1. Α ξ ι ο π ο ί η σ η
α ρ χ ε ι α κ ώ ν
π η γ ώ ν
κ α ι
δευτερογενών
πληροφοριών
για
τη
βιογράφηση
του
Κ.
Α.
Ψάχου
(1869-­‐1949)
Αρχείο
Ψάχου,
Βιβλιοθήκη
Ψάχου,
«Ανθέμιον»,
Ελληνική
Λαογραφική
Εταιρεία,
Κέντρο
Μικρασιατικών
Σπουδών,
Μουσείο
Μπενάκη,
Ωδείο
Αθηνών
Ευαγγελία
Χαλδαιάκη
Υποψήφια
διδάκτορας
Τμήματος
Τουρκικών
και
Σύγχρονων
Ασιατικών
Σπουδών
ΕΚΠΑ

2. Κωνσταντίνος
Αλεξάνδρου
Ψάχος
(1869-­‐1949)

3. Κτητορικές
Στο
πρώτο
φύλλο
κάθε
αντικειμένου
αναγράφεται
το
ονοματεπώνυμο
του
Ψάχου
και
η
ημερομηνία
κτήσης.
Πολλές
φορές
αναφέρεται
και
ο
τόπος
στον
οποίο
βρισκόταν
όταν
το
απέκτησε.
Αφιερωματικές
Σημειώσεις
γραμμένες
από
άλλα
πρόσωπα,
αφιερώσεις
σε
βιβλία
τα
οποία
έχουν
δωρηθεί
στον
Ψάχο.
Διορθωτικές-­‐
παρεμβατικές
Σημειώσεις
του
Ψάχου
που
παρεισάγονται
στα
κείμενα
των
βιβλίων,
περιοδικών-­‐εφημερίδων,
διορθώνοντας
κάποιο
τυπογραφικό,
γραμματικό
ή
βιβλιογραφικό
λάθος.
Πολλές
παρεμβάσεις
τέτοιου
είδους
συναντάμε
και
σε
παρτιτούρες.
Σχολιαστικές
Αναγραφές
προσωπικών
σκέψεων
επί
απόψεων
των
συγγραφέων
ή
επί
ολοκλήρων
άρθρων
αλλά
ακόμη
και
γνώμες
του
Ψάχου
για
τους
ίδιους
τους
συγγραφείς.
Προσιδιάζουν
στη
συγγραφή
προσωπικού
ημερολογίου
Βιβλιοθήκη
Κωνσταντίνου
Α.
Ψάχου
(ΤΜΣ,
ΕΚΠΑ)
Είδη
σημειώσεων
Ψάχου
στη
Βιβλιοθήκη
του:

