9. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 9
- Veõ ñaäm
- Ghi kích thöôùc, noäi dung khung teân.
- Ghi kích thöôùc, noäi dung khung teân.
3. Giai ñoaïn hoaøn chænh
- Kieåm tra vaø söûa laïi baûn veõ.
CHÖÔNG 2
VEÕ HÌNH HOÏC
BAØI 1 DÖÏNG HÌNH HOÏC
I. CAÙC ÑÖÔØNG THAÚNG
1. Döïng ñöôøng trung tröïc
Cho ñoaïn thaúng AB, yeâu caàu döïng ñöôøng trung tröïc
cuûa AB.
- Veõ ñöôøng troøn (A, R > AB/2)
- Veõ ñöôøng troøn (B, R)
- Hai ñöôøng troøn naøy caét nhau taïi hai ñieåm C vaø D.
- CD chính laø ñöôøng trung truïc cuûa AB.
2. Döïng ñöôøng vuoâng goùc
a. Qua ñieåm D naèm ngoaøi ñöôøng thaúng (a)
- Veõ [D, R > d(D/a)], ñöôøng troøn naøy caét (a) taïi
hai ñieåm A vaø B.
- Döïng ñöôøng trung truïc cuûa ñoaïn thaúng AB.
- Nhö vaäy DC chính laø ñoaïn thaúng caàn döïng.
b. Qua ñieåm D naèm treân ñöôøng thaúng (a)
10. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 10
- Döïng (D, R), ñöôøng troøn naøy caét (a) taïi hai ñieåm
A vaø B.
- Döïng ñöôøng trung tröïc cuûa ñoaïn AB.
- Nhö vaäy, DC chính laø ñoaïn thaúng caàn döïng.
c. Qua ñieåm D naèm ôû ñaàu muùt cuûa ñöôøng thaúng
(a)
(Hoïc sinh töï döïng)
3. Döïng ñöôøng thaúng song song
Cho ñieåm D naèm ngoaøi ñöôøng thaúng (a).
Qua D haõy döïng ñöôøng thaúng song song vôùi (a).
II. VEÕ CAÙC GOÙC
Goùc phaân giaùc Veõ laïi goùc ñaõ cho Caùc goùc ñaëc bieät
III. ÑOÄ DOÁC
Ñoä doác cuûa ñöôøng thaúng AB ñoái vôùi
ñöôøng thaúng AC laø tgα
11. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 11
Goïi ñoä doác laø i :
AC
BC
tg
i =
= α
Ví duï : veõ ñoä doác i = 1 : 6 cuûa ñöôøng thaúng ñi qua ñieåm B ñoái vôùi ñöôøng thaúng
AC cho tröôùc
IV. ÑOÄ COÂN
Ñoä coân tyû soá giöõa hieäu ñöôøng kính hai maët caét vuoâng goùc cuûa moät hình noùn troøn
xoay vôùi khoaûng caùch giöõa hai maët caét ñoù : α
tg
h
d
D
k 2
=
−
=
Ví duï : veõ hình coân ñænh A truïc AB coù ñoä coân : k = 1 : 5
V. CHIA ÑEÀU ÑÖÔØNG TROØN
1. Chia ñöôøng troøn laøm 3 phaàn baèng nhau
Cho (O, R = 2d), chia ñöôøng troøn naøy laøm ba phaàn
baèng nhau.
- Döïng hai ñöôøng kính AB vaø CD vuoâng goùc nhau.
- Veõ ñöôøng troøn taâm (C, R). Ñöôøng troøn naøy caét (O,
R) taïi hai ñieåm E vaø F.
- Nhö vaäy, ba phaàn baèng nhau cuûa ñöôøng troøn (O, R) laø ba cung DE, EF vaø FD.
2. Chia ñöôøng troøn laøm 5 phaàn baèng nhau
- Xaùc ñònh trung ñieåm M cuûa ñoaïn AO.
- Döïng ñöôøng troøn taâm M baùn kính R=MC, ñöôøng
troøn naøy caét ñöôøng kính AB taïi N.
12. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 12
- CN chính laø caïnh cuûa hình nguõ giaùc noäi tieáp trong ñöôøng troøn.
3. Chia ñöôøng troøn laøm 6 phaàn baèng nhau
(Hoïc sinh töï veõ)
4. Chia ñöôøng troøn laøm 7, 9, 11, … phaàn baèng nhau
- Döïng (D, DC), ñöôøng troøn naøy caét AB keùo daøi taïi E vaø F.
- Chia DC laøm 7 ñoaïn thaúng baèng nhau.
- Noái E vaø F vôùi caùc ñieåm chaün.
- Caùc ñöôøng thaúng naøy keùo daøi caét ñöôøng troøn taïi caùc ñieåm G, H, I, K, L, M.
- Noái caùc ñieåm C, G, H, I, D, K, L, M laïi ta coù hình caàn döïng.
13. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 13
BAØI 2 VEÕ NOÁI TIEÁP
I. VEÕ TIEÁP TUYEÁN VÔÙI ÑÖÔØNG TROØN
1. Qua ñieåm A treân ñöôøng troøn
- Xaùc ñònh O’ ñoái xöùng vôùi O qua A
- Döïng ñöôøng trung tröïc cuûa ñoaïn OO’.
- AA’ chính laø tieáp tuyeán caàn döïng.
2. Qua ñieåm A ngoaøi ñöôøng troøn
- Xaùc ñònh trung ñieåm M cuûa ñoaïn OA.
- Döïng ñöôøng troøn taâm M, ñöôøng kính
OA, ñöôøng troøn naøy caét (O, R) taïi 2
ñieåm B vaø C.
- AB vaø AC chính laø tieáp tuyeán caàn döïng.
II. TIEÁP TUYEÁN CHUNG CUÛA HAI ÑÖÔØNG TROØN
1. Tieáp tuyeán chung ngoaøi
Cho (O1, r vaø O2, R).
