Juridische Aspecten van Informatie - Les 1

1. Juridische Aspecten
van Informatie
Vierde les 2013
Steven Laporte | steven.laporte@gmail.com |
+32(0)478499113

2. Opmerkingen vorige les
1. Artikel Over parodieën en auteursrechten (DWM):
 http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/09/15/dick-lachen-toegestaan-over-parodie-n-en-auteursrechten
2. Na hoeveel maten is een muziekstuk beschermd?
 Hier bestaat geen vaste regel over. Het gaat steeds om een
‘common-sense’ oordeel van de rechter. Zie ook:
 http://www.ntb.nl/index.php?id=84
3. Recht op recepten?
 Zie hiervoor een uitvoerige bespreking op dokeos.
4. Auteursrecht voor buitenlandse auteurs?
 Ja. België heeft met bijna alle staten in de wereld een
wederkerigheidsverdrag afgesloten.
5. Onduidelijkheid nieuwe KB leenrecht:
 Zie voor een volledige bespreking: http://www.deauteurs.be/lobby/nieuwe-k-b-leenrecht/
2

3. Openbaar leenrecht
 Evolutie tarieven:
 2012
 2013-2017
3

4. De vrijheid van meningsuiting
 De vrijheid van meningsuiting is zeker en vast één van de
fundamentele waarden van een democratie en dit
principe werd bekrachtigd op internationaal niveau.
 Europees: Vastgelegd in artikel 10 van het Europese Verdrag voor
de Rechten van de Mens (Voor meer info zie o.a. www.diversiteit.be)
 Nationaal: Belgisch recht artikelen 19 en 25 van de Grondwet
 De wet vrijheid van meningsuiting omvat ook de vrijheid
van pers
4

5. De vrijheid van meningsuiting
 Artikel 10. Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens
 Een ieder heeft recht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht omvat de
vrijheid een mening te koesteren en de vrijheid om inlichtingen of
denkbeelden te ontvangen of te verstrekken, zonder inmenging van enig
openbaar gezag en ongeacht grenzen. Dit artikel belet Staten niet radio-omroepen,
en bioscoop- of televisieondernemingen te onderwerpen aan
een systeem van vergunningen.
 Daar de uitoefening van deze vrijheden plichten en verantwoordelijkheden
met zich meebrengt, kan zij worden onderworpen aan bepaalde
formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, die bij de wet zijn
voorzien en die in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het
belang van de nationale veiligheid, territoriale integriteit of openbare
veiligheid, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de
bescherming van de gezondheid of de goede zeden, de bescherming van
de goede naam of de rechten van anderen, om de verspreiding van
vertrouwelijke mededelingen te voorkomen of om het gezag en de
onpartijdigheid van de rechterlijke macht te waarborgen.
5

6. De vrijheid van meningsuiting
 Belgisch recht, namelijk in de artikelen 19 en 25 van de Grondwet
 Art. 19 van de Belgische Grondwet: “De vrijheid van eredienst, de vrije
openbare uitoefening ervan, alsmede de vrijheid om op elk gebied zijn
mening te uiten, zijn gewaarborgd, behoudens bestraffing van de misdrijven
die ter gelegenheid van het gebruikmaken van die vrijheden worden
gepleegd.”
 Art. 25 van de Belgische Grondwet: “De drukpers is vrij; de censuur kan
nooit worden ingevoerd; geen borgstelling kan worden geëist van de
schrijvers, uitgevers of drukkers. Wanneer de schrijver bekend is en zijn
woonplaats in België heeft, kan de uitgever, de drukker of de verspreider niet
worden vervolgd.”
6