4. Κτητορική
σημείωση
Αφιερωματική
σημείωση

5. Σχολιαστική
σημείωση
Διορθωτική/παρεμβατική
σημείωση

6. Σύγγραμμα
Αφιέρωση
Samuel
Baud-­‐Bovy,
Τραγούδια
των
Δωδεκανήσων,
τόμ.
Α΄,
(Αθήνα
1935)
Τοῦ
κυρίου
Κωνστ.
Ψάχου
ποὺ
μᾶς
χάρισε
τόσα
δημοτικὰ
τρα-­‐
γούδια,
προσφέρω
αὐτὰ
τὰ
τραγούδια
τῶν
Δωδεκάνησων
Samuel
Baud-­‐Bovy
Ἀθήναι,
19.IV.36
Άγις
Θέρος,
Δημοτικά
τραγούδια
Εἰς
τὸν
φίλον
κ.
Κ.
Ἀ.
Ψάχον
Ἄγις
Θέρος
Μιχαήλ
Γ.
Μιχαηλίδης-­‐Νουάρος,
Καρπαθιακά
μνημεία.
Α΄:
Δημοτικά
τραγούδια
Καρπάθου,
(Αθήνα
1928)
Τῷ
Ψάχῳ
τῆς
πατρίου
μουσικῆς
σκαπανέα
Κον
Κον
Ψάχῳ
συγγραφέαν
Μ.
Μιχαηλίδης
Ἀθήνα
20-­‐2-­‐32
Γεώργιος
Δ.
Παχτίκος,
260
δημώδη
ελληνικά
άσματα
από
του
στόματος
του
ελλληνικού
λαού,
τόμ.
Α΄,
(Αθήνα
1905)
Τῷ
φιλτάτῳ
μοι
κ.
Κ.
Ψάχῳ,
Καθηγητῇ
τῆς
Βυζαντινῆς
Μουσικῆς
Μνήμης
χάριν
Ὁ
πονήσας
Γ.
Δ.
Παχτ
Εύα
Σικελιανού,
Τρεις
διαλέξεις,
(Αθήνα
1921)
Στὸν
ἀγαπημένο
διδάσκαλό
μου
Εὔα
Σικελιανοῦ
Θεόδωρος
Συναδινός,
Το
ελληνικό
τραγούδι.
Πέντε
διαλέξεις-­‐συναυλίαι,
(Αθήνα
1922)
Στὸν
φίλτατο
καὶ
ἐκλεκτὸ
φίλο
καὶ
μουσικολόγο
κ.
Κ.
Ψά-­‐
χον
Μὲ
ἀγάπη
Θ.
Συναδινός
Κωσταντίνος
Τομπόλης,
Σχολικά
άσματα,
(Λευκωσία
1939)
Τῷ
πεπνυμένῳ
τῆς
Ἱερᾶς
μουσικῆς
μύστῃ
Κῳ
Κωνσταντίνῳ
Ψάχῳ
τιμῆς
καὶ
ἐκτιμήσεως
ἕνεκεν.
Κωσταντίνος
Τομπόλης
Δείγμα
πίνακα
αφιερωματικών
σημειώσεων
Βιβλιοθήκης
Ψάχου

7. Σύγγραμμα/
τεύχος
εφημερίδας-­‐περιοδικού
Διορθωτικές-­‐παρεμβατικές
σημειώσεις
Σχολιαστικές
σημειώσεις
Samuel
Baud-­‐Bovy,
Τραγούδια
των
Δωδεκανήσσων,
τόμ.
Α΄,
(Αθήνα
1935)
- ἀνοησίαι
καὶ
ἄγνοια
(σ.
κ΄)
- ἀνοησίαι,
εἶναι
ὁ
λέγετος
ἥχος
(σ.
κστ΄)
Σπ.
δε
Βιαζής,
«Ἐκκλησιαστικὰ
ἔθιμα
ἐν
Ζακύνθῳ.
Ὁ
ὕμνος
τῶν
παθῶν»,
Φόρμιγξ,
περ.
Β΄,
έτ.
Ε΄,
αρ.
23-­‐24,
(Αθήνα
15-­‐31
Μαρτίου
1910),
σσ.
1-­‐2
- Τί
σπουδαία
μουσική!!!
Νὰ
μὴ
βασκαθῆ
καὶ
αὐτὴ
καὶ
ὁ
γράφων
τόσας
φλυαρίας!
Ψς
(σ.
2)
Μανουήλ
Ι.
Γεδεών,
Βυζαντινών
καλαισθησία,
(Αθήνα
1931)
- Ἴδε
Κ.
Ψάχου
«Τὸ
βυζ.
δημώδες
ἆσμα»
εἰς
περιοδικὸν
«Μουσικὴ
Ζωή»
(σ.
24)
Σπυρίδων
Ζαμπέλιος,
Πόθεν
η
κοινή
λέξις
τραγουδώ;,
(Αθήνα
1859)
- Πρωτότυπος
καὶ
σοφωτάτη
μελέτη
διδάσκουσα,
πατάσσουσα,
ἐμψυχοῦσα!
31
Δ/βρίου
1909,
Κ.
Α.
Ψάχος
(σ.
88)
Μέλπω
Ο.
Μερλιέ,
Τραγούδια
της
Ρούμελης,
(Αθήνα
1931)
- ἀμάθεια,
θρασύτις,
κακοήθεια
(σ.
ιδ΄)
Μισαήλ
Μισαηλίδης,
«Περὶ
τοῦ
ἐν
τῇ
καθ’
ἡμᾶς
ἐκκλησιαστικὴ
μουσικὴ
ὑπάρχοντος
μέν,
ἀλλὰ
καὶ
μὴ
ὑπάρχοντος
πλαγίου
τετάρτου
ήχου»,
Φόρμιγξ,
έτ.
Α΄,
αρ.
1,
(Αθήνα
1
Οκτωβρίου
1901),
σ.
3
- ἀρλοῦμπες!
Γεώργιος
Παχτίκος,
Δημώδη
ελληνικά
άσματα
από
του
στόματος
του
ελληνικού
λαού,
τόμ.
Α΄,
(Αθήνα
1905)
- ρυθμός
2
½
!!!
(σ.
242)
- 9/8
!
(σ.
246)
- 9/8
(σ.
247)
- 9/8
(σ.
371)
- ἀμάθεια
(σ.
μγ΄)
- 4
½
θὰ
πεῖ
τίποτε!
ἀμάθεια
(σ.
252)
Ι.
Α.
Σακελλαρίδης,
«Μουσικαὶ
διατριβαί.
Περὶ
τοῦ
ὕμνου
τοῦ
Παλαιολόγου-­‐Ἡ
ἐπὶ
τῶν
μεγάλων
σημαδιῶν
συζήτησις»,
Φόρμιγξ,
περ.
Β΄,
έτ.
Α΄,
αρ.
5,
(Αθήνα
15
Μαΐου
1905),
σσ.
3-­‐4
- Ἡ
ἀλεποῦ
τὰ
κάμνει
κρεμαστάρια
Ψς
(σ.
3)
Δείγμα
πίνακα
σημειώσεων
Βιβλιοθήκης
Ψάχου

