2. «Αν θέλουμε να γνωρίσουμε πόσο πολιτισμένος είναι ένας
τόπος, πρέπει πρώτα να δούμε τη μουσική του κίνηση»
Ρομαίν Ρολάν
Τα τραγούδια κάθε λαού εκφράζουν τα συναισθήματα του
λαού που τα δημιουργεί, τον συνοδεύουν στις ευχάριστες και
δυσάρεστες στιγμές του και αποκρυσταλλώνουν την εικόνα
της κοινωνίας τη δεδομένη εποχή ,τις ιδέες της και τις
συνήθειές της.
Στόχος της έρευνάς μας είναι να προσεγγίσουμε την πόλη της
Θεσσαλονίκης μέσα από τα τραγούδια που γράφτηκαν γι’αυτήν
από την αρχή του αιώνα μέχρι και σήμερα , να σχολιάσουμε τον
τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η πόλη στα τραγούδια των
τριών κοινοτήτων Ελλήνων –Σεφαραδιτών Εβραίων-Τούρκων
που διαμόρφωναν το πληθυσμιακό μωσαϊκό της πόλης καθώς
και τα νεότερα χρόνια, όταν το ελληνικό τραγούδι κυριαρχεί
είτε ως παραδοσιακό είτε ως ρεμπέτικο είτε ως λαϊκό και
σύγχρονο.

3. A. Σεφαραδίτικα τραγούδια
Οι Σεφαραδίτες Εβραίοι από το τέλος του15ου αιώνα συναντούν στη
Θεσσαλονίκη μια φιλόξενη πόλη και εισάγουν μαζί με τη γλώσσα τους και
τις τέχνες τους. Δεν ξεχνούν την Ισπανία από όπου έφυγαν αλλά αρχίζουν να
προσαρμόζονται στη νέα τους πατρίδα , να εξυμνούν τις ομορφιές της, να
εκφράζουν τη στενοχώρια τους για τις δύσκολες στιγμές που περνά η πόλη :
 Γεντί Κουλέ Το τραγούδι
δημιουργήθηκε γύρω στα 1890, όταν
στα πλαίσια επεμβάσεων εξωραϊσμού
του κέντρου της πόλης, οι φύλακες
μεταφέρθηκαν από τον Λευκό Πύργο
στο Επταπύργιο .
 Το τραγούδι του σεισμού Το
τραγούδι αναφέρεται στο σεισμό
του 1902
 Η πυρκαγιά της
Θεσσαλονίκης(D.saltiel)
Αναφέρεται στην πυρκαγιά του 1917
 Άνοιξη στη Θεσσαλονίκη
αναφέρεται στο καφωδείο του

4. Primavera en Saloniko
΄Ανοιξη στη Σαλονίκη
Primavera en Saloniko
Άνοιξη στη Σαλονίκη
cayi al cafι Mazlum .
στου “Μαζλουμ” τον καφενέ,
Una nina d’ojos pretos
μαυρομάτα μια με το ούτι,
que canta y sona ud.
τραγουδάει τον αμανέ .
No me manques mis ojos
pretos
Μη μου λείψεις μαυρομάτα
del cafι de Avram Mazlum
στου “Μαζλούμ” τον καφενέ!
Tu quitas las muestras
dertes
Που τα ντέρτια μας

5. Β . Toυρκικό τραγούδι
Hakan Yeşilyurt - Selanik Φτωχά τα ευρήματά μας σχετικά με τα
Πράσινη πατρίδα Σαλονίκη τούρκικα τραγούδια που αναφέρονται
στην πόλη μας. Νοσταλγία και πόνο
Selanik Selanik viran olasın
εκφράζει το παρακάτω τραγούδι για μια
Σαλονίκη, Σαλονίκη σχεδόν
ερειπωμένη αγάπη που χάθηκε ή μεταφορικά για την
Aman aman όμορφη πόλη που γέννησε τον Κεμάλ
Αμάν αμάν και έπαιξε τόσο σημαντικό
Taşını toprağını seller alasın
πολιτικοοικονομικό ρόλο τον καιρό της
Χείμαροι θα κυλήσουν στο πετρώδες
έδαφος οθωμανικής αυτοκρατορίας
Sen de benim gibi yarsız kalasın
Εσύ σαν και μένα στέκεσαι
ερειπωμένη
Aman aman
Aμάν αμάν
Aman ölüm, zalım ölüm
Aμάν θάνατε, άπονε θάνατε
Üç gün ara ver
Δώσε τρεις μέρες καιρό
Al başımdan bu sevdayı
Πάρε απ’το μυαλό μου
αυτόν τον έρωτα
Götür yare ver

