4. KNDkavya kI pirBaaYaa sva$p AaOr ivaSaoYataAaoM kao
spYT kIijaeÆ
KNDkavya kI p`mauK piBaaYaae^MÁ¹
1.Aacaaya- ivaSvanaaqaÁ¹
“ ek hI saga- yau@t ekaqa- ka vyaMjak saMQaI Aaid inayamaaoM kao
samaga`ta sao gaRiht ek doSaanausaar KNDkavya haota hOÈ spYTta [sa kavya
maoM vastu saMGaTna AavaSyak hO¸ prMtu saga- saMGaTna nahIMÈ ek hI vastu
Baava cair~ ivacaar evaM kaya- Aaid ka [samaoM ivacaar haota hOÈ”
2.baabaU gaulaabarayaÁ¹
“ KNDkavya maoM ek hI GaTnaa kao p`mauKta dokr ]samaoM jaIvana ko
iksaI ek hI phlau kI Jaa^MkI saI imala jaatI hOÈ”
3.Da^.BagaIrqa imaEaÁ¹
“ KNDkavya vah p`baMQa kavya hO¸ ijasamaoM iksaI BaI pu$Ya ko
jaIvana ka kao[- AMSa hI vaiNa-t haota hO¸saMpUNa- jaIvana gaaqaa nahIM
[samaoM mahakavya ko saBaI AMga na rhkr ekaMQa Amga hI rhta hOÈ”
4.Aacaaya- ivaSvanaaqa p`saad imaEaÁ¹
“ ijasa kavya kI rcanaa mahakavya ko ZMga pr hI haotI hO prMtu
ijasamaoM pUNa- jaIvana na gaRhNa krko KND jaIvana hI gaRhNa ikyaa jaata hO
]sao KNDkavya khto hOMÈ”
5. 1.Aacaaya- ivaSvanaaqaÁ¹
“ ek hI saga- yau@t ekaqa- ka vyaMjak saMQaI Aaid inayamaaoM kao
samaga`ta sao gaRiht ek doSaanausaar KNDkavya haota hOÈ spYTta [sa kavya
maoM vastu saMGaTna AavaSyak hO¸ prMtu saga- saMGaTna nahIMÈ ek hI vastu
Baava cair~ ivacaar evaM kaya- Aaid ka [samaoM ivacaar haota hOÈ”
KNDkavya kI pirBaaYaa sva$p AaOr ivaSaoYataAaoM kao
spYT kIijaeÆ
KNDkavya kI p`mauK piBaaYaae^MÁ¹
2.baabaU gaulaabarayaÁ¹
“ KNDkavya maoM ek hI GaTnaa kao p`mauKta dokr ]samaoM jaIvana ko
iksaI ek hI phlau kI Jaa^MkI saI imala jaatI hOÈ”
3.Da^.BagaIrqa imaEaÁ¹
“ KNDkavya vah p`baMQa kavya hO¸ ijasamaoM iksaI BaI pu$Ya ko
jaIvana ka kao[- AMSa hI vaiNa-t haota hO¸saMpUNa- jaIvana gaaqaa nahIM
[samaoM mahakavya ko saBaI AMga na rhkr ekaMQa Amga hI rhta hOÈ”
4.Aacaaya- ivaSvanaaqa p`saad imaEaÁ¹
“ ijasa kavya kI rcanaa mahakavya ko ZMga pr hI haotI hO prMtu
ijasamaoM pUNa- jaIvana na gaRhNa krko KND jaIvana hI gaRhNa ikyaa jaata hO
]sao KNDkavya khto hOMÈ”
6. 1.KNDkavya maoM ek hI saga- haonaa caaihe È]sa saga- ko AMtga-t ek rsa haota hO ¸ vah
ek doSaanausaar haota hO È AarMBa sao AMt tk ek hI Aqa- caaiheÈ [samaoM
kqaavastu jaIvana kao baTaornaa haota hO È jaba Alaga ¹Alaga p`saMgaaoM kao [kzza
krnaa pDogaa È KNDkavya saBaI caIjaaoM kao [kzza krta hO È mah%vapUNa-
baataoM kao eki~t krta hO È vastuAaoM ka saMGaTna haota hO ¸ pr saBaI saMGaTna
kao [kzza nahIM kr sakta ¸ maaima-k p`saMgaaoM ka saMGaTna haonaa caaihe
KNDkavya kI pirBaaYaa sva$p AaOr ivaSaoYataAaoM kao