8. [Άγνωστος],
«Απομνημονεύματα
και
αποκαλύψεις
μαρτυρικής
πρωθυπουργίας»,
Νέος
Ελληνομνήμων,
τόμ.
15,
τ.
Β΄-­‐Γ΄,
(Αθήνα
30
Σεπτεμβρίου
1921),
σσ.
229-­‐235
«Ἔχων
τὴν
τιμὴν
καὶ
τὸ
εὐτύχημα
νὰ
τύχω
τῆς
εὐνοίας
τοῦ
τότε
Διαδόχου
Κωνσταντίνου
πλειοδότου
εἰς
ὅσα
γράφει
ὁ
ἀείμνηστος
Λάμπρος.
Ἰδιαιτέρως
διακήρυττε
ὅτι
τοῦ
μακεδονικοῦ
ἀγῶνος
ἐκεῖνος
ὑπῆρξε
ὁ
κυρίως
ἐμψυχωτής.
Καὶ
γνωρίζω
ταῦτα
ἐξ
ἰδίας
ἀντιλήψεως,
πρὸ
τῆς
εἰς
Ἀθήνας
προσκλήσεώς
μου,
ὅτε
τὸ
1900
ἐν
μυστικῇ
συνεννόησιν
αὐτὸς
μετὰ
τοῦ
Π/
χου
Ἰωακείμ
τοῦ
Γ΄,
ἀπεστάλην
εἰς
Μακεδονίαν
διὰ
σπουδαίαν
μυστικὴν
ὑπόθεσιν,
ὅτε
καὶ
ἐπυροβολήθην
ὑπὸ
Βούλγαρον
παρὰ
τὸ
Μελένικον,
τραματισθεὶς
ἐλαφρῶς
(εὐτυχῶς)
εἰς
τὸν
ἀριστερόν
μου
βραχίονα.
Περὶ
τούτου
γράφω
λεπτομερῶς
εἰς
τὰ
ἀπομνημονεύματά
μου.
Κ.
a.
Ψάχος»

