1. Egilea: Marta Castillo. Irale Gasteiz.
2013/2014 R-700
IRAKURKETARAKO
GAITASUNA
ZAYAS, F.: 10 Ideas clave. La competencia lectora según PISA.
Reflexiones y orientaciones didácticas Liburutik hartua eta
moldatua.
1

2. ZAYAS, F.: 10 ideas clave: La
competencia lectora según PISA.
Irakurketarako gaitasuna oinarrizko gaitasun bat da
Egoera ezberdinetan eta helburu ezberdinekin irakurtzen dugu.
Irakurketa testuen ezaugarriek baldintzatzen dute.
Testuekin era ezberdinetan elkar eragiten dugu helburuaren arabera.
Informazioa aurkitu eta hautatzeko ; irakurketaren helburuak,
informazio iturriak eta hauen egokitasuna definitzea eta ezagutzea
beharrezkoa da.
6. Informazioa prozesatzeko; ideiak integratu eta haien arteko harremanak
ulertu behar dira.
7. Irakurtzen jakiteak testuen edukien gaineko hausnarketa egitea
suposatzen du.
8. Irakurtzen jakiteak testuen egiturari buruzko hausnarketa egitea
suposatzen du.
9. Norbanakoaren eta irakurketaren arteko konpromisoa ezinbestekoa da
irakurketarako gaitasunean.
10. Irakurketarako gaitasuna garatzeko ezinbestekoa da ezagutza
metakognitiboa izatea.
1.
2.
3.
4.
5.
2

3. Giltza ideia 1:Irakurketarako gaitasuna oinarrizko gaitasun bat da.
Beharrezkoa da:
Norberaren esanahia
erakitzeko
Testuarekin
elkareragin, aurrezagutza
k eta helburua kontuan
hartuz.
Hitzak eta esanahi literala
ezagutu.
3

4. PISA-k nola definitzen du irakurketarako gaitasuna?
“ Helburu pertsonalak erdiesteko, aukerak eta ezagutzak
garatzeko, eta gizartean parte hartzeko xedearekin irakurleak
testu idatziak ulertzeko, erabiltzeko eta aztertzeko duen
gaitasuna da (OECD, 2009b)”
4

5. Ideia giltza 6: Informazioa prozesatzeko; ideiak integratu
eta haien arteko harremanak ulertu behar dira.
 Ideiak prozesatzea eta integratzea harremanetan
dauden ekintzak dira.
 Testu baten ideia nagusia/nagusiak ateratzerakoan
informazioa integratzen ari gara. Honetarako, ideien
arteko lotura ezagutu behar dugu eta askotan
inferitzen dugu explizituki ez baitagoelako.
 Testu antolatzaileek lan honetan laguntzen gaituzte.
5

6. Testuen ulermen orokorra
Zerrendapena
Sailkapena
Zein testu mota den ikusi.
Konparaketa
Gaia antzeman.
Ideia garrantzitsuak identifikatu.
Ideien arteko harremanak.: testu
eskemak.
5. Ideien arteko lotura: informazioaren
progresioa. Haria ez galtzeko.
6. Testu elektronikoen ulermena.
Hipertestua.
1.
2.
3.
4.
6

7. Markagailuak
Informazioaren
antolatzaileak
Ordenagailuak
Hasteko, jarraitzeko,…
Alde batetik,
Beste alde batetik…
Lokailuak
Gehigarriak
Gainera, baita ….ere,
-agatik ere,
Ondoriozkoak
Beraz, ondorioz, hortaz,
horregatik, hori dela eta…
Kontraesateko
Hala ere, hala eta guztiz
ere, halabaina, haatik, …
Errepikapenak
Ordezkapenak
Nominalizazioak
7

8. Giltza ideia 2: Egoera ezberdinetan eta helburu
ezberdinekin irakurtzen dugu.
 Norberaren helburuak betetzeko, ezagutza garatzeko
eta gizartean parte hartzeko irakurtzen dugu.
 PISAk irakurketaren konpetentzia neurtzeko Europako
Erreferentzia Marko Bateratua aintzat hartu du.
Hizkuntza-jarduerak gizarte-testuinguruan gertatzen
dira.
 PISAk egungo gizarteak eskatzen duen irakurle eredua
izateko behar diren trebetasunak eta estrategiak
neurtzen ditu.
 Lau irakurketa egoera identifikatu dira:
8

