Tác động của thuế

1. TAÙC ÑOÄNG KINH TEÁ CUÛA THUEÁ
I.Lyù thuyeát cô baûn veà cung caàu:
1. Lyù thuyeát veà caàu:
• Caàu laø löôïng haøng hoaù maø ngöôøi tieâu duøng saün saøng mua öùng
vôùi moãi möùc giaù cuï theå.
• Khi giaù moät haøng hoaù hay dòch vuï taêng leân thì löôïng caàu giaûm
xuoáng vaø ngöôïc laïi. Nhö vaäy, giaù haøng hoaù, dòch vuï tyû leä nghòch
vôùi löôïng caàu. Ñieàu naøy cho ta bieát ñöôøng caàu doác xuoáng.
• Moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán caàu:
a. Giaù cuûa chính haøng hoaù, dòch vuï.
b. Giaù cuûa haøng hoùa thay theá hoaëc haøng boå trôï.
c. Thu nhaäp cuûa ngöôøi tieâu duøng: (haøng thoâng thöôøng ><
haøng thöù caáp).
d. Sôû thích, thò hieáu.
e. Thôøi tieát…
• Söï thay ñoåi giaù cuûa haøng hoaù, dòch vuï laøm thay ñoåi löôïng caàu =>
taïo söï di chuyeån doïc ñöôøng caàu. Neáu baát kyø yeáu toá naøo trong
caùc yeáu toá töø b ñeán e thay ñoåi thì caû ñöôøng caàu dòch chuyeån.
Ví duï: Neáu giaù haøng thay theá taêng thì ñöôøng caàu seõ dòch chuyeån ra
ngoaøi.(giaù gaïo taêng thì caàu veà baùnh mì taêng. Neáu giaù haøng boå trôï
taêng thì ñöôøng caàu seõ dòch chuyeån vaøo trong.( giaù xaêng taêng thì caàu
veà xe gaén maùy giaûm).
• Ñöôøng caàu phaûn aùnh möùc saún loøng chi traû hoaëc lôïi ích bieân.
• Ñoä co giaõn cuûa caàu theo giaù: laø tyû leä phaàn traêm thay ñoåi cuûa
löôïng caàu öùng vôùi 1% thay ñoåi cuûa giaù.
•
d
η = Phaàn traêm thay ñoåi cuûa löôïng caàu/Phaàn traêm thay ñoåi cuûa giaù.
)/(*)/()/(%)(% ddddddd
QPPQPQ ∆∆=∆∆=η
Löu yù:
• Q∆ nghóa laø moät thay ñoåi nhoû cuûa Q.
• d
η < 0 vì giaù vaø löôïng caàu nghòch bieán.
• Khi ñi doïc xuoáng phía döôùi ñöôøng caàu, thì dd
PQ ∆∆ / coù theå thay
ñoåi, coøn giaù vaø löôïng caàu luoân thay ñoåi(P/Q). Neân d
η phaûi
ñöôïc tính taïi 1 ñieåm cuï theå treân ñöôïc caàu. Hay noùi khaùc ñi, d
η
taïi moãi ñieåm seõ khaùc nhau.
Ví duï: Ñöôøng caàu coù daïng: P = -1/2Q + 4. Ñöôøng caàu naøy coù
dd
PQ ∆∆ / coá ñònh vaø baèng -2.( d
P∆ thay ñoåi 1 (taêng) laøm cho d
Q∆ thay
ñoåi 2 theo höôùng giaûm). Nhöng ñöôïc caàu naøy khoâng coù ñoä co giaõn
coá ñònh. (khi ñi doïc xuoáng döôùi ñöôïc caàu thi tyû leä P/Q giaûm =>ñoä co
giaõn giaûm veà ñoä lôùn.)
• 1<d
η : khoâng co giaõn (co giaõn ít.)
• 1>d
η : co giaõn (co giaõn nhieàu)
• 1=d
η : co giaõn ñôn vò.
Bai 1: Taùc ñoäng KT cuûa thueá
N.T.Huyeàn 1

