2. • Kavram haritaları Joseph D.
Novak tarafından geliştirilmiştir.
• Kavram haritaları: Kavramlar arası
ilişkilerin görselleştirildiği iki
boyutlu şemalardır. Tek bir kavramın
aynı kategorideki diğer kavramlarla
genelden özele doğru ilişkisini görsel
ve somut olarak ifade eden
grafiklerdir.
3. • Kavram haritası yapılmak istenirse;
Önce yapmak istediğiniz problem, bilgi ya da konunun temel sorusunu
tanımlamanız gerekir. Bunun için kavram geliştirilir. Bu kavramlar
listelenir. Burada önemli olan sonradan, bir biçimde bu kavramların
ilişkilerini göstererek etraflarını doldurmaktır. Etiketlere tek bir kelime
ya da en fazla iki kelimeden oluşan kavramlar yazılır.
4. • Kavramlar arası ilişkiler kırık oklarla gösterilir
Kavramlar arası ilişkiler kırık oklarla gösterilir. Çünkü okların kırık
noktalarına ne tür ilişki görüldüğü yazılır. Herhangi bir kavramın altına 3
ya da 4’ten fazla kavram yerleştirmemeye özen gösterilir. Eğer daha fazla
kavram yazmanız gerekirse o durumda en iyi yol daha genel kavramlar
oluşturmaktır. Kavram haritaları tepeden aşağıya doğru okunur. Genel
kavramların tepede, spesifik kavramların aşağıda yer alması
gerekmektedir. Daha sonra kavramlar arası ilişkiler gösterilmelidir.
Kavram haritalarının özelliği değişik basamaklardaki kavramlar
arasındaki ilişkilerin kurulmasıdır.
5. • Öğrenmelerin daha anlamlı ve kalıcı olmasını sağlar.
• Önceki bilgilerle yeni öğrenilecek bilgiler arasında anlamlı ilişki
kurulmasına yardımcı olur.
• Yeni bir ünitenin, bölümün ya da konunun kapsamını tanıtma amacıyla
da kullanılabilir.
• Kavramsal yanılgıların ortaya çıkarılmasında ve öğrencilerin bilgi
yapılandırmasında etkin olarak kullanılır.
• Öğretmenlerin değerlendirilmesinde de kullanılması mümkündür.
Kavram haritaları;
7. Örümcek kavram haritaları; bir ana kavram ve bu kavramın özelliklerini göstermek amacıyla
kullanılır.
Zincir kavram haritaları; olayların akışını ve akış esnasında bu olaylar arasındaki ilişkiyi
gösterir.
Hiyerarşik kavram haritası; ana kavram ve alt kavramlar genelden özele doğru yerleştirilir.
Ana ve alt kavramlar arasındaki oklara bu kavramlar arasındaki ilişki yazılır.
Balık kılçığı; bir konu veya konu ile ilgili faktörleri (ana neden ve alt nedenleri) neden sonuç
ilişkisi kurarak irdeleyen sistematik düşünmeyi sağlayan ve sonuç olarak analitik bir yaklaşım
güden diyagramlardır. Fikir üretme amaçlı örgütsel problemlerin çözümünde kullanılır.
8. Kavram haritası nedir?
Kavram haritaları, bilginin kullanılması için haritalandırılmasına, organizasyon şemaları
yapılmasına, karar ağaçlarının çizilerek gözden geçirilmesine yaramaktadır.
Bir ülkeye ait bölgeler haritası, bir kıtaya ait ülkeler haritası da bilgi haritası olup, bunlar
‘örümcek harita’ olarak adlandırılmaktadır.
Öğrenmeyi kolaylaştıran haritalar; zihin, kavram ve bilgi haritalarıyla sınırlı değildir. Kelime
haritaları, iş akış şemaları gibi çok çeşitli haritalar söz konusudur.
9. Kavram haritasının yararları neler olabilir?
Öğrenmeyi sistemli hale getirir.
• Karmaşık bilgileri kavramayı sağlar.
• Öğrencinin konu hakkında neyi bilip neyi bilmediğini belirler.
• Çalışma zevki verir, öğrenmeyi hızlandırır.
• Görsel zekası yüksek olanlar için çekici ve öğrenmeyi hızlandırıcı olabilir.
10. 2 - Kavramlar listesinden en genel veya en üst düzeyde olan sözcük ayrı bir
sayfanın başına yazılır.
Bu genel kavram olabileceği gibi bir tema da olabilir. Bundan sonra
öğretilmek istenen ilişkili kavramlar aşamalı bir düzende sayfaya
yerleştirilir.
