Σχολική εφημερίδα φτιαγμένη από τα παιδιά της Γ' τάξης του Δημοτικού Σχολείου Δασούπολης (ΚΑ) και αφιερωμένη στην κατεχόμενη πατρίδα μας.

1. « Αυτές οι φωνές μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο! Ας τις ακούσουμε! »
Μια έκδοση αφιερωμένη στην κατεχόμενη πατρίδα μας, την Κύπρο την αγαπημένη!
Και πάλι μαζί! Για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, δυστυχώς, με το ίδιο θέμα
«Μία έκδοση αφιερωμένη στην κατεχόμενη γη μας». Γιατί;
• Γιατί κάθε μέρα από το σχολείο μας εξακολουθούμε να αντικρύζουμε τον
Πενταδάχτυλο να έχει καρφωμένη πάνω του μια ξένη σημαία.
• Γιατί στα τετράδιά μας ακόμα υπάρχουν εικόνες των κατεχόμενων μνημεί-
ων μας με το σύνθημα «ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ»
• Γιατί δεν καταφέραμε να περπατούμε ελεύθερα στην πατρίδα μας, εφόσον
πρέπει να δείχνουμε την ταυτότητά μας στα οδοφράγματα, λες και θα
ταξιδέψουμε σε μία ξένη χώρα.
• Γιατί ακόμα δεν έφυγε ένας Τούρκος στρατιώτης και κανένας πρόσφυγας
δεν μπόρεσε ακόμα να επιστρέψει στο σπίτι του.
• Γιατί πήγαμε στα σπίτια των παππούδων και των γιαγιάδων μας σαν του-
ρίστες και όχι ως ιδιοκτήτες.
• Γιατί οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας ξεριζώθηκαν σαν τα λουλούδια
από τη γη τους και έχουν αφήσει την ψυχή τους εκεί.
• Γιατί...
Μέχρι να έρθει εκείνη η ώρα της Λευτεριάς εμείς οι νέοι μαθητές του Δη-
μοτικού Σχολείου Δασούπολης (ΚΑ) υποσχόμαστε ότι θα προσπαθούμε κάθε
μέρα να γνωρίσουμε ολοένα και περισσότερο το χρυσοπράσινο μας φύλλο,
το ριγμένο στο πέλαγο, τη γη μας, της Αγάπης και του Ονείρου… Ναι, ο-
νειρευόμαστε μια λεύτερη πατρίδα και ένα καλύτερο, ειρηνικό αύριο για ο-
λόκληρο τον κόσμο.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ 2022-2023
Α΄ Βραβείο στον Πανελλήνιο διαγωνισμό «Εκπαιδευτικές Γέφυρες: Ελλάδα, Κύπρος, Ομογένεια» (2022-23)
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΑΣΟΥΠΟΛΗΣ (KA)
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΑΠΌ
ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΓΟΝΕΙΣ ΣΕΛ. 6-13
ΕΓΓΟΝΑΚΙΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΟΥ
Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΑΦΗΓΟΥΝΤΑΙ … ΣΕΛ. 3-5
TΑ ΠΡΟΣΦΥΓΟΠΟΥΛΑ ΓΡΑΦΟΥΝ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥΣ
ΣΕΛ. 17
ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΣΗ ΣΤΑ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΑ
ΚΑΣΤΡΑ ΜΑΣ ΣΕΛ. 21
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΓΩΝΙΑ
ΣΕΛ. 23—26
ΧΩΜΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΕΡΠΑΤΗΣΑ ΑΛΛΑ
ΠΟΛΥ ΑΓΑΠΗΣΑ
ΣΕΛ. 23
ΑΚΟΝΙΖΩ ΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΟΥ
ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ ΔΙΕΚΔΙΚΩ
ΣΕΛ. 34
ΟΙ ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΠΑΤΡΙΔΟΦΩΝΕΣ ΜΑΣ
ΣΕ ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ
ΣΕΛ. 42-43
ΑΧΑΙΩΝ ΑΚΤΗ
Σελ. 22
ΒΟΥΝΟ ΜΟΥ, ΠΕΝΤΑΔΑΧΤΥΛΕ
ΣΕΛ. 31
ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΥ ΑΓΙΑΣΑΝ
ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΣΕΛ. 27—29
ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΑΣ
ΣΕΛ. 35-40
48 χρόνια είναι πολλά! Όχι, άλλο! Φτάνει πια!
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΓΩΝΙΑ
ΤΑ ΤΣΙΑΤΤΙΣΤΑ ΜΑΣ ΣΕΛ. 30
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΠΌ ΤΟ 31ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΛΑΡΙΣΑΣ
ΣΕΛ. 14-16

2. Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές 2
Αγαπημένα μου παιδιά,
Με μεγάλη χαρά και ικανοποίηση χαιρετίζω και τη φετινή έκδοση της εφημερίδας του σχο-
λείου μας «Πατριδοφωνές». Η συγκίνηση μεγάλη που κατορθώσαμε και την τρέχουσα σχολι-
κή χρονιά να υλοποιήσουμε την έκδοση της εφημερίδας μας , η οποία αποτελεί ανεκτίμητη
παρακαταθήκη για όλους μας και κυρίως για εσάς, τη νέα γενιά αυτού του τόπου!
Ομολογουμένως, το εγχείρημα της έκδοσης της εφημερίδας μας αντικαθρεφτίζει την ενεργό
δημιουργική συμμετοχή σας στην αδιάκοπη προσπάθεια να κρατήσουμε ζωντανή την ελπίδα
της δικαίωσης και επανένωσης του τόπου μας. Για τον λόγο αυτό, σας αξίζουν θερμά συγ-
χαρητήρια.
Στην εφημερίδα αυτή αποτυπώνεται με ενέργεια το δημιουργικό σας έργο, με το οποίο διατηρείται ζωντανή η μνήμη της ημι-
κατεχόμενης πατρίδας μας. Οι αφηγήσεις των παππούδων, των γιαγιάδων και των γονιών αναφορικά με τον όλεθρο του πο-
λέμου του 1974 και τον πόνο της προσφυγιάς μετουσιώθηκαν σε στίχους, μελωδία και εικαστικές δημιουργίες από όλους ε-
σάς. Οι ιστορίες των μεγαλύτερων είναι το μέσο γνωριμίας με τα κατεχόμενα χωριά και τις πόλεις, με τα μοναστήρια και
τις εκκλησιές, τα θέατρα και τα κάστρα μας, είναι το μέσο διατήρησης άσβεστης της φλόγας για τον αγώνα μέχρι την επι-
στροφή στην πατρώα γη μας αλλά και ο τρόπος διατράνωσης της αταλάντευτης επιθυμίας μας για την πολυπόθητη επανένω-
ση του νησιού μας.
Κατά τη φετινή σχολική χρονιά, το σχολείο μας συμμετέχει στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Ομογένειας Ελλάδας και Κύπρου.
Στο πλαίσιο αυτό, υποβάλλουμε με την εφημερίδα μας ένα ποίημα, το οποίο γράφτηκε από τα παιδιά της Γ’ Τάξης και μελο-
ποιήθηκε από τη δασκάλα τους καθώς και ατομικές εικαστικές δημιουργίες αλλά και ομαδικές εικαστικές συνθέσεις για την
κατεχόμενη Κύπρο μας. Πιο συγκεκριμένα, το ποίημα έχει ως πρωταγωνιστή έναν παππού, ο οποίος βίωσε το δράμα του
πολέμου το 1974 και συμβολικά μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε παππούς, ο οποιοσδήποτε άνθρωπος πάνω στη γη, που ε-
ξαναγκάζεται να εγκαταλείψει την πατρίδα του και να προσφυγοποιηθεί. Στη δική μας περίπτωση, οι παππούδες και οι για-
γιάδες μας έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα και από απόσταση ατενίζουν το σπίτι που γεννήθηκαν, το οποίο
πατούν οι ξένοι. Και το εύλογο ερώτημα που γεννιέται, αγαπητά μου παιδιά, είναι ως πότε οι άνθρωποι θα αναγκάζονται
να εγκαταλείπουν τις πατρογονικές τους εστίες, ως πότε θα βιώνουν την τραγωδία του πολέμου και της προσφυγιάς; Ως
πότε οι δυνατοί της γης θα ανέχονται την αδικία και θα επικροτούν τον θάνατο; Πότε, επιτέλους, θα επικρατήσει η παγκό-
σμια ειρήνη και η συναδέλφωση μεταξύ των λαών;
Πολλά συγχαρητήρια αξίζουν και στους δασκάλους μας! Με μεράκι και ζήλο προσπαθούν να μεταγγίσουν και να μεταλαμπα-
δεύσουν στα παιδιά τις γνώσεις, την αγάπη και τον σεβασμό για τον τόπο μας αλλά και να καλλιεργήσουν τη μνήμη των κα-
τεχομένων εδαφών, διότι λαός που ξεχνά το παρελθόν και την ιστορία του δεν έχει μέλλον.