Yeâu caàu döïng tieáp tuyeán chung cuûa hai ñöôøng troøn naøy.
r
O2
B2
O1
B1
M
B
R
-
r
A1
A2
A
R
14. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 14
- Veõ (O2, R-r).
- Döïng tieáp tuyeán cuûa ñieåm O1 ñoái vôùi (O2, R-r)
- O1A vaø O1B laø hai tieáp tuyeán cuûa ñieåm O1 ñoái vôùi (O2, R-r).
- O2A vaø O2B keùo daøi caét (O2, R) taïi hai ñieåm A1 vaø B1.
- Döïng A1A2 song song vôùi O1A.
- Döïng B1B2 song song vôùi O1A.
- A1A2 vaø B1B2 laø tieáp tuyeán caàn döïng
2. Tieáp tuyeán chung trong ( Hoïc sinh töï döïng)
III. NOÁI HAI ÑÖÔØNG THAÚNG BAÈNG MOÄT CUNG TROØN
IV. NOÁI ÑÖÔØNG THAÚNG VÔÙI CUNG TROØN BAÈNG MOÄT CUNG TROØN
1. Tieáp xuùc ngoaøi
- Döïng ñöôøng thaúng (d’) song song vaø caùch (d) moät khoaûng R.
- Döïng ñöôøng troøn (O, R + r), ñöôøng troøn naøy caét (d’) taïi O’.
A1
B2
R
O1
A2
M
B1
B
O2
A
r
R
+
r
15. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 15
- OO’ caét (O, r) taïi ñieåm 2.
- O’-1 vuoâng goùc vôùi (d).
- Cung troøn taâm taïi O’ baùn kính
R caàn döïng ñi qua hai ñieåm 1 vaø
2.
2. Tieáp xuùc trong (hoïc sinh töï veõ)
V. NOÁI HAI CUNG TROØN BAÈNG MOÄT CUNG TROØN KHAÙC
16. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 16
1. Tieáp xuùc ngoaøi
- Veõ ñöôøng troøn (O, R + r).
- Veõ ñöôøng troøn (O, R +r’).
- Hai ñöôøng troøn naøy caét nhau taïi ñieåm A.
- AO caét (O, r) taïi B.
- AO’caét (O, r’) taïi C.
- Cung troøn (A, R) ñi qua hai ñieåm B vaø C chính laø cung caàn döïng.
2. Tieáp xuùc trong (Hoïc sinh töï veõ)
3. Tieáp xuùc trong vaø ngoaøi (Hoïc sinh töï veõ)
18. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 18
BAØI 3
DÖÏNG MOÄT SOÁ ÑÖÔØNG CONG THOÂNG DUÏNG
I. HÌNH OÂ VAN
Cho tröôùc ñoä daøi hai truïc AB vaø CD.
- Döïng cung troøn (O, OA), cung troøn naøy caét
CD keùo daøi taïi E.
- Döïng cung troøn (C, CE), cung troøn naøy caét
AC taïi M.
- Döïng ñöôøng trung tröïc cuûa ñoaïn AM, ñöôøng
trung tröïc naøy caét AB taïi O1 vaø caét CD taïi O2.
- Veõ cung troøn (O1, O1A), döøng laïi taïi ñöôøng trung tröïc cuûa ñoaïn AM.
- Veõ cung troøn (O2, O2C), döøng laïi taïi ñöôøng trung tröïc cuûa ñoaïn AM.
- Cung AC chính laø ¼ hình caàn döïng.
- Caùc phaàn coøn laïi hoïc sinh töï veõ.
(Löu yù : caùc taâm coøn laïi laáy ñoái xöùng qua O)
II. HÌNH ELÍP
Elip laø quyõ tích cuûa nhöõng ñieåm coù toång
khoaûng caùch ñeán hai ñieåm coá ñònh F1, F2 baèng
moät haèng soá lôùn hôn khoaûng caùch giöõa hai ñieåm
coá ñònh.
Vẽ elip biết hai trục AB và CD
• Vẽ hai đường tròn tâm O, đường kính là AB và CD.
• Chia 2 đường tròn đó ra làm 12 phần đều nhau
• Từ các điểm chia 1, 2, 3...và 1', 2', 3'... kẻ các đường thẳng song song với
trục AB và CD.
Giao điểm của các đường 1 –1', 2 – 2' là các điểm nối thành Elip.
19. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 19
Vẽ Elip khi biết 2 đường kính liên hợp EF và GH
* Phương pháp hai chùm tia:
• Qua E và F kẻ MP và NQ // GH
• Qua G và H kẻ PQ và MN // EF
• Chia các đoạn OH, PH, QH ra làm 3 phần bằng nhau bởi các điểm 1, 2, 3 và
1',2', 3' (H là điểm chung 3 và 3' của cả 3 đoạn này)
• Nối E với các điểm 1', 2' thuộc PH và với 1, 2 thuộc OH ; nối F với các điểm
1', 2' thuộc HQ và 1, 2 thuộc OH.
• Giao điểm của 2 tia tương ứng thuộc 2 chùm tia E và F xác định các điểm
thuộc Elip.
20. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 20
Phương pháp tám điểm
• Qua A và B kẻ đường thẳng song song với CD, qua C và D kẻ hai đường
thẳng song song với AB ta được hình bình hành EFGH.
• Dựng tam giác vuông cân EIC (vuông tại I).
• Vẽ cung tròn tâm C, bán kính CI cắt đường thẳng EF tại K và L.
• Qua K và L vẽ các đường thẳng song song với CD, các đường thẳng này
cắt các đường chéo EG và HF tại 4 điểm 1,2, 3, 4 là những điểm thuộc elip
cần xác định.
III. ÑÖÔØNG XOAÉN OÁC ARCHIMET
Ñöôøng xoaén oác Archimet laø quõi ñaïo cuûa moät ñieåm chuyeån ñoäng ñeàu treân moät
baùn kính quay khi baùn kính naøy quay ñeàu quanh taâm O.
Ñoä dôøi cuûa ñieåm treân baùn kính quay naøy
ñöôïc moät voøng goïi laø böôùc xoaén.
Caùc böôùc veõ ñöôøng xoaén oác Archimet
böôùc xoaén a nhö sau :
ƒ Veõ ñöôøng troøn baùn kính baèng böôùc xoaén
a vaø chia ñöôøng troøn laøm n phaàn baèng nhau
ƒ Chia böôùc xoaén a ra laøm n phaàn baèng nhau
22. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 22
CHÖÔNG 3
HÌNH CHIEÁU VUOÂNG GOÙC
BAØI 1 KHAÙI NIEÄM VEÀ PHEÙP CHIEÁU
I. KHAÙI NIEÄM VEÀ PHEÙP CHIEÁU
Trong khoâng gian cho maët phaúng (P) vaø moät
ñieåm S coá ñònh ngoaøi maët phaúng (P). Töø moät ñieåm
A baát kyø trong khoâng gian döïng ñöôøng thaúng SA.
Ñöôøng thaúng naøy caét (P) taïi A’. Ta noùi raèng ñaõ thöïc
hieän pheùp chieáu ñieåm A leân maët phaúng (P).
ƒ S : taâm chieáu
ƒ A : vaät chieáu
ƒ (P) : maët phaúng hình chieáu
ƒ SA : tia chieáu
ƒ A’ : hình chieáu cuûa A
II. PHAÂN LOAÏI PHEÙP CHIEÁU
1. Pheùp chieáu xuyeân taâm
Laø pheùp chieáu maø caùc tia chieáu ñoàng qui taïi
moät ñieåm S coá ñònh. Ñieåm S goïi laø taâm chieáu.
A’, B’, C’ : goïi laø hình chieáu xuyeân taâm cuaû A,
B, C treân maët phaúng (P), taâm chieáu S.
2. Pheùp chieáu song song
Pheùp chieáu song song laø pheùp maø caùc tia chieáu song song vôùi moät ñöôøng
thaúng (a) coá ñònh, ñöôøng thaúng naøy goïi laø phöông chieáu.
Qua ñieåm A döïng ñöôøng thaúng song song vôùi (a). ñöôøng thaúng naøy caét (P) taïi
A’. A’ goïi laø hình chieáu song song cuûa A treân (P) theo phöông chieáu (a).
P
A'
A
S
C
B'
P C'
A'
B A
S
23. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 23
Pheùp chieáu song song ñöôïc chia laøm hai loaïi :
ƒ Pheùp chieáu xieân : laø pheùp chieáu maø phöông chieáu nghieâng so vôùi maët
phaúng hình chieáu.
ƒ Pheùp chieáu vuoâng goùc : Laø pheùp chieáu maø phöông chieáu vuoâng goùc vôùi
maët phaúng hình chieáu.
Caùc tính chaát cuûa pheùp chieáu song song :
ƒ Hình chieáu cuûa ñöôøng thaúng song song vaãn laø
caùc ñöôøng thaúng song song : AB // CD ⇒ A’B’ // C’D’
ƒ Tyû soá cuûa caùc ñoaïn thaúng song song vaãn
ñöôïc giöõ nguyeân khi chieáu :
'
'
'
'
//
D
C
B
A
CD
AB
CD
AB =
⇒
ƒ Tyû soá ñôn cuûa 3 ñieåm thaúng haøng cuõng ñöôïc giöõ nguyeân.
( ) ( )
'
'
'
'
'
'
'
E
B
A
E
B
E
A
BE
AE
ABE =
=
=
III. PHÖÔNG PHAÙP VEÀ CAÙC HÌNH CHIEÁU VUOÂNG GOÙC
Ta thaáy raèng, moät ñieåm A trong khoâng gian thì coù moät hình chieáu duy nhaát treân
maët phaúng hình chieáu laø A’. Nhöng ngöôïc laïi, töø moät hình chieáu A’ ta laïi coù theå xaùc
ñònh ñöôïc voâ soá caùc ñieåm khaùc nhau A, B, C, … treân cuøng moät hình chieáu. Suy ra,
bieát moät hình chieáu cuûa vaät theå treân moät maët phaúng hình chieáu thì ta chöa theå hình
P
A'
A
(a)
PHEÙP CHIEÁU VUOÂNG GOÙC PHEÙP CHIEÁU XIEÂN
P
A'
(a)
A
24. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 24
dung ñöôïc vaät theå ñoù trong khoâng gian. Do vaäy, ñeå traùnh nhaàm laãn caàn phaûi coù hai
hình chieáu trôû leân.
Phöông phaùp veõ hình chieáu vuoâng goùc cuûa vaät theå :
Chieáu vuoâng goùc vaät theå leân caùc maët phaúng hình chieáu vuoâng goùc nhau töøng ñoâi
moät. Sau ñoù xoay caùc maët phaúng hình chieáu truøng nhau thaønh moät maët phaúng (xoay
theo qui öôùc). Maët naøy chính laø maët phaúng baûn veõ. Luùc naøy treân maët phaúng cuûa baûn
veõ seõ coù nhieàu hình chieáu vuoâng goùc cuûa vaät theå. Nghieân cöùu caùc hình veõ naøy ta seõ
hình dung ra hình daïng cuûa vaät theå trong khoâng gian
≡ ≡
25. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 25
BAØI 2
HÌNH CHIEÁU CUÛA ÑIEÅM – ÑOAÏN THAÚNG – HÌNH PHAÚNG
I. HÌNH CHIEÁU CUÛA ÑIEÅM
1. Hình chieáu cuûa ñieåm treân hai maët phaúng
Trong khoâng gian cho ñieåm A tuøy yù vaø hai maët phaúng (P1), (P2) vuoâng goùc nhau
theo giao tuyeán x.
Töø A döïng ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi (P1) vaø (P2), ta coù A1 vaø A2 treân hai maët
phaúng (P1) vaø (P2).
ƒ A1 : hình chieáu ñöùng cuûa A
ƒ A2 : hình chieáu baèng cuûa A
ƒ A1A2 : ñöôøng doùng
ƒ P1 : maët phaúng hình chieáu ñöùng
ƒ P2 : maët phaúng hình chieáu baèng
ƒ AA1 = A2Ax : ñoä xa cuûa A
ƒ AA2 = A1Ax : ñoä cao cuûa A
Quay (P2) quanh x moät goùc 90o
theo chieàu nhö hình veõ, ta coù P2 ≡ P1. Khi ñoù
A1A2 ⊥ Ax. A1A2 coøn goïi laø ñoà thöùc cuûa A treân hai maët phaúng.
A
A1
AX
A2
O
x
P2
P1 P1
P2
A1
AX
A2
x
A2
AX
A1
x
26. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 26
2. Hình chieáu cuûa ñieåm treân ba maët phaúng
Trong khoâng gian cho ñieåm A vaø 3 maët phaúng P1, P2, P3 vuoâng goùc nhau theo
giao tuyeán Ox, Oy, Oz
ƒ A3 : hình chieáu caïnh
ƒ AA3 = AzAy : ñoä xa hình chieáu caïnh
Quay maët phaúng P3 vaø P2 truøng vôùi maët phaúng P1, ta coù ñoà thöùc cuûa ñieåm treân ba
maët phaúng.
II. HÌNH CHIEÁU CUÛA ÑOAÏN THAÚNG
Ñoaïn thaúng ñöôïc xaùc ñònh bôûi hai ñieåm baát kyø.
1. Ñoà thöùc cuûa ñoaïn thaúng
2. Ñoà thöùc cuûa ñoaïn thaúng ôû vò trí ñaëc bieät
Ñöôøng thaúng song song vôùi MPHC naøo thì hình chieáu cuûa ñöôøng thaúng treân maët
phaúng ñoù laø chính noù.
A
A1
AX
A2
O
x
P2
P1 P1
P2
A1
AX
A2
x
A3
AZ
Ay
z
y
O
Ay
AZ A3
z
y
AX
A2 y Ay
O
A3
AZ
z
A1
x
P3
P3
A
A1
AX
A2
O
x
P2
P1
A3
AZ
Ay
z
y
AX
A2
Ay
O
A3
AZ
A1
x
P3
BX
B1
B B3
By
B2
BZ
B1
By
B2
B3
BZ
z
y
BX
27. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 27
2.1. Ñöôøng thaúng song song vôùi MPHC
2.1.1. Ñöôøng maët : Ñöôøng thaúng song song vôùi MPHCÑ
2.1.2. Ñöôøng baèng : ñöôøng thaúng song song vôùi MPHCB
Nhaän xeùt : Hình chieáu ñöùng song song vôùi truïc x
2.1.3. Ñöôøng caïnh : ñöôøng thaúng song song vôùi MPHCC
P1 z
x
P2 y
P3
O
x
z
y
y
A
B
B1
A1
A2 B2
B3
A3
B1
A1
A2 B2
B3
A3
P1 z
x
P2 y
P3
O x
z
y
y
A
B
B1
A1
A2
B2
B3
A3
B1
A1
A2
B2
B3 A3
P1
z
x
P2 y
P3
O x
z
y
y
A
B
B1
A1
A2
B2
B3
A3
B1
A1
A2
B2
B3
A3
28. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 28
2.2. Ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi MPHC
Ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi MPHC naøo thì hình chieáu cuûa noù treân maët phaúng ñoù
laø moät ñieåm.
2.2.1. Ñöôøng thaúng tia chieáu ñöùng : AB ⊥ MPHCÑ
2.2.2. Ñöôøng thaúng tia chieáu baèng : AB ⊥ MPHC
2.2.3. Ñöôøng thaúng tia chieáu caïnh : AB ⊥ MPHCC
P1
z
P3
y
P2
x
O
z
x
y
B
A A3
B3
A2
B2
A1 ≡ B1
A1 ≡ B1
A2
B2
A3 B3
O
z
x
P1
A2 ≡ B2
B1
B
A1
A
P3
O
A3
B3
A3
A2 ≡ B2
B1
x
A1
O
z
y
y
P2 y
B3
P1
x
P2
y
P3
O
y
x
y
z
O
A1 B1
A B
A2 B2
A
3
≡
B
3
A1 B1
A2 B2
A3 ≡ B3
29. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 29
III. HÌNH CHIEÁU CUÛA MAËT PHAÚNG
1. Caùch xaùc ñònh maët phaúng trong khoâng gian
Qua 3 ñieåm khoâng
thaúng haøng
Moät ñieåm naèm
ngoaøi maët phaúng
Hai ñöôøng thaúng
caét nhau
Hai ñöôøng thaúng
song song
2. Ñoà thöùc cuûa maët phaúng
Trong khoâng gian cho 3 ñieåm phaân bieät A, B, C vaø ba maët phaúng P1, P2, P3
vuoâng goùc nhau theo giao tuyeán Ox, Oy, Oz.
A1
BZ
A1
AX
x
O
A2
P2
B2
BX
A
B
AZ
y
By
Ay
B3
A3
P3
A2
B2
AX
x
BX
P1
B1
z z
B1
AZ
A3
By
Ay
O y
BZ B3
C1
C3
C
C1
C2
C2
C3
CZ
Cy
3. Ñoà thöùc cuûa maët phaúng ôû nhöõng vò trí ñaëc bieät
3.1. Maët phaúng vuoâng goùc vôùi MPHC
Maët phaúng vuoâng goùc vôùi maët phaúng hình chieáu thì hình chieáu cuûa noù suy bieán
thaønh moät ñoaïn thaúng.
30. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 30
3.1.1.Maët phaúng chieáu ñöùng
- A, B, C thuoäc maët phaúng (Q).
- (Q) ⊥ (P1).
- Chieáu A, B, C leân (P1), (P2), (P3).
3.1.2. Maët phaúng chieáu baèng
3.1.3. Maët phaúng chieáu caïnh
P1
x
P2
y
P3
O
x
y
z
O
A1
B1
A2
B2
A2
B2
C2
A
B
C
C2
A3
B3
C1
C3
Q
31. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 31
3.2. Maët phaúng song song vôùi MPHC
Maët phaúng song song vôùi MPHC naøo thì hình chieáu cuûa noù treân maët phaúng
ñoù laø chính noù.
3.2.1. Maët phaúng baèng : maët phaúng song song vôùi MPHCB
3.2.2. Maët phaúng ñöùng (Maët phaúng maët) : maët phaúng song song vôùi MPHCÑ
3.2.3. Maët phaúng caïnh : Maët phaúng song song vôùi MPHCC
34. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 34
III. BIEÅU DIEÃN HÌNH CHIEÁU CUÛA CAÙC KHOÁI HÌNH HOÏC CÔ BAÛN
Khi döïng ñoà thöùc caùc khoái hình hoïc cô baûn theo caùc vò trí sau ñeå
ƒ Ñaët caùc khoái ôû goùc 1/8 thöù nhaát.
ƒ Neáu khoái hình hoïc coù truïc ñoái xöùng hay truïc quay thì neân ñaët truïc thaúng goùc
hay song song vôùi moät MPHC.
1. Khoái hình hoäp
2. Khoái laêng truï ñaùy tam giaùc
3. Khoái laêng truï ñaùy luïc giaùc ñeàu
4. Hình chieáu cuûa hình choùp ñöùng
4.1. Hình choùp ñöùng ñaùy vuoâng
35. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 35
4.2. Hình chieáu cuûa choùp xieân
5. Hình truï
6. Hình noùn
47. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 47
3. Phaân loaïi
a. Hình chieáu cô baûn
Hình chieáu cô baûn laø hình chieáu cuûa caùc vaät theå treân caùc maët phaúng hình chieáu
cô baûn cuûa hoäp hình chieáu.
Hình chieáu cô baûn coù teân goïi laø :
™ Hình chieáu töø tröôùc (HÌnh chieáu ñöùng hay hình chieáu chính).
™ Hình chieáu töø treân (Hình chieáu baèng).
™ Hình chieáu töø traùi (Hình chieáu caïnh).
™ Hình chieáu töø phaûi.
™ Hình chieáu töø döôùi.
™ Hình chieáu töø sau.
Hình chieáu töø tröôùc coøn goïi laø hình chieáu
chính, hình chieáu naøy ñöôïc choïn sao cho phaûn
aùnh ñaëc tröng hình daïng cuûa vaät theå. Caùc hình
chieáu khaùc phaûi ôû ñuùng vò trí ñoái vôùi hình chieáu töø
tröôùc nhöng neáu caùc hình chieáu naøy khoâng ñuùng
vò trí hoaëc bò phaân caùch bôûi moät hình bieåu dieãn
khaùc thì phaûi ñöôïc chæ danh baèng chöõ hoa vaø chæ
höôùng baèng muõi teân nhö hình veõ treân.
b. Hình chieáu rieâng phaàn
- Hình chieáu rieâng phaàn : Laø hình
chieáu moät phaàn cuûa vaät theå treân maët
phaúng hình chieáu song song vôùi maët
phaúng hình chieáu cô baûn.
- Hình chieáu rieâng phaàn phaûi ñöôïc
chæ danh vaø chæ höôùng neáu khoâng veõ
A
A
48. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 48
ñuùng vò trí chieáu .
c. Hình chieáu phuï
- Hình chieáu phuï laø hình chieáu moät
phaàn cuûa vaät theå treân maët phaúng hình
chieáu khoâng song song vôùi maët phaúng hình
chieáu cô baûn.
- Hình chieáu phuï neân ñaët ñuùng vò trí chieáu.
Neáu khoâng thì phaûi chæ danh vaø chæ höôùng.
- Ñeå thuaän tieän cho vieäc boá trí treân baûn
veõ, tieâu chuaån nhaø nöôùc cho pheùp veõ xoay
hình veà vò trí thích hôïp. Trong tröôøng hôïp
naøy hình bieåu dieãn phaûi ñöôïc kí hieäu baèng muõi teân cong.
BAØI 2 HÌNH CAÉT
Ñoái vôùi nhöõng vaät theå coù caáu taïo beân trong phöùc taïp, neáu chæ duøng hình
chieáu ñeå bieåu dieãn thì hình veõ coù nhieàu ñöôøng khuaát, nhö theá baûn veõ seõ khoâng
roõ raøng. Ñeå khaéc phuïc baûn veõ kyõ thuaät duøng hình caét vaø maët caét ñeå bieåu dieãn
caáu taïo beân trong cuûa vaät theå
1. Khaùi nieäm
Hình caét : Laø hình bieåu dieãn phaàn coøn laïi cuûa vaät theå sau khi ñaõ töôûng töôïng caét
ñi phaàn vaät theå ôû giöõa maët phaúng caét vaø ngöôøi quan saùt.
2. Phöông phaùp bieåu dieãn
Vaät theå ñöôïc caét bôûi moät hay nhieàu maët phaúng goïi laø maët phaúng caét. Chieáu phaàn
vaät theå naèm giöõa maët phaúng caét vaø maët phaúng hình chieáu ta seõ coù hình caét. Do vaäy
hình caét ñöôïc xem laø hình chieáu cuûa moät phaàn vaät theå (ôû giöõa maët phaúng caét vaø maët
phaúng hình chieáu) treân maët phaúng hình chieáu.
49. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 49
Chuù yù :
™ Vaät theå ñöôïc töôûng töôïng bò caét ñeå veõ hình caét nhöng thöïc teá khoâng bò caét
neân caùc hình chieáu khaùc phaûi ñöôïc giöõ nguyeân.
™ Ñeå phaân bieät hình caét vôùi caùc hình chieáu thì hình caét phaûi ñöôïc chæ danh baèng
chöõ hoa vaø ñöôïc kí hieäu vaät lieäu treân dieän tích bò caét, ñoàng thôøi phaûi xaùc ñònh veát maët
phaúng caét baèng neùt caét coù chæ danh vaø chæ höôùng baèng chöõ hoa treân hình chieáu.
™ Ñöôøng gaïch gaïch (ñöôøng tuyeán aûnh) : Laø nhöõng ñöôøng neùt lieàn maûnh duøng
ñeå kí hieäu vaät lieäu maët caét cuûa vaät theå, coù khoaûng caùch töø 3 – 5mm vôùi ñoä nghieâng
45o
ñoái vôùi ñöôøng baèng, ñöôøng bao hay ñöôøng truïc chính cuûa hình veõ. Neáu caàn coù
theå choïn ñoä nghieâng 30o
hoaëc 60o
1 2
3
P
A
A
A - A
50. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 50
ƒ Ñöôøng gaïch gaïch phaûi thoáng nhaát ñoä nghieâng vaø khoaûng caùch treân cuøng
dieän tích caét cuûa vaät theå.
ƒ Ñöôøng gaïch gaïch phaûi khaùc ñoä nghieâng vaø khoaûng caùch treân vuøng dieän tích
caét cuûa hai vaät theå.
ƒ Ñöôøng gaïch gaïch coù theå ñöôïc giaûn löôïc theo chu vi ñöôøng bao neáu dieän
tích caét quaù roäng.
ƒ Ñöôøng gaïch gaïch ñöôïc thay baèng boâi ñen neáu dieän tích caét quaù heïp.
3. Phaân loaïi hình caét
a. Phaân loaïi hình caét theo vò trí maët phaúng
™ Hình caét ñöùng : Maët phaúng caét song song vôùi MPHCÑ
™ Hình caét baèng : Maët phaúng caét song song vôùi MPHCB
51. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 51
™ Hình caét caïnh : Maët phaúng caét song song vôùi maët MPHCC.
™ Hình caét nghieâng : Maët phaúng chieáu ôû vò trí baát kyø. Ñeå tieän boá trí hình
treân baûn veõ, ta coù theå veõ xoay hình caét nghieâng ôû vò trí thích hôïp vaø ñöôïc kyù hieäu
baèng muõi teân cong treân hình veõ
Hình caét ñöùng, baèng, caïnh, nhieâng : Laø nhöõng hình bieåu dieãn ñöôïc veõ ñuùng vò
trí thay cho hình chieáu töø tröôùc, hình chieáu töø treân (hoaëc hình chieáu töø döôùi), hình
chieáu töø traùi ( hoaëc hình chieáu töø phaûi ), hình chieáu phuï.
4. Phaân loaïi hình caét theo soá löôïng maët phaúng caét
™ Hình caét ñôn giaûn : Laø hình caét chæ coù moät maët phaúng chieáu. Hình caét ñôn
giaûn coù daïng laø hình caét doïc hoaëc hình caét ngang.
™ Hình caét phöùc taïp :
Laø do hai hay nhieàu maët phaúng chieáu. Hình caét phöùc taïp coù daïng laø hình caét
baäc ( do keát hôïp bôûi 2 hay nhieàu maët phaúng chieáu ñoàng qui ),
a. Hình caét baäc : Caùc MPC song song nhau (daïng baäc thang)
b. Hình caét xoay : Caùc MPC giao nhau hôïp thaønh goùc tuø.
52. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 52
A
A
A
A - A
A
A
A - A
5. Caùc hình caét ñaëc bieät
¾ Hình caét rieâng phaàn : Hình caét rieâng phaàn laø
hình caét moät phaàn nhoû cuûa vaät theå. Hình caét naøy ñaët taïi
ngay ôû vò trí töông öùng treân hình chieáu cô baûn . ñöôøng gaïch
gaïch ñöôïc giôùi haïn baèng neùt löôïn soùng. Khoâng caàn chæ
danh vaø chæ höôùng treân hình caét.
¾ Hình chieáu keát hôïp hình caét : duøng ñeå dieãn taû hình daïng beân trong laãn beân
ngoaøi cuûa vaät treân moät hình bieåu dieãn. (Muïc ñích laø giaûm bôùt soá löôïng hình bieåu dieãn)
ƒ Neáu hình chieáu vaø hình caét coù chung truïc ñoái xöùng thì gheùp chung vôùi nhau,
laáy taâm laøm ñöôøng phaân caùch.
ƒ Neùt ñöùt (ñöôøng bao khuaát) ôû phaàn hình chieáu ñoái xöùng vôùi neùt ñaäm (ñöôøng bao
thaáy) ôû phaàn hình caét thì boâi ñi.
ƒ Neáu neùt ñaäm truøng vôùi ñöôøng taâm thì duøng neùt löôïn soùng laøm ñöôøng phaân
caùch (theå hieän neùt ñaäm).
53. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 53
ƒ Neáu hình chieáu vaø hình caét khoâng coù truïc ñoái xöùng thì duøng neùt löôïn soùng laøm
ñöôøng phaân caùch.