7. De vrijheid van meningsuiting
 Een paar belangrijken elementen:
 1. de vrijheid van meningsuiting zowel betrekking heeft op feiten als
op waardeoordelen.
 Nuancering: Het is nodig om een zorgvuldig onderscheid te maken
tussen de feiten en de waardeoordelen want als men de werkelijkheid
van het eerste kan bewijzen, dan hoeft de nauwkeurigheid van het
tweede niet worden aangetoond.
 2. De vrijheid van meningsuiting geldt even goed voor ideeën die
kwetsen, choqueren of verontrusten.
 3. De vrijheid van meningsuiting heeft betrekking op zowel de keuze
van het medium als op die van de inhoud van de boodschap.
 4. De vorm waarin het bericht wordt uitgedrukt, is van geen belang
(heeft zowel betrekking op kunst als op symbolen).
7

8. De vrijheid van meningsuiting
 Maar:
 Geen enkele vrijheid is absoluut.
 De vrijheid van meningsuiting kan worden onderworpen aan
bepaalde formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, die
bij de wet zijn voorzien en die in een democratische samenleving
noodzakelijk zijn in het belang van:
 de nationale veiligheid
 territoriale integriteit of openbare veiligheid
 het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten
 de bescherming van de gezondheid of de goede zeden
 de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen
 om de verspreiding van vertrouwelijke mededelingen te voorkomen
 om het gezag en de onpartijdigheid van de rechterlijke macht te
waarborgen
8

9. De vrijheid van meningsuiting
 Wanneer er een belangengeschil ontstaat tussen de
persvrijheid of de vrijheid van meningsuiting en de naleving van
andere rechten en vrijheden, dan moeten de hoven en
rechtbanken proberen om een rechtvaardig evenwicht te vinden
tussen de concurrerende vrijheden en rechten.
 De Belgische en internationale rechtspraak maakt wat de
beperkingen betreft die aan de vrije meningsuiting worden
gesteld, een onderscheid in functie van het domein waarbinnen
de persoon die zich uitspreekt zich bevindt:
 de pers
 het artistiek milieu
 de openbare dienst
9

10. De vrijheid van meningsuiting
 Enkele belangrijke beperkingen:
 De beperkingen van aanvaardbare kritiek zijn ruimer ten opzichte van
een politieke figuur dan ten opzichte van een gewone particulier.
 De feiten dienen steeds te worden gezien in het licht van de context
waarbinnen ze hebben plaatsgevonden.
 Opinies kunnen slechts juridisch worden aangevochten op grond van
hun potentiële gevolgen voor de burgers in het bijzonder of de
samenleving in zijn geheel. Dus niet uitsluitend omwille van hun inhoud.
 Sommige opinies bevinden zich buiten de beschermingsfeer van de vrije
meningsuiting. Bijvoorbeeld:
 Een negationist kan zich niet beroepen op de bescherming van artikel 10 van
de Conventie om aanspraak te maken op het recht om misdaden tegen de
mensheid in twijfel te trekken.
 Echter: Racisme, homofobie of antisemitisme werden tot nu toe nog niet
begrepen in de uitzondering.
10

11. De vrijheid van meningsuiting
 Actueel voorbeeld:
 Komiek Bassem Youssef in Egypte
 Artikel De Morgen 31/03/2013
 Zie John Steward op youtube (engels):
https://www.youtube.com/watch?v=LyDOAQNsTrI
11

12. Persvrijheid
 De persvrijheid maakt onderdeel uit van de wet op de vrijheid
van meningsuiting.
 Naast de garantie in artikel 25 van de grondwet onderschrijft de
raad voor de Journalistiek een journalistieke code die vorm
krijgt in:
 De Verklaring der plichten en rechten van de journalist
 Aanvaard te Munchen op 24 en 25 november 1971
 De Code van Journalistieke Beginselen (1982)
 Aangenomen door de Algemene Vereniging van Beroepsjournalisten in België
 Code van de Raad voor de Journalistiek
 Goedgekeurd door de VZW Vereniging van de Raad voor de Journalistiek op
20 september 2010
 Voor een volledig overzicht zie : http://www.rvdj.be/journalistieke-code
12