Αγαπητά μου παιδιά, είναι εκ των ων ουκ άνευ ηθική υποχρέωση των μεγάλων να σας διαφωτίζουμε για την ημικατεχόμενη
Κύπρο μας και ιερό καθήκον να μην επιτρέψουμε στον εαυτό μας και στους νεότερους να ξεχάσουν. Αντίθετα, δέον είναι να
επαγρυπνούμε και να αγωνιζόμαστε. Δική σας οφειλή να συνεχίσετε ως η νέα γενιά τον δίκαιο αγώνα για τις καλύτερες μέ-
ρες, οι οποίες ευελπιστούμε ότι δεν θα αργήσουν να φανούν.
Εύχομαι μια ευχάριστη και καλοτάξιδη ανάγνωση!
Με την αγάπη και την εκτίμηση μου
Η Διευθύντρια σας
Κυριακούλα Μηνά-Έλληνα
Αγαπημένα μας παιδιά,
Η αγάπη σας για την κατεχόμενη Κύπρο μας ,ξεδιπλώνετε με κάθε τρόπο στις
σελίδες της εφημερίδας που ετοιμάσατε με τόση υπομονή, επιμονή και ζήλο.
Μέσα από τις ζωγραφιές σας, τις συνεντεύξεις σας, τις αφηγήσεις σας δείξατε
ότι δεν ξεχνάτε την κατεχόμενη πατρίδα σας και διεκδικείτε την απελευθέρωση
και την επανένωση της. Προβληματιστήκατε, ερευνήσατε, γνωρίσατε, δημιουρ-
γήσατε και δείξατε πόσο λαχταράτε να δείτε μια Κύπρο ελεύθερη. Όλες οι δη-
μιουργίες σας, αφήνουν να φανεί η αληθινή αγάπη σας για τη μικρή μας Κύπρο.
Το χρωστάμε στην πατρίδα μας που τόσο αγαπάμε και το νιώθουμε χρέος μας
να τιμούμε όλους όσους αγωνίστηκαν για δικαιοσύνη και λευτεριά στην Κύπρο
μας. Η ικανοποίηση και η συγκίνηση μας για τις δημιουργίες σας είναι μεγάλη
και απερίγραπτη. Ευχή όλων μας σύ-
ντομα το μικρό μας νησί να ελευθερω-
θεί.
Νικολέτα Βαρνάβα
Πρόεδρος Συνδέσμου Γονέων και Κη-
δεμόνων
Δημοτικού Σχολείου Δασούπολης
Φωτογραφίες από τα εγκαίνια του σχολείου
μας που έγιναν στις 13 Ιουνίου 1965. Σύμφω-
να με τον πρώτο διευθυντή του σχολείου κ.
Παύλο Ιωαννίδη, «συνεχίζει ν΄ αποτελεί το
κόσμημα της συνοικίας, φάρος που φωτίζει
το νου και θερμαίνει τις καρδιές των νέων
βλαστών μας που αγωνίζονται τόσο για τη
δική τους πρόοδο όσο και για τη λευτεριά
και την επανένωση της μοιρασμένης πατρί-
δας μας.

3. ΕΓΓΟΝΑΚΙΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΦΗΓΟΥΝΤΑΙ...
Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές
Με αφορμή τον ενδοσχολικό εορτασμό της 28ης
Οκτωβρίου 1940, τα
εγγονάκια των παλαιών πολεμιστών του σχολείου μας, ερεύνησαν για
τους αγώνες υπέρ της Ελευθερίας των παππούδων και των γιαγιάδων
τους, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκεια
του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου πολλοί Κύπριοι έτρεξαν να πολεμήσουν ενα-
ντίον του ναζισμού και του φασισμού. Είκοσι χιλιάδες περίπου ήταν οι Κύ-
πριοι εθελοντές πολεμιστές για την Παγκόσμια Ελευθερία. Η Κύπρος μας
τότε ήταν σκλαβωμένη στους Άγγλους, οι οποίοι υπόσχονταν πως όταν ο
πόλεμος θα τελείωνε θα έδιναν και στην Κύπρο την Ελευθερία της. Επίσης
διακήρυτταν πως οι Κύπριοι πολεμώντας με τον βρετανικό στρατό ήταν
σαν να πολεμούσαν για την Ελλάδα. Δυστυχώς, όμως, όταν ο πόλεμος τε-
λείωσε οι Βρετανοί ξέχασαν τις υποσχέσεις τους και οι Κύπριοι χρειάστη-
κε να κάνουν άλλο αγώνα, τον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ,
για να βρουν την Ελευθερία τους.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΛΑΙΟΥ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗ
Όνομα: Γιώργος Σταύρου Τριλλίδη
Καταγωγή: Καμπιά, Λευκωσία
Βαθμός συγγένειας: προπάππος
Τόποι δράσης: Πίνδος 1940-41, Γοργοπόταμος 1942
Η πιο σημαντική δράση του προπάππου μου ήταν η ανατίναξη της γέ-
φυρας του Γοργοπόταμου στις 25 Νοεμβρίου 1942. Με την κατατο-
στροφή της καθυστέρησε ο ανεφοδιασμός των στρατευμάτων του
Άξονα , που πολεμούσαν στην Αφρική.
Συναισθήματα: Περηφάνια, συγκίνηση, θαυμασμό, ευγνωμοσύνη
Ε. Τρ.
3
Η διπλανή φωτογραφία παρουσιάζει τον παππού Βασίλη, ο οποίος ήταν ξά-
δερφος του παππού της γιαγιάς μου. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου
Πολέμου ο παππούς Βασίλης εντάχθηκε ως εθελοντής στον Βρετανικό στρα-
τό. Πίσω από τη φωτογραφία είναι γραμμένα τα εξής:
«Η νεότης και ο χρόνος θα παρέλθη…
Αν πεθάνω και δεν με δείτε,
θα με θυμάστε εν της εικόνος».
Νιώθω μεγάλη περηφάνια που έχω έναν προπάππο πολεμιστή της Παγκό-
σμιας Ελευθερίας και της Ειρήνης. Ακόμα νιώθω συγκίνηση, γιατί ήξερε ότι
μπορούσε να πεθάνει, γιατί δυστυχώς οι αγώνες χρειάζονται θυσίες. Μακάρι
οι άνθρωποι να μη χρειάζονται να πολεμούν πια να αποκτήσουν το αγαθό της
Ελευθερίας, που δώρισε ο Θεός στους ανθρώπους.
Α. Μ.

4. Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές
Την περίοδο της γερμανικής κατοχής αυτή ο προπάππος μου Ιωάννης Αρκού-
δης, παππούς της μητέρας μου, ήταν 17-18 χρονών. Παρόλες τις αντιρρήσεις
των γονιών του εντάχθηκε σε μια ναυτική μονάδα αντίστασης με την ονομασία
ΕΛΑΝ (ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ), η οποία δρούσε εντός
του Κορινθιακού κόλπου με έδρα την Αντίκυρα Βοιωτίας. Ο συγγενής μου αυ-
τός συμμετείχε στην οργάνωση με το κωδικό όνομα ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ , ώστε να
μην αποκαλυφθεί η ταυτότητά του και προκύψουν διώξεις για την οικογένειά
του.
Το ΕΛΑΝ δρούσε με μεγάλα ξύλινα σκάφη. Σε ένα από αυτά ήταν πλήρωμα ο παππούς μου και παρενο-
χλούσε τα καταδιωκτικά σκάφη των Γερμανών που έπλεαν στον Κορινθιακό κόλπο. Ο παππούς μου Ιωάν-
νης Αρκούδης είχε έντονα συναισθήματα για την απελευθέρωση της πατρίδας του από τους Γερμανούς, με
θάρρος και αυταπάρνηση συμμετείχε στον αγώνα αψηφώντας πολλές φορές τον κίνδυνο, ακόμα και για τη
ζωή του. Οι δικοί του άνθρωποι ανησυχούσαν για τη ζωή του λόγω του νεαρού της ηλικίας του και ζούσαν
διαρκώς με τον φόβο της απώλειάς του. Ένα σημαντικό περιστατικό, στο οποίο συμμετείχε ο παππούς μας
αυτός ήταν η μεταφορά του αρχηγού με το αντιστασιακό του σκάφος, του ένοπλου αντιστασιακού αγώ-
να από την Πελοπόννησο στη Στερεά Ελλάδα, μέσω του Κορινθιακού κόλπου.
Με τη λήξη του πολέμου ο παππούς μας κατάφερε να επιστρέψει στην οικογένειά του και να αναγνω-
ριστεί η προσφορά του πολλά χρόνια αργότερα. Όλη η οικογένεια νιώθει περήφανη για τον παππού Ι-
ωάννη Αρκούδη και θα ήθελα να τον είχα γνωρίσει κι εγώ.