6. Γ . Ελληνικά Τραγούδια
Παραδοσιακά
Υπάρχουν αρκετά
παραδοσιακά τραγούδια για
τη Θεσσαλονίκη
Μακεδονίτικα, ποντιακά,
Θρακιώτικα… όπου
κυριαρχεί η αγάπη για την
όμορφη πόλη που σφύζει από  Σαλονίκη παινεμένη
οικονομική ζωή. Αναφέρεται ο  Σο μέγα Σαλονίκι
σημαντικός της ρόλος στην  Σελανίκ
περιοχή, το Μπεζεστένι , η  Στη Σαλονίκ’αηγάπησα
αγορά των υφασμάτων, οι  Στης Βαρδαριάς τον κάμπο
πολλοί ραφτάδες που δούλευαν  Ας χαμηλώναν ταϊ βουνά
για να ντύσουν τους  Στρατό μαζεύει η Ελλάς
Θεσσαλονικιούς, οι όμορφες  Στου Βαρδαριού την πόρτα
κοπέλες «στα νιάτα και στα  Απ’την Πόλη ως τη
κάλλια φορτωμένες», οι Σαλονίκη
βαλκανικοί πόλεμοι, ο
 Στου Σαλονίκης του
τσιαρσί
Βαρδάρης

7. Ρεμπέτικα
Mετά τη μικρασιατική καταστροφή οι πρόσφυγες που καταφθάνουν σε
αυτήν, βρίσκουν στη φιλελεύθερη και φιλόξενη «φτωχομάνα » το
κατάλληλο κλίμα για να αναπτύξουν το ρεμπέτικο τραγούδι . Σημαντική η
συμβολή του Β.Τσιτσάνη και της ερμηνεύτριας Ρ. Εσκενάζη που έζησαν
για ένα διάστημα εδώ .
H λέξη ρεμπέτης και
ρεμπέτικο προέρχονται
πιθανότατα από την
τουρκική γλώσσα (ρεμπέτ =
ανυπότακτος) ή από τη
σερβική (ρεμπέτ = με την
έννοια του αντάρτη)
Tα πρώιμα "ρεμπετάδικα"
προήλθαν από τα πρώτα
μουσικά καφενεία τα οποία
γεννήθηκαν από τα καφέ-
αμάν, τούρκικους καφενέδες
με καλλιτέχνες που
τραγουδούσαν αμανέδες.

8. Στα παλιότερα ρεμπέτικα πρωτοστατεί το Γεντί κουλέ , η τρομερή
φυλακή της Άνω Πόλης.
 Γεντί Κουλέ (Γ.
Παπασιδέρης - Αιμ.
Σαββίδης 1934)
 Πέντε χρόνια δικασμένος
(Απ. Νικολαΐδης - Β.
Παπάζογλου 1934)
 Γεντί Κουλέ (Πρ.
Τσαουσάκης, Νίνου - Β.
Τσιτσάνης)
 Αναστενάζει ο Γεντί
Κουλές (Σ. Αλιφραγκή- Α.
Γουγούσης)
 Τα κάστρα του Γεντί
Κουλέ(Γ. Κεφάλας - Γ.
Μητσάκης)
 Στο Γεντί Κουλέ είναι
ωραία (Χονδρονάκος,
Μαριώ-Στ. Κιουπρούλης)
Σε ένα από αυτά τα ρεμπέτικα γίνεται μνεία στην απελευθέρωση της
 Στα κάστρα του Γεντί
Θεσσαλονίκης Κουλέ (Ι. Τζιβάνης- Στ.
1912 (Μ. Βαμβακάρης 1935) Χρυσίνης

9. Ακόμη εξυμνείται η όμορφη πόλη που σφύζει από εμπορική
ζωή , έχει όμορφα προάστια και καλούς, φιλότιμους
ανθρώπους που τους αρέσει η νυχτερινή ζωή
 Το τάγμα τηλεγραφητών
(Β.τσιτσάνης 1938)
 Μπαξέ Τσιφλίκι
(Βασίλης Τσιτσάνης
1942)
 Όμορφη Θεσσαλονίκη
(Θ. Στίγκα - Β.
Τσιτσάνης 1949)
 Θεσσαλονίκη όμορφη
(Πρ. Τσαουσάκης-Μ.
Γριλής 1949)
 Μάγισσα Θεσσαλονίκη
(Μαριώ - Π. Γαβαλάς)
 Θεσσαλονίκη μου
(Στ. Καζαντζίδης - Μ.
Χιώτης 1956)
 Θεσσαλονίκη με τα
καλά παιδιά σου
(Στ. Καζαντζίδης)