13. Beperkingen en censuur
 Censuur kan in België nooit worden ingevoerd
 In de oorspronkelijke versie van de Belgische grondwet1831:
 "La presse est libre; la censure ne pourra jamais être établie."
 De meer recente Nederlandstalige versie van artikel 25 van de
grondwet formuleert het als volgt:
 "De drukpers is vrij; de censuur kan nooit worden ingevoerd.”
 België was hiermee mondiaal gangmaker
 O.a. Karl Marx, Multatuli en Victor Hugo hebben in hun tijd van de
Belgische tolerantie gebruik gemaakt en kwamen in Brussel
schrijven en publiceren als het in hun eigen land te warm werd.
 Tussen 1941 en 1994 geen enkele bestraffing van opiniemisdrijven
voor een assisenhof (naast criminele zaken ook bevoegd voor
politieke- en drukpersmisdrijven). Na de oorlog werden ook
fascistische pamfletten meteen weer getolereerd.
13

14. Beperkingen en censuur
 1999: Aanpassing van artikel 150 van de grondwet
 Art. 150. De jury wordt ingesteld voor alle criminele zaken, alsmede
voor politieke misdrijven en drukpersmisdrijven, behoudens voor
drukpersmisdrijven die door racisme of xenofobie ingegeven zijn.
 Deze misdrijven vallen bijgevolg onder een gewone rechtbank.
 Toch blijkt deze bepaling in bepaalde gevallen
problematisch:
 Gaat het enkel op drukpers of om elke vorm van mededeling?
 In 2001 besloot een Brusselse rechter in kortgeding een uitzending
van ‘Au nom de la loi’ van de RTBF te verbieden. (De RTBF ging in
beroep en kreeg gelijk van het Europees Hof voor de rechten van de mens in
Straatsburg)
14

15. Beperkingen en censuur
 Bevoegde rechtbank voor drukpersmisdrijven (behoudens de
uitzonderingen in artikel 150 van de grondwet) is dus steeds het
hof van assisen, echter:
 De facto wordt in dergelijke zaken niet vervolgd door het Hof van Assisen
gezien een dergelijke zaak zeer veel werklast met zich meebrengt.
 Dit betekent dan ook dat wanneer men een klacht indient wegens laster en
eerroof omtrent wat er in een krant of weekblad verschijnt deze klacht
proforma gebeurt en er geen effectieve rechtsvervolging komt.
 Wat wel mogelijk is is dat de betrokken persoon een burgerlijke procedure
start om schadevergoeding te bekomen op basis van art.1382 en dit voor
een burgerlijke rechtbank.
15

16. Beperkingen en censuur
 Rechterlijke tussenkomsten op het internet
 De officier van Justitie kan vragen dat een site of andere informatie
ontoegankelijk gemaakt wordt. Als de provider daaraan meewerkt, kan
hij niet vervolgd worden voor die informatie.
 Het kan hier bijvoorbeeld gaan om webpagina's met strafbare informatie
(zoals smaad of laster of kraakinstructies), maar ook bijvoorbeeld om
computers van klanten die gebruikt worden bij inbraken op systemen van
derden. Zulke computers zouden dan van het internet geweerd moeten
worden.
 Maar:
 De provider mag zich op geen enkele wijze bemoeien met de inhoud van
de geplaatste informatie.
 Een webhoste kan zich hierdoor indekken, maar de beheerder van een
webforum niet. Beheerders lezen mee en modereren reacties. Daardoor
zijn ze meer dan "tussenpersoon als zodanig". Een forumbeheerder kan
dus strafrechtelijk worden vervolgd als gebruikers strafbare informatie
publiceren.
16

17. Wet op de privacy
 Bescherming van de privacy
 Iedereen heeft het recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn
gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden
door de wet bepaald. (Artikel 22 van de Belgische Grondwet)
 Voor een volledig overzicht van de privacywet, zie document op
Dokeos
 De Europese wetgeving gaat nog een stapje verder: ook de eigen
woning en correspondentie zijn privé. Geen enkel openbaar gezag
mag zich dus mengen in wat u:
 doet in uw privéleven
 doet in uw eigen huis
 schrijft in uw brieven of e-mails
 zegt aan de telefoon
17

