1. Unggah ungguh basa utawa undha usuk
basa isih digunakake dening wong Jawa.
Wong Jawa nganti saiki isih ngipuk-ipuk
unggah ungguh basa kasebut. Unggah
ungguh basa utawa undha usuk basa ing Karti
basa lan Poedjasudarmo dkk. Yaiku ngoko
lugu, ngoko antya basa, ngoko basa antya,
madya ngoko, madyantara, madya krama,
mudha krama, kramantara, wredha krama,
krama inggil, basa kedhaton, krama desa,
basa krama.
Unggah-Ungguh Basa Jawa
2. Ing piwulangan basa Jawa iki unggah
ungguh basa sing disinaoni yaiku ngoko
(lugu lan alus), krama (lugu lan alus).
Basa Jawa
Ngoko
Krama
Lugu
Alus
Lugu
Alus
3. Sadurunge nyinaoni unggah ungguh basa,
gatekna tabel ing ngisor iki !
No Ngoko Krama Krama Inggil
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
aku
kowe
lunga
bali
tuku
metu
mangan
omah
krungu
turu
kula
sampeyan
kesah
wangsul
tumbas
medal
nedha
griya
mireng
tilem
dalem
panjenengan
tindak
kondur
mundhut
miyos
dhahar
dalem
midhanget
sare
4. 1. Ngoko lugu
Kabeh basane ngoko ater-ater lan
panambang uga ngoko.
Tuladha:
Kowe lunga karo sapa
Aku tuku bakso ing ABC
Gunane:
Kanggo omongan wong tuwa marang
sing luwih enom, bocah karo bocah,
bendara marang rewange, lan yen lagi
omongan dhewe.
5. 2. Ngoko alus
Kabeh basane ngoko, ater-ater lan
panambang uga ngoko, kanggo ngurmati
digunakake krama inggil.
Tuladha:
Sing dhahar ing warung kae pak dheku.
Aku ora ngerti yen daleme pak Joko
cedhak omahku.
Gunane:
Kanggo ngomongake wong sing luwih
tuwa
6. 3. Krama Lugu
Kabeh basane krama ater-ater lan
panambang krama
Tuladha:
Sampeyan kesah tumbas punapa?
Ingkang tilem ing griya sinten?
Guna:
Kanggo njlentrehake sawijining bab,
kanggo omongan marang wong sing
sadrajat
7. 4. Krama Alus
Kabeh basane krama kecampuran
krama inggil
Tuladha:
Panjenengan tindak nitih punapa?
Ingkang miyos punika bapak kula
Guna:
Kanggo omongan marang wong kang
luwih tuwa, tepungan anyar