9. Irakurketa egoerak
PERTSONALA
• Interes pertsonalak asetzeko.
• Testu generoa: fikzioa, informatiboak,
gutunak,e-mailak, nobelak, blogak…
PUBLIKOA
• Gizartearekin zerikusia duten
jarduerak. Testuinguru zabalagoa.
• Testu generoa: informazio-testuak,
dokumentu ofizialak, foroak, berrien
web-orriak, iragarpen ofizialak.
HEZKUNTZA
• Trebakuntza arlokoekin lotutako
testuak.
• Testu genereoak: Testu-liburuak,
ariketak, irakaskuntza interaktiborako
programa informatikoak,…
IKASTEKO IRAKURTZEN DA.
LANEKOA/LANBIDEKOA
• Lan esparruarekin lotura dutenak.
• Testu generoak: iragarkiak, laneko
helbideak, jarraibideak,…
EGITEKO IRAKURTZEN DA.
9

10. Testu-generoak
Testu-generoa
Objektu
linguistikoa
Ekintza
komunikatiboa
Egoera
komunikatiboa
n
Helburu
batekin
Gizarte baten
kokatua
Gai zehatz
baten
inguruan
Testu egitura
batekin
Ezaugarri
linguistikoekin
Formatu
batekin
10

11. Testu-generoa: Adibidea. Zayas, F.
11

12. IRAKURRI AURRETIK
IRAKURRI BITARTEAN
ESTILO FUNTZIONALA
Generoa ezagututa,
irakurleak hainbat eduki
eta testuaren helburua
aurreratu ditzake.
• Generoaren egitura
ezaugarriak: Testu
patroiak, koherentzianozioak, kohesioadierazleak,…)
• Hizkuntza-ezaugarriak
(morfologia, sintaxia,
semantika)
•Ezaugarri
paralinguistikoak:
1. Elementu
tipografikoak: hitzak,
esaldiak, paragrafoak,
kapituluak,…
2. Informazioa
banatzeko erabakiak:
aurkibidea, prologoa,
sarrera egiteko
formulak, bukaeramoduak,…
Genero bakoitzak
erregistro jakin bat dauka.
Antzeman, igorlearen
jarrerak utzitako markak
(espresiboak eta
ebaluatzaileak).
IRAKURKETA
KRITIKOA.
12

13. Ideia giltza 3: Irakurketa testuen ezaugarriek
baldintzatzen dute.
“Durante la construcción del significado, el lector pone en marcha
distintos procesos, destrezas y estrategias para promover, controlar y
mantener la comprensión. Se prevé que estos procesos y estrategias
varíen en función del contexto y de la finalidad a medida que los lectores
interactúan con una serie de textos continuos y discontinuos en el
medio impreso y (…) en el medio electrónico.”
La Lectura en PISA 2009, p. 34
13

14. TESTUEN SAILKAPENA
Elektronikoak
Inprimatutakoak
Ingurunearen
arabera
Irakurleak ez du eraginik: web orri
ofizialak.
Irakurleak eragina du: foroak,
blogak, formularioak
Formatuaren
arabera
Testu motaren
arabera
Jarraitua, etena
eta mistoa
Deskribapena,
narrazioa,
aurkezpena,
argudioa,
instrukzioa,
transakzioa
14

15. INPRIMATUTAKO TESTUA ETA TESTU ELEKTRONIKOA:
IMPRIMATUTAKO TESTUA
TESTU ELEKTRONIKOA EDO
HIPERTESTUA
Muga zehatzak
Muga zehatzik gabe: testu aldakorrak
eta dinamikoak.
Sekuentzia bidezko irakurketa: aldez
aurretik zehaztutako hurrenkera
jakin batean.
Ez dago sekuentzia bidezko
irakurketa: irakurleak berak taxutzen
du bere ibilbidea, sarean nabigatzeko
galuak lagunduta.
Aukera badago testuaren egitura
bistaratzeko.
Egileak berak irudikatu behar du
hipertestuaren azaleko egitura.
Ezagut daiteke diskurtso generoen
ezaugarriak
Lausotuta daude generodiskurtsiboaren ezaugarriak
Egiletza eta fidagarritasun
adierazleak daude.
Zailtasuna dago informazioaren
egiletza eta sinesgarritasuna
baloratzeko.
15

16. Ideia-giltza 4: Testuekin era ezberdinetan elkareragiten dugu
helburuaren arabera.
Irakurketarako
gaitasuna
Testuaren
edukiaren
erabilera
Testutik kanpo
dauden ezagutzen
erabilera
16

17. Testuaren edukieraren erabilera
Informazioa
jaso
Informazioa
integratu eta
interpretatu
Ulermen
orokorra garatu
Interpretazio
bat landu
17