10. Ενώ πολλά υμνούν τις
όμορφες Θεσσαλονικιές που  Θεσσαλονικιά
ξέρουν να διασκεδάζουν (Ρ. Εσκενάζη – Γρ. Ασίκης
και 1933)
να κάνουν τους άνδρες να  Με μια τσαχπίνα μπλέχτηκα
τις ερωτεύονται. (Κ.Ρούκουνας 1934)
 Θεσσαλονικιά
(Γ. Παπαϊωάννου,
Κωνσταντινίδης - Παπαϊωάννου
1937)
 Κατερίνα Θεσσαλονικιά
(Ι. Γεωργακοπούλου - Β.
Τσιτσάνης 1947)
 Ωραία Θεσσαλονικιά
(Α. Ιακωβίδης - Μ. Γενίτσαρης)
 Δημητρούλα Θεσσαλονικιά
(Χονδρονάκος, Μαριώ - Στ.
Κιουπρούλης)
 Κάποια Θεσσαλονικιά
(Μαριώ - Μπ. Μπακάλης)

11. Νεότερα λαϊκά –Σύγχρονα Τραγούδια
Πολλοί καλλιτέχνες στα νεότερα χρόνια μετά το ΄60 αναφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη
εκφράζοντας την αγάπη τους γι΄αυτήν , τον κόσμο της ,τη ζωή της και κάποια
μελαγχολία που αφορά το όμορφο παρελθόν της. Ιδιαίτερα μετά το 1962,όταν έδρα του
Φεστιβάλ Ελληνικού τραγουδιού έγινε η Θεσσαλονίκη, πολλοί τραγουδοποιοί και
ερμηνευτές εμφανίστηκαν στην πόλη, τραγούδησαν γι΄αυτήν και κάποιοι την επέλεξαν
ως τόπο διαμονής τους Δεν είναι λίγοι κι εκείνοι που κατάγονται από αυτήν
π.χ Στ. Κουγιουμτζής, Δ.Σαββόπουλος, Μ.Ρασούλης, Γ.Χατζηνάσιος, Γ.Μουκίδης,
Μαρινέλλα, Σ.Διονυσίου, Μ.Μητσιάς, Μαριώ, Π.Τερζής, Ν. Παπάζογλου, Σ.Μάλαμας,
Ε.Τσαλιγγοπούλου, Κ.Μακεδόνας, Μ.Κανά, Χρ.Καλημέρη, Ν.Θεοδωρίδου, Κ.
Πρατσινάκης Μ.Παπαζήσης …

12.  Θεσσαλονίκη  Η Μαρίνα η Σαλονικιά
ξακουσκουσμένη (Γ.Πουλόπουλος)
(Σ.Διονυσίου)  Σαλονικιά μου γόησσα
 Αθήνα και Θεσσαλονίκη (Σ.Κόκοτας)
(Στρ.Διονυσίου)  Ρωμιός αγάπησε Ρωμιά
 Ο Σαλονικιός
(Σ.Κόκοτας)
(Σ.Διονυσίου)
 kεράσι του Βαρδάρη
 Στο λευκό πύργο
(Γ.Ζαμπέτας) (Μ.Βιολάρης-Αλ.Μαβίλη
 Οι Μακεδόνες
(Γ.Ζαμπέτας
 Εγνατίας 406
(Γ.Μπιθικώτσης)
 Θεσσαλονίκη
(Ν.Γούναρης)
 Κάποια Θεσσαλονικιά
(Χρηστάκης)
 Βαρδάρης
(Μ.Αγγελόπουλος)
 Είμαι από τη
Θεσσαλονίκη