Β. Οικ.
4
374 Κύπριοι εθελοντές Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου θαμμένοι
σε 23 κοιμητήρια ανά τον κόσμο
Η Κύπρος δεν ήταν ποτέ ονομαστή ως «νησί πολεμιστών», αλλά έχει
μεγάλη παράδοση στην εθελοντική στράτευση. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο, το 1940 ιδρύθηκε το «Κυπριακό Σύνταγμα» (“Cyprus Regi-
ment”) και συστάθηκε η «Κυπριακή Eθελοντικής Δύναμη» – (“Cyprus
Volunteer Force”). Στα δύο αυτά σώματα κατατάχθηκε η μεγάλη
πλειοψηφία των Κυπρίων στρατιωτών του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Οι
εθελοντές ήταν πάνω από 16.000. Ο αριθμός των πεσόντων Κυπρίων
στρατιωτών, Ελλήνων και Τούρκων, που σκοτώθηκαν στη διάρκεια του
πολέμου, ήταν 374 συνολικά. Οι Κύπριοι πεσόντες είναι θαμμένοι
σε 71 στρατιωτικά κοιμητήρια και μνημεία πολέμου.
Μνημείο Κυπρίων Πεσόντων
Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Λευκωσία)
Ο παππούς Παρασκευάς Σταυρινίδης, κατά τη διάρκεια του Β΄ Πα-
γκοσμίου Πολέμου κατατάγηκε στον αγγλικό στρατό, για να πολεμή-
σει εναντίον του ναζισμού και του φασισμού. Επιθυμούσε κι αυτός να
πολεμήσει για την Ελευθερία όλου του κόσμου μα προπαντός της Κύ-
πρου μας.
Καταγόταν από το Τραχώνι της Κυθρέας. Υπηρέτησε μαζί με τα αγγλικά στρατεύματα στην περιοχή της διώρυγας του
Σουέζ στον Αίγυπτο.
Εμείς νιώθουμε μεγάλη περηφάνια που έχουμε στην οικογένειά μας ένα θαρραλέο πολεμιστή της Ελευθερίας.
Π. Στ., Μ. Κ.

5. Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές 5
Η κυρία Αθηνούλα είναι ένα πολύ αγαπητό πρόσωπο στο σχολείο μας και είναι υ-
πεύθυνη για το κυλικείο. Ο πατέρας του συζύγου της, Παύλος Κασάπης από το
χωριό Λυθροδόντα, είναι κι αυτός ένας από τους πολεμιστές του Β΄ Παγκοσμίου
Πολέμου. Σήμερα είναι 100 χρονών με τη μνήμη του γεμάτη με εμπειρίες από τη
ζωή του.
Ο παππούς Παύλος Κασάπης πήγε στον πόλεμο του 1940 μαζί με άλλα 52 άτομα
από το χωριό του. Είναι από τα λίγα χωριά που είχαν τόσο μεγάλη συμμετοχή. Ο
λόγος, όπως μας εξήγησε η κυρία Αθηνούλα, ήταν ότι στο εθνικό σωματείο “Η Ε-
λιά” του χωριού τους, μαζεύονταν πολλοί νέοι κι άκουγαν το μοναδικό ραδιόφωνο
της κοινότητας. Εκεί άκουγαν τα νέα του πολέμου και χειροκροτούσαν σε κάθε νίκη
των συμμάχων. Πάνω σε εκείνον τον ενθουσιασμό πολλοί γράφτηκαν στον στρατό,
για να πολεμήσουν για την Ελλάδα.
Ο παππούς Παύλος κατατάγηκε με τον δίδυμο αδελφό του, αφού κατάφεραν να
πείσουν τον μουχτάρη-κοινοτάρχη του χωριού, για να τους εκδώσει πιστοποιητικό
ότι ήταν ενήλικοι. Αυτό το έκαναν κρυφά από τους γονείς τους. Είχαν δώσει στον
κοινοτάρχη ένα σελίνι, για να τους εκδώσει το πολυπόθητο πιστοποιητικό. Έτσι
κατάφεραν να καταταγούνν στον βρετανικό στρατό, γιατί τότε η Κύπρος ήταν αγγλι-
κή αποικία. Όμως δέχτηκαν να πολεμήσουν μαζί με τους Βρετανούς, γιατί η Ελλάδα
είχαν γίνει σύμμαχοι με την Αγγλία. «Αν πολεμήσετε μαζί μας, είναι σαν να πολεμά-
τε για την Ελλάδα», έλεγαν οι Άγγλοι και υπόσχονταν ότι «Μόλις τελειώσει ο Β΄
Παγκόσμιος Πόλεμος θα δώσουμε και σε σας την Ελευθερία σας»... Δυστυχώς,
όμως, οι υποσχέσεις αυτές έμειναν μόνο λόγια…
Την ώρα, όμως, που ο παππούς Παύλος και με τον αδελφό του ορκίζονταν στο
ευαγγέλιο για να ενταχθούν στο βρετανικό τάγμα, μπήκε ο πατέρας τους και τους
φώναξε: «Σταματήστε, είναι μικροί-ανήλικοι τζιαι ήρτα να τους πιάσω». Τότε του
έδειξαν το πιστοποιητικό κι έτσι ο πατέρας αναγκάστηκε να τους αφήσει. Τους εί-
πε μόνο κλαίγοντας «Σας παρακαλώ, μην τους χωρίσετε, άστε τους να πολεμούν
μαζί».
Ο παππούς Παύλος πολέμησε στο μέτωπο της Συρίας και στην τελική μάχη στην
Ιταλία. Η Ιταλία ήταν τότε διχασμένη, γιατί κάποιοι ήθελαν ακόμα τον Μουσολίνι,
αλλά αρκετοί άλλοι ήταν με τους συμμάχους. Όταν μπήκαν στην Ιταλία, τους υπο-
δέχθηκαν ως ελευθερωτές. Εκτίμησε πολύ την Ιταλία. Έμεινε εκεί άλλα δυόμισυ
χρόνια και δέχθηκε την αγάπη και την καλοσύνη των Ιταλών. Ο παππούς Παύλος
γύρισε μαζί με τον αδελφό του στην Κύπρο νικητής, αλλά δυστυχώς η πολυπόθητη
Ελευθερία για την Κύπρο μας δεν ήρθε. Οι Άγγλοι ξέχασαν γρήγορα τις υποσχέσεις
τους...
Η κυρία Αθηνούλα μαζί με τα παιδιά της Γ΄ τάξης στο κυλικείο του σχολείου
Στις 26 Ιανουαρίου 2023, σε ηλι-
κία 94 ετών, γέννημα του 1928,
έφυγε από τη ζωή η σύζυγός του
παλαιού πολεμιστή, η γιαγιά Ανα-
στασία Κασάπη. Η γιαγιά Αναστα-
σία υπήρξε μια αξιέπαινη, ηρωίδα
μάνα, η οποία άντεξε και ταυτό-
χρονα πρόσφερε πολλά στην οικο-
γένεια της και γενικά στον τόπο
που γεννήθηκε.
«Ξέρεις πόσα ετράβησα μάνα μου;
Είχα τα κοπελλούθκια τζιαι στη
δίπλα κάμαρη τους αγωνιστές της
ΕΟΚΑ τζι έχωννα τους. Τζι ήρταν
οι Εγγλέζοι τζι ίντα να κάμω; Επε-
ράσαμεν πολλά. Εσηκώνουμουν
που τις 4 το πρωί. Να πλύνω τα
κοπελλούθκια, να σάσω τες παλά-
σκες, τζι ύστερις να πάω με το λε-
ωφορείο ως τα Κρατητήρια τζιαι
να δω τον άντρα μου, μια φοράν
την φτομάδα! Πότε έμαθα πως εν
κρατούμενος; Χα! Άρκησα πολλά,
μια φτομάδα, με έξερα, με τίποτε.
Ξέρεις τι ήταν τζείνην την περίο-
δο για τον Αγώνα η σιωπή; Χρυ-
σός!». Αυτά τα λόγια είχε πει η
γιαγιά Αναστασία Κασάπη σε μια
πρόσφατη συνέντευξη της.

6. 6
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΠΟ ΤΗ ΓΙΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΒΑΚΑΝΑ
Βρισκόμουν στο πατρικό μου
και άκουγα ραδιόφωνο καθώς
έκανα τις δουλειές του σπι-
τιού. Ξαφνικά άκουσα αερο-
πλάνα να πετούν και το ραδιό-
φωνο να ανακοινώνει ότι οι
Τούρκοι έκαναν εισβολή στην
Κύπρο μας.
Τα μεγαλύτερα αδέρφια μου
πήγαν να πολεμήσουν, ενώ εγώ με την υπόλοιπη οικο-
γένεια μετακινηθήκαμε στο Νικητάρι, όπου είχαμε συγ-
γενείς για να μας φιλοξενήσουν.
