2. SELÜLOZ
Selüloz, yeryüzünde bol miktarda bulunan
karbonhidrat polimeridir. Selüloz kaynağı ne olursa
olsun dallanmamış yapıdaki beta-D-glukopiranoz
birimlerinin birbirine glikozit bağı ile bağlanan
polimer zincirlerinden oluşmaktadır.
Selülozun en büyük kaynağı çok yıllık odunsu
bitkilerdir. Bitkisel selüloz hemiselüloz ve lignin ile
birlikte hücre duvarını meydana getirmektedir.
Selüloz çoğunlukla bitkilerden elde edilen bir
malzeme olmasına rağmen bakteri, alg ve mantarlar
tarafından üretildiği de bilinmektedir.
3.
4. • İğne yapraklı ve yapraklı ağaçların
odunları %40-60 oranında selüloz
içerirler. Saf selüloz pamuk lifinde
veya mürver ağacı özünde bulunur.
• Molekül büyüklüğü kaynağına
göre değişmektedir. Nişastanın
aksine bunlar yalnız düz zincir
formunda bulunurlar, dallanma
yoktur.
• Selülozda OH grupları zincirden
dışarıya doğru yönelir ve birbirleri
ile hidrojen bağları oluşabilir. Çok
sayıdaki güçlü hidrojen bağları ile
oldukça kararlıdır.
• Bir zincir halindeki selüloz
molekülleri yan yana ve aynı yöne
doğru yönelmiş olarak dizilip
demetler yaparlar. Bu demetler,
selüloz lifleridir.
NİŞASTA
SELÜLOZ
5. • Selüloz biyopolimeri dört yolla
elde edilmektedir. Bunlardan
ilki ve en iyi bilineni selülozun
bitkilerden elde edilmesidir.
Endüstride yaygın olarak
kullanılan bu yöntemde
selülozdan, lignin ve
hemiselülozun ayrılması
gerekmektedir. İkinci yöntem
ise selülozun çeşitli
mikroorganizmalardan
biyosentez yolu ile elde
edilmesidir
6. SELÜLOZUN KİMYASAL
ÖZELLİKLERİ
• Selüloz, insan vücudu tarafından değerlendirilemez çünkü insan
vücudu selüloz içindeki beta-glikozidik bağlarını çözebilecek
selülaz gibi herhangi bir enzime sahip değildir. İşkembelerinde
selülaz enzimi bulunan hayvanlar tarafından glikoza kadar
parçalanarak kullanabilirler.
• Selüloz suda hiç çözünmez. Selüloza seyreltilmiş asitler
tarafından etki edilemez. Kuvvetli asitlerle hidrolize edildiğinde
glikoza parçalanır, kısmi hidrolize edildiğinde ise sellobiyoz
disakkarit meydana gelir.
• Selülaz enzimi içeren bazı mikroorganizmalar tarafından
parçalanır ve bu yolla gıda, medikal, tekstil ve hijyen
endüstrilerde kullanılır.
7. SELÜLOZ KULLANIM ALANLARI
Selüloz hem saf hali ile hem de kimyasal
reaksiyonlar ile modifiye edildikten sonra
endüstrisinin farklı alanlarında
kullanılmaktadır. Tekstil, kağıt, gıda,
medikal ve hijyen sanayileri uygulama
alanlarına örnek olarak verilebilir. Selüloz,
kağıt ve karton gibi temel kullanım alanları
dışında polimerik bir ürün olması sebebiyle
de bir çok kullanım alanı bulunmuştur.
Selülozun oksitleme, eterleştirme,
esterleştirme ve mikro kristalleştirme
işlemleri sonrasında elde edilen ürünlere
genel olarak selüloz türevleri denilmektedir.
Endüstiriyel olarak selülozun en önemli
türevleri selüloz esterleri ve eterleridir.
8.
9. • Geçmişte plastik malzeme yapımında da kullanılan rejenere selüloz üretimi günümüzde suni
lif, folyo ve suda çözünebilen selüloz eterleri üretimi amacıyla halen kullanılmaktadır.
Çözünebilir hamur üretiminde kullanılabilecek en zengin hammadde bir pamuk artığı olan
linterstir. Petrol kökenli liflerin selülozik lifler gibi suyu absorbe etme özellikleri
olmadığından giysi üretiminde ve kullanımında alışılmış rahatlığı verememektedir.
• Günümüzde aşırı işlenmiş gıda tüketiminin artmasıyla birlikte kalp damar rahatsızlıkları ve
obezite gibi medeniyet hastalıklarının görülme oranı da artmıştır. Bu tür hastalıkların
önlenmesinde önemli bir yere sahip olan ve doğal halde gıdalarda bulunan selüloz gibi diyet
lif özellikli bileşenler, gıdaların işlenmesi sırasında hammadden başlayarak azalmakta ve son
üründe oldukça iz miktarda kalmaktadır. Bu nedenle bu tür diyet liflerce gıdalanın
katkılanması önem kazanmaktadır.
