1. FMT gezondheidszorg36
A T O S B O R N E
Grip op uw veranderende situatie;
Welke scenario’s bieden u
het beste perspectief?
Voor ziekenhuizen zijn het onzekere tijden. In een macro ak-
koord is met de zorgverzekeraars afgesproken dat de groei
maximaal 2,5% mag zijn en dat de overheid stuurt op con-
centratie van specialistische zorg. Overal vinden dan ook
discussies plaats. Bijvoorbeeld over waar wel en geen spoed-
eisende hulp nodig is. Het zijn ontwikkelingen die de ko-
mende jaren grote impact zullen hebben op het zorgaanbod
en de omvang van de zorg.
In onze visie moeten ziekenhuizen ook met
hun huisvesting in kunnen spelen op deze on-
zekere bewegingen. De zorgvraag kan immers
jaarlijks verschillen. Echter, een gebouw kan niet
jaarlijks aangepast worden op de dan geldende si-
tuatie want het aanpassen van een gebouw blijft
een kapitaalsintensieve bezigheid. Toch vragen
de veranderingen in de productie-omvang en de
zorgorganisatie om een flexibele huisvesting. Hoe
kunt u als facilitair- of vastgoedmanager slim
omgaan met dit spanningsveld?
SQUARE
AT Osborne heeft een tool ontwikkeld ‘SQUARE’,
om op basis van uw zorgproductie het gebruik
van uw huidige huisvesting door te lichten. Staat
u aan de vooravond van een omvangrijke renova-
tie of nieuwbouwproject? Heeft u te maken met
een relatief jong gebouw, maar zijn er toch al ca-
paciteitsknelpunten? Of is er in uw regio sprake
van concentratie van zorg, met als resultaat een
herverdeling van het zorgaanbod? Bij elke vraag
gaat het om de juiste benutting en gebruik van
ruimten, maar wel vanuit een andere invalshoek.
SQUARE geeft inzicht in de benodigde opper-
vlakte- en gebouwgebonden kosten van zieken-
huizen. Met dit inzicht kunt u weloverwogen in-
vesteringsbeslissingen nemen op het gebied van
huisvesting en vastgoed. Door uw productiege-
gevens – zoals het aantal operaties en patiënten
per afdeling – te combineren met groeiverwach-
tingen, berekenen wij de capaciteits- en ruimte-
behoefte van uw ziekenhuis. Trends en variabelen
als vergrijzing, afname verpleegduur of verschui-
ving van klinisch naar dagverpleging, worden
hierin meegenomen en uitgewerkt in verschillen-
de scenario’s. Vervolgens wordt met SQUARE de
doorrekening gemaakt naar de bijbehorende op-
pervlakte, investering en exploitatie. Zo ontstaat
een reëel beeld van alle gebouwgebonden kosten.
Niet alleen voor de bouwinvestering, maar ook
voor de bijbehorende exploitatiekosten.
SQUARE gaat bovendien uit van de ambities die
een ziekenhuis heeft. Hiermee geeft het integraal
inzicht in de gevolgen voor oppervlakte, inves-
tering en exploitatie. Het resultaat is een onder-
bouwd voorstel waarin ook ambitieniveaus en
toekomstscenario’s zijn meegewogen. Het instru-
ment kan worden gebruikt voor het totale zie-
kenhuis, maar ook voor individuele afdelingen
en specialismen.
Hieronder drie casussen die met behulp van
SQUARE beter inzichtelijk en bespreekbaar kun-
nen worden gemaakt:
Casus 1: Van productie naar m2
en €
Hoe weet u als facilitair manager of als vastgoed-
manager hoeveel extra spreekkamers op de poli-
kliniek nodig zijn bij een jaarlijkse toename van
3%? Welk effect heeft uitbreiding van de bedrijfs-
tijden op de beschikbare capaciteit op de spreek-
DOOR: AT OSBORNE

2. FMT gezondheidszorg 37
uurafdeling? Wat zijn de consequenties voor de
huisvesting wanneer een flexibel polikliniekmo-
del wordt geïntroduceerd?
Deze vragen komen bij ziekenhuizen vanuit ver-
schillende perspectieven aan de orde. Voorbeeld:
De medisch specialisten vragen om meer ruimte
op de poliklinieken, maar de Raad van Bestuur
-
ele middelen zijn voor uitbreiding. Dit betekent
dat u voor verschillende stakeholders een onder-
bouwd antwoord moet kunnen geven op de vraag
wat er nodig is en wat er mogelijk is. SQUARE
kan u helpen bij het geven van antwoorden op
deze vragen. In de volgende afbeelding is ter illus-
-
gegeven: ‘Benodigd aantal spreekuureenheden
(=verzameling van ruimten zoals spreekkamer,
onderzoekskamer, etc.) in 2020’.
