how to use -dır -dur in the Turkish Language

1. -DIr/-DUr EKİ ÖĞR. GÖR.
AHMET ÖZDEMİR
-dır / -tır
-dir / -tir
-dur / -tur
-dür / -tür

2. Ahmet Özdemir
-DIr/-DUr Eki
-dır / -tır
-dir / -tir
-dur / -tur
-dür / -tür
 Bu ek, hem isim soylu cümlelerden sonra hem de şimdiki zaman [-(I/U)yor], öğrenilen
geçmiş zaman [-mIş/-mUş] ve gelecek zaman [-(y)AcAk] cümlelerinden sonra gelir.
Cümleye «tahmin-ihtimal» ve «kesinlik» anlamı katar. Bu eki «değişmez doğrular»ı
anlatmak için sıkça kullanırız.
I. … isim/sıfat cümlesi + -DIr/-DUr
 tahmin-ihtimal-belki
 A: -Ali şimdi nerededir? B: -Ali şimdi evdedir.
 A: -Sence bu adam nerelidir? B: -Bence Konyalıdır.
 A: -Hadi tahmin et. Ben şu an neredeyim? B: -Hımm bence sen şu an okuldasındır.
 A: -Hasan yine işe gelmemiş. B: -Yine hastadır.
 A: -Şu yakışıklı adam zengin midir? B: -Arabasına baksana, bence çok zengindir.
 A: -Bu kadının mesleği nedir sence? B: -Bence avukattır.
 Biz hatalıyızdır, çünkü polisin uyarılarını dinlemedik.
 Bu konuda siz haklısınızdır, çünkü siz işinizi düzenli yaparsınız.
 Bence Alper gizli polistir, ondan uzak durun.
 Vücudun bayağı iri duruyor. Sen şimdi güçlüsündür. Hadi şu çuvalları arabaya yükle.

3.  kesinlik-statik, sabit özellik-
değişmeyen durum
 Gökyüzü mavidir.
 Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.
 Dünya’da en güzel şehir Konya’dır 
 Bütün kızlar çiçektir.
 Çin Asya’dadır.
 Güneş sıcaktır.
 Su hayattır.
 Dünya yuvarlaktır.
 Ben zekiyimdir 
 Dünya’nın en uzun nehri Nil’dir.
 Ay, Dünya’nın uydusudur.
 Altın değerlidir.
 Tramp çılgındır.
 Ali cesurdur.
 Boris Rus’tur.
 Gündüz aydınlık, gece karanlıktır.
 Tanrı tektir, …
 geçici, değişken durum-
dinamik özellik
[Bu durumlarda -DIr/-DUr eki
kullanmayız.]
 Bu kahve çok sıcak. [Şimdi sıcak, sonra soğuk olacak.]
 Ekmekler taze. [Şimdi taze, sonra bayat olacak.]
 Elif bugün üzgün.
 Şu an meşgulüm.
 Ali şimdi yorgun.
 Köpeğimiz çok küçük.
 Evimiz çok soğuk, birazdan sıcak olur.
 Ellerim ıslak.
 Cüzdanım arabada.
 Hava bugün yağmurlu.

4. II. Şimdiki Zaman Cümlesi + -dur > [-(I/U)yordur]
 tahmin-ihtimal-belki
 Ali şimdi uyuyordur.
 Hocamız yoldadır, geliyordur. Hadi sınıfa gidelim.
 Annem şimdi yemek pişiyordur.
 Bu saatte Ahmet çalışıyordur, rahatsız etmeyelim.
 Belki de yürüyerek geliyordur. Nereden biliyorsun?
 Saat dokuz. Mustafa spor yapıyordur. Biraz daha bekleyelim.
 Elif, telefonunu açmıyor. Kesin uyuyordur, ben onu bilmez miyim!
 Aligil şimdi PUBG oynuyorlardır, boşuna aramayın, evden çıkmazlar.
 Hasan ödev yapıyordur, henüz odasından çıkmadı.
 Sen şimdi evdesindir, çay içiyorsundur.
 A: -Yine oyun oynuyorsun, değil mi?
B: -Belki de ders çalışıyorumdur, nereden biliyorsun?
 Akşam yemeği için karnıyarık pişirdim ama belki de sen sevmiyorsundur.
 Polisler her yerde beni arıyordur, bir saat önce bir adamı vurdum.
 Ali’yi bekliyoruz ama belki de gelmiyordur. Onu arayın bence.

