Sosyal Bilim Bakış Açısıyla Karar Verme

Sosyal Bilim Bakış Açısıyla
Karar Verme
Ü. Barış Urhan
ODTÜ & TÜSİAD
13.06.2014
TOBB ETÜ - Pazarlama Prensipleri

Sosyal Bilim Bakış Açısı mı?..
.
.
www.iktisadiyat.comÜ. Barış Urhan

Kavramlar ve Anlamları
Masa: Ayaklar veya bir destek üzerine oturtulmuş tabladan
oluşan mobilya (TDK)
Ü. Barış Urhan www.iktisadiyat.com

Hangi masa?

MÖ 400 - Pompei
Hangi masa?
Ü. Barış Urhan

Hangi masa?
Yunan – MÖ 500-600

Roma – MÖ 300..
Yemek yeme partisi
Hangi masa?

Çin – 1900..
Hangi masa?
Çin – 1000..

Hangi masa?
1600.. 1700.. 1800..

Düz bir zemin…

Masanın serüveni…
Latince‟de ‘mēnsa
Yunanlar ‘matza’ (μᾶζα),
Romenler ‘masa’,
Çince diepzi (碟子) (ideogram DÜZLÜK ve KOLLAR)
İspanyollar ‘mesa’ demişler.
Kaşgarlı Mahmut –> ‘tewsi’(‫)توسي‬ sonradan tepsi(‫)تپسی‬
Arapça tabak ‫طبق‬
Farsça sini ‫سينى‬
Fransızca table d'hôte,
İngilizce plate (dilimizde düz araziyi tanımlayan plato da
aynı kökten gelir)
dish (dilimizde „ince,yassı,düz; disk de aynı kökten gelir)
hemen hepsi düzlüğü, düz bir zemini işaret ediyor.

John Ridley Stroop

KIRMIZI

YEŞİL

MAVİ

Karar vermede tek gerçeklik
ALGIdır.

Çerçeveleme (Framing)
Müller-Lyer illusion (1899)
Peki ya bir daha denesek?

Sosyal alanda en çok karşılaştığımız algı
hataları

Statükoculuk (Status Quo Bias)

Bando Arabası Etkisi (Bandwagon
effect)

Terk Etmek/Bahşetmek Etkisi
(Endowment Effect)

Terk Etmek/Bahşetmek Etkisi
(Endowment Effect)
Nasıl ayrılacağımı bilmiyorum :- (

Dunning–Kruger Etkisi
Türkçesi
HALLEDERİZ.

Kayıplardan Kaçınma (Loss Aversion)
Kayıp
Kazanç : )

Çapalamak (Anchoring)
-1-
-- Ne oldu?
- Çok üzgünüm
Nasıl sorsam? Bugünkü
toplantıya gidebilir misin?
-2-
-- Ne oldu?
- Çok mutluyum
-- Bugünkü toplantıya
gidebilir misin?
- Tabi ki!

Çerçevelemek (Framing)

«Seni seviyorum»
«Onu değil şunu istiyorum»
«Bu derse girmeyeceğim, çünkü…»
«Senden nefret ediyorum»
«Aslında böyle yapmasının sebebi…»
«Acıktım!»
Hangi konudaki kararlar?...

Swedish human resource mangers (n = 872):
Assume hypothetically, that your enterprise is making a small surplus.
There is no inflation and unemployment is high. There are many job
seekers applying for a job at your unit. Under these circumstances you
decide to propose a wage cut of 5%. How do you think that your
employees would find this proposal?
■ 94.3% of the managers believed that this proposal is unacceptable
to workers
■ Alternative scenario: 10% inflation and 5% wage increase. Now,
only 50.4% of the managers thought that workers would find the
proposal unacceptable
Örnek deneyler 1 – Money Illusion

Status Quo & Endowment Effect & Framing
1. Durum: Maaşınız 1500TL,
Gelecek yıl için %12 arttı ve 1680TL oldu.
1. Durum: Maaşınız 1500TL
Gelecek yıl için %20 arttı ve 1800TL oldu.
Fiyatlar ise %10 arttı.