9. «Ἡ
κυρία
αὐτὴ
ὅ,τι
γνωρίζει
τὸ
ἐδιδάχθη
ἀπὸ
ἐμέ,
χωρὶς
οὐδὲ
ὀβολὸν
νὰ
δεχθῶ
ποτέ.
Καὶ
αὐτὰ
τῆς
δῆθεν
συλλογῆς
ταύτης
τὰ
ἄσματα
ἐγὼ
τῆς
τὰ
ἐπιθεώρησα
καὶ
τὰ
κατέταξα
ὡς
τρόπους
κ.λπ.
Ἐκ
τῶν
ὑστέρων
ἀπεδείχθη
ἐκμεταλλεύτρια
τοῦ
αἰσχίστου
εἴδους,
ἀλλὰ
καὶ
κακοήθης
διότι
δι’
ὅσων
ἐν
τῷ
προλόγῳ
τῆς
γράφει
ἀσυναρτήτων
ἀνοησιῶν,
ἐμὲ
ὑπαινίσσεται.
Καλὰ
νὰ
πάθω.
Ἀφ’οὗ
τοιούτου
εἴδους
τέρατα
ἐβοήθησα,
ἐδίδαξα
και
ὑπεστήριξα.
Κ.
a.
Ψάχος»
Μέλπω
Ο.
Μερλιέ,
Τραγούδια
της
Ρούμελης,
(Εκδόσεις
Κέντρου
Μικρασιατικών
Σπουδών,
Αθήνα
1931)

10. Αρχείο
Κωνσταντίνου
Α.
Ψάχου
(οικία
Ψάχου)

12. «Ανθέμιον»
Πρόγραμμα
Εντοπισμού,
Καταγραφής,
Φωτογράφησης
και
Ψηφιοποίησης
αρχειακού
Υλικού
των
Ρωμαίικων
Κοινοτήτων
της
Πόλης

16. Αρχείο
Ελληνικής
Λαογραφικής
Εταιρείας

18. Κέντρο
Μικρασιατικών
Σπουδών
Αρχείο
Μέλπως
&
Οκτάβιου
Μερλιέ

20. «Φίλε
κ.
Ψάχε,
Τὸ
γράμμα
μου
αὐτὸ
ἔχει
σκοπὸ
ν’
ἀνακρούση
προηγούμενο
γράμμα
μου,
ποὺ
σᾶς
ἔστειλα
στοὺς
Δελφούς
καὶ
ποὺ
θὰ
χαρακτηρίσετε
τὸ
ἐλάχιστο
ὡς
ἀφελές
[...]»

21. «[...]
κακῶς,
κάκιστα
τὴν
σιωπὴν
μου
ἐπὶ
τῶν
γραφέντων
περὶ
τῆς
συνεργασίας
σας
μὲ
τὸν
κ.
Περνὼ
ἀποδίδετε
ὡς
συγκατάθεσιν
ἢ
ὡς
ἀπόδειξιν
ἰδικήν
μου.
Ἀνδρικὸν
εἶναι
νὰ
γράφω
ἐνυπογράφως
ὅ,τι
φρονῶ,
ὡς
πάντοτε
ἢ
ἐν
παντὶ
ἔπραξα
[...]».

22. Ιστορικά
αρχεία
Μουσείου
Μπενάκη
Αρχείο
Εύας
Πάλμερ
-­‐
Σικελιανού

24. «Ἀγαπητή
μου
κ.
Εὔα!
Μὲ
μεγάλη
μου
χαρὰ
πῆρα
σήμερα
τὸ
γράμμα
σας.
Ἐγὼ
δὲν
σᾶς
ἔγραψα
γιατὶ
σ’
αὐτὴν
τὴν
ὀλίγην
ἀναύπαυσίν
σας
ἤθελα
νὰ
μείνετε
ὅλως
διόλου
ἀπερίσπαστη
καὶ
ἥσυχη,
τουλάχιστον
ἀπὸ
μένα.
Καὶ
ὁ
νοῦς
μου
καὶ
ἡ
καρδιὰ
μου
εἶναι
μαζύ
σας
καὶ
σᾶς
συλλογιέμαι
κάθε
στιγμή.
Καὶ
ἄν
ἠμποροῦσα
θὰ
ἐρχόμουνα
κοντά
σας
λίγες
μέρες.
Μὰ
μοῦ
εἶναι
πολὺ
δύσκολο
τὸ
πρᾶγμα.
Εἶμαι
μόνος
καὶ
δὲν
μπορῶ
νὰ
ἀπομακρυνθῶ
ἀπὸ
τὸ
σπίτι
[...]».

26. Αρχείο
Ωδείου
Αθηνών