Θυμάμαι ότι φοβόμουν πολύ τον θόρυβο των αεροπλά-
νων και σκεφτόμουν τα αδέρφια μου που πήγαν στον
πόλεμο. Στενοχωρήθηκα πάρα πολύ γιατί ο άντρας της
αδερφής μου, χάθηκε στον πόλεμο. Ήταν αγνοούμενος
δηλαδή, μέχρι που με τη μέθοδο ταυτοποίησης βρέθη-
καν τα οστά του σε ομαδικό τάφο το 2011.
Είμαι πρόσφυγας από το Αργάκι Μόρφου. Το σπίτι μου
βρισκόταν στην άκρη του χωριού. Αποτελούνταν από
τρία δωμάτια. Επιπλέον είχαμε την κουζίνα, τον αχυ-
ρώνα, την αποθήκη και την μάντρα, όπου είχαμε κου-
νέλια, κότες και περιστέρια. Είχαμε 3 κατσίκες και 1
γαϊδουράκι. Υπήρχε φούρνος όπου ζυμώναμε κάθε βδο-
μάδα τα μοσχομυριστά ψωμιά. Όταν έγινε η εισβολή,
φύγαμε με το αυτοκίνητο του μεγαλύτερου αδερφού μου.
Πρόλαβα να πάρω μαζί μου μια χρυσή Παναγίτσα που
την είχα στο λαιμό και το κέντημα που κεντούσα. Θυ-
μάμαι πως ένιωσα πολύ στενοχωρημένη και πληγωμένη,
γιατί χωρίς να το θέλω με έδιωξαν από το σπίτι μου με
τη βία (κλαίει συγκινημένη). Σήμερα νιώθω στενοχώρια
και νοσταλγώ το χωριό μου.
Η εισβολή προκάλεσε πολύ πόνο, έφερε αγνοούμενους
και δυστυχώς πολλοί έχασαν και τη ζωή τους. Νιώθω
νοσταλγία, πικρία αλλά και πολύ θυμό. Είναι μεγάλη α-
δικία αυτό που συνέβη στην πατρίδα μας. Έχω έγνοια
τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου να μη ζήσουν μια τό-
σο βάρβαρη κατάσταση, όπως εμείς. Να ζήσουν μια
καλύτερη ζωή από εμάς που βασανιστήκαμε.
Να έχετε αγάπη στην ψυχή σας, πίστη στον Θεό και
ελπίδα για το μέλλον. ΖΗΤΩ Η ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΣ!
ΘΕΛΩ ΝΑ ΤΗ ΔΩ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΕΝΩΜΕΝΗ.
ΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ!
Ε. Τρ.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΠΠΟΥ ΠΕΤΡΟ ΛΟΪΖΟ
Ήμουν στην δουλειά μου στη Λευκωσία και άκουσα από το
ραδιόφωνο ότι οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο. Τότε,
κλήθηκαν όλοι οι στρατεύσιμοι για επιστράτευση.
Πήγα στον χώρο συγκέντρωσης στη Λευκωσία, μας
έδωσαν στολές και όπλα, καταταγήκαμε και πήγαμε ο κα-
θένας στο τάγμα του. Εγώ ανήκα στο πεζικό και μας
έστειλαν στον Πενταδάχτυλο.
Οι γονείς μου πήραν την υπόλοιπη οικογένεια σε ένα πιο
ασφαλές μέρος, στην Ευρύχου, όπου μας φιλοξένησαν κά-
ποιοι φίλοι. Θυμάμαι τον ήχο από τους βομβαρδισμούς
των Τούρκων από τα πλοία και τα αεροπλάνα τους. Όλοι
φοβηθήκαμε!
Έμεινα αρκετές μέρες στον Πενταδάχτυλο μέχρι την
πρώτη εισβολή. Πριν τη δεύτερη εισβολή με απέλυσαν
από τον στρατό, για να επιστρέψω στη δουλειά μου, να
διανέμω παιδικά γάλατα στα παιδιά που πεινούσαν. Καθέ-
νας πολεμούσε στο μετερίζι του. Είμαστε 6 αδέρφια στον
πόλεμο, κι ευτυχώς γυρίσαμε όλοι σώοι και ασφαλείς.
Είμαι πρόσφυγας από το Αργάκι Μόρφου. Το σπίτι μας
ήταν πλινθόχτιστο, μεγάλο, με δύο μεγάλα δωμάτια: ένα
μεγάλο δωμάτιο για τους γονείς και ένα για τα 8 παιδιά.
Υπήρχαν και βοηθητικά δωμάτια όπως η μάντρα για τις
κότες, ο στάβλος για τη φοράδα και το γαϊδούρι, ο αχυ-
ρώνας, η κουζίνα και το πλυσταριό, καθώς και το σώσπι-
το, όπου αποθηκεύαμε τα γεννήματά μας. Επιπλέον είχαμε
μεγάλη αυλή και παραδοσιακό φούρνο.
Όταν έφυγα από το σπίτι μου, δεν πήρα τίποτα μαζί μου.
Ένιωσα μεγάλη στεναχώρια, πίκρα και απογοήτευση που
αναγκάστηκα να εγκαταλείψω το χωριό μου. Σήμερα αι-
σθάνομαι νοσταλγία. Θέλω να επιστρέψω στο χωριό μου.
Η τουρκική εισβολή έφερε υλικές καταστροφές και τον
θάνατο πολλών ανθρώπων. Έφερε την κατοχή του 37%
των εδαφών μας από τους Τούρκους εισβολείς και συνε-
πώς την προσφυγοποίησή μας.
Ευελπιστώ να βρεθεί μια
δίκαιη λύση για επιστροφή
στα χωριά μας. Να έχετε
πίστη στον Θεό και να α-
γωνίζεστε για το δίκιο της
πατρίδας.
Ε. Τρ.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ, ΠΑΠΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΓΙΑΓΙΑΔΩΝ ΜΑΣ
Ρωτώ τους γονείς ή τους παππούδες και γιαγιάδες μου, για να
μου πουν πώς έζησαν τις μέρες της τουρκικής εισβολής
Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές

7. Συνέντευξη από τον παππού Μιχάλη
και τη γιαγιά Γεωργία Σαββίδου
Ο παππούς Μιχάλης και η γιαγιά Γεωργία έζησαν την ει-
σβολή των Τούρκων αλλιώτικα ο
ένας από τον άλλο. Η γιαγιά ήταν
τότε έκτη Δημοτικού. Στις 15 Ι-
ουλίου ο πατέρας της την πήρε
στον οδοντίατρο στο νοσοκομείο
του Αμίαντου και εκεί άκουσε τους μεγάλους να μιλάνε για
το πραξικόπημα. Πέντε μέρες μετά ο πατέρας της πήγε να
πολεμήσει του Τούρκους στην Κερύνεια. Η αγωνία της για-
γιάς και της οικογένειάς της για το αν ήταν καλά ο πατέρας
της ήταν πολύ μεγάλη.
Ο παππούς εκείνη την περίοδο ήταν στρατιώτης και υπηρε-
τούσε στη Λακατάμεια. Τα χαράματα της 20ης Ιουλίου εί-
δαν αλεξίπτωτα τούρκικα να πέφτουν από τον ουρανό. Αμέ-
σως μετά έπιασαν τα στρατιωτικά οχήματα για να πάνε στην
Κερύνεια. Τις επόμενες μέρες έζησε τη φρίκη του πολέμου:
τον βομβαρδισμό τους χωριού Κοντεμένου, ανθρώπους να
πεθαίνουν κι άλλους να ψάχνουν τους δικούς τους.
Ευτυχώς ο παππούς Μιχάλης κα ο πατέρας της γιαγιάς γύ-
ρισαν ζωντανοί μετά τον πόλεμο. Εύχονται ολόψυχα να μη
ζήσει κανένας άνθρωπος πια τη φρίκη του πολέμου κι όλοι
να ζήσουν επιτέλους με Ειρήνη.
Μ. Σ.
7
Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές
Συνέντευξη από τον παππού Ιούλιο Πάτσαλο
Όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο, εγώ ήμουν φαντάρος.
Την ημέρα του πολέμου θα απολυόμουν. Έτσι αναγκάστηκα
να συνεχίσω ακόμα 13 μήνες τη θητεία μου. Εκείνη τη μέρα,
λοιπόν, ξεκινήσαμε με τη Μονάδα μου από το παλιό ΓΣΠ για
να φτάσουμε στον τελικό μας προορισμό που ήταν ο Άγιος
Βασίλειος Κερύνειας. Κοντά στην ελληνική Πρεσβεία ένα αε-
ροπλάνο μας πολυβόλησε και καθηλωθήκαμε εκεί δημιουρ-
γώντας περιμετρική άμυνα.