Kurallar:
■ 0 ile 100 arasında bir rakam seçin, [0,100],
■ Herkesin seçtiği sayılar toplanacak ve ortalaması (aritmetik) alınacak,
■ Daha sonra bulunan sayıların ortalaması alınacak ve 1/3 ile
çarpılacak. Çıkacak sayı hedef sayı olacak.
■ Kazanan, bu hedef sayıya en yakın sayıyı bulan olacak.
Sadece sizin nasıl karar verdiğiniz önemli değil

■ Keynes‟in kitabındaki bir analoji:
“...professional investment may be likened to those newspaper
competitions in which the competitors have to pick out the six prettiest
faces from a hundred photographs, the prize being awarded to the
competitor whose choice most nearly corresponds to the average
preferences of the competitors as a whole; so that each competitor has to
pick, not those faces which he himself finds prettiest, but those which he
thinks likeliest to catch the fancy of the other competitors, all of whom are
looking at the problem from the same point of view.

■ “... It is not a case of choosing those which, to the best of one's judgment,
are really the prettiest, nor even those which average opinion genuinely
thinks the prettiest. We have reached the third degree where we devote our
intelligences to anticipating what average opinion expects the average
opinion to be. And there are some, I believe, who practise the fourth, fifth
and higher degrees ”

Ültimatom Oyunu:
• Birinci oyuncu kendisine verilen 10TL‟den arzu ettiği miktarı
tanımadığı diğer oyuncuya verir. (0‟dan 10TL‟ye kadar bir miktar)
• Diğer oyuncu bu miktarı ya KABUL eder ya da RED eder.
• Kabul  Paylaşım olduğu gibi kalır
• RED  İki oyuncu da 0TL alır.
Soru: Birinci oyuncu ne kadarını karşı tarafa verir?

Diktatör Oyunu:
• Birinci oyuncu kendisine verilen 10TL‟den arzu ettiği miktarı
tanımadığı diğer oyuncuya verir. (0‟dan 10TL‟ye kadar bir miktar)
• Oyun biter.
Soru: İlk oyundaki paylaşımdan farklı bir paylaşım olur mu?

“Çağdaş yaşamın bu denli rahatsız edici olmasının bir nedeni de daha önce
sorgusuz sualsiz kabul edilen birçok şey hakkında kendi kendimizi soruşturur
olmaya başlamamızdır.
Eskiden herkes inandığı şeylere ya doğru olduğuna inandığı ya da toplumdaki doğru
düşünür(!) saydığı kişilerin doğru sayması nedeniyle inanıyordu.
Freud‟un tüm davranışlarımızı akla uygun duruma getirme (rasyonalizasyon)
eğilimimizi açığa çıkarmasından ve de Marx‟ın fikirlerimizin ideolojilerden
kaynaklandığını göstermesinden bu yana kendi kendimize şu soruyu sorar olduk ;
- Acaba inandığım şeye neden inanıyorum ?..”
Joan Robinson

Yararlanılan Kaynaklar
Burak Erdeniz, basılmamış sunumları
Dr. Dt. Fatih Vural, basılmamış etimoloji çalışmaları
Google Images
Jean Robert Tyran, basılmamış ders notları & sunumları
Simon Gaechter, basılmamış sunumları
Zafer Akın & Ü. Barış Urhan, basılmamış sunumları

www.iktisadiyat.com
https://twitter.com/umitbarisurhan
http://www.linkedin.com/pub/u-baris-urhan/24/b2/582
Teşekkürler…

Sosyal Bilim Bakış Açısıyla Karar Verme

Recommended

Recommended

More Related Content

Featured

Featured (20)

Sosyal Bilim Bakış Açısıyla Karar Verme