Düşey düzenlemede en genel kavram en üstte, eşit genellikteki kavramlar
aynı satırda, diğerleri genellik derecelerine göre azalan sırada sayfanın
altına doğru sıralanır. Kavram Haritası aşamalılığı öğreteceği için bu
sıralama önemlidir.
Her kavram haritada yalnız bir kez yer almalıdır
Kavram Haritalarının Yapımı
Basamaklar:
1 - Öğretilecek konunun kavramları listelenir.
Eşya ve olayların tekil örnekleri, özel adlar kavram olmadıkları için bu listeye alınmaz.
İlkeler ve kavramlar arası ilişkiler de bu listeye dahil değildir.
2 - Kavramlar listesinden en genel veya en üst düzeyde olan sözcük ayrı bir sayfanın başına yazılır.
Bu genel kavram olabileceği gibi bir tema da olabilir. Bundan sonra öğretilmek istenen ilişkili
kavramlar aşamalı bir düzende sayfaya yerleştirilir.
Düşey düzenlemede en genel kavram en üstte, eşit genellikteki kavramlar aynı satırda, diğerleri
genellik derecelerine göre azalan sırada sayfanın altına doğru sıralanır. Kavram Haritası aşamalılığı
öğreteceği için bu sıralama önemlidir.
Her kavram haritada yalnız bir kez yer almalıdır
11. 2 - Kavramlar listesinden en genel veya en üst düzeyde olan sözcük ayrı bir
sayfanın başına yazılır.
Bu genel kavram olabileceği gibi bir tema da olabilir. Bundan sonra
öğretilmek istenen ilişkili kavramlar aşamalı bir düzende sayfaya
yerleştirilir.
Düşey düzenlemede en genel kavram en üstte, eşit genellikteki kavramlar
aynı satırda, diğerleri genellik derecelerine göre azalan sırada sayfanın
altına doğru sıralanır. Kavram Haritası aşamalılığı öğreteceği için bu
sıralama önemlidir.
Her kavram haritada yalnız bir kez yer almalıdır
3 - Kavramlar haritadaki diğer sözcüklerden kolayca ayırt edilebilmelidir.
Bunun için kavramlar ’kutu’ veya ‘yuvarlak’ içine alınır.
Merkez Kavram
Alt Kavram
4 - İlişkiler, genelleme ve ilkeler listelenir.
Öğretilmek istenilen kavramlar arası ilişkiler, genelleme ve ilkeler ayrıca listelenir.
Düzey ilerledikçe daha çok sayıda kavramları içeren listeler, takım halinde çalışmalar yapılır.
12. 2 - Kavramlar listesinden en genel veya en üst düzeyde olan sözcük ayrı bir
sayfanın başına yazılır.
Bu genel kavram olabileceği gibi bir tema da olabilir. Bundan sonra
öğretilmek istenen ilişkili kavramlar aşamalı bir düzende sayfaya
yerleştirilir.
Düşey düzenlemede en genel kavram en üstte, eşit genellikteki kavramlar
aynı satırda, diğerleri genellik derecelerine göre azalan sırada sayfanın
altına doğru sıralanır. Kavram Haritası aşamalılığı öğreteceği için bu
sıralama önemlidir.
Her kavram haritada yalnız bir kez yer almalıdır
5–Kavramlar birbirleriyle ilişkilendirilir.
Kavram haritasında iki kavram arasındaki ilişkiyi göstermek üzere iki kutu bir çizgi ile bağlanır.
İlişki bu çizginin üzerine birkaç kelimelik bir ibareyle yazılır. Bu ilişki haritadaki kavramlardan en
az birini ilgilendiren bir önermedir.
İlişkiler ve ilkeler kutulanmaz. Bazı hallerde ilişkinin yönü önemli olduğu için belirtilecek ilişki
yönü ok ile gösterilir. İlişkileri içermeyen bir kavram haritası daha ziyade bir akış diyagramına
benzer; öğretimde yeterince etkili olmaz.
6 – Kavram Haritası Basit Olmalıdır
Kavram haritası gereğinden fazla şişirilmemelidir. Harita başlangıçta basit tutulmalıdır.
Harita çok sayıda kavramı, ilişkiyi ve ilkeyi içeriyorsa önce en önemli elemanları topluca gösteren
bir genel harita, sonra genel haritanın bölümlerini ayrı ayrı gösteren ayrıntılı haritalar yapılmalıdır