Οι γονείς μου μαζί με δύο από τα αδέρφια μου μάζεψαν λίγα
πράγματα σε μια βαλίτσα και ήρθαν στη Δασούπολη, στη θεί-
α μου. Το σπίτι μου βρισκόταν στη Νεάπολη, στα σύνορα με
την Ομορφίτα. Ήταν ένα μεγάλο σπίτι με κεραμίδια και με
ένα πολύ όμορφο περιβόλι.
Η εισβολή του 1974 μας άφησε πρόσφυγες, χάσαμε το σπίτι
μας και όλη την περιουσία μας. Ακόμα 3000 περίπου Ελλη-
νοκύπριοι σκοτώθηκαν και 1617 έγιναν αγνοούμενοι. Μετά
από τόσα χρόνια νιώθω λύπη και στεναχώρια που η Κύπρος
μας είναι ακόμα σκλαβωμένη.
Θα ήθελα να δώσω μια συμβουλή σε σας τους νέους της Κύ-
πρου μας· να συνεχίσετε να αγωνίζεστε για να ελευθερωθεί
η Κύπρος μας και να μην ξεχνάτε ποτέ τα κατεχόμενα χωριά
των παππούδων σας.
Χρ. Μ. Β.
Συνέντευξη από τη γιαγιά Νίκη Δρυμιώτου
-Πώς μάθατε ότι οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο μας;
- Είδαμε τα αεροπλάνα που πετούσαν ψηλά στον ουρανό.
- Πού βρισκόσασταν τότε; Τι κάνατε;
- Ήμασταν στο σπίτι μας και φύγαμε όλοι μαζί, για να
προστατευθούμε. Ξαπλώναμε φοβισμένοι στο έδαφος με
την ελπίδα να τελειώσει και να είμαστε ζωντανοί.
- Τι έκαναν οι άλλοι συγγενείς, γείτονες και γνωστοί σας;
- Φύγαμε όλοι μαζί.
- Πού πήγατε;
- Πήγαμε όλοι μαζί σε έναν πορτοκαλεώνα, για να είμα-
στε πιο ασφαλείς.
- Έχετε κάποιο συγγενή που πολέμησε κι έζησε κάτι ση-
μαντικό;
-Όλα τα αγόρια της οικογένειάς μας και όλοι οι άνδρες
της γειτονιάς μας πήγαν στον στρατό και πολέμησαν, για
να υπερασπίσουν την Ελευθερία της πατρίδας μας.
- Ποιες είναι οι συνέπειες της τουρκικής εισβολής στην
πατρίδα μας;
- Οι συνέπειες είναι αμέτρητες και δεν μπορούμε να πε-
ριγράψουμε τον πόνο που έχουν προκαλέσει. Πρόσφυγες,
αγνοούμενοι, νεκροί, τραυματίες, καταστροφές, πόνος, …
- Πώς νιώθετε τώρα, μετά από τόσα χρόνια;
- Λυπημένοι, γιατί ακόμα υπάρχουν αγνοούμενοι και εί-
μαστε ακόμα σκλαβωμένοι.
- Τι σκέφτεστε για το μέλλον;
- Σκέφτομαι ότι πέρασαν τόσα χρόνια κατοχής και οι
Τούρκοι δεν έφυγαν ακόμα από την πατρίδα μας.
- Τι συμβουλές έχετε για εμάς, τους νέους μαθητές της
Κύπρου;
-Να αγωνίζεστε για την ελευθερία της Κύπρου μας.
Α. Σ.
Τα συρματοπλέγματα να διαλύσω
Τα κατεχόμενα χωριά
θέλω να τα δω για πρώτη φορά
μ’ ένα κλαδί ελιάς στο χέρι
κι ένα άσπρο περιστέρι.
Τα συρματοπλέγματα να διαλύσω
τους στρατιώτες του Αττίλα να αφήσω
λεύτερη την Κύπρο να γυρίσω
πόλεις και χωριά να περπατήσω.
Μ. Κ.

8. Συνέντευξη από τον θείο Πέτρο Ξυστούρη
Ο θείος μου, το καλοκαίρι του 1974, μόλις είχε τελειώσει τις
σπουδές του στο εξωτερικό και βρισκόταν στο χωριό του, τη Λύση.
Η είδηση ότι οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο, το πρωί της 20ης
Ιουλίου 1974, μεταδόθηκε αστραπιαία. Με το άκουσμα της κακής
αυτής είδησης έτρεξε αμέσως να πάει στο στρατό.
Πέρασε πολύ δύσκολα, όπως όλοι οι στρατιώτες τότε. Όλη η οικο-
γένειά του ήταν ανάστατη και πολύ λυπημένη. Δυστυχώς, στη δεύ-
τερη εισβολή, στις 14 Αυγούστου 1974 οι συγγενείς του αναγκά-
στηκαν να φύγουν και από τα σπίτια τους και να γίνουν πρόσφυγες.
Δεν πήραν τίποτα μαζί τους κι έφυγαν με τα ρούχα που φορούσαν.
Ευτυχώς, όμως, που γλίτωσαν και δε σκοτώθηκε κανένας από τους
συγγενείς του.
Ο θείος μου, όταν τελείωσε ο πόλεμος, επέστρεψε στη Λευκωσία
αντί στη Λύση που ήταν το χωριό του. Όταν θυμάται αυτά τα γεγο-
νότα νιώθει μεγάλη στεναχώρια και αναστάτωση, αλλά ταυτόχρονα
είναι και χαρούμενος, γιατί κατάφερε να επιζήσει και να βρίσκεται
τώρα μαζί μας. Μου λέει ότι ο πόλεμος είναι πολύ κακό πράγμα κι
εύχεται ποτέ να μην τον ξαναζήσει κανένας άνθρωπος στη γη.
Ε.Β.
8
Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές
Συνέντευξη από τον παππού Σάββα Μιαμηλιώτη
Ο παππούς μου έμαθε
ότι οι Τούρκοι έκαναν
εισβολή από το ραδιό-
φωνο, το πρωί στις 20
Ιουλίου 1974. Βρισκό-
ταν στο σπίτι του στη
Λευκωσία. Αμέσως
έτρεξε στον στρατό με
χιλιάδες άλλους και
τους έδωσαν όπλα, για
να πολεμήσουν για την
Ελευθερία της πατρίδας μας.
Όλοι οι συγγενείς του παππού έγιναν πρόσφυγες,
γιατί αναγκάστηκαν να φύγουν από το αγαπημένο
τους χωριό, τη Μια Μηλιά και να έρθουν στη
Λευκωσία με λίγα ρούχα. Θυμάται ότι όλοι οι νέοι
πήγαν στον πόλεμο ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά
έμεναν στα τσαντίρια. Ο παππούς μου είχε ένα
ξάδερφο που πολεμούσε στην Κερύνεια και
άργησε να γυρίσει πίσω. Ευτυχώς, όμως, που τε-
λικά γλίτωσε και επέστρεψε πίσω στα αγαπημένα
του πρόσωπα.
Ο παππούς μου νιώθει απογοήτευση και αγανά-
κτηση βλέποντας τους Τούρκους να έχουν κατα-
λάβει τη μισή σχεδόν μας Κύπρο. Θέλει να επι-
στρέψει πίσω στο χωριό του και να ξαναπάρει την
περιουσία του. Δε χρειαζόμαστε πλέον πολέ-
μους, αλλά Ειρήνη.
Α. Δ.
Συνέντευξη από τον παππού Φοίβο Λυσανδρίδη
Στις 20 Ιουλίου 1974 ξύπνησα
από τους βομβαρδισμούς των
τουρκικών αεροπλάνων. Βρισκό-
μουν στη Λευκωσία. Έβλεπα τους
Τούρκους αλεξιπτωτι-
στές. Αμέσως πήγα να καταταγώ
ως έφεδρος στρατιώτης στη Μο-
νάδα μου. Η γιαγιά σου πήγε με τον θείο σου στον Πεδουλά, για
να αποφύγουν τους βομβαρδισμούς.
Εγώ στον πόλεμο βοήθησα να φτιαχτεί το αεροδρόμιο, για να
μπορούν τα ελληνικά αεροπλάνα να προσγειωθούν. Αυτή τη
δουλειά την κάναμε τη νύχτα, μυστικά. Όταν έγινε η εισβολή
δεν ήμουν στο χωριό μου, αλλά βρισκόμουν στη Λευκωσία. Το
χωριό μου είναι η Κώμα του Γιαλού στην Καρπασία. Το σπίτι μου
βρισκόταν στο κέντρο του χωριού. Από το ανώγειο του έβλεπες
τη γαλάζια και ήρεμη θάλασσα της Καρπασίας. Μπροστά από το
σπίτι είχε μια όμορφη αυλή με διάφορα φυτά, όπως αμυγδαλιά,
λεμονιά, μεσπιλιά και μια ωραία κληματαριά. έχασα το σπίτι μου
και τώρα ανυπομονώ να επιστρέψω.