spYT kIijaeÆ
sva$pÁ¹
2.KNDkavya maoM ek hI GaTnaa kao mah%va idyaa jaata hIÈ ]samaoM jaIva kI iksaI
BaI phlau kI Jaa^MkI Aqaa-t Jalak imala jaanaI caaiheÈ KNDkavya BaI p`baMQa
kavya ko AMtga-t Aata hO È [samaoM iksaI vaRht GaTnaa yaa mahana cair~ ko
iksaI ek hI AMSa ka ica~Na haota hO È [samaoM iksaI ek hI CMd AaOr ek hI rsa kI
p`Qaanata haotI hO
3.KNDkavya vah p`baMQa kavya hO¸ jaao pu$Ya ko jaIvana kao ek hI baar vaiNa-t krta
hO baar¹ baar nahIMÈ
4.KNDkavya kI imaima-it mahakavya ko AaQaar pr haotI hO È KNDkavya ek rsa haota
hOÈ saMpUNa- jaIvana ka ek hI Aqa- inaklata hOÈ ]sao KNDkavya khto hOM
7. Da^.BagaIrqa imaEa nao ‘kavyaanauSaasana’ AaOr ‘kavyaadSa-’ ko AaQaar pr
KNDkavya ko dao Baod batayao hOM jaao inamnap`kar sao hOM
KNDkavya kI pirBaaYaa sva$p AaOr ivaSaoYataAaoM kao
spYT kIijaeÆ
KNDkavya ko BaodÁ¹
1.ek saMGaat Aqavaa ekaqa- KNDkavya
2.Anaokaqa- KNDkavya
1.ek saMGaat Aqavaa ekaqa- KNDkavyaÁ¹
ijasa kavya maoM ek p`kar ko CMd maoM ek hI GaTnaa yaa dRSya ka vaNa-na ikyaa
jaata hO È ]sao ek saMGaat yaa ekaqa- KNDkavya kha jaata hO
2.Anaokaqa- KNDkavyaÁ¹
Anaokaqa- KNDkavya kao bahusaMGaat KNDkavya BaI kha jaata hOÈ [samaoM Anaok
p`kar ko CMdaoM maoM ivaivaQa BaavaaoM ko saaqa jaIvana ko ek AMSa ka
ica~Na haota hOÈ
8. 1.KNDkavya maoM jaIvana ko iksaI ek GaTnaa ¸ KND ka hI ica~Na haota hOM È
2.KNDkavya ka ]ddoSya mahana haota hO È
3.KNDkavya maoM ek hI CMd ka p`yaaoga haota hO È
4.KNDkavya maoM iksaI ek CMd AaOr ek hI rsa kI p`Qaanata rhtI hOÈ KNDkavya
maoM iksaI mahana AadSa- Aqavaa isawant kI sqaapnaa kI jaatI hOÈ
5.KNDkavya maoM ek hI saga- haota hO È
6.]da:
1.pMcavaTI ¹maOiqailaSarNa gauPt
2.paava-tI maMgala¹gaaosvaamaI tulasaIdasa
3.saudamaa cairt ¹narao%tma dasa
4.jayad`t vaQa ¹maOiqailaSarNa gauPt
5.Piqak¹ramanaroSa i~pazI
6.riSma rqaI¹ramaQaarI isaMh ‘idnakr’
7.Basmaasaur¹naagaajau-na
8.mahap`sqaana¹
KNDkavya kI pirBaaYaa sva$p AaOr ivaSaoYataAaoM kao
spYT kIijaeÆ
KNDkavya kI ivaSaoYatae^MÁ¹
9. 9.hldI GaaTI ka yauw¹ SyaamanaarayaNa paNDoya
10.kdma kdma baZayao jaa¹gaaopala p`saad vyaasa
11.maatRBaUima ko ilae
12.maovaaD maukuT
13.jaya sauBaaYa
14.Aga`pujaa
15.kNa-
16.maui@tdUt
17.tumaula
18.Jyaaoit javaahr Aaid
7.KNDkavya ka naayak kao[- mahana cair~ vaalaa haota hO È
8.KNDkavya maoM pa~aoM kI saM#yaa saIimat rhtI hOÈ
9.KNDkavya maoM kqaavastu saMixaPt laI jaatI hO
KNDkavya kI pirBaaYaa sva$p AaOr ivaSaoYataAaoM kao
spYT kIijaeÆ
KNDkavya kI ivaSaoYatae^MÁ¹