Wykład w ramach projektu Pacjenci Decydują (II edycja) realizowanego przez Fundację MY Pacjenci w partnerstwie z Fundacją Urszuli Jaworskiej, Fundacją Aktywnych Pacjentów ARGUS, Innopharm Centrum Informacji o Leku oraz Fabryką Komunikacji Społecznej

1. Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacjentów w zakresie polityki lekowej.
Ewa Zygadło, Centrum Informacji o Leku

2. Plan prezentacji
•Polityka lekowa
Polityka lekowa – wytyczne WHO i Polski.
Rola pacjentów wczoraj i dziś.
Czynniki wpływające na zaangażowanie organizacji pacjentów w politykę lekową.
Przykłady działań organizacji pacjentów w polityce lekowej.
Podsumowanie

3. Polityka lekowa - WHO
•W 1975 r. Zgromadzenie Ogólne WHO zaproponowało pomoc swoim członkom w sformułowaniu zasad narodowej polityki lekowej. Ogłosiło także, że jest pilna potrzeba wsparcia różnych krajów w implementacji strategii tej polityki tj. wybór podstawowych leków, nabywania leków dobrej jakości w oparciu o potrzeby zdrowotne danego kraju, prowadzeniu odpowiedniej edukacji i szkoleń w programach związanych z farmacją.

4. Polityka lekowa - WHO
Praktyczny poradnik WHO z 1995r. dotyczący wdrożenia polityki lekowej
http://apps.who.int/medicinedocs/pdf/s2283e/s2283e.pdf

5. Polityka lekowa - Polska
•Państwo, (…), dąży do zagwarantowania należytego dostępu do leków bezpiecznych i skutecznych przy jednoczesnym zmniejszaniu udziału pacjentów w kosztach leczenia. Dostępność leków zależy od wielu czynników, które należy uwzględnić przy konstruowaniu polityki mającej zapewnić optymalną farmakoterapię. W tworzeniu polityki lekowej państwo winno mieć na uwadze stały postęp w medycynie pozwalający na doskonalenie metod leczenia, oraz sytuację gospodarczą i społeczną: zmiany demograficzne - przede wszystkim starzenie się społeczeństwa, jego znacznie zróżnicowany stan zdrowia, stopień zasobności obywateli. Wybór właściwej polityki lekowej ma decydujące znaczenie dla optymalizacji farmakoterapii. Państwo realizuje politykę lekową poprzez rozwiązania zawarte w przepisach prawnych, politykę regulacyjną oraz szeroko pojętą edukację.
Źródło: Ministerstwo Zdrowia, Polityka Lekowa Państwa , Warszawa, czerwiec 2003r.

6. Polityka lekowa - Polska
•Polityka lekowa jest dziedziną interdyscyplinarną, na jej kształt może mieć wpływ wiele ośrodków decyzyjnych, ale najbardziej znacząca jest rola resortu zdrowia. (…) Realizacja polityki lekowej zależna jest też od środowisk pozarządowych: od wytwórców, dystrybutorów, farmaceutów, konsumentów, ale przede wszystkim od lekarzy, którzy wybierając terapię, decydują o tym, jaki lek zostanie pacjentowi zaordynowany. Interesy tych grup mogą być zróżnicowane, niekiedy sprzeczne. Dlatego niezbędne jest wypracowanie pomiędzy nimi porozumienia w sprawie podstawowych zasad polityki lekowej państwa w ramach szerokich konsultacji społecznych.
Źródło: Ministerstwo Zdrowia, Polityka Lekowa Państwa , Warszawa, czerwiec 2003r.

7. Polityka lekowa - Polska
• Ważne jest aby w kreowaniu polityki lekowej państwa sprostać rosnącym potrzebom pacjentów i ambicjom środowiska lekarskiego wobec szybkiego postępu medycyny i równocześnie rozwiązać strategiczny problem, polegający na wyważeniu proporcji pomiędzy zakresem w jakim środki publiczne pokrywają finansowanie wydatków obywatela na niezbędne leki i stopniem, w jakim obciąża to pacjenta. Wymaga to określenia wielkości środków publicznych, jakie należy przeznaczyć na dopłaty do leków na takim poziomie, aby zapobiec pogarszaniu się zdrowia społeczeństwa. Polityka lekowa stanowi integralny element polityki zdrowotnej państwa. Powinna być elastyczna, nadążać za zmianami systemowymi w ochronie zdrowia i zmieniającymi się zdrowotnymi potrzebami społeczeństwa. Niezależnie od przyjętego ustawowo modelu ochrony zdrowia, państwo jest odpowiedzialne za tę sferę życia publicznego.
Źródło: Ministerstwo Zdrowia, Polityka Lekowa Państwa , Warszawa, czerwiec 2003r.

8. Polityka lekowa - zasady
•Polityka lekowa powinna być określana biorąc pod uwagę potrzeby pacjentów i konsumentów w zakresie leków oraz zapewniać odpowiednią ochronę zdrowia publicznego.
•Pacjenci powinni mieć prawnie zagwarantowaną możliwość wpływania na procesy decyzyjne dotyczące dostępności, bezpieczeństwa, skuteczności i stosowania leków dopuszczonych do obrotu w Polsce.

9. Rola pacjentów w polityce lekowej
•Rola organizacji pacjentów w polityce lekowej jest coraz większa ponieważ zmienia się rola samych pacjentów.