18. Wet op de privacy
 uitzonderingen:
 wanneer de nationale of openbare veiligheid of het economische
welzijn van het land in het gedrang is
 om wanordelijkheden of strafbare feiten te voorkomen
 om de gezondheid, de goede zeden of de rechten en vrijheden van
anderen te beschermen
 Is uw privéleven wel privé?
 “Het gebruik van computer en internet hebben uw dagelijkse leven
vergemakkelijkt: bedrijven en de overheid kunnen u een betere
dienstverlening aanbieden. Maar u heeft er ook een en ander voor
moeten opofferen: u heeft uzelf moeten blootgeven en een stuk van
uw privacy moeten prijsgeven.”
(Portaal Belgium.be)
18

19. Wet op de privacy
 Rechten:
 Recht op informatie
 U hebt het recht te weten wie uw gegevens verwerkt. Wanneer
iemand gegevens over u verzamelt, moet hij u daarvan op de
hoogte brengen. Dat geldt voor gegevens die rechtstreeks van u zijn
verkregen en voor informatie die via een derde is verkregen.
 Recht om vragen te stellen
 U mag aan iedereen die verantwoordelijk is voor
gegevensverwerking vragen of hij gegevens over u bezit. Als hij
gegevens over u heeft, moet hij u vertellen:
 met welk doel hij deze gegevens heeft verzameld
 welke gegevens hij precies heeft
 en wie deze gegevens zal ontvangen.
19

20. Wet op de privacy
 Recht om niet te worden onderworpen aan een
geautomatiseerde beslissing (!)
 Persoonsgegevens komen tegenwoordig bijna altijd terecht in
computerdatabanken. Die gegevens kan men heel makkelijk
analyseren en gebruiken om een profiel van iemand op te stellen.
Dat is niet verboden. Wat niet mag, is een dergelijk geautomatiseerd
proces dat bepaalde aspecten van uw persoonlijkheid evalueert,
gebruiken als basis voor een belangrijke beslissing die voor u
ingrijpende gevolgen heeft.
 Dit verbod is niet van toepassing op beslissingen die genomen
worden in het kader van een overeenkomst zoals de toekenning van
een lening of de intekening op een verzekering …
20

21. Wet op de privacy
 Privacy en het internet
 Wie zich op het internet begeeft, laat altijd sporen achter.
 Impliciete gegevensverzameling
 Logfiles:
 met welke provider of via welk bedrijf u op het internet surft
 wanneer uw bezoek plaatsvindt en hoe lang het duurt
 welke pagina's u opvraagt
 welke bestanden u aanklikt
 Cookies
 Een cookie is een tekstbestandje dat op de harde schijf van uw pc
geplaatst wordt op het moment dat u een site bezoekt. Dankzij decookie
kan de server dan uw computer herkennen en kan hij zelfs inspelen op uw
surfgedrag.
21

22. Wet op de privacy
 Soorten cookies
 Sessiecookies onthouden uw voorkeuren alleen tijdens die ene
surfsessie.
 Permanente cookies blijven op uw harde schijf staan tot u ze zelf wist
of tot de einddatum van het cookie bereikt is.
 Er zijn e-marketeers en webwinkels die cookies en andere software gebruiken
om uw surfgedrag te volgen. Zij analyseren dat gedrag en koppelen het aan uw
persoonsgegevens.
 Spyware
 Spyware is de benaming voor computerprogramma’s die informatie over u
verzamelen zonder dat u het zelf weet.
22

23. Wet op de privacy
 Filmpje Privacy op het internet (stampmedia.be)
 https://www.youtube.com/watch?v=2iEpO2DaKjA
23

24. Thuisopdracht
 Informatie thuisopdracht
24