Όλα αυτά τα φρόντιζα μόνος μου. Το σπίτι ήταν πετρόχτιστο
και η στέγη του ήταν φτιαγμένη από πηλό και ξύλινους δοκούς
(βολίτζια). Από έξω ήταν ασβεστωμένο. Στην πίσω αυλή υπήρ-
χε ένα κοτέτσι, μια κατσίκα και κουνέλια. Τότε ένιωθα πάρα
πολύ λυπημένος που έχασα το σπίτι μου και τώρα ανυπομονώ
να επιστρέψω.
Οι συμβουλές που δίνω στα νέα παιδιά είναι να μην ξεχάσετε
ποτέ τα κατεχόμενα μέρη μας.
Μ. Λ.
Συνέντευξη από τη γιαγιά Πόλα Κούμα
Πρωί, πρωί ξημερώνοντας 20 Ιουλίου 1974, α-
κούσαμε τα αεροπλάνα να μας βομβαρδίζουν.
Βρισκόμασταν στο σπίτι μας στη Λευκωσία.
Αμέσως οι γείτονές μας ήρθαν να μείνουν μαζί
μας κάτω από το υπόγειό μας, γιατί εκεί ήταν πιο
ασφαλισμένα. Μείναμε κρυμμένοι στο υπόγειο για
δύο μέρες. Εκείνο που θυμάμαι περισσότερο ήταν
οι δυνατές εκρήξεις των βομβών ο φόβος που
σκόρπιζαν.
Προσωπικά δεν είμαι πρόσφυγας, αλλά νιώθω
πολλή λύπη και απογοήτευση, γιατί χάσαμε σχε-
δόν τη μισή μας Κύπρο. Έχουμε, όμως, την ελπί-
δα ότι κάποια μέρα θα ελευθερωθούμε. Μακάρι
όλοι οι άνθρωποι στη γη να ζήσουν πια αγαπημέ-
νοι και με ειρήνη.
Π. Κ.

9. Συνέντευξη από τη γιαγιά Ευδοκία Τσιάκκα
Το πρωί της 20ης
Ιουλίου 1974 η γιαγιά μου Ευδοκία
άκουσε τις σειρήνες και ξύπνησε τρομαγμένη. Αμέσως
έβαλε το ραδιόφωνο που έλεγε ότι οι Τούρκοι έκαναν
εισβολή στην Κύπρο. Είδαν τα πλοία και τα αεροπλάνα
του Αττίλα. Έτσι μάζεψαν γρήγορα όσα πράγματα μπο-
ρούσαν, τρόφιμα και λίγα ρουχαλάκια για το μωρό, και
πήγαν με το αυτοκίνητο του παππού στα Σπήλια, ένα
ορεινό χωριό, για να είναι πιο ασφαλισμένοι. Εκεί τους
φιλοξένησε μια φιλική οικογένεια.
Τότε ένιωσαν φόβο και στεναχώρια. 48 χρόνια μετά η
στεναχώρια έχει μείνει. Σκοτώθηκαν πολλοί στρατιώτες
μας, άλλοι έγιναν αγνοούμενοι και 200.000 Ελληνοκύ-
πριοι ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους. Η γιαγιά μου κά-
θε μέρα περιμένει να επιστρέψει στο σπίτι της. Η γιαγιά
μου είναι από τη Μόρφου. Το σπίτι της ήταν μεγάλο και
καινούριο με μεγάλη αυλή.
Μακάρι η λύπη και η απογοήτευση που νιώθουν τώρα να
γίνει χαρά για την Ελευθερία της πατρίδας μας. Περιμέ-
νουν και ζουν με την ελπίδα της επιστροφής. Η γιαγιά
μου εύχεται να γίνει μια ειρηνική λύση, γιατί ο πόλεμος
είναι πολύ κακό πράγμα.
Α. Κ.
Συνέντευξη από τη γιαγιά Αντρούλα Μαυρομμάτη
Η γιαγιά μου Αντρούλα, όταν έγινε η τουρκική εισβολή στην Κύ-
προ το έμαθε από το ραδιόφωνο τα ξημερώματα της 20ης
Ιουλίου
1974. Εκείνη τη στιγμή βρισκόταν στο σπίτι της. Είχαν φοβηθεί
πολύ και δεν ξέρανε τι έπρεπε να κάνουν. Τότε μαζεύτηκαν όλοι
οι γείτονες και οι συγγενείς σε ένα σπίτι, για να νιώσουν ασφά-
λεια.
Εκείνο που θυμάται έντονα ήταν ο θόρυβος των τουρκικών αε-
ροπλάνων που πετούσαν πολύ χαμηλά, πάνω από τα σπίτια τους
και τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές που έπεφταν χιλιάδες πάνω
στον Πενταδάχτυλο.
Η γιαγιά μου δεν είναι πρόσφυγας, αλλά έχει πολλούς φίλους
πρόσφυγες και ένιωσε τον πόνο τους, να φεύγεις με τα ρούχα
που φοράς, για να γλιτώσεις και να γίνεις πρόσφυγας στην ίδια
σου την πατρίδα.
Μετά από τόσα χρόνια νιώθει θυμό και πίκρα, γιατί οι Τούρκοι
πήραν τότε τη μισή μας πατρίδα, την οποία κατέχουν ακόμα και
σήμερα. Μακάρι να μην αργήσει άλλο η ώρα να καταφέρουμε να
πάρουμε πίσω τα εδάφη μας. Σε μας, τους νέους μαθητές, συμ-
βουλεύει να μην ξεχάσουμε ότι οι Τούρκοι κρατούν άδικα τη μισή
μας Κύπρο.
Α. Στ.
9
Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές
Συνέντευξη από τον παππού Φίλιππο Άρνο
Όταν άρχισε η τουρκική εισβολή βρισκόμουν στον Λάρνακα της
Λαπήθου. Πρωί, πρωί ακούσαμε τις σειρήνες να ηχούν. Αμέ-
σως μετά είδαμε να πέφτουν αλεξιπτωτιστές από τα τουρκικά
αεροπλάνα.
Όλοι οι χωριανοί φοβηθήκαμε τόσο πολύ και τρέξαμε να κρυ-
φτούμε σε σπηλιές στον Πενταδάχτυλο Μείναμε εκεί για δυο
μέρες και στη συνέχεια με κίνδυνο της ζωής μας, καταφέραμε
και πήγαμε στη Μόρφου σε κάποιους συγγενείς. Το βράδυ μεί-
ναμε εκεί και την επόμενη μέρα, πήγαμε στην Πάφο μέσω μιας
δύσκολης διαδρομής, για να μη μας πάρουν είδηση οι Τούρκοι.
Μαζί μας δεν είχαμε πάρει τίποτα παρά μόνο κουλούρια και
μπισκότα, γιατί νομίζαμε πως θα επιστρέφαμε σύντομα στο
σπίτι μας.
Δυστυχώς, αυτό δεν έγινε ποτέ μέχρι σήμερα. Σας συμβουλεύ-
ω, εσάς τους νέους, να συνεχίσετε να μαθαίνετε για τα κατε-
χόμενά μας μέρη και να συνεχίσετε τον αγώνα για απελευθέ-
ρωση της Κύπρου μας.
Μ. Ν.
Συνέντευξη από τον παππού Λοϊζο Σιάντωνα
Ο παππούς μου κατάγεται από τα Λιμνιά Αμμοχώ-
στου και η γιαγιά μου από την Κοντέα. Την περίοδο
της τουρκικής εισβολής τους έδιωξαν από τα χωριά
τους και για ένα χρονικό διάστημα ζούσαν σε αντί-
σκηνα. Τις δυο πρώτες νύχτες κάποιοι κοιμόντουσαν
κάτω από τα δέντρα και άλλοι σε φορτηγά.
Ευτυχώς μια καλή κυρία φιλοξένησε κάποιους στην
αυλή της, τους άφησε να κτίσουν ένα μικρό σπιτάκι
και να μένουν εκείνες τις μέρες που είχε πόλεμο.
Ακόμη κάθε μεσημέρι ερχόταν ένα φορτηγό που κου-
βαλούσε τρόφιμα για να τρώνε οι πρόσφυγες.
Έγιναν πρόσφυγες στον ίδιο τους τον τόπο. Νιώθουν
θλίψη, πίκρα, αγανάκτηση για την αδικία. Ο παππούς
μου εύχεται να επιστρέψει σύντομα ελεύθερος στο
χωριό του.
Ε. Δ.

10. Συνέντευξη από τον παππού μου Κωστάκη Μιχαήλ
Εγώ έμαθα ότι οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο μας από
το ραδιόφωνο, το Σάββατο 20 Ιουλίου 1974, η ώρα 6:00
το πρωί. Προηγουμένως με είχε ξυπνήσει η μητέρα μου
και μου φώναξε ότι οι Τούρκοι έκαναν εισβολή στην πα-
τρίδα μας και μετά το άκουσα κι από το ραδιόφωνο.