5. II. Öğrenilen Geçmiş Zaman Cümlesi + -tIr/-tUr > [-mIştIr/-mUştUr]
 tahmin-ihtimal-belki
 Belki de sınavı kazanmışımdır.
 Annem yemeği pişirmiştir.
 Ali Ankara’ya ulaşmıştır.
 Saat 19.30. Babam işten çıkmıştır, eve geliyordur.
 Babam uyumuştur, sessizce evden çıkalım.
 Hoca sınıfa gelmiştir, eğer geç derse girersek o bize
kızar.
 Ali hiç ders çalışmaz, kesin sınavdan kalmıştır.
 A: -Sence Ali bana küsmüş müdür?
B: -Çok sinirliydi, bence küsmüştür.
 A: -Telefonum çalışmıyor, bozulmuş mudur acaba?
B: -Daha yeni, bozulmamıştır o.
 A: -Sence Elif, beni beğenmiş midir?
B: -Bence aşık bile olmuştur.
 A: -Sence sınavı geçmiş miymişizdir?
B: -Geçmişizdir ya, merak etme.
 Kesinlik-değişmez doğrular
 Elektiriği Edison bulmuştur.
 Türkiye’yi Atatürk kurmuştur.
 İstanbul’u Fatih Sultan Mehmet fethetmiştir.
 2. Dünya Savaşını Müttefik Devletler kazanmıştır.
 Ay’a ilk Neil Armstrong ayak başmıştır.
 Sınıfın birincisi Ali olmuştur.
 Hz. Muhammet, 571’de doğmuştur.
 Parayı Lidyalılar icat etmiştir.
 Saat 14.00. Ders bitmiştir.
 Covid-19, 2020’de bütün dünyaya yayılmıştır.
 Yazıyı ilk Sümerler kullanmıştır.
 Yer çekimini kim bulmuştur?
 Einstein neyi bulmuştur?
 Telefonu kim icat etmiştir?
 2018 FIFA Dünya Kupasını hangi ülke kazanmıştır?

6. III. Gelecek Zaman Cümlesi + -tIr > [-(y)AcAktIr]
 tahmin
 Ali doğum günün için sana güzel bir hediye
alacaktır.
 Bence toplantıya Müdür Bey de katılacaktır.
 Muhtemelen yarın Ali işe gelmeyecektir.
 Sence akşamki maçı kim kazanacaktır?
 Elif bundan sonra sizinle konuşmayacaktır.
 Üzülme, baban bir gün inşallah iyileşecektir.
 Sence Elif, dersten sonra ne yapacaktır?
 Bence Elif, dersten sonra kütüphaye gidecek ve
ders çalışacaktır.
 Bir gün mutlaka iş bulacaksındır, bu kadar üzülme.
 Patron, yarın seni mutlaka arayacaktır. Telefonunu
açık tut.
 Kesinlik
 Mağazamızda 25-31 Aralık tarihleri arasında indirim
olacaktır.
 Sınav toplam iki saat sürecektir.
 Arkadaşlar, toplantıya Müdür Bey de katılacaktır.
 Festival yarın saat 08.00’de başlayacaktır.
 Şirketimiz yarın kapanacaktır. Kendinize yeni bir iş
bulun arkadaşlar.
 Sınav 09.00’da başlayacaktır, 11.30’da bitecektir.
 Herkes ödevini akşam dokuza kadar bana
gönderecektir. Dokuzdan sonra ödevlerinizi kabul
etmeyeceğim.

7. BİTTİ!..
• BAŞARILAR DİLERİM!..
• SAĞLICAKLA KALIN!..
       
AHMET ÖZDEMİR
tonguc552@gmail.com