ยุด
- 5. การบริหารราชการนอกการบริหารราชการนอก
ราชธานี มีการจำาแนกราชธานี มีการจำาแนก
หัวเมืองออกเป็นหัวเมืองออกเป็น 33 ประเภทประเภท
กก.. เมืองอุปราช เมืองลูกหลวง และเมืองเมืองอุปราช เมืองลูกหลวง และเมือง
หน้าด่านหน้าด่าน เป็นเมืองที่ผู้จะดำารงเป็นเมืองที่ผู้จะดำารง
ตำาแหน่งพ่อขุนองค์ต่อไปครองอยู่ตำาแหน่งพ่อขุนองค์ต่อไปครองอยู่
ข. เมืองพระยามหานคร อาจตั้งเชื้อ
พระวงศ์หรือข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ไป
ครองเมือง หรือมีเจ้านายเชื้อพระวงศ์
เป็นเจ้าของเมืองเดิมปกครองอยู่และ
ยอมขึ้นกับกรุงสุโขทัยคค.. เมืองประเทศราช เป็นเมืองที่อยู่นอกราชเมืองประเทศราช เป็นเมืองที่อยู่นอกราช
อาณาจักรมีชาวเมืองเป็นคนต่างชาติอาณาจักรมีชาวเมืองเป็นคนต่างชาติ
มีความสัมพันธ์เพียงส่งเครื่องราชบรรณาการมีความสัมพันธ์เพียงส่งเครื่องราชบรรณาการ
- 8. ตำาแหน่งงานในราชธานีตำาแหน่งงานในราชธานี
สมัยพระบรมไตรโลกนาถสมัยพระบรมไตรโลกนาถ
1)1) โดยการเกณฑ์ ชายฉกรรจ์ทุกคนเมื่อโดยการเกณฑ์ ชายฉกรรจ์ทุกคนเมื่อ
มีอายุครบมีอายุครบ 1818 ปีบริบูรณ์ต้องไปขึ้นปีบริบูรณ์ต้องไปขึ้น
ทะเบียนเป็นไพร่สมมีมูลนายสังกัดเพื่อรับทะเบียนเป็นไพร่สมมีมูลนายสังกัดเพื่อรับ
ใช้ จนเมื่ออายุใช้ จนเมื่ออายุ 2020 ปี จะย้ายสังกัดไปขึ้นปี จะย้ายสังกัดไปขึ้น
ทะเบียนเป็นไพร่หลวง และเข้าเวรยามรับทะเบียนเป็นไพร่หลวง และเข้าเวรยามรับ
ราชการปีละราชการปีละ 66 เดือน โดยไม่มีเงินเดือนเดือน โดยไม่มีเงินเดือน
ค่าจ้างจนอายุครบค่าจ้างจนอายุครบ 6060 ปี จึงปลดปี จึงปลด
2)2) โดยความสมัครใจ ด้วยการถวายตัวโดยความสมัครใจ ด้วยการถวายตัว
เป็นมหาดเล็ก ต้องฝากตัวให้ขุนนางเป็นมหาดเล็ก ต้องฝากตัวให้ขุนนาง
- 9. รูปแบบการบริหารราชการ
สมัยกรุงศรีอยุธยาสมัยกรุงศรีอยุธยา
ใช้รูปแบบการใช้อำานาจในใช้รูปแบบการใช้อำานาจใน 33
ลักษณะลักษณะ 1)1) แบบรวมอำานาจแบบรวมอำานาจ (centralization)(centralization) ในใน
การบริหารราชการในราชธานีและหัวการบริหารราชการในราชธานีและหัว
เมืองชั้นใน กล่าวคือพระมหากษัตริย์ทรงเมืองชั้นใน กล่าวคือพระมหากษัตริย์ทรง
จัดการบริหารราชการด้วยพระองค์เองจัดการบริหารราชการด้วยพระองค์เอง
โดยมีเสนาบดีเป็นผู้ช่วยโดยมีเสนาบดีเป็นผู้ช่วย
2)2) แบบแบ่งอำานาจแบบแบ่งอำานาจ (Deconcentration)(Deconcentration)
ในการบริหารหัวเมืองชั้นนอกโดยการในการบริหารหัวเมืองชั้นนอกโดยการ
แบ่งแยกอำานาจบริหารจากส่วนกลางมอบแบ่งแยกอำานาจบริหารจากส่วนกลางมอบ
ให้เจ้าเมืองซึ่งพระมหากษัตริย์ทรงเลือกให้เจ้าเมืองซึ่งพระมหากษัตริย์ทรงเลือก
และแต่งตั้งพระราชวงศ์หรือข้าราชการและแต่งตั้งพระราชวงศ์หรือข้าราชการ
- 11. การบริหารราชการสมัย รการบริหารราชการสมัย ร..๕๕3)3) การบริหารมณฑลเทศาภิบาล ระบบการบริหารมณฑลเทศาภิบาล ระบบ
เทศาภิบาลเป็นระบบที่รัฐบาลกลางจัดเทศาภิบาลเป็นระบบที่รัฐบาลกลางจัด
ข้าราชการของส่วนกลางไปบริหารข้าราชการของส่วนกลางไปบริหาร
ราชการในหัวเมืองต่าง ๆ แทนที่ส่วนราชการในหัวเมืองต่าง ๆ แทนที่ส่วน
ภูมิภาคจะจัดข้าราชการเข้าบริหารงานในภูมิภาคจะจัดข้าราชการเข้าบริหารงานใน
เมืองของตนเองเมืองของตนเอง
4) การบริหารเมือง นอกจากจัดตั้งมณฑล
เทศาภิบาลแล้ว ยังจัดการปกครองในเขต
มณฑลเทศาภิบาลเป็นเมือง อำาเภอตำาบล
และหมู่บ้านด้วยพนักงานปกครองเมืองจะ
ประกอบด้วย “ผู้ว่าราชการเมือง” ซึ่งถูก
เปลี่ยนมาจากคำาว่า “เจ้าเมือง” โดยพระ
- 12. การบริหารราชการสมัยการบริหารราชการสมัย
รร..๕๕5)5) การบริหารอำาเภอ หน่วยการปกครองที่เรียกการบริหารอำาเภอ หน่วยการปกครองที่เรียก
ว่าว่า ““แขวงแขวง”” ที่ประกอบกันเป็นเมือง ได้มีการที่ประกอบกันเป็นเมือง ได้มีการ
ปรับปรุงให้เป็นปรับปรุงให้เป็น ““อำาเภออำาเภอ”” พระราชบัญญัติพระราชบัญญัติ
ลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราชลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 24572457
โดยหลักจะมีพนักงานปกครองอำาเภอที่เรียกว่าโดยหลักจะมีพนักงานปกครองอำาเภอที่เรียกว่า
““กรมการอำาเภอกรมการอำาเภอ”” ประกอบด้วยนายอำาเภอ ปลัดประกอบด้วยนายอำาเภอ ปลัด
อำาเภอและสมุห์บัญชีมีอำานาจหน้าที่ปกครองดูแลอำาเภอและสมุห์บัญชีมีอำานาจหน้าที่ปกครองดูแล
กำานันกำานัน ((ตำาบลตำาบล)) และงานราชการอำาเภอและงานราชการอำาเภอ
6) การบริหารตำาบลหมู่บ้าน
นอกจากอำาเภอซึ่งเป็นหน่วยราชการตำ่าสุดแล้ว
ยังกำาหนดให้มีการปกครองท้องที่ในรูปตำาบล
และหมู่บ้าน โดยมอบหมายให้กำานัน และผู้ใหญ่
บ้านซึ่งมิใช่ข้าราชการแต่เป็นตัวแทนของ