Τότε όλοι οι συγγενείς και οι φίλοι μου βάλαμε τα στρα-
τιωτικά μας και φύγαμε όλοι για τον πόλεμο. Θέλαμε να
υπερασπιστούμε την πατρίδα μας. Όλα τα αδέλφια μου
πολέμησαν.
Θυμάμαι όταν βρήκα ένα συγχωριανό μου, που κρυβόταν
σε ένα καλαμιώνα. Τον μετέφερα στην Κυθρέα, γιατί από
τον φόβο του δεν μπορούσε να κουνηθεί. Μόλις φύγαμε,
κτύπησαν οι Τούρκοι κι αμέσως εκείνο το σημείο πήρε
αμέσως φωτιά. Μόλις που καταφέραμε να γλιτώσουμε.
Εγώ δεν είμαι πρόσφυγας, είμαι από το Πέρα Χωριό Νή-
σου, αλλά νιώθω μεγάλη λύπη και αδικία για την κατάστα-
ση. Οι συνέπειες της τουρκικής εισβολής ήταν ότι οι
Τούρκοι πήραν το 37% του εδάφους μας.
Αυτό που σκέφτομαι για το μέλλον είναι τα εγγονάκια μου
να είναι καλά και να βρεθεί επιτέλους μια ειρηνική λύση
για το κυπριακό. Η συμβουλή μου είναι να αγαπάτε την
πατρίδα μας και να αγωνίζεστε γι’ αυτήν.
Κ. Μ.
Συνέντευξη από τον παππού Σωτήρη Ματθαίου
Στις 20 Ιουλίου, το 1974, ξυπνήσαμε πολύ πρωί από τον με-
γάλο θόρυβο των σειρήνων. Όλοι διερωτόμαστε τι ακριβώς
συνέβαινε.
Ο παππούς μας είπε ότι άκουσε από το ραδιόφωνο ότι η
Τουρκία έκανε εισβολή στην Κύπρο. Η πατρίδα μας κάλεσε
για επιστράτευση. Όλοι τρέξαμε να υπερασπιστούμε την πα-
τρίδα μας. Δυστυχώς δεν μας έδωσαν όπλα τις πρώτες μέ-
ρες. Μέναμε σε χαρακώματα και οι Τούρκοι μας βομβάρδιζαν
με τα αεροπλάνα που πετούσαν συνεχώς από πάνω μας.
Πραγματικά περάσαμε δύσκολες ώρες. Μείναμε εκεί χωρίς
τροφή και νερό για δύο μέρες.
Μετά μας πήραν στα φυλάκια στον Τράχωνα. Οι Τούρκοι
στρατιώτες ήταν πολύ κοντά μας. Τη νύχτα οι Τούρκοι σκο-
ποί έριχναν πυροβολισμούς για να μας τρομοκρατούν. Είχαν
ελεύθερους σκοπευτές, δυστυχώς χάσαμε και δύο στρατιώ-
τες. Κρατήσαμε με θάρρος τα φυλάκια.
Εγώ νιώθω περήφανος, γιατί ο παππούς μου πολέμησε με όλη
τη δύναμη της ψυχής του να υπερασπιστεί την πατρίδα μας.
Εύχομαι σύντομα να βρεθεί μια δίκαια λύση στην πατρίδα μας.
48 χρόνια είναι πολλά. Φτάνει πια!
Χ. Π.
10
Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές
Συνέντευξη από τον παππού Θεοφάνη Πατσαλίδη
Πρόσωπο: Θεοφάνης Πατσαλίδης
Συναισθήματα: πόνος, απογοήτευση, λύπη
Καταγωγή: Νεάπολη Λευκωσίας
Πού έμενες μετά την εισβολή: Έμενα με τους γονείς
και τον αδελφό μου σε αντίσκηνο και μετά σε μια παρά-
γκα
Έμεινε κάποιος από την οικογένειά σου να πολεμή-
σει;
Ο πατέρας μου, επειδή ήταν ηλικιωμένος δεν πήγε να
πολεμήσει. Τα δύο μεγαλύτερα αδέλφια μου πολέμησαν.
Άλλες σκέψεις:
Στην τουρκική εισβολή αναγκάστηκαν να φύγουν με τα
ρούχα που φορούσαν. Πολλά προσωπικά τους αντικεί-
μενα (π.χ. βέρες των γονέων μου) χάθηκαν για πάντα.
Οι πρώτες μέρες ήταν δύσκολες, όλοι αγωνιούσαμε για
τα αγαπημένα μας πρόσωπα. Όσα χρόνια κι αν περά-
σουν δεν ξεχνούμε τον τόπο που γεννηθήκαμε, τον πό-
νο και τον ξεριζωμό. ΛΕΥΤΕΡΙΑ – ΕΠΙΣΤΡΟΦΉ!
Θ. Ν.
Συνέντευξη από τη μητέρα Λουίζα Πλουτάρχου
Καταλάβαμε ότι οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο, όταν ακού-
σαμε τις σειρήνες ξημερώματα της 20ης
Ιουλίου 1974 να ηχούν.
Βρισκόμασταν στο σπίτι μας και μόλις ήχησαν οι σειρήνες απο-
φασίσαμε να πάμε στο διπλανό χωριό, για να είμαστε πιο ασφα-
λείς.
Θυμάμαι τα αεροπλάνα που περνούσαν από πάνω μας και βομ-
βάρδιζαν. Αμέσως ο πατέρας μου πήγε στον πόλεμο να υπερα-
σπιστεί την πατρίδα μας.
Το χωριό μου είναι η Λύση, η οποία είναι τώρα κατεχόμενη. Εί-
χαμε ένα μεγάλο πέτρινο σπίτι στο κέντρο του χωριού. Δυστυ-
χώς οι Τούρκοι πήραν και το χωριό μου, όπως πολλά όμορφα
μέρη και σκότωσαν πολλούς ανθρώπους άδικα.
Εύχομαι μια μέρα σύντομα να μπορέσουμε να επιστρέψουμε στα
σπίτια μας ελεύθεροι.
Χ. Δ.
Ο Πενταδάχτυλος βουβός στέκει τζιαι καρτερεί μας
Προσεύχεται εις τον Θεόν πέρκι τζιαι ξαναδεί μας.
Λάπηθο τζαι Καραβά, τα θκυο τζεφαλοχώρια,
Θωρούμεν τα που μακριά, πκιάνει μας στεναχώρια.
Βαρώσι μου, τουριστικό, πόλη του Ευαγόρα
Θωρούμεν σε που μακριάν, ραίζετ’ η καρκιά μας.
Την αδρωπκιάν ο άδρωπος φέρνει την που γεννιέται
Εν την εβρίσκει πούποτε, μα ούτε τζιαι πουλιέται.
Σωτήρης Ματθαίου

11. Συνέντευξη από τον παππού και τη γιαγιά Ευριπίδη
και Λουκία Ζήνωνα
Ο παππούς ο Ευρυπίδης ήταν 23
χρονών όταν έγινε η εισβολή και τον
κάλεσαν να πολεμήσει στη Μόρφου,
επειδή ήταν από το Νικητάρι.
Αυτό που θυμάται πολύ έντονα είναι
που οι Τούρκοι πυροβόλησαν δίπλα
του ένα στρατιώτη φίλο του και μέχρι να τον πάρουν στο νο-
σοκομείο δυστυχώς πέθανε.
Η γιαγιά μου η Λουκία, επίσης 23 χρονών τότε, ήταν νοσο-
κόμα στο ψυχιατρείο Αθαλάσσας και αυτό που θυμάται
έντονα είναι όταν τα τουρκικά αεροπλάνα αντί να βομβαρδί-
σουν το φυλάκιο που βρισκόταν κοντά στο ψυχιατρείο, βομ-
βάρδισαν κατά λάθος έναν θάλαμο και μπροστά στα μάτια
τους σκοτώθηκαν πολλοί νοσοκόμοι συνάδελφοι και ασθε-
νείς.
Μακάρι να σταματήσουν οι πόλεμοι στον κόσμο και να φύγει
η αδικία από την πατρίδα μας.
Λ Ε. Βλ.
11
Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές
Συνέντευξη από τη γιαγιά Ελένη Άκαρα Ιωακειμίδου
Στη γιαγιά μου δεν αρέσει
να μιλά πολύ για την τουρ-
κική εισβολή γιατί θυμάται
πράγματα και στεναχωριέ-
ται, αλλά μου είπε μερικά
πράγματα.
Η γιαγιά μου κατάγεται από
την Κυθρέα. Στις 14 Αυ-
γούστου όταν έγινε η δεύ-
τερη τουρκική εισβολή, μπήκαν τρέχοντας στο αυτοκίνητο
του μπαμπά της και μιας φίλης της για να σωθούν.