2. • Hai tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa ñöôøng caàu: 0=d
η : caàu hoaøn
toaøn khoâng co giaõn;
∞=d
η : caàu hoaøn toaøn co giaõn.
2. Lyù thuyeát veà cung:
• Cung laø löôïng haøng hoaù maø ngöôøi saûn xuaát saün saøng baùn öùng
vôùi moãi möùc giaù cuï theå.
• Khi giaù moät haøng hoaù hay dòch vuï taêng leân thì löôïng cung taêng leân
vaø ngöôïc laïi. Nhö vaäy, giaù haøng hoaù, dòch vuï tyû leä thuaän vôùi
löôïng cung. Ñieàu naøy cho ta bieát ñöôøng cung doác leân.
• Moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán cung:
a. Giaù cuûa chính haøng hoaù, dòch vuï.
b. Chi phí nhaäp löôïng.
c. Coâng ngheä.
d. Trôï giaù, thueá…
• Söï thay ñoåi giaù cuûa chính haøng hoaù, dòch vuï laøm thay ñoåi löôïng
cung => taïo söï di chuyeån doïc theo ñöôøng cung. Neáu baát kyø yeáu toá
naøo trong caùc yeáu toá töø b ñeán d thay ñoåi thì caû ñöôøng cung seõ
dòch chuyeån.
Ví duï: Khi chi phí nhaäp löôïng taêng thì ñöôøng cung dòch chuyeån vaøo trong
hay sang traùi. Khi haøng hoaù chòu thueá, ñöôøng cung dòch chuyeån sang
traùi coøn trôï giaù seõ laøm ñöôøng cung dòch chuyeån sang phaûi.
• Ñöôøng cung phaûn aùnh chi phí kinh teá rieâng khi saûn xuaát theâm
nhöõng ñôn vò haøng hoùa.
• Ñoä co giaõn cuûa cung theo giaù: laø tyû leä phaàn traêm thay ñoåi cuûa
löôïng cung gaây neân bôûi söï thay ñoåi giaù 1%.
s
ε = Phaàn traêm thay ñoåi cuûa löôïng cung/Phaàn traêm thay ñoåi cuûa giaù.
)/(*)/()/(%)(% sssssss
QPPQPQ ∆∆=∆∆=ε
Löu yù:
• s
ε > 0 vì giaù vaø löôïng cung ñoàng bieán.
• Ñoä co giaõn cuûa cung trong daøi haïn coù theå khaù cao; neáu ñöôøng
cung naèm ngang ( neàn coâng nghieäp “coù chi phí coá ñònh”), s
ε laø
voâ haïn.
3. Ñieåm caân baèng:
• Ñöôøng caàu vaø ñöôøng cung ñöôïc bieåu dieãn treân cuøng ñoà thò.
Giaù caû vaø löôïng haøng hoùa giao dòch treân thò tröôøng coù xu
höôùng caân baèng taïi ñieåm giao nhau giöõa ñöôøng cung vaø ñöôøng
caàu.
• Neáu giaù cao hôn giaù caân baèng Po, cung seõ thöøa vaø giaù seõ
ñöôïc giaûm xuoáng do söï caïnh tranh giöõa caùc nhaø cung caáp.
• Neáu giaù giaûm, caàu seõ vöôït troäi vaø giaù coù xu höôùng bò ñaåy
leân.
• Giaù traàn daãn ñeán söï thieáu huït haøng hoùa vaø chôï ñen.
Bai 1: Taùc ñoäng KT cuûa thueá
N.T.Huyeàn 2

3. 4. Thaëng dö tieâu duøng vaø thaëng dö saûn xuaát:
• Thaëng dö tieâu duøng laø söï khaùc bieät giöõa möùc saün loøng chi traû
cuûa ngöôøi tieâu duøng (treân ñöôøng caàu) vaø giaù thöïc teá traû.
Vd: Neáu anh A saún saøng traû 100000ñ ñeå mua 1 veù ca nhaïc, nhöng anh
ta mua ôû quaày veù vôùi giaù 60000ñ thì thaëng dö tieâu duøng laø 40000ñ.
• Thaëng dö saûn xuaát laø söï khaùc bieät giöõa giaù saûn xuaát vaø giaù
thöïc teá thu ñöôïc cuûa nhaø saûn xuaát.
Muïc tieâu cuûa phaùt trieån kinh teá laø coá gaéng taïo ra thaëng dö saûn
xuaát vaø thaëng dö tieâu duøng cao nhaát.
5. AÛnh höôûng kinh teá cuûa thueá:
• Khi coù thueá ñaùnh vaøo haøng hoùa X seõ laøm cho:
- Giaù caû thay ñoåi, xuaát hieän cheânh leäch giöõa giaù ngöôøi tieâu
duøng phaûi traû vaø giaù nhaø saûn xuaát nhaän ñöôïc.
- Löôïng haøng hoaù giao dòch treân thò tröôøng giaûm.
- Chính phuû coù ñöôïc moät soá thu ngaân saùch.
- Thieät haïi veà hieäu quaû ñoái vôùi neàn kinh teá.
- Ngöôøi tieâu duøng vaø nhaø saûn xuaát cuøng gaùnh chòu thieät haïi
do thueá.
• Möùc ñoä aûnh höôûng cuûa thueá tuyø thuoäc vaøo daïng cuûa ñöôøng
cung vaø ñöôøng caàu.
- Neáu ñoä co giaõn cuûa caàu cao thì gaùnh naëng thueá rôi vaøo nhaø
saûn xuaát nhieàu.
- Neáu ñoä co giaõn cuûa cung cao thì gaùnh naëng thueá rôi vaøo nhaø
tieâu duøng nhieàu.
Xeùt moät haøng hoùa cuï theå, nhaø nöôùc ñaùnh thueá tyû leä: Treân ñoà thò,
giaù caân baèng cung caàu khi chöa coù thueá laø
SD
PPP 000 == .
Xaùc ñònh toång soá thu thueá vaø maát maùt voâ ích:
P1
D
= P0
D
+ ∆PD
P1
S
= P0
S
+ ∆PS
Bai 1: Taùc ñoäng KT cuûa thueá
N.T.Huyeàn 3
D
S