18. Testutik kanpoko
dauden ezagutzen
erabiliera
Hausnartu eta
baloratu
Edukiaren inguruko
hausnarketa eta
balorapena
Testuaren egituraren
inguruko
hausnarketa eta
balorapena
18

19. Ideia-giltza 5:Informazioa aurkitu eta hautatzeko ; irakurketaren
helburuak, informazio iturriak eta hauen egokitasuna definitzea
eta ezagutzea beharrezkoa da.
“ Localizar y seleccionar información implica definir los
objetivos de la lectura, conocer las fuentes y valorar su
pertinencia. En contextos de aprendizaje, este aspecto de la
competencia lectora constituye una de las diversas
destrezas requeridas para la construcción de los
conocimientos. Su aprendizaje se fomenta en la medida en
que la lectura, en todas las áreas del currículo, sea un
instrumento de aprendizaje dentro de metodologías
activas, como el trabajo por proyectos. Estas destrezas son
en la actualidad especialmente importantes en el uso de
fuentes web, pues la localización, selección y valoración de
la información tiene dificultades específicas.”
19

20.  Nabigatzaileen erabilera.
https://www.google.com/insidesearch/tipstr
icks/all.html
 Web orrien harpidetza: netvibes
 Markagailu sozialak
20

21. Ideia-giltza 7: Irakurtzen jakiteak testuen edukien
gaineko hausnarketa egitea suposatzen du.
“ Saber leer supone saber reflexionar sobre el contenido
de los textos. Si sólo comprendemos el significado
literal del texto, no podemos utilizar las informaciones
para resolver situaciones nuevas. Ello requiere un nivel
de comprensión más profundo: situar lo que el texto
nos dice en el momento de nuestra experiencia. La
reflexión sobre el contenido del texto y su valoración
son operaciones necesarias cuando usamos los textos
para aprender, que no consiste en memorizar la
información, sino en construir nuevos conocimientos.
21

22. Irakurritakoaren gaineko ulermen sakona gauzatzeko
laguntzen duten hainbat jarduera:
 Identifikatu testuan azaltzen zaigun informazio
berria.
 Informazioa bererabili testu berri bat sortzeko.
 Irakurritakoaren gainean argumentu berriak erantsi.
 Bi iturri desberdinetatik jasotako informazioa
alderatu.
22

23. Ikasteko irakurri
 Eduki berriari ulermen pertsonala esleitu behar zaio.
 Xedearen arabera ideien gerarkia ezarri.
 Pasarteetan azaldutako ideien inferentziak eta
informazioaren integrazioa egin.
 Prozesuaren balorapena egin, ulermen prozesuaren
balorapena.
 Testuen inguruko galderak egin: hasi baino
lehen, bitartean eta bukaeran.
 Irakurri idazteko.
23

24. Ondorioz, lanaren ardatz nagusiak hauek dira:
1. Informazio bilaketa.
2. Ekoizpen bat.
Irakurketak helburu bat du. Testu berriak sortu behar
dira aldez aurretik ulertuak eta interpretatuak izan
diren idatzitako testu batzuetatik abiatuta . Laburtu
eta sintetizatu behar dira. Testu berriak genero
konkretu bat izan behar du.
24

25. Irakurle kritikoak izateko baldintzak:
 Egileak dituen interesak ezagutzen ditu.
 Adierazitakoaren gaineko egileak duen jarrera eta
iritzia antzematen du.
 Testu generoa identifikatzeko gaitasuna du.
 Testuan azaltzen diren diskurtso ezberdinen jatorria
ezberdintzen dute.
 Datuen eta adibideen fidagarritasuna ebaluatzeko
gaitasuna du.
 Testuaren esanahi literaletik at dauden datuak
antzemateko gai da. Hala nola: egoera
komunikatiboa, hartzailea , egilearen
identitatea, beste diskurtso batekin harremanatzea,…
25

26. Ideia-giltza 8: Irakurtzen jakiteak testuen egiturari buruzko
hausnarketa egitea suposatzen du.
INFERENTZIAK EGITEKO GALDERAK
 Nork hitz egiten du testu honetan?
 Ekintza komunikatiboak zein helburu betetzen ditu?
 Zein da hartzeileak hartu beharko duen jarrera?
 Zer nolako presentzia du hartzaileak testuan?
 Zein da egilearen jarrera adierazitakoaren,
hartzailearen eta bere buruaren aurrean?
 Zein hautaketa linguistiko egiten ditu bere elkartruke
komunikatiboaren xedea lortzeko?
26