Όμως η γιαγιά μου θυμήθηκε το καινούριο της μωβ παλτό
που είχε αγοράσει λίγες μέρες πριν και έτρεξε να το πάρει.
Η μαμά της, της φώναζε να το αφήσει γιατί ήταν καλοκαίρι
και επίσης δεν μπορούσαν να το πιάσουν εφόσον δεν είχαν
πολύ χώρο. Έκλαιγαν όταν έφευγαν και φοβόντουσαν πολύ
διότι στον ουρανό υπήρχαν αεροπλάνα που έριχναν βόμβες.
Τελικά έφτασαν σε ένα χωριό και εκεί τους φιλοξένησαν.
Από τότε η γιαγιά μου προσπαθεί να ξε-
χάσει όλα αυτά τα κακά που έφερε η τουρ-
κική εισβολή στην πατρίδα μας. Εκείνο
που την πληγώνει περισσότερο είναι ότι
έχασε μια καλή της φίλη.
Πόνος πολύς… πρόσφυγες, αγνοούμενοι,
νεκροί πολλοί… Ελπίζω να μην ξαναγίνουν πόλεμοι στον κό-
σμο.
Ε Μ. Π.
Συνέντευξη από την προγιαγιά Ανδρούλα Γιαννάκη
20 Ιουλίου 1974 …. Τότε στον Καραβά ήρθαν τα αεροπλά-
να από την Τουρκία, η ώρα 5:00 το πρωί.
Ξύπνησα τα τέσσερα παιδιά μου και πήγαμε στους γείτονες,
επειδή ο σύζυγός μου ήταν αστυνομικός και ήταν υπηρεσία.
Φύγαμε όλοι μαζί και κρυφτήκαμε κάτω από τα λεμονόδε-
ντρα, νηστικοί και ταλαιπωρημένοι μέχρι το απόγευμα,
ώσπου μας εντόπισαν τα αεροπλάνα, τα οποία νομίζοντας
ότι είμαστε στρατιώτες, μας έριξαν βόμβα λίγο πιο μακριά
από εμάς. Φοβηθήκαμε και κρυφτήκαμε σε ένα σπίτι, μέσα
σε ένα περιβόλι. Μείναμε όλο το βράδυ χωρίς ηλεκτρισμό
με αφόρητη ζέστη και νηστικοί. Επειδή το σπίτι μου ήταν
κοντά στη θάλασσα, που ήταν τα τουρκικά πλοία ακούγαμε
όλη τη νύχτα τα βλήματα που έριχναν στον Πενταδάκτυλο.
Όταν ξημέρωσε πήγα στο σπίτι μου, για να πάρω φαγώσιμα
για τα παιδιά. Εκεί κτύπησε το τηλέφωνο. Ήταν ο άντρας
μου και μου είπε να φύγουμε από εκεί γιατί ήταν πέρασμα
των αεροπλάνων. Φύγαμε κατατρομαγμένοι και πήγαμε, μέ-
σω των περβολιών, στο κέντρο του χωριού και από εκεί
στο Αργάκι της Μόρφου όπου ήταν η οικογένειά της αδελ-
φής μου. Μετά από τρεις νύχτες πήγαμε όλοι μαζί στον Α-
μίαντο και μείναμε όλο το καλοκαίρι μέχρι που άνοιξαν τα
σχολεία.
Ο άντρας μου ερχόταν κατά διαστήματα από τη Μύρτου
που ήταν διορισμένος και μας έβλεπε. Όταν άνοιξαν τα
σχολεία κατεβήκαμε Λευκωσία και από τότε μείναμε εκεί.
Αντιμετωπίσαμε πολλές δυσκολίες και στερήσεις, αλλά με-
τά από 6 χρόνια καταφέραμε να χτίσουμε το δικό μας σπίτι.
Αν και πέρασαν τόσα πολλά χρόνια, σπίτι μου θεωρώ αυτό
στον Καραβά. «Το σπίτι που γεννήθηκα κι ας το πατούν οι
ξένοι, στοιχειό είναι και με προσκαλεί, ψυχή και με προσμέ-
νει…»
Α. Χ.
Συνέντευξη από τον παππού Χρίστο Χαϊλή
Στις 20 Ιουλίου 1974 οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πατρίδα
μας. Τις μέρες εκείνες νιώθαμε πολύ φόβο. Τρέχαμε να
κρυφτούμε από τα αεροπλάνα. Δυστυχώς αναγκαστήκαμε
να φύγουμε από τα σπίτια μας και να πάμε να ζήσουμε στο
χωριό της γιαγιάς στην Άλωνα που είναι στα βουνά. Εκεί
θεωρούσαμε ότι θα είμαστε πιο ασφαλισμένοι.
Μέναμε τρεις οικογένειες στο μικρό σπίτι στο χωριό. Φέρ-
ναμε νερό από τη βρύση του χωριού για να μαγειρέψουμε
φαγητό. Η γιαγιά αγόρασε αλεύρι από το μπακάλικο του χω-
ριού για να ζυμώσει ψωμί.
Ο πατέρας μας, ο παππούς ο Αντρέας, κατατάγηκε έφεδρος
στρατιώτης. Ακούγαμε τις ειδήσεις από το ραδιόφωνο. Επι-
στρέψαμε στο σπίτι μας 10 μέρες μετά τον πόλεμο.
Ευχόμαστε να μη ξαναγίνει τέτοιο κακό και οι άνθρωποι να
μάθουν να ζούνε ειρηνικά και να σέβονται τα δικαιώματα
των άλλων.
Κύπρος μου, σε αγαπώ
και πολύ το επιθυμώ
τη Λύση, το χωριό να επισκεφθώ
στο σπίτι του παππού μου να βρεθώ.
Α. & Γ. Χ.

12. 12
Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές
Συνέντευξη από τη γιαγιά Λουκία Μουρούζη
Η γιαγιά μου η Λουκία είναι από το Βαρώσι. Συχνά την α-
κούω να αναφέρεται στην πόλη που γεννήθηκε και μεγάλω-
σε με πολλή αγάπη.
Το Βαρώσι το πήραν οι Τούρκοι στη δεύτερη φάση της δεύ-
τερης εισβολής στις 14 Αυγούστου το 1974. Λόγω του ότι
οι Τούρκοι είχαν κακή φήμη, φερόντουσαν με αγριότητα και
ο κόσμος για να μην υποστεί βάσανα έτρεχε να φύγει.
Η γιαγιά μου τότε ήταν 15 χρονών κι έβλεπε από το Φρένα-
ρος να βομβαρδίζεται η όμορφη πόλη της. Δεν πήραν μαζί
τους τίποτα. Εκείνη τη μέρα γέννησε η αδελφή της γιαγιάς
μου ενώ οι αλεξιπτωτιστές έπεφταν στο Βαρώσι.
Μετά από το Φρέναρος κατέληξαν στον καταυλισμό της Ορ-
μήδειας με πάρα πολύ κόσμο από την Μεσαορία και Καρπα-
σία. Μετά από τον καταυλισμό της Ορμήδειας η οικογένειας
της γιαγιάς μου πήγε στη Λευκωσία στον Στρόβολο.
48 χρόνια μετά είναι ακόμα πρόσφυγας στον ίδιο της τον
τόπο. Μακάρι να μη συνεχιστεί αυτή η αδικία άλλο και οι
πρόσφυγες να έχουν το δικαίωμα να επιστρέψουν στο σπίτι
που γεννήθηκαν.
Ν. Π.
Συνέντευξη από τη γιαγιά Ανδρούλλα Κλεάνθους
Τι αναμνήσεις μου έχεις ξυπνήσει πολυαγαπημένο μου εγ-
γόνι! Ήταν μια εποχή που ζούσαμε ήρεμοι στον δικό μας
μικρόκοσμο.
Το χωριό μας είχε 2000 κατοίκους, εργοστάσιο κατασκευ-
ής χαρτιού, μεγάλες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης, νερόμυ-
λο, κτηνοτροφία, μεγάλο νοσοκομείο προδιαγραφών Αμερι-
κής. Ήταν στην περιοχή Μόρφου και το έλεγαν Πεντά-
γυια.
Εκείνο το αξέχαστο βράδυ είχε μαζευτεί όλη η γειτονιά για
να γιορτάσουμε τα γενέθλια της θείας σου Ρένας. Μια μι-
κρή κοινωνία με μουσική και φαγητό. Ξαφνικά στα κάγκε-
λα βλέπουμε να κάθεται ένα ανθρωποπούλι. Το πουλί αυ-
τό έχει τα χαρακτηριστικά ανθρώπου και οι μεγάλοι της
παρέας είπαν ότι προμηνύει ότι κάτι κακό θα συμβεί.
Προτού ξημερώσει ακούσαμε αεