ТЭОРЫЯ І ПРАКТЫКА МОВЫ Dzeep

1. Тэорыя і практыка мовы
Правілы ўжывання
дзеепрыслоўяў

2. Дзеепрыслоўе абазначае
дадатковае дзеянне, якое
паясняе асноўнае дзеянне,
выражанае дзеясловам-
выказнікам, то бок,
дзеянні, названыя
дзеясловам і
дзеепрыслоўем, маюць
аднаго ўтваральніка.

3. Хата, згубіўшы свайго
гаспадара, пачала
развальвацца.
Асноўнае дзеянне (пачала
развальвацца) і
дадатковае дзеянне
(згубіўшы) выконвае адзін
утваральнік – хата.

4. Парушэннем нормы
лічацца тыя сказы, дзе
асноўнае і дадатковае
дзеянні належаць розным
утваральнікам:
Пад’язджаючы да
станцыі, з мяне зляцеў
капялюш.

5. Каб выправіць памылку, трэба,
напрыклад, трансфармаваць
дзеепрыслоўны зварот у
даданы сказ або ў
канструкцыю з аддзеяслоўным
назоўнікам:
Калі я пад’язджаў да станцыі, з
мяне зляцеў капялюш. На
пад’ездзе да станцыі з мяне
зляцеў капялюш.

6. Памылковым
з’яўляецца ўжыванне
дзеепрыслоўяў у
безасабовых
аднасастаўных сказах, у
якіх адсутнічае дзейнік:
Вярнуўшыся дахаты, на
дварэ задажджыла.

7. Каб выправіць памылку,
трэба ўжыць даданую
канструкцыю:
Пасля таго як я вярнуўся
дахаты, на дварэ
задажджыла.

8. Але калі ў склад выказніка
ў безасабовым сказе
ўваходзіць інфінітыў, то
ўжыванне дзеепрыслоўя
дапускаецца:
Можна доўга хадзіць па
базары, так нічога не
выбраўшы.

9. У абагульнена-асабовых
сказах, дзе фізічна дзейнік
адсутнічае, але маецца на
ўвазе любая асоба, ужыванне
дзеепрыслоўя не парушае
норму:
Не хваліся сеўшы, а хваліся
з’еўшы.

10. Знайдзіце памылкі ва
ўжыванні
дзеепрыслоўяў і
выпраўце

11. 1.Убачыўшы
знянацку ляснога
звера, непрыемны
халадок казытнуў па
спіне.

12. Калі я ўбачыў
знянацку ляснога
звера, непрыемны
халадок казытнуў па
спіне.

13. 2.Апынуўшыся ў
войску, яму здалося,
што ён самы
няўдалы ў гэтай
грамадзе.

14. Апынуўшыя ў войску,
ён падумаў, што
самы няўдалы ў
гэтай грамадзе.

15. 3.Хораша,
зажмурыўшыся,
ляжаць у траве
пасля ўтомнай
дарогі.

16. Правільна

17. 4.Прачытаўшы
верш, адчуваецца
замілаванне да
роднага кутка.

18. Прачытаўшы верш,
адчуваеш
замілаванне да
роднага кутка.

19. 5.Адклаўшы іншыя
справы, пачалася
падрыхтоўка да
іспытаў.

20. Адклаўшы іншыя
справы, пачалі
рыхтавацца да
іспытаў.

21. 6.Кідаючыся
капейкамі, рубля не
збярэш.

22. Правільна

23. 7.Рыхтуючыся да
зімы, поўсць на
мядзведзіцы стала
густой, пушыстай і
мяккай.

24. Калі мядзведзіца
рыхтавалася да
зімы, яе поўсць
стала густой,
пушыстай і мяккай.

25. 8. Знайшоўшы
неабходнае
фінансаванне, дом
працягвае будавацца
трэстам.

26. Знайшоўшы
неабходнае
фінансаванне, трэст
працягвае будаваць
дом.

27. 9.Ля возера на душы
заўсёды спакайнела,
прагнучы толькі
цішыні і прыгажосці.

28. Ля возера на душы
заўсёды спакайнела,
хацелася толькі
цішыні і прыгажосці.

29. 10. Спяваючы гэту
песню, голас яе
разліваўся, як звон
ручайка ў красавіцкі
вечар.

30. Калі яна спявала
гэту песню, голас яе
разліваўся, як звон
ручайка ў красавіцкі
вечар.

31. 11. У незнаёмым
лесе, захапіўшыся,
вельмі лёгка
заблукаць.

32. Правільна

33. 12. Не пастаяўшы
на парозе, не сядзеш
у кут.

34. Правільна