13.  Σαλονικιά (Μ.Μητσιάς)  Θεσσαλονίκη ,Σαββατόβραδο κι
 Θεσσαλονίκη μου Απρίλης (Δ.Μητροπάνος)
(Ελ.Παπανικολάου)  Σ'αναζητώ στη Σαλονίκη
 Εδώ δεν είναι Σαλονίκη (Δ.Μητροπάνος)
(Γ.Νταλάρας)  Λαδάδικα (Δ.Μητροπάνος)
 Θεσσαλονίκη (Γ.Νταλάρας-  Θα’ταν 12 του
Β.Παπακωνσταντίνου) Μάρτη(Χ.Αλεξίου)
 Γεννήθηκα στη Σαλονίκη  Θεσσαλονίκη (Α.Βαρδής-
 Δ.Σαββόπουλος- Χ.Μαραγκόζη)
Αλ.Πρωτοψάλτη  Βαρδάρης (Α.Βαρδής)
 Θεσσαλονίκη  Αχ Θεσσαλονίκη (Α.Βαρδής)
(Δ.Μητροπάνος)  Φύσα Βαρδάρη μου (Γλυκερία)
 Φιλημένη μες στους
κινηματογράφους (Γλυκερία-
Δ.Σαββόπουλος)
 Μια βραδιά στη Σαλονίκη
(Χρ.Μητρέντζης)
 Τα χίλια γράμματα (Χ &
Π.Κατσιμίχας)
 Τα σύνεργα (Ν.Παπάζογλου)
 Φύσηξε ο Βαρδάρης
(Ν.Παπάζογλου)

14.  Η σκοπιά  Ξεσσαλονίκη, (Ξύλινα Σπαθιά
(Β. Παπακωνσταντίνου) )
 Σαλονίκη  Πύλη της άμμου(Λουδοβίκος
(Ν.Θεοδωρίδου) των Ανωγείων)
 Στην Περαία με την  Θεσσαλονικιές (Τερμίτες)
παλιοπαρέα (Γ.Τριάντης)  Θεσσαλονίκη (Μωρά στη φωτιά)
 Η γειτονιά μου  Θεσσαλονίκη (De Facto)
(Κ.Πρατσινάκης)  Θεσσαλονίκη, Βασισμένο σε
 Η νύχτα η Σαλονικιά ποίηση N.Καββαδία(Σταυρός
(Ε.Τσαλιγοπούλου) του Νότου)
 Σαλονίκη μου  Θεσσαλονίκη, Ξέμπαρκοι σε
(Ν.Μωραιτόπουλος) ποίηση Ν. Καββαδία
 Πόλη της αιώνιας ήβης
(Μ.Παπαζήσης)
 Θεσσαλονίκη και περίχωρα
(Γ.Γρηγοριάδης)
 Εγνατία (Δ.Νικολούδης)
 Με του τρελού τον πυρετό
(Γ.Ανδρεάτος)
 Θεσσαλονίκη ονείρου χάριν
(Π.Γαιτάνος)
 Ξημέρωμα στο λιμάνι
(Κ.Μακεδόνας)

15. Η Θεσσαλονίκη ενέπνευσε και εμπνέει ακόμη πάρα
πολλούς νέους δημιουργούς όπως εμπνέει κι όλους
εμάς που ζούμε σε αυτήν. Της ευχόμαστε , λοιπόν
Χρόνια Πολλά κι εμείς με ένα τραγούδι.
Βιβλιογραφία –Δισκογραφία-δικτυογραφία
 Ναρ Α., "Η Θεσσαλονίκη στα Σεφαραδίτικα τραγούδια",
Ενενήντα επτά 5(1996) ΟΠΠΕ
 Hλίας Πετρόπουλος Pεμπέτικα Tραγούδια, Aθήναι 1968
 Λεκάκης Γ., Η Θεσσαλονίκη στο ελληνικό τράγουδι, Συνέχεια, 1992
 Γ.Μελίκης «Σαλονίκη παινεμένη Α,Β» , Λύρα 1989
 « Η Θεσσαλονίκη στα ρεμπέτικα» , Λύρα 1988
 «Άνοιξη στη Σαλονίκη-σεφαραδίτικα λαϊκά τραγούδια με τη Σαββίνα Γιαννάτου», Λύρα 1995
 «Μέσω νεφών» ,Ν.Παπάζογλου ,1986
 «De facto ΙΙΙ», 2002
 http://users.auth.gr/~marrep/LESSONS
/ERGASTIRI/NEW_TECHNOLOGY/6.1.htm( ημερομηνία προσπέλασης 3-10-2012)
 http://www.mla.gr/album_info?album_id=263
(ημερομηνία προσπέλασης 3-10-2012)
 http://www.dalaras.com/forum/index.php?showtopic=2879
(ημερομηνία προσπέλασης 28-9-2012)
 http://salllonica.blogspot.gr/2007/06/2.html
(ημερομηνία προσπέλασης 28-9-2012)
 http://www.youtube.com/