6. Nhöõng phaàn khoâng veõ kyù hieäu vaät lieäu treân maët caét
a. Caùc chi tieát nhö : vít, buloâng, ñinh taùn, then, truïc ñaëc, … qui öôùc khoâng bò caét
theo beà doïc. Caùc vieân bi cuõng qui öôùc khoâng bò caét.
b. Moät soá phaàn töû cuûa chi tieát maùy nhö : nan hoa cuûa voâ laêng, gaân ñôõ löïc, raêng
cuûa baùnh raêng, … qui öôùc khoâng kyù hieäu vaät lieäu treân maët caét cuûa chuùng khi caét theo
beà doïc.
Baøi 3 MAËT CAÉT
Maët caét duøng ñeå theå hieän hình daïng vaø caáu taïo
phaàn töû bò caét maø treân caùc hình chieáu khoù theå hieän
ñöôïc.
54. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 54
1. Khaùi nieäm
Maët caét laø hình bieåu dieãn nhaän ñöôïc treân MPC khi ta töôûng töôïng duøng maët caét
naøy caét vaät theå.
Hình caét Maët caét
B
B
B - B
B
B
B - B
2. Phaân loaïi
2.1. Maët caét rôøi : duøng ñeå theå hieän nhöõng phaàn töû coù ñöôøng bao MC phöùc taïp.
Maët caét rôøi ñaët ngoaøi hình bieåu dieãn töông öùng (coù theå ñaët ôû giöõa hình phaàn caét
lìa cuûa moät hình bieåu dieãn naøo ñoù). Ñöôøng bao cuûa MC rôøi veõ baèng neùt lieàn ñaäm.
Maët caét rôøi ñöôïc ñaët doïc theo ñöôøng keùo daøi cuûa neùt caét vaø ñaët gaàn hình bieåu
dieãn töông öùng ( cho pheùp ñaët tuyø yù)..
2.2. Maët caét chaäp
Maët caét chaäp ñaët ngay treân hình bieåu dieãn
töông öùng. Ñöôøng bao cuûa maët caét chaäp veõ
baèng neùt lieàn maûnh. Caùc ñöôøng bao taïi choã
ñaët maët caét chaäp vaãn giöõ nguyeân.
55. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 55
3. Kyù hieäu vaø qui ñònh veà maët caét
a. Treân maët caét cuõng ghi kyù hieäu gioáng hình caét (veát caét, chæ höôùng baèng muõi teân
vaø chæ danh baèng chöõ hoa).
b. Neáu maët phaúng caét laø hình ñoái xöùng maø truïc ñoái xöùng truøng vôùi veát maët caét
hay truøng vôùi ñöôøng keùo daøi cuûa maët caét thì khoâng caàn ghi chuù.
c. Neáu maët caét chaäp, maët caét rôøi khoâng phaûi laø hình ñoái xöùng thì chæ veõ neùt caét vaø
muõi teân maø khoâng caàn chæ danh. (Nhôø muõi teân, ta môùi bieát phaàn töû naøo ôû phía tröôùc).
Neáu maët caét qua caùc loã hoaëc phaàn loõm daïng troøn xoay
thì ñöôøng bao cuûa loã hay loõm ñoù ñöôïc veõ ñaày ñuû treân maët
caét. Qui öôùc naøy giuùp ngöôøi ñoïc baûn veõ phaân bieät ñöôïc
caùc loã, choã loõm troøn xoay, raõnh khoâng troøn xoay.
d. Neáu caùc maët caét gioáng nhau ñoàng thôøi deã xaùc
ñònh vò trí caùc maët caét ñoù ôû hình bieåu dieãn thì cho pheùp
chæ veõ neùt caét cuûa moät maët caét, ñoàng thôøi ghi roõ soá
löôïng cuûa caùc maët caét ñoù.
B
B
B - B
C
C
C - C
B
B
B
B
56. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 56
e. Cho pheùp veõ xoay maët caét ñeå tieän boá trí treân baûn veõ. Trong tröôøng hôïp naøy
hình veõ phaûi ñöôïc kyù hieäu baèng muõi teân cong.
BAØI 4 HÌNH TRÍCH
1. Khaùi nieäm
Hình trích : Laø loaïi hình bieåu dieãn thöôøng ñöôïc phoùng to trích töø hình bieåu dieãn
chính nhaèm theã hieän roõ keát caáu quaù nhoû cuûa vaät theå
2. Phöông phaùp bieåu dieãn
Ñeå chæ daãn phaàn ñöôïc trích töø hình bieåu dieãn chính, tieâu chuaån nhaø nöôùc qui ñònh
duøng neùt lieàn maûnh khoanh vuøng ñöôïc trích ( baèng voøng troøn hoaëc elip) keøm theo soá
thöù töï La maõ töông öùng vaø tæ leä phoùng to.
3. Qui ñònh veà hình trích
a. Neân ñaët hình trích gaàn vò trí khoanh vuøng trích.
b. Hình trích bao goàm caû nhöõng vaán ñeà chöa theå hieän treân hình bieåu dieãn chính
vaø cuõng coù theå laø loaïi hình bieåu dieãn khaùc vôùi hình bieåu dieãn chính.
R
I
TL 2:1
R
TL 2:1
II
I II
57. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 57
MUÏC LUÏC
CHÖÔNG 1 CAÙC TIEÂU CHUAÅN TRÌNH BAØY BAÛN VEÕ
BAØI 1 PHÖÔNG TIEÄN TRÌNH BAØY BAÛN VEÕ
I. Vaät lieäu veõ vaø duïng cuï veõ .............................................................................. 1
II. Caùch söû duïng caùc duïng cuï veõ ...................................................................... 1
BAØI 2 TIEÂU CHUAÅN TRÌNH BAØY BAÛN VEÕ
I. Ñöôøng neùt .................................................................................................... 2
II. Chöõ vaø soá ..................................................................................................... 3
III. Khoå giaáy ....................................................................................................... 4
IV. Khung baûn veõ vaø khung teân ......................................................................... 5
V. Tyû leä ............................................................................................................ 5
BAØI 3 CHI KÍCH THÖÔÙC
I. Quy ñònh chung ............................................................................................ 6
II. Caùc thaønh phaàn cuûa kích thöôùc ................................................................... 6
III. Moät soá quy ñònh khi ghi kích thöôùc ............................................................... 7
IV. Trình töï thöïc hieän baûn veõ ............................................................................. 8
CHÖÔNG 2 VEÕ HÌNH HOÏC
BAØI 1 DÖÏNG HÌNH HOÏC
I. Döïng caùc ñöôøng thaúng ................................................................................. 9
II. Veõ caùc goùc .................................................................................................. 10
III. Ñoä doác ......................................................................................................... 11
IV. Ñoä coân ......................................................................................................... 11
V. Chia ñöôøng troøn thaønh caùc phaàn baèng nhau ............................................... 11
BAØI 2 VEÕ NOÁI TIEÁP
I. Veõ tieáp tuyeán vôùi ñöôøng troøn ....................................................................... 13
II. Tieáp tuyeán chung cuûa hai ñöôøng troøn .......................................................... 13
III. Noái hai ñöôøng thaúng baèng moät cung troøn .................................................... 14
IV. Noái ñöôøng thaúng vôùi cung troøn baèng moät cung troøn .................................... 14
V. Noái hai cung troøn baèng moät cung troøn khaùc ................................................ 15
BAØI 3 DÖÏNG MOÄT SOÁ ÑÖÔØNG CONG THOÂNG DUÏNG
I. Hình ovan ..................................................................................................... 17
II. Hình elip ....................................................................................................... 17
III. Ñöôøng xoaén oác archimet .............................................................................. 18
IV. Ñöôøng thaân khai cuûa ñöôøng troøn ................................................................. 18
CHÖÔNG 3 HÌNH CHIEÁU VUOÂNG GOÙC
BAØI 1 KHAÙI NIEÄM VEÀ PHEÙP CHIEÁU
I. Khaùi nieäm veà pheùp chieáu ............................................................................. 19
II. Phaân loaïi pheùp chieáu ................................................................................... 19
III. Phöông phaùp veà caùc hình chieáu vuoâng goùc ................................................. 20
BAØI 2 HÌNH CHIEÁU CUÛA ÑIEÅM – ÑOAÏN THAÚNG – HÌNH PHAÚNG
I. Hình chieáu cuûa ñieåm .................................................................................... 22
58. BAØI GIAÛNG VEÕ KYÕ THUAÄT
Trang 58
II. Hình chieáu cuûa ñoaïn thaúng .......................................................................... 23
III. Hình chieáu cuûa maët phaúng ........................................................................... 26
BAØI 3 HÌNH CHIEÁU CUÛA CAÙC KHOÁI HÌNH HOÏC
I. Khoái ña dieän ................................................................................................. 29
II. Khoái troøn ...................................................................................................... 29
III. Bieåu dieãn hình chieáu caùc khoái hình hoïc cô baûn ............................................ 31
BAØI 4 GIAO TUYEÁN TREÂN BEÀ MAËT VÔÙI CAÙC KHOÁI HÌNH HOÏC
I. Giao tuyeán cuûa maët phaúng vôùi khoái ña dieän ................................................ 33
II. Giao tuyeán cuûa caùc khoái hình hoïc ............................................................... 34
III. Giao tuyeán cuûa khoái ña dieän vôùi khoái troøn ................................................... 35
BAØI 5 BIEÅU DIEÃN VAÄT THEÅ
1. Caùch phaân tích vaät theå thaønh caùc khoái hình hoïc cô baûn ............................. 35
2.. Caùch veõ hình chieáu thöù ba töø hai hình chieáu ñaõ cho .................................. 36
CHÖÔNG IV HÌNH CHIEÁU TRUÏC ÑO
BAØI 1 KHAÙI NIEÄM VEÀ HÌNH CHIEÁU TRUÏC ÑO
1. Khaùi nieäm ................................................................................................... 37
2.. Phaân loaïi hình chieáu truïc ño ...................................................................... 37
BAØI 2 CAÙC LOAÏI HÌNH CHIEÁU TRUÏC ÑO
1. Hình chieáu truïc ño vuoâng goùc ñeàu .............................................................. 38
2.. Hình chieáu truïc ño xieân ñöùng caân ............................................................... 39
BAØI 3 CAÙCH DÖÏNG HÌNH CHIEÁU TRUÏC ÑO
1. Phöông phaùp toïa ñoä .................................................................................... 40
2. Ñaëc ñieåm veà caùch döïng .............................................................................. 40
CHÖÔNG V HÌNH BIEÅU DIEÃN CUÛA VAÄT THEÅ
BAØI 1 HÌNH CHIEÁU
1. Khaùi nieäm .................................................................................................... 42
2.. Phöông phaùp bieåu dieãn ............................................................................... 42
3. Phaân loaïi ..................................................................................................... 43
BAØI 2 HÌNH CAÉT
1. Khaùi nieäm .................................................................................................... 44
2.. Phöông phaùp bieåu dieãn .............................................................................. 44
3. Phaân loaïi hình caét ...................................................................................... 46
BAØI 3 MAËT CAÉT
1. Khaùi nieäm ................................................................................................... 50
2.. Phaân loaïi .................................................................................................... 50
3. Kyù hieäu vaø quy ñònh veà maët caét .................................................................. 50
BAØI 4 HÌNH TRÍCH
1. Khaùi nieäm ................................................................................................... 52
2. Phöông phaùp bieåu dieãn .............................................................................. 52
3. Qui ñònh veà hình trích ................................................................................ 52