10. Rola pacjentów
•Z biernego odbiorcy do aktywnego konsumenta informacji o zdrowiu.
Pacjent
e-Pacjent
•Rola pasywna
•Informacje są im podawane
•Odgórnie ustalone świadczenia opieki zdrowotnej
•Medycyna paternalistyczna
•Aktywny (zaangażowany)
•Szukają informacji (Internet)
•Partnerzy w opiece zdrowotnej
•Medycyna partycypacyjna

11. Czynniki wpływające na zaangażowanie organizacji pacjentów w politykę lekową
1.jeżeli istnieją leki leczące dane schorzenie to: organizacje pacjentów działają jak źródła informacji o tych terapiach lub starają się „promować” interesy pacjentów, starając się o lepszy dostęp do skutecznych leków poprzez działania lobbingowe oraz wpływając na obniżenie ceny i refundację określonych leków
np. w Wlk Brytanii OP systematycznie pracują z NICE w zakresie decyzji o tym czy nowe leki powinny być refundowane, a w krajach trzeciego świata OP chorych na AIDS poprzez działania lobbingowe doprowadziły do zmniejszenia cen na leki retrowirusowe

12. Czynniki wpływające na zaangażowanie organizacji pacjentów w politykę lekową
2.jeżeli nie istnieją leki leczące dane schorzenie (lub istnieją ale mają bardzo niekorzystny profil ryzyko/korzyść terapii) to: - organizacje pacjentów mogą wpływać na bardziej aktywne prowadzenie badań w danym obszarze
- jako wynik takiego działania niektóre OP (głównie onkologiczne lub ds. chorób rzadkich) są zaangażowane w szukanie dodatkowych źródeł finansowania takich badań lub debaty na temat priorytetów naukowo- badawczych w zakresie nowych leków
Taki rodzaj zaangażowania pokazuje, że OP często widzą leki jako główny lub nawet najważniejszy składnik lepszej opieki zdrowotnej.

13. Czynniki wpływające na zaangażowanie organizacji pacjentów w politykę lekową
3.wiele organizacji pacjentów prezentuje jednak bardziej wyważone podejście do stosowania leków w opiece zdrowotnej – np. organizacje ds. chorób przewlekłych - organizacje pacjentów ds. chorób przewlekłych często podkreślają potrzebę wprowadzenia strategii dotyczących promocji zdrowia, które pomogą zapobiegać danym chorobom lub spowolnią ich rozwój.
W tym przypadku leki nie stanowią priorytetu ich działania na rzecz pacjentów. Część tak działających OP zachęca także specjalistów opieki zdrowotnej do zapoznania się i włączenia w działania dotyczące terapii komplementarnych. Dotyczy to głównie schorzeń psychicznych lub SM i przypadków kiedy terapie lekowe nie są do końca skuteczne lub są kontrowersyjne. Takie podejście dotyczy także OP zajmujących się chorobami jatrogennymi (wywołanymi przez leki), i które działają na rzecz bardziej rygorystycznych przepisów związanych z badaniami, rejestracją i stosowaniem leków.

14. Czynniki wpływające na zaangażowanie organizacji pacjentów w politykę lekową
4.Dużo organizacji pacjentów działa także na rzecz polityki lekowej poprzez gwarantowanie dostępu do właściwej informacji o lekach, dostępności do leków, ceny, badań i rozwoju oraz regulacji prawnych.

15. Przykłady działań organizacji pacjentów w polityce lekowej
Organizacje pacjentów mogą wpływać na:
1)przyspieszenie rejestracji nowego leku
2)przyspieszenie lub wprowadzenie na listę refundacyjną nowego leku
3)przyspieszenie wycofania leku z listy refundacyjnej
4)przyspieszenie wycofania danego leku z obrotu

16. Podsumowanie
Czy pacjent może być ekspertem od leków?
Tak, pod pewnymi warunkami.

17. Informacja – kluczowy składnik leku
•Lek bez odpowiedniej informacji lub z informacją niekompletną albo błędną może być nieskuteczny lub niebezpieczny.
•Lek = substancja czynna + informacja pozwalająca na właściwe stosowanie leku
Lek
=
Substancja
czynna
Informacja
+

18. Informacja – kluczowy składnik leku
Musimy znać w przypadku każdego leku:
• DCI (nazwę międzynarodową), postać i dawkę.
• Oczekiwaną korzyść czyli wskazania.
• Ryzyko stosowania: przeciwwskazania, środki ostrożności, działania niepożądane, interakcje z innymi lekami.
• Sposób stosowania: dawkowanie i czas trwania leczenia.
• Trzeba także dysponować elementami pozwalającymi na porównanie jednego leku z innymi stosowanymi w tych samych wskazaniach, (poziom dowodu skuteczności), ale także innymi sposobami leczenia tej samej jednostki chorobowej (np. leczenie chirurgiczne, fizjoterapia, psychoterapia, styl życia itp.) oraz zaprzestaniu terapii.
• Warunki transportu i przechowywania oraz stabilności po otwarciu leku.
• Koszt terapii.

19. Poziom dowodu skuteczności

20. Czego potrzebuje pacjent aby być ekspertem od leków?
•Wsparcia merytorycznego specjalistów ochrony zdrowia – lekarzy, farmaceutów, etc.
•Dostępu do wiarygodnych źródeł informacji.
•Szkoleń w zakresie informacji o lekach i terapiach.
•Wymiany doświadczeń z innymi pacjentami (współpraca z różnymi grupami pacjentów).
•Wsparcia innych organizacji pozarządowych w kraju i za granicą.

21. Dziękuję za uwagę!
e.zygadlo@leki-informacje.pl
biuro@leki-informacje.pl
tel. 669 666 703