2. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
Θα συνοψίσουμε κάποια
βασικά χαρακτηριστικά
γνωρίσματα του τζαζ είδους
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ JAZZ
03
Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ JAZZ
Θα ορίσουμε τον ορισμό της
Τζαζ καθώς και τι ακριβώς
είναι.
01
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ JAZZ
Πως ξεκίνησε και τα
διαφορετικά είδη /μορφές κατά
την πάροδο του χρόνου
02
ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΤΡΓΟΥΔΙΣΤΕΣ
ΤΗΣ JAZZ
Θα μιλήσουμε για τους
κορυφαίους καλλιτέχνες της
Τζαζ.
04
ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ JAZZ
Θα αναφερθούμε στα όργανα
που χρησιμοποιούνται στην
Τζαζ μουσική
05
06
Η jazz ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Η είσοδός της στην Ελλάδα
3. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
Αν και υπάρχει μεγάλη δυσκολία να οριστεί η Τζαζ στο σύνολό της, ένας ορισμός
που διευκρινίζει εν μέρει το περιεχόμενό της είναι ότι πρόκειται για μία μουσική
στην οποία ο μουσικός εκτελεί μελωδικές παραλλαγές πάνω σε μία δεδομένη
αρμονική βάση και αυτό σε διάλογο με τον ρυθμικό παλμό.
Βέβαια, από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και μετά, όταν η αβάν γκαρντ της
τζαζ απέρριψε το προκαθορισμένο αρμονικό πρότυπο, ο ορισμός αυτός δεν
θεωρείται επαρκής για όλα τα είδη της Τζαζ.
.
Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ JAZZ:
4. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
Ένας σημαντικός συνθέτης και πιανίστας της Τζαζ, ο Τελόνιους Μονκ είχε πει:"Η Τζαζ
είναι Ελευθερία».
Και πράγματι, ο αυξημένος βαθμός αυτοσχεδιασμού που περικλείει το είδος αυτό σε
κάθε συστατικό της μουσικής (Μελωδία, Αρμονία, Ρυθμό) μας επιβεβαιώνει το βασικό
αυτό πλαίσιο της μουσικής Τζαζ. Εάν στα παραπάνω χαρακτηριστικά προσθέσουμε
ότι, αντικειμενικός στόχος κάθε μουσικού της Τζαζ είναι να απελευθερώσει τις
μουσικές ιδέες που έχει στο μυαλό του και να τις παίξει στο μουσικό του όργανο ή να
τις τραγουδήσει, τότε η έκφραση αυτή του Τελόνιους Μονκ γίνεται ακόμα πιο
συγκεκριμένη.
.
Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ JAZZ:
5. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
Ο μουσικός της τζαζ, ασκείται επίπονα σε γνωστά συστατικά στοιχεία της μουσικής,
κοινά για κάθε μουσικό είδος όπως οι Κλίμακες, οι Συγχορδίες, η Μελωδία, ο Ρυθμός, η
Αρμονία, ώστε να είναι σε θέση, οι μελωδίες που ακούει με το μυαλό του να
κατευθύνουν τα δάχτυλά του, σε μια πραγματικά προσωπική έκφραση, σε ένα
διάλογο με τον εαυτό του, τους μουσικούς που τον συνοδεύουν και με το κοινό.
Η ετυμολογία της λέξης τζαζ παραμένει ανεξιχνίαστη παρόλο που κατά καιρούς
επικράτησαν διάφορες γνώμες. Σύμφωνα με μια εκδοχή, η τζαζ πήρε το όνομά της
από τον χορευτή Τζάζμπο Μπράουν ενώ μια άλλη υποστηρίζει πως η ονομασία τζαζ
προέρχεται από τη συντόμευση του ονόματος κάποιου μουσικού Τσάρλς (Charles,
chas, jass, jazz) ή Τζάσπερ.
.
Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ JAZZ:
6. Λέγεται, επίσης, ότι η λέξη τζαζ σχηματίστηκε από
το γαλλικό ρήμα jaser (οι λευκοί της Νέας Ορλεάνης
μιλούσαν τότε γαλλικά) που σημαίνει φλυαρώ,
επειδή η φλυαρία υπονοεί τον αυτοσχεδιασμό.
Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ
JAZZ
7. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ JAZZ
• Η τζαζ ξεκίνησε ως ένα μίγμα πολλών ειδών μουσικής, συνδυάζοντας
στοιχεία από την Αφρική και τη Δυτική Ευρώπη. Οι ρίζες της
βρίσκονται στη δεκαετία του Πιστεύεται ότι «γεννήθηκε» στη Νέα
Ορλεάνη, από τους Κρεολούς, μία φυλή γαλλόφωνων και
ισπανόφωνων μαύρων, με καταγωγή από τις Δυτικές Ινδίες.
• Οι Κρεολοί ζούσαν στη Λουιζιάνα, κάτω από την κυριαρχία των
Γάλλων και των Ισπανών έως το 1803, οπότε έγιναν αμερικανοί
πολίτες κι εγκαταστάθηκαν στη Νέα Ορλεάνη. Υπερηφανεύονταν για
τις κοινωνικές και πολιτιστικές τους αξίες, καθώς και για τις γνώσεις
τους περί της δυτικοευρωπαϊκής μουσικής.
8. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ JAZZ
• Η διαφορετικότητά τους αυτή, τους κατέτασσε σε μια ανώτερη τάξη
σε σχέση με τους υπόλοιπους μαύρους κι έτσι άνοιξαν γι' αυτούς οι
πόρτες της υψηλής κοινωνίας. Στη μουσική τους σημαντικότατο
ρόλο είχε η ερμηνεία, γι' αυτό και έπαιζαν κατά κανόνα στην Όπερα
και σε κοινωνικές εκδηλώσεις.
• Στη δυτική πλευρά της πόλης ζούσαν οι αμόρφωτοι, οι απολίτιστοι
και φτωχοί Αφροαμερικανοί. Η δική τους μουσική βασιζόταν σε
απλές μελωδίες και πολύπλοκους ρυθμούς, που αναμιγνύονταν με
διάφορα φωνητικά.
9. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ JAZZ
• Τα τραγούδια τους είχαν συνήθως πνευματικό χαρακτήρα ή τα
τραγουδούσαν για να περάσει η ώρα όταν εργάζονταν σκληρά.
Είχαν παρατηρήσει ότι τους βοηθούσαν να είναι πιο παραγωγικοί.
• Το 1894 μια νέα νομοθετική μεταρρύθμιση διαχωρισμού λευκών και
μαύρων εκτόπισε τους Κρεολούς στη δυτική πλευρά της Νέας
Ορλεάνης, μαζί με τους φτωχούς μιγάδες. Εκεί, οι δύο πολιτισμοί και
τα μουσικά τους είδη ήρθαν σε σύγκρουση, αναμείχθηκαν κι έτσι
δημιουργήθηκε ένα νέο είδος μουσικής, η τζαζ.
10. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ JAZZ
• Με τον καιρό η τζαζ άλλαξε και νέες μορφές της αναπτύχθηκαν. Έως
το 1900, το Ραγκτάιμ και τα Μπλουζ ήταν η νέα «τρέλα». Η Νέα
Ορλεάνη φάνταζε ως η Μέκκα των νέων καλλιτεχνών και ήχων, που
συμπεριλάμβαναν τα πάντα: Ραγκτάιμ, εμβατήρια, ποπ, χορευτικά
και μπλουζ. Η μουσική σκορπίστηκε στον Βορρά και στη Δύση, μέσω
των μεταναστών και της δισκογραφίας. Τη δεκαετία του 1920, η τζαζ
έπαψε να είναι μουσική αποκλειστικά για μαύρους. Υιοθετήθηκε από
τους λευκούς και επέδρασε καθοριστικά στη μουσική τους.
11. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ JAZZ
• Ανάμεσα στους «πατέρες» της τζαζ ήταν ο Τζο «Κινγκ» Όλιβερ, ο
Λούις Άρμστρονγκ και ο Φέρντιναντ «Τζέλι Ρολ» Μόρτον. Αυτοί
έπαιζαν μ' ένα στυλ που αργότερα έγινε γνωστό ως Ντίξιλαντ. Ο
χορός έγινε η τελευταία μόδα στο τέλος της δεκαετίας του '30,
καθώς πολλοί ήταν αυτοί που χορεύοντας ήθελαν ν' αποτινάξουν
από πάνω τους την κατάθλιψη. Έτσι, η τζαζ μουσική εξελίχθηκε σ'
ένα νέο είδος χορευτικής μουσικής.
12. Μέχρι τη δεκαετία του '40 είχαν αναπτυχθεί
ποικίλες μορφές της τζαζ: Παραδοσιακή, Ποπ,
Σουίνγκ, Ντίξιλαντ, Λάτιν Τζαζ. Το ίδιο
εξακολουθεί να συμβαίνει έως σήμερα. Το πιο
πρόσφατο είδος της είναι η Άσιντ Τζαζ, που
γίνεται όλο και πιο δημοφιλής.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ JAZZ
13. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ JAZZ
• Μπορούμε να συνοψίσουμε κάποια βασικά χαρακτηριστικά
γνωρίσματα του τζαζ είδους, τα οποία αν και δεν ορίζουν απόλυτα την
τζαζ, βοηθούν σημαντικά στην αναγνώριση της:
• Η τζαζ παρουσιάζει ιδιομορφίες σε σχέση με την Ευρωπαϊκή μουσική,
καθώς δεν χρησιμοποιεί μόνο τις βασικές κλίμακες της Ευροπαϊκής
μουσικής δηλαδή μείζονες και ελασσόνες (σύστημα που αντικατέστησε
τον 170 αιώνα τους Εκκλησιαστικούς Τρόπους της Δυτικής
Εκκλησιαστικής Μουσικής), αλλά και πολλές άλλες κλίμακες με
προέλευση από την Αφρική και αλλού, που χρησιμοποιούνται σε μίξη
με τις ευρωπαϊκές αρμονίες
14. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ JAZZ
• Συχνά οι μουσικοί της Τζαζ, τη στιγμή του αυτοσχεδιασμού,
σκέφτονται και επιλέγουν νότες με βάση τις κλίμακες που
αποδίδουν καλύτερα το αρμονικό πλαίσιο μιας συγχορδίας. Έτσι,
καθώς οι συγχορδίες που χρησιμοποιούνται στην τζαζ είναι
συχνά έντονα διάφωνες (7ης, 9ης, 11ης, 13ης, αυξημένες,
ελλατωμένες, κλπ.), πολλές από τις κλίμακες περιέχουν επίσης
διάφωνες νότες σε διάφορα σημεία της κλίμακας ώστε να
αποδίδουν καλύτερα το αρμονικό υπόβαθρο της συνόδειας.
15. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ JAZZ
• Η τζαζ στηρίζεται βαθύτατα σε ένα ακόμα αφρικανικό στοιχείο, το
ρυθμό, ο οποίος αποτελεί θεμελιώδες συστατικό της καθώς
οργανώνει τη μουσική. Οι ρυθμοί της τζαζ μουσικής είναι
περισσότερο σύνθετοι και με συνεχείς παραλλαγές που
εναλλάσσονται, συνήθως δύο ή τεσσάρων τετάρτων.
• Στη τζαζ μουσική, ο ήχος των μουσικών οργάνων αλλά και η φωνή,
χρησιμοποιούνται με έναν ξεχωριστό τρόπο. Το ιδιαίτερο "χρώμα"
του τζαζ ήχου, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ανορθόδοξη τεχνική
παιξίματος από τους πρώτους και αυτοδίδακτους μουσικούς της.
Κύριο χαρακτηριστικό της τζαζ είναι πως τα όργανα
χρησιμοποιούνται σαν ανθρώπινες φωνές.
16. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ JAZZ
• Η τζαζ έχει διαμορφώσει ειδικές μουσικές φόρμες και ένα ιδιαίτερο
ρεπερτόριο. Οι δύο βασικές φόρμες που χρησιμοποιεί είναι το
μπλουζ (ένα κύριο θέμα, κατά κανόνα δώδεκα μέτρων) και η
μπαλάντα (τυποποιημένο είδος συνήθως 32 μέτρων).
• Κυρίαρχο στοιχείο της τζαζ είναι ακόμα οι ίδιοι οι οργανοπαίκτες
και οι προσωπικοί αυτοσχεδιασμοί τους πάνω στο κυρίως
μουσικό θέμα. Η σύνθεση στην τζαζ είναι κατά κανόνα απλή για
ενορχήστρωση και διάφορες παραλλαγές στα πλαίσια του
ατομικού ή ομαδικού αυτοσχεδιασμού.
17. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΤΡΓΟΥΔΙΣΤΕΣ ΤΗΣ JAZZ
• Λούις Άρμστρονγκ
• Ο Λούις Άρμστρονγκ (γνωστός και με τα προσωνύμια Satchmo ή
Pops) ήταν Αμερικανός μουσικός της τζαζ. Υπήρξε μία χαρισματική
προσωπικότητα και καινοτόμος ερμηνευτής, με πλούσια μουσικά
προσόντα και σημαντική συνεισφορά στο είδος. Αποτελεί σήμερα
έναν από τους δημοφιλέστερους τζαζ μουσικούς του 20ού αιώνα.
Διακρίθηκε αρχικά ως τρομπετίστας και αργότερα ως
τραγουδιστής.
18. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΤΡΓΟΥΔΙΣΤΕΣ ΤΗΣ JAZZ
• Ντίζυ Γκιλέσπι
• Ο Ντίζυ Γκιλέσπι γεννήθηκε το 1917, στη Νότια Καρολίνα, νεότερος
γιος μίας οικογένειας με εννέα παιδιά. Σε ηλικία δέκα ετών, βίωσε το
θάνατο του πατέρα του, ο οποίος ήταν ερασιτέχνης μουσικός και
διέθετε δικό του μουσικό συγκρότημα, ενθαρρύνοντας την
ενασχόληση του γιου του με τη μουσική. Αν και αρχικά ασχολήθηκε
με την εκμάθηση του πιάνου, σε ηλικία δώδεκα ετών, στράφηκε στο
όργανο της τρομπέτας, πάντα ως αυτοδίδακτος. Οι ικανότητες του,
ήταν τέτοιες που του επέτρεψαν να λάβει μία μουσική υποτροφία για
το Ινστιτούτο Laurinburg της Νότιας Καρολίνας, όπου συνέχισε να
εξασκείται στο πιάνο και την τρομπέτα.
19. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΤΡΓΟΥΔΙΣΤΕΣ ΤΗΣ JAZZ
• Έλλα Φιτζέραλντ
• Γεννήθηκε στο Νιούπορτ Νιουζ της Βιρτζίνια. Η μητέρα της
μετακόμισε μαζί της στη βιομηχανική πόλη Γιόνκερς, βόρεια της
Νέας Υόρκης. Πίεσε την Έλλα να ασχοληθεί με το τραγούδι και
εκείνη έβαλε το όνομά της σε λίστα υποψηφίων διαγωνισμού στο
θέατρο Apollo του Χάρλεμ το Η φωνή της ήταν μικρής έντασης και
σχεδόν παιδική στη χροιά, ωστόσο διακρινόταν για το εξαιρετικό
μεγάλο εύρος της (από ρε έως το υψηλό ντο της σοπράνο).
20. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΤΡΓΟΥΔΙΣΤΕΣ ΤΗΣ JAZZ
• Φρανκ Σινάτρα
• O Φράνσις Άλμπερτ Σινάτρα, (γνωστός ως Φρανκ Σινάτρα ),
γεννήθηκε στο Νιου Τζέρσεϊ, από Ιταλούς γονείς μετανάστες. Παρά
την απουσία μουσικής παιδείας, κατάφερε γρήγορα να προκαλέσει
την προσοχή του τρομπετίστα Χάρι Τζέιμς, ο οποίος τον προσέλαβε
ως τραγουδιστή στην ορχήστρα του το Από τα τέλη του 1942
ακολούθησε ατομική καριέρα και εξελίχθηκε σύντομα σε φαινόμενο
της αμερικανικής κουλτούρας και ίνδαλμα για τις υπερενθουσιώδεις
νεαρές θαυμάστριές του που έμειναν γνωστές στην ιστορία ως
bobby soxers.
21. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ JAZZ
• Στη τζαζ μουσική, η φωνή αλλά και ο ήχος των μουσικών οργάνων,
χρησιμοποιούνται με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Τα όργανα
χρησιμοποιούνται σαν ανθρώπινες φωνές. Το ιδιαίτερο χρώμα του τζαζ
ήχου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ανορθόδοξη τεχνική παιξίματος
από τους πρώτους και αυτοδίδακτους μουσικούς της. Οι ρυθμοί της
τζαζ μουσικής είναι περισσότερο σύνθετοι με συνεχείς παραλλαγές,
ενώ η σύνθεση είναι κατά κανόνα απλή για ενορχήστρωση. Οι δύο
βασικές μουσικές φόρμες που χρησιμοποιεί είναι το μπλουζ και η
μπαλάντα. Κυρίαρχο στοιχείο ακόμα είναι οι ίδιοι οι οργανοπαίκτες και
οι προσωπικοί αυτοσχεδιασμοί τους πάνω στο κυρίως μουσικό θέμα.
22. Τα κύρια μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνται
στην τζαζ είναι η τρομπέτα, το κλαρινέτο ,το
σαξόφωνο ,το τρομπόνι, η κιθάρα, το πιάνο, το
κοντραμπάσο, και τα κρουστά. Από το δεύτερο
μισό του 20ου αιώνα η κιθάρα χρησιμοποιήθηκε
ως βασικό όργανο της τζαζ. Οι μουσικοί της τζαζ
βασίζονταν στο βασικό ρυθμό αλλά επιπλέον
έκαναν πολλά σόλο αυτοσχεδιάζοντας
(τζαμάροντας).
ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ JAZZ
23. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
Η JAZZ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
• Οι πρώτες αναφορές στη τζαζ μουσική στην Ελλάδα γίνονται σε
μια παρτιτούρα του 1924, με τίτλο «Ο έρως χρόνια δεν κοιτά».
• Το τραγούδι αυτό έχει την ένδειξη «φοξ-τροτ»3 και είναι του
Γρηγόρη Κωνσταντινίδη από την επιθεώρηση
«Πρωτευουσιάνα».
• Ουσιαστικά όμως η τζαζ κάνει την είσοδό της στην Ελλάδα μετά
το 1940, με ηχογραφήσεις, εκπομπές ραδιοφώνου και μουσικά
σύνολα.
24. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
Η JAZZ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
• Ο πρώτος διάσημος Έλληνας συνθέτης τζαζ, την εποχή της
Γερμανικής Κατοχής, είναιο Γιάννης Σπάρτακος. Το τραγούδι του
«Θα σε πάρω να φύγουμε» γνώρισε παγκόσμια επιτυχία.
• Από το 1946 μέχρι το 1950, η μουσική τζαζ στην Ελλάδα γνωρίζει
άνθιση με διάσημους μουσικούς όπως οι συνθέτες Γιώργος
Μουζάκης και Κώστας Καπνίσης, ο βιολιστής Τάκης Μωράκης, ο
τραγουδιστής Τώνης Μαρούδας κ.ά.
25. JAZZ
ΜΟΥΣΙΚΗ
.
Η JAZZ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
• Στα πρώτα ελληνικά τραγούδια τζαζ κυριαρχούσε η τρομπέτα και
το στυλ ήταν κυρίως σουίνγκ. Το 1950 κάνει την εμφάνισή της η
λάτιν τζαζ με τα μάμπο (mambo) και τα τσα τσα (cha cha).
• Τέλος, το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα πειραματίζεται στα διάφορα
νέα στυλ της αμερικάνικης μουσικής.
Αυτή η φωτογραφί