4. E1
E0
S1
PS
Vaø:
( ) ds
s
d
t
tP
P
ηε
ε
+−
=∆
1
0
(4)
Ta xaùc ñònh toån thaát(DWL: dead weight loss) vaø soá thu thueá (TTR: Total
tax revenue):
( )
( )t
QPtQPtTTR ds
sd
+−
+
+=
1
1
***** 00
2
00
ηε
εη
Nhaän xeùt:
- Khi thueá suaát taêng, maát maùt voâ ích do thueá coøn taêng nhanh hôn
(bình phöông cuûa thueá suaát) vaø vaãn tieáp tuïc taêng khi thueá suaát
taêng.
- Khi thueá suaát taêng, ban ñaàu toång soá thu thueá seõ taêng theo
nhöng sau ñoù,neáu thueá suaát taêng nöõa thì soá thu thueá seõ giaûm.
- Neáu ñoä co giaõn cung hoaëc caàu theo giaù cao, DWL taêng vaø soá
thu thueá giaûm.
- AÙp duïng thueá suaát thaáp hôn ñoái vôùi moät cô sôû thueá roäng hôn
thì seõ giaûm bôùt ñöôïc maát maùt voâ ích.
Ñoä noåi vaø ñoä co daõn cuûa thueá (Buoyancy and Elasticcity of Taxes)
Ñaây laø hai chæ soá quan troïng ñöôïc söû duïng ñeå öôùc löôïng thay ñoåi
veà soá thu thueá khi GNP thay ñoåi.
Ñoä noåi cuûa thueá:
• Ñoä noåi cuûa thueá laø tyû leä giöõa thay ñoåi phaàn traêm cuûa soá
thu thueá ( bao goàm caû nhöõng thay ñoåi soá thu thueá do thay ñoåi
veà cô sôû thueá hay thay ñoåi veà thueá suaát) so vôùi phaàn traêm
thay ñoåi GNP.
Bai 1: Taùc ñoäng KT cuûa thueá
N.T.Huyeàn 4
( )t1ηε
η*ε
*Q*P*t*
2
1
DWL ds
ds
00
2
+−
=
P
Q
S0
Q0Q1
PD
P0
D
Ta coù: (P1
D
– P1
S
) = tP1
S
=> t( ∆PS
+ P0
S
)= ∆PD
- ∆PS
=> tP0
S
= ∆PD
– (1+t) ∆PS
(1)
Töø coâng thöùc ñoä co daõn, ta
coù:
∆QD
= d
η Q0 D
D
P
P
0
∆
∆QS
= s
ε Q0 S
S
P
P
0
∆
∆QD
= ∆QS
= ∆Q
=> d
η ∆PD
= s
ε ∆PS
=> ∆PD
=( s
ε ∆PS
)/ d
η (2)
Theá (2) vaøo (1):
( ) ds
d
s
t
tP
P
ηε
η
+−
=∆
1
0
(3)

