Ergenlerde istenmedik davranışlar

1. MURAT CİVELEK
KLİNİK PSİKOLOG
Web: http://www.rehberlik.biz.tr
Mail: civelek.murat@gmail.com
ERGENLERDE İSTENMEDİK DAVRANIŞLAR

2. İSTENMEDİK DAVRANIŞ NEDİR?
İstenmedik davranışlar genel olarak problemli davranışlar olarak
tanımlanır. İstenmedik davranış; ergen bireyin sosyal ilişkilerine, iletişimine
ve öğrenmesine engel olan, kendine, ailesine, yaşıtlarına ve yetişkinlere
zarar vermesine sebep olan, süreklilik hâlini kazanmış davranışlardır.
Okulda ve sınıfta, eğitsel çabalara engel olan davranışların tümü istenmedik
davranış olarak nitelendirilir.
Dersin akışını bozan, hedef (istendik) davranışlara ulaşmayı zorlaştıran veya
engelleyen her davranış, istenmeyen davranıştır.
2

3. • İstenmedik davranışları gösterme eğiliminin,
ergenlik döneminde arttığı gözlenmektedir.
Bu durumun nedeni araştırıldığında, kuraldışı
davranışlarda bulunmanın ergene bir takım
kazanımları olduğu bulunmuştur.
Bu kazanımlar arasında:
✓ Kendini ispat etme,
✓ Kişisel kimliğini doğrulama,
✓ Kendi yaşamını kontrol edebilme,
✓ Yetişkin otoritesine ve geleneksel topluma karşı açıkça karşı koyma,
✓ Akran grubuna kabul edilme,
✓ Engellenmeyi ve Kaygıyı azaltma
✓ Yetersizlik ve başarısızlıkla baş etme (Ödünleme)
3

4. 4
OKULDAVE SINIFTA İSTENMEDİK DAVRANIŞLAR
Uğur, her gün derse geç gelmektedir.
Tuğçe, sürekli arkadaşlarını şikâyet etmektedir.
Tahsin, verilen ödevleri yapmamaktadır.
Mustafa, sırasında nadiren oturmakta, sınıfta sürekli gezmektedir.
Lale, sık sık devamsızlık yapmaktadır.
Demet, derste sürekli konuşarak dersi kesmektedir.
Bu ve benzeri durumlar sınıf ortamında sıkça karşılaşılan davranış
problemleridir. Bu davranışların çoğu hemen hemen bütün sınıflarda
öğretmenler tarafından gözlenmektedir. En deneyimli öğretmenler bile
sınıflarında istenmeyen öğrenci davranışları ile karşı karşıya kalmaktadır.
4

5. 5
OKULDA ve SINIFTA İSTENMEDİK DAVRANIŞLAR
• Okuldan kaçmak
• Derslere devam etmemek
• Derslere sürekli geç gelmek
• Sınavlarda kopya çekmek
• Derste ders dışı şeylerle ilgilenmek
• Arkadaşlarına veya eşyalara zarar vermek
• Hırsızlık yapmak
• Görgü kurallarına uymamak
• Dedikodu çıkarmak
• Sigara, alkol gibi madde kullanmak
• Birini cinsel etkinliğe zorlamak
• Kavga çıkarmak ve kavga etmek
• Arkadaşlarına küfür ve hakaret etmek
• Sürekli yalan söylemek
• Yerlere tükürmek, çöp atmak

6. 6
▪ Ebeveynin ayrılması, boşanması veya tek ebeveynle yaşama
▪ Kronik hastalıklar (nörolojik bir bozukluk)
▪ Çocuk ihmali (ilgisizlik) ve istismarı (şiddet)
▪ Savaş ve doğal afetler gibi toplumsal travmalar
▪ Ebeveynlerin veya ergen bireyin alkol ve/veya uyuşturucu kullanması
▪ Sık sık okuldan veya dersten kaçma
▪ Akademik başarısızlık
▪ Akranları tarafından red edilme
▪ Sosyal beceri, iletişim eksikliği
▪ Olumsuz öğretmen ve okul yöneticisi tutumları
▪ Evsizlik
OKULDA ve SINIFTA İSTENMEDİK
DAVRANIŞLARIN RİSK FAKTÖRLERİ
6

7. 7
III- İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN NEDENLERİ
7

8. 8

9. 9
▪ Okulun fiziksel özellikleri, durumu, öğrenci sayısı,
kuralları, yönetim yapısı gibi bir çok değişken sınıf
içine yansıyarak öğrencilerin tutum ve davranışlarını
etkiler.
▪ Okul, öğrenciler için uygun ve ilgi çekici olmalıdır.
Temiz, bakımlı, iyi donanımlı okullar, yalnız morali
değil davranışı da etkiler.
▪ Okuldaki öğrenci sayısının artması ve kalabalık
sınıflar disiplin sorunlarını da genelde artırır.
▪ Okul çalışanları arasında görüş birliğinin olmaması,
yönetici ve öğretmenlerin farklı görüş ve uygulayışta
olmaları öğrencileri olumsuz davranışlara yöneltebilir.
9

10. 10
▪ Arkadaş grupları öğrenci davranışlarının
kazanılmasında oldukça etkilidir.
▪ Ergenlerin yakın arkadaşlarının olumsuz sosyal
davranışlar içinde olması ve arkadaşlık ilişkisinin
çatışmalı ya da reddedici olması ergenlerde
istenmedik davranışlara sebep olmaktadır.
▪ Sosyal medya (facebook, instagram, twitter vb.)
üzerinde yer alan birtakım haberler, görüntüler
(fotoğraf, video), ergen bireyi doğrudan olumsuz
veya olumlu etkileyebilmektedir.
10

11. 11
▪ Ailedeki birey sayısı (aile kalabalık?)
▪ Ailenin sosyo-ekonomik düzeyi
▪ Ailenin eğitim durumu
▪ Ailenin bütünlüğü (anne-baba ayrı?)
▪ Anne baba tutumları (otoriter, ilgisiz,
mükemmeliyetçi, aşırı hoşgörülü)
11

12. 12
▪ Öğretmenin öğrencilerine genel tutumu (alay
etme, kaba davranma, ayrım yapma vb.)
▪ Öğretmenin öğrencilerini yeterince tanımaması
▪ Öğretmenin, sınıftaki veya okuldaki istendik
davranışlar ve kurallar konusunda öğrencileri
bilgilendirmemesi
▪ Öğretmenlerin yetersizlikleri (tecrübe?)
▪ Öğretmenin kullandığı öğretim yöntemleri, araç-
gereç ve materyaller (monoton ders anlatımı?)
▪ Tükenmişlik sendromu
▪ Öğretmenin kendi bireysel sorunları
▪ Öğretmenin söz ve davranışlarında tutarsız olması
12

13. 13
▪ Öğrencinin fiziksel-biyolojik-duygusal değişimi
▪ Öğrencinin zeka düzeyinin yüksek ya da düşük
olması
▪ Öğrencinin öğretmeni ve arkadaşlarıyla etkileşim
düzeyinin düşük olması
▪ Öğrencinin sosyal becerilerde yetersiz olması
▪ Öğrencinin okulda arkadaşı olmaması
▪ Öğrencinin okulu sevmemesi
▪ Öğrencinin başarısızlık duygusu ve korkusu
▪ Öğrencinin hedefinin olmaması
▪ Öğrencinin psikolojik veya biyolojik sorunları
13

14. Ergenlik döneminde sık karşılaşılan ve sağlık ve iyilik hallerini
en çok tehdit ettiği kabul edilen temel istenmedik davranışlar:
14

15. MADDE KULLANIMI
Ergenler en çok aşağıdaki nedenlerle madde kullanırlar;
▪ Ergenliğin hedefi güçlü bir kimlik oluşturmaktır. Bu nedenle ergen
bağımsızlığını kanıtlamak için madde kullanabilir.
▪ Yetişkin yaşam biçimlerini taklit etmek
▪ Sosyal bir ortama uyum sağlamak
▪ Arkadaşları tarafından kabul edilmek
▪ Çevre ve medyanın etkisi
▪ Ergenlik sürecinde yaşanan zorluklarla baş edebilmek
▪ Merak etmek
15

16. ŞİDDET DAVRANIŞI
Ergenler en çok aşağıdaki nedenlerle şiddet davranışını sergilerler;
▪ Çevrede ve medyada şiddete tanık olmak
▪ Zorbalık davranışlarında bulunmak
▪ Olumsuz arkadaş gruplarına ve çetelere katılmak
▪ Ailenin ergenle iletişim eksikliği, ilgisiz olması
▪ Ailenin tutarsız, çok sert disiplinli olması ve şiddete başvurması
▪ Sorun çözme, öfke kontrolü ve iletişim gibi sosyal becerilerinin zayıf olması
▪ Hayal kırıklığına karşı tolerans düzeyinin düşük olması
▪ Madde kullanımı ve bazı biyolojik ve psikolojik hastalıklar
16

17. CİNSEL DAVRANIŞ
Ergen bireyin cinsel hormonlarının bu döneminde aşırı
düzeyde salgılanması doğal olarak ergen bireyde cinsel
davranışların artmasına sebep olabilir.
Ergen bireylerde en çok aşağıdaki cinsel davranışlar ortaya çıkar:
▪ Cinsel ilişkiye başlama
▪ Karşı cins ile fiziksel dokunuşlar
▪ Mastürbasyon
▪ Erotik-pornografik yayınları takip etme
Bu davranışlardan özellikle cinsel ilişkiye başlama istenmeyen gebeliklere ve
cinsel yolla bulaşan bir takım hastalıklara yol açabilir.
17

18. İSTENMEDİK DAVRANIŞLARI
ÖNLEME
18
ÇÖZÜM DEĞİL

19. İstenmedik Davranışı
Önleme İLETİŞİMLE Başlar.
19

20. 20
İletişim kanalarının açık tutulması
Öğrencilerin duygularını paylaşması için uygun ortamın yaratılması
Okul-aile iletişiminin geliştirilmesi ve sürdürülmesi
Okulda ders dışı faaliyetlere yer verilmesi
Öğrenci-öğretmen-okul idaresi iletişimi
Uygun sınıf yönetimi becerilerinin kullanılması

21. 21
Geri Tepen Disiplin Teknikleri
Bağırmak
İlgisiz kişileri çatışmanın içine çekmek
Öğrencinin kişiliğine hücum etmek
İğneleyici sözlerle öğrenciyle alay etmek
Elleri arkaya bağlamak gibi gergin beden dili
Notları kırmak, aşağılamak, utandırmak, huzursuz etmek

22. 22
Çok alttan almak veya çok taviz vermek
“Sen dili kullanmak”
Kin beslemek, diş bilemek
Öğrenciyi diğer öğrencilerle KIYASLAMAK
Emretme, hükmetme, aşırı isteklerde bulunma
Aşırı ve yersiz ödüllendirme
Geri Tepen Disiplin Teknikleri