poznawcze.
 Użycie inżynierii genetycznej w celu selekcji genów tak, by nowe
pokolenia szybciej nabywały wiedzę, ich zasoby pamięci stały się
wydajniejsze nawet w starszym wieku oraz stały się bardziej odporne
na ból.
 Użycie inżynierii genetycznej w celu eliminacji lub ograniczenia genów,
które warunkują zachowania „pierwotne”, takich jak lęk, gniew czy
agresja – stany te były przydatne, gdy nadrzędnym celem człowieka
było przetrwanie w trudnych i zmiennych warunkach, a współcześnie
sprzyjają depresjom czy zaburzeniom psychicznym, co ogranicza
wydajność intelektualną.
 Użycie inżynierii genetycznej w celu wprowadzenia genów
pochodzących z organizmu innego gatunku do osiągnięcia nowych
cech związanych z procesami poznawczymi. Przykładowo nowe
pokolenie transgeniczne posiadałoby wzbogaconą percepcję
wzrokową (możliwość postrzegania większej liczby barw, w tym
ultrafioletu i podczerwieni, czy szersze pole widzenia), subtelniejsze i
wyostrzone zmysły czy posiadanie zmysłów niedostępnych aktualnie
gatunkowi ludzkiemu (echolokacja, magnetorecepcja).

18. Metody „naturalne”
Metody „naturalne” nie wymagają użycia rozwiązań
zakresu biotechnologii czy technologii
informatycznych. Wzmocnienie występuje w oparciu o
optymalizację podstawowych procesów
fizjologicznych, jak również w oparciu o techniki
mentalne będące zestawem zadań i ćwiczeń, które
pobudzają ośrodki poznawcze oraz wpływają na
plastyczność mózgu.

19. Przykłady
 Optymalizacja procesu żywienia – odpowiednie dostarczanie związków
energetycznych (glukozy) dla prawidłowego funkcjonowania mózgu.
 Wzmacnianie nastroju i czujności w wyniku spożywania kawy i słodyczy.
 Optymalizacja snu do siedmiu-ośmiu godzin w zaciemnionym
pomieszczeniu oraz niezaburzania zegara biologicznego, w celu
uzyskania większej czujności, uwagi i koncentracji w ciągu dnia.
 Regularna aktywność fizyczna oparta głównie na treningach tlenowych
(na przykład aerobik) zwiększa przepływ krwi w hipokampie, co wpływa
korzystnie na funkcje poznawcze.
 Trening mentalny, czyli na przykład techniki relaksacyjne, projekcje
wizualizacyjne, mające na celu zwiększenie lub optymalizację
umiejętności danej osoby. Konsekwencją takich czynności jest wzrost
osiągnięć w ważnym dla niej obszarze funkcjonowania.
 Mnemotechniki i zagadki logiczne rozwijające zdolność zapamiętywania
oraz abstrakcyjnego i logicznego myślenia.
 Praktykowanie technik medytacyjnych, które wzmacniają wydajność
uwagi, wyostrzają percepcję i czujność, a także umożliwiają lepsze
przetwarzanie wizualno-przestrzenne.

20. Metody prewencyjne
Metody prewencyjne polegają na redukcji czynników
uniemożliwiających wykorzystanie pełnej
funkcjonalności mózgu / umysłu. Wiąże się to z
tworzeniem środowisk i warunków sprzyjających
rozwijaniu zdolności umysłowych. Metodę tą należy
postrzegać jako oddziaływanie środowiska naturalnego,
warunków geopolitycznych oraz społecznych na
człowieka.

21. Przykłady
 Zapewnienie ciągłości edukacyjnej.
 Systemy grantowe i stypendialne mające
motywować i umożliwiać zdobywanie wiedzy.
 Unikanie środowisk o dużym nasyceniu neurotoksyn,
mogących obniżać wydajność intelektualną i
powodować choroby neurodegeneracyjne.
 Zapewnienie odpowiedniej opieki medycznej.
 Wybór miejsca zamieszkania/pracy, w którym nie
występują gwałtowne zmiany klimatu.

22. Metody informatyczne
Metody informatyczne polegają na wykorzystaniu
technologii informatycznych do wspierania czynności
umysłowych. Wzmocnienie informatyczne dotyczy
technologii informatycznych, zwłaszcza tych mobilnych
i zminiaturyzowanych, które z racji tego, że są blisko
ciała, pozwalają na zwiększenie i rozszerzenie funkcji
ludzkich, w tym procesów poznawczych.