In het model worden de parameters ingevoerd op
basis van de gekozen ambities. In het voorbeeld is
te zien, dat er minder spreekuureenheden nodig
zijn, als er binnen het specialisme flexibel gebruik
gemaakt wordt van de spreek- en onderzoekka-
mers. Als dit flexibel gebruik niet alleen binnen
een specialisme maar ook over de verschillende
specialismen wordt toegepast,
is een nog grotere reductie mo-
gelijk van het aantal spreek-
uureenheden. Andersom geldt
in dit voorbeeld ook dat door
flexibeler gebruik de bestaande
poli nog een behoorlijke groei
kan faciliteren.
Inzet van het model kan helpen
in de discussies over het facilite-
ren van groeiverwachtingen en
in discussies over krapte op de
bestaande poliklinieken.
Casus 2: Benutting van productieruimten in de be-
staande context
Is het aantal OK’s voldoende om de komende 5
jaar groei op te vangen? Is de huidige capaciteit
van beeldvormende technieken voldoende om de
groei in de komende jaren op te vangen?
In de afbeelding is een voorbeeld opgenomen van
het aantal benodigde OK’s bij een jaarlijkse groei
van 6,5%. Wanneer het OK-complex 9 dagdelen
operationeel is dan ligt in 2012 de behoefte aan
OK-ruimte tussen de 6 en 7 OK’s. Tot 2016 kan
de organisatie de groei opvangen met 7 OK’s. Als
er geen mogelijkheid op korte termijn is om een
extra OK te realiseren dan kan het knelpunt op-
gevangen worden door de openingstijden te ver-
ruimen. Zo kan tot 2014 de productiegroei met
het huidige aantal OK’s opgevangen worden.
In dit voorbeeld is gerekend met een jaarlijkse
groeiverwachting van 6,5%. Wanneer dit bij na-
der inzien te ambitieus is en de groei in werke-
lijkheid lager is dan kan dit eenvoudig gewijzigd
worden.
Het rekeninstrument zal dan een andere uit-
komst geven.
Casus 3: Concentratie, spreiding en concurrentie
Welke ruimtelijke consequen-
ties zijn te verwachten voor uw
ziekenhuis als de verloskunde
geconcentreerd wordt in één
ziekenhuis in de regio? Wat
zijn de huisvestingsconsequen-
ties wanneer twee ziekenhui-
zen gaan samenwerken en het
zorgaanbod willen concentre-
ren door een deel van de zorg
bij ziekenhuis A onder te bren-
gen en het andere deel bij zie-
kenhuis B?
Om voorbereid te zijn op een dergelijk scenario
kunnen met SQUARE verschillende scenario’s
worden doorgerekend en de effecten op de huis-
vestingsbehoefte bepaald worden. Analyses kun-
nen worden gemaakt van wat het betekent voor
de huisvesting in geval van een ’uitruil’ van zorg-
functies tussen twee samenwerkende ziekenhui-
zen. Hierbij kunnen alle effecten worden bekeken
die vooraf goed doordacht moeten worden voor-
dat beslissingen in een verschuivend zorgaanbod
worden genomen. Na bepaling van de effecten op
de omvang van huisvesting wordt ook de door-
rekening gemaakt naar investerings- en exploi-
tatiekosten voor de gebouwen. Uiteraard komen
in deze scenario’s ook variabelen aan bod zoals:
bevolkingsgroei, verschuivingen in klinische en
dagverpleging, effecten van ruimere openings-
tijden van poli’s, etc. Kortom, een volledig toe-
komstplaatje per specialisme/functie, zodat stra-
tegische keuzes in de zorgportfolio ook op huis-
vestingsgebied weloverwogen genomen kunnen
worden.
TOEKOMSTSCENARIO’S
Door de inzet van SQUARE kan op basis van
groeiverwachtingen, veranderend zorgaanbod
en ambitie, op eenvoudige wijze een aantal sce-
nario’s ontwikkeld worden voor de huisvestings-
behoefte. Het helpt bestuurders meer gevoel te
krijgen bij de effecten van strategische keuzes op
de huisvesting. Een andere meerwaarde zit in de
onderbouwing van investeringsbeslissingen. Ook
belangrijke rol spelen. Voor deze laatste groep
kan tevens op eenvoudige wijze middels een ge-
voeligheidsanalyse aangetoond worden dat bij
een sterkere groei er nog voldoende potentie in
de huisvesting zit. Of dat juist bij een afname van
groei, de ruimten ook nog goed benut worden.
Meer weten? Neem contact op met Rutger Kriek,
rkr@atosborne.nl of kijk op www.atosborne.nl
Groeipercentage.