5. • Cô sôû thueá theå hieän qua haøng hoaù vaø dòch vuï chòu thueá hoaëc
thu nhaäp chòu thueá.
Ñoä noåi YT ∆∆= %/%
Trong ñoù: 001 /)(% TTTT −=∆
001 /)(% YYYY −=∆
Neáu Y∆% laø 10% vaø T∆% laø 12.5% thì ñoä noåi baèng 1,25%. Ñieàu
naøy coù nghóa laø khi GNP taêng 1%, soá thu thueá seõ taêng 1,25%.
• Ñoä noåi thueá seõ giaûm neáu toàn taïi nhöõng tröôøng hôïp mieãn
thueá trong cô sôû thueá. Neáu cô sôû thueá bò xoùi moøn do nhieàu
tröôøng hôïp mieãn thueá…thì soá thu thueá khoâng taêng theo cuøng
tyû leä vôùi möùc taêng GNP. Hình thöùc xoùi moøn naøy xuaát hieän
trong heä thoáng thueá thu nhaäp cuûa caùc quoác gia.
Ñoä co giaõn cuûa thueá:
• Ñoä co giaõn cuûa thueá laø tyû leä giöõa thay ñoåi phaàn traêm cuûa
soá thu thueá ( neáu khoâng coù söï thay ñoåi veà cô sôû thueá hay veà
thueá suaát) so vôùi phaàn traêm thay ñoåi GNP.
• AÛnh höôûng cuûa vieäc thay ñoåi thueá suaát hay cô sôû thueá phaûi
ñöôïc taùch ra tröôùc khi tính ñoä co giaõn thueá. Tuy nhieân vieäc taùch
naøy khoâng deã daøng cho neân tính toaùn ñoä co giaõn thueá khoù
hôn so vôùi tính ñoä noåi thueá.
• Ñoä co giaõn thueá YT ∆∆= %/% 1
Trong ñoù: 1
% T∆ laø phaàn traêm thay ñoåi soá thu thueá ñaõ loaïi boû söï
thay ñoåi soá thu thueá khi coù söï thay ñoåi chính saùch thueá, Y∆% laø
phaàn traêm thay ñoåi GNP.
• Ñoä co giaõn cuûa thueá thaáp nghóa laø soá thu thueá seõ khoâng
taêng khi GNP taêng. Ñieàu naøy coù nghóa laø heä thoáng thueá caàn
phaûi ñöôïc xaây döïng laïi vaø cô sôû thueá caàn phaûi ñöôïc xem xeùt.
Laøm theá naøo ñeå coù ñöôïc moät heä thoáng thueá co giaõn?
- Ñöa caùc ngaønh kinh teá ñang taêng tröôûng vaøo cô sôû thueá.
- AÙp duïng thueá suaát luyõ tieán.
- Duøng thueá tyû leä thay cho thueá ñôn vò ñaùnh vaøo haøng hoùa dòch
vuï.
- Thueá phaûi bao truøm caû nhöõng haøng hoùa coù ñoä co giaõn caàu theo
thu nhaäp cao hôn.
- Heä thoáng thueá coù cô sôû thueá roäng vaø ñôn giaûn.
* Ñoäâ noåi vaø ñoä co giaõn cuûa thueá:
a) Thueá tröïc thu:
- Thueá thu nhaäp caù nhaân coù tính noåi khoâng cao laém vì nhöõng
khoaûn mieãn thueá hoaëc giaûm thueá maø Chính phuû aùp duïng
cho nhöõng ñoái töôïng noäp thueá.
- Thueá thu nhaäp caù nhaân seõ khoâng co giaõn neáu coù nhöõng
haïn cheá trong vieäc taêng löông.
- Ñoä co giaõn cuûa thueá thu nhaäp phuï thuoäc vaøo vaán ñeà laø
caùc ngaønh taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá coù naèm trong cô sôû
thueá hay khoâng.
Bai 1: Taùc ñoäng KT cuûa thueá
N.T.Huyeàn 5

6. b) Thueá giaùn thu:
- AÙp duïng thueá ñôn vò hay thueá tyû leä. Khi coù laïm phaùt, thueá
ñôn vò khoâng ñoåi do ñoù laøm giaûm tyû leä thu treân GNP. Neáu
aùp duïng thueá tyû leä thì soá thu seõ taêng cuøng vôùi möùc laïm
phaùt.
- Tieâu duøng khoâng taêng cuøng tyû leä vôùi gia taêng thu nhaäp.
Neáu thu nhaäp cuûa ngöôøi daân taêng, haàu heát laø tyû leä phaàn
thu nhaäp taêng leân cuûa hoï daønh cho tieâu duøng seõ giaûm. Khi
tyû leä thu nhaäp daønh cho tieâu duøng giaûm khi thu nhaäp taêng,
soá thu thueá töø thueá giaùn thu khoâng taêng vôùi tyû leä töông
öùng.
Bai 1: Taùc ñoäng KT cuûa thueá
N.T.Huyeàn 6

7. b) Thueá giaùn thu:
- AÙp duïng thueá ñôn vò hay thueá tyû leä. Khi coù laïm phaùt, thueá
ñôn vò khoâng ñoåi do ñoù laøm giaûm tyû leä thu treân GNP. Neáu
aùp duïng thueá tyû leä thì soá thu seõ taêng cuøng vôùi möùc laïm
phaùt.
- Tieâu duøng khoâng taêng cuøng tyû leä vôùi gia taêng thu nhaäp.
Neáu thu nhaäp cuûa ngöôøi daân taêng, haàu heát laø tyû leä phaàn
thu nhaäp taêng leân cuûa hoï daønh cho tieâu duøng seõ giaûm. Khi
tyû leä thu nhaäp daønh cho tieâu duøng giaûm khi thu nhaäp taêng,
soá thu thueá töø thueá giaùn thu khoâng taêng vôùi tyû leä töông
öùng.
Bai 1: Taùc ñoäng KT cuûa thueá
N.T.Huyeàn 6