23. Przykłady
 Wykorzystanie technologii informacyjnych jako zewnętrznego
nośnika ludzkiej pamięci.
 Wspomaganie procesów rozumowania, wyobrażania i
podejmowania decyzji dzięki wykorzystaniu systemów
ekspertowych, systemów wspomagania decyzji bądź systemów
agentowych.
 Wykorzystanie środowisk baz danych do agregacji i wizualizacji
dużych zbiorów danych, które mogą zostać przetworzone i
zaadaptowane przez ludzki umysł.
 Wybór inteligentnego środowiska (na przykład inteligentny dom),
w którym wiele cyklicznych zadań jest automatyzowanych.
 Wspomaganie bądź zmiana percepcji przez wykorzystanie
technologii rzeczywistości rozszerzonej (augmented reality) i
wirtualnej (virtual reality).
 Komunikacja dzięki wykorzystaniu interfejsów mózg-komputer.
 Cyborgizacja umysłu w wyniku implementacji technologii
wewnątrz ciała, w tym mózgu, w celu usprawnienia procesów
poznawczych.

24. Terapia i wzmocnienie.
Metody inwazyjne i nieinwazyjne
Inwazyjne Nieinwazyjne
• Środki neurofarmakologiczne,
• TMS,
• inwazyjne EEG,
• implantacja technologii wewnątrz
ciała i mózgu,
• inżynieria genetyczna.
• Zewnętrzne technologie
informatyczne,
• mnemotechniki,
• trening mentalny,
• medytacja.
Terapia Wzmocnienie
 Leczenie objawowe,
 leczenie przyczynowe,
 leczenie zachowawcze,
 leczenie chirurgiczne,
 farmakoterapia, chemioterapia,
 klimatoterapia.
 Operacje kosmetyczne dla osiągnięcia
efektów estetycznych,
 stosowanie suplementów i dopingu w
celu zwiększania wydajności swojego
ciała,
 stosowanie środków naturalnych i
sztucznych w celu usprawnienia
wydajności intelektualnej.

25. Konwencjonalność i strategie
Blank, R. H. (2016). Cognitive
Enhancement: Social and Public
Policy Issues. Springer.
Dresler, M., Sandberg, A., Bublitz, C., Ohla, K.,
Trenado, C., Mroczko-Wąsowicz, A., ... & Repantis, D.
(2018). Hacking the brain: Dimensions of cognitive
enhancement. ACS chemical neuroscience, 10(3),
1137-1148.

26. Aspekt społeczny
Indywidualne Społeczne (Globalne)
• Wspomaganie neurofarmakologiczne,
• genetyka,
• techniki nie-farmakologiczne,
• technologie augmentalne.
• Edukacja,
• metody prewencyjne,
• wysoko rozwinięta publiczna służba
zdrowia,
• przyjazne środowisko wolne od
neurotoksyn,
• społeczny dobrobyt,
• powszechne zastosowanie wirtualnych
agentów.
Elitarne Egalitarne
• Inżynieria genetyczna,
• implantacja technologii informatycznych
wewnątrz ciała (cyborgizacja),
• wyższa edukacja i dostęp do wiedzy.
• Środki farmakologiczne,
• powszechna edukacja,
• mobilne technologie informatyczne,
• metody nie-farmakologiczne.

27. Kontrola i czas wzmacniania
Kontrolowane Niekontrolowane
• Uzależniające środki
farmakologiczne,
• technologie implantacyjne,
• edukacja,
• TMS,
• BCI.
• Metody nie-farmakologiczne,
• technologie informatyczne.
Krótkotrwałe Długotrwałe
• Środki farmakologiczne,
• aktywność fizyczna,
• trening mentalny,
• medytacja,
• TMS,
• mobilne technologie
informatyczne.
• Badanie prenatalne,
• inżynieria genetyczna,
• stała implantacja elektrod,
technologii informatycznych,
• mnemotechniki.

28. Podział ze względu na władzę poznawczą
Władza poznawcza Przykład
Pamięć Ritalin, środki nootropowe, technologie mobilne
przechowujące informacje i wiedzę.
Percepcja Technologie rzeczywistości wirtualnej i
poszerzonej, środki psychodeliczne.
Uwaga Medytacja, trening mentalny, zrównoważony sen.
Myślenia Systemy wspomagania decyzji, wirtualni agencji.
Uczenie się Technologie mobilne, środki nootropowe.
Wyobraźnia Alkohol, narkotyki, technologie wspomagające
kreatywność, warsztaty kreatywności.

29. Uwaga końcowa
 Analizowanie wzmocnienia poznawczego pod kątem
moralnym nie powinno przebiegać całościowo.
 Ocena etyczna powinna dotyczyć poszczególnych
metod, bądź konkretnych środków.

30. Dziękuję za uwagę 
Mgr Artur Gunia
Instytut Filozofii, Uniwersytet Jagielloński
arturtomaszgunia@gmail.com
https://wzmocnieniepoznawcze.wordpress.com/