5. Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy.
Co nam obca przemoc wzięła,
Szablą odbierzemy.
„Pieśń Legionów” powstała w 1797 roku,
2 lata po trzecim rozbiorze, który wymazał Polskę
z mapy Europy. Jednak Wybicki, tak jak wielu
Polaków wierzył, że Ojczyzna się odrodzi, bo
przecież żyje w ich sercach, pamiętają o historii,
mówią po polsku.
Ta zwrotka daje nadzieję, ale też wzywa do
zbrojnej walki o odrodzenie Polski.
7. Marsz, marsz Dąbrowski,
z ziemi włoskiej do Polski,
za twoim przewodem
złączym się z narodem
Generał Jan Henryk Dąbrowski, przyjaciel
Wybickiego, został wodzem Legionów Polskich,
utworzonych 9 stycznia 1797 we Włoszech.
Wódz Legionów był wzorem bohatera i patrioty
dla swoich żołnierzy, w nim pokładali nadzieję na
powrót do ukochanej, wolnej Ojczyzny.
9. Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę
będziem Polakami.
Dał nam przykład Bonaparte,
jak zwyciężać mamy.
W tej zwrotce Wybicki roztacza wizję zwycięskiego
marszu zakończonego odzyskaniem niepodległości.
Przykładem wielkiego zwycięzcy, niepokonanego
generała, jest Napoleon Bonaparte, pod którego
rozkazami służyły Legiony.
CIEKAWOSTKA:
Idąc z zachodu, Legiony powinny najpierw
przekroczyć Wartę, potem Wisłę, ale trasa marszu
miała prowadzić z południa, znad Adriatyku, na
północ.
11. Jak Czarniecki do Poznania
po szwedzkim zaborze,
dla ojczyzny ratowania
wrócim się przez morze.
Stefan Czarniecki, wielki polski bohater, uczestnik
wielu bitew, wezwany z Danii przez króla Jana
Kazimierza na wojnę z Rosją, wracał do Polski
drogą lądową. Ale kiedy walczył u boku Danii
przeciwko wojskom szwedzkim, po zajęciu przez
Szwedów wyspy Als, Czarniecki poprowadził
konnicę przez cieśninę na wyspę, zaskoczył tym
Szwedów i pokonał ich. Tym wyczynem zyskał
sławę w całej Europie.
Ta zwrotka obrazuje, że dla ratowania Ojczyzny
żołnierze są gotowi pokonać wszelkie przeszkody
13. Już tam ojciec do swej Basi
mówi zapłakany:
– Słuchaj jeno, pono nasi
biją w tarabany.
Ta zwrotka przedstawia ojca i córkę, którzy tam –
czyli na ziemiach polskich – wyczekują na
przybycie Legionów i wyzwolenie Ojczyzny.
Nasłuchują, czy nie słychać wojskowych bębnów,
czyli tarabanów.
CIEKAWOSTKA:
Czy to nie Basia powinna płakać, a ojciec ją
pocieszać? Ależ tak! Wybicki zamiast „bożej” pisał
„boży”, zamiast „włoskiej”, „włoski”. Zatem
prawdopodobnie początek powinien brzmieć: „Już
tam ojciec do swej Basi mówi zapłakanej”.
14. Czy to już wszystkie zwrotki
naszego hymnu?
Wszystkie, które obecnie śpiewamy, ponieważ
Wybicki napisał jeszcze dwie.
16. Niemiec, Moskal nie osiędzie,
gdy jąwszy pałasza,
hasłem wszystkich zgoda będzie
i ojczyzna nasza.
Niemcy i Moskale (Rosjanie) to byli zaborcy, czyli
okupanci ówczesnej Polski. W tej zwrotce Wybicki
daje receptę na odzyskanie niepodległości: kiedy
wszyscy Polacy uznają, że dobro Ojczyzny jest
najważniejsze i zapanuje zgoda w narodzie, wtedy
ruszą razem do walki i pokonają wrogów, którzy
nie zadomowią się (nie osiędą) na naszych
ziemiach.
18. Na to wszystkich jedne głosy –
dosyć tej niewoli!
mamy Racławickie Kosy,
Kościuszkę Bóg pozwoli.
Tu znowu jest mowa o zgodzie narodowej: „jedne
głosy” to jeden, wspólny głos. Zwycięstwo będzie
pewne, gdy do walki ruszą wszyscy, tak jak w
słynnej bitwie pod Racławicami w czasie
insurekcji, czyli powstania pod wodzą Tadeusza
Kościuszki. W tej bitwie uczestniczyli kosynierzy,
czyli chłopi uzbrojeni w kosy postawione na sztorc.
Legioniści chcieli, by na ich czele stanął bohaterski
Kościuszko, jednak on się na to nie zdecydował.
Pewnie dlatego ta zwrotka z czasem została
zapomniana.
20. Na północy Polski w dawnym dworku rodziny
Wybickich, w którym urodził się Józef Wybicki,
mieści się pierwsze na świecie, a do niedawna
jedyne, muzeum hymnu. W zbiorach znajduje się
między innymi zegar z pozytywką, który wygrywa
„Mazurek Dąbrowskiego”.
21. Inne pieśni pełniące w historii rolę
polskiego hymnu narodowego.
Bogurodzica (XV w.)
Hymn do miłości Ojczyzny (XVIII w.)
Boże, coś Polskę... (XIX w.)
Rota (początek XX w.)
Marsz Pierwszej Brygady, inaczej Legiony
(powstał po 1914 r.)
22. Prezentację przygotowałem na podstawie książki
Małgorzaty Strzałkowskiej „Mazurek
Dąbrowskiego. Nasz hymn narodowy”,
Wydawnictwo Bajka 2014.
