2. • Errezeptoreak daukaguz
eta horreen bidez
gorputz barruko eta
kanpoko informazinoa
jasoten dogu; nerbio
sistemea dogu,
informazinoa garraiatu,
interpretatu eta hainbat
erantzun lantzen
dauzana. Eratzun
horreek lokomozino
aparatuak gauzatzen
dauz.
3. • Gure gorputza hainbat
sentsasino ezagutzeko gai da,
bai kanpotik datozanak bai
gorputz barrukoak. Sentsazino
horreei estimulu deitzen jako.
• Kanpoko estimuluek bizi
garan ingurunearen baldintzei
buruzko informazinoa emoten
deuskue. Kanpoko
errezeptoreak dira; zentzumen
organoetan dagoz.
• Barruko errezeptoreak gorputz
barrutik datoz, gorputz barruan
barreietuta dagozan barruko
errezeptoreak arduratzen dira.
4. • Zentzumen organoak
eta barruko
errezeptoreak
estimuluak jasoteko gai
dira, baina ezin dabez
interpretatu. Jaso eta
gero, entzefalora
eroaten dabez
nerbioek. Entzefaloa
eta nerbioak nerbio
sistemearen parte dira.
6. • Honango honeek dira kanpoko
estimuluek jasoten dabezan
zentzumen organoak: begiak,
mihina, sudurra, belarriak eta
azala.
7. Ikusmenak objetuen koloreari,
formeari eta gugandiko distantzari
buruzko informazinoa emoten dau.
Ikusmenaren organoa begia da.
Lehenengo, begian betazala eta
betuleak begi babesteko dira,
gero argia begi niniaren bidez
sartzen da, irisa uzkurtu eta
dilatatu egiten dau, kristalinoak
objetuak fokuratzen dauz,
erretineak kristalinoak
fokuratutako irudiak jasoten dauz,
eta lehenengo irudia sortzen da
hor, azkenik ikusmen nerbioak
erretinan sortutako irudia garunera
igorten dau eta, garunean, guk
ikusten dogun irudia sortzen da.
8. •
•
•
Dastamenak eta usaimenak, hurrenez
hurren, zaporeei eta usainei buruzko
informazinoa emoten deuskuen partikula
txikiak ezagutzen dabez. Dastamenaren
organoa mihina da; eta usaimenarena,
sudurra.
Usaimenan airea sudurretik sartu egoten
da eta sudur hobietara doa. Eta airea
pituitariara heltzen da, eta horrek usain
sentsasinoak garunera igorten dauz,
usaimen nerbioaren bidez.
Eta dastamen zentzumenak,
dastamenatan hortz haginak dagoz,
dastamen papilak mihinean dagoz, eta
horren bidez zaporeak ezagutzen dira.
Horreetan, informazinoa garuneraino
eroaten daben dastamen nerbioak
sortzen dira.
9. •
•
Entzumenak entzumen
sentsasinoak jasoten dauz.
Entzumen organoari belarria
deitzen jako. Hiru belarri mota
dagoz: kanpoko belarria, erdiko
belarria eta barruko belarria.
Kanpoko belarrian belarria eta
kanpoko entzumen hodia dago.
Erdiko belarrian, tinpanoa soinua
heltzen danean bribatzen hasten da
eta mailua, ingudea eta estriboa
hiru hazurtxo dira eta bibrazinoa
barruko belarrira heltzen da.
Barruko belarrian barraskiloa dago
erdiko belarritik datozan bibrazinoak
seinale bihurtzen dauz eta
entzumen nerbioaren bidez
garuneraino heltzen da.
10. Ikumenak hainbat sentsasino
jasoten dauz; adibidez,
objektuen gogortasuna,
egiturea edo tenperaturea.
Ikumenaren organoa azala
da.
Epidermisa eta dermisa
dira ikumenaren organoak
dermisa azalaren erdiko
geruzea da, eta geruza
horreetan dagoz ikumen
sentsasinoak jasoten
dabezan nerbio amaierak.
11. • Nerbio sistemaren
zentzumenak ezagututako
informazinoa jasoten dau,
interpretatu egiten dau eta
egoera bakoitxean zer
erantzun jagokon erabagiten
dau, lokomozino aparatuak
gauxatu daizan.
• Nerbio sistemaren ehunak
neurona izeneko zelula
batxuez osatuta dago. Bi
zati nagusi daukaz nerbio
sistema: nerbio sistema
zentrala eta nerbio sistema
periferikoa.
12. •
•
•
•
•
•
Nerbio sistema zentralan
entzefaloa eta bizkarrazur
muina dago.
Entzefaloaren barruan garuna
zereboloa eta bizkarrazur
erraboliak sartu daitezan:
Garuna: Oroimena, emozinoa
eta borondatezko ekintzak
kontrolatzen dau.
Zereboloa: Orekea eta
mogimendua.
Bizkarrazur erraboilea: Ohartu
bako mogimenduak kontrolatzen
dauz.
Eta bizkarrazur muina
bizkarrazurraren barruan dago.
13. • Nerbio sistema periferikoa,
zentzumen nerbioak eta
zentzumen motorrek
sartzen dira.
• Zentzumen nerbioek bost
zentzumenek jasotako
informazinoa entzefalora
eroaten dabe.
• Nerbio motorrek
entzefaloak erabagitako
erantzuna muskuluetaraino
eroaten dabe.
14. • Lokomozino aparatua
nerbio sistemeak
agindutako
erantzunak
mogimenduen bidez
gauzatzeaz
arduratzen da.
Erantzun horreei
erantzun motor
deitzen jake.
15. • Hazurrak organo gogorrak
eta zurrunak dira. Hiru
motatakoak: hazur luzeak,
zapalak edo laburrak.
• Hazur bi edo gehiago
alkartzen diranean,
artikulazinoak osotzen
dabez, finkoak edo
mogikorrak izan daitekez.
• Kartilagoak organoak osotzen
dabez, belarriak edo sudurra,
eta artikulazinoak estaltzen
dabez.
16. • Muskulu sistemea
hainbat mogimendu
egiten dabezan 600
muskuluz edo organo
elastikoz osotuta
dagoz.
• Muskuluak, uzkurtzean,
laburtu egiten dira, eta,
erlaxatzean, luzatu.
17.
18. • Miopia eta
hipermetropia begiko
kristalinoaren
akatsak dira. Miopia
urrun dagozan
objektuak behar
bezela fokuratzea
galazoten dau eta
hipermetropia
hurreko gauzak ez
ikustea da.
19. • Begi lausoaren,
ondorioz, begiko
kristalinoak
gardentasuna
galtzen dau, eta
horregaitik,
ikusmena murriztu
egiten da.
21. • Otitisa kanpoko
belarriko edo erdiko
belarriko
handietasuna da.
Bakterioek nahis
Eustakioren tronpen
handitasunak sortu
daiteke, eta mina eta
entzumena galtzea
erabagiten dau.
24. • Parkinson eta
Alzheimerren
gaixotasunak, gaixotasun
horreen ezaugarri
nagusiak neuronak hilteak
hainbat funtzionari
eragiten deutsezan
gorabeherak dira,
mogimenduari eta
oroimenari eragiten
deutsezanak, hurrenez
hurren.
25. • Depresinoa eta
antsietatea gaixotasun
horreek ohitura
osasungarriei esker
baztertu daitekez;
ohitura horreen artean
oinarrizkoa da
alkohola, tabakoa eta
beste droga batzuk ez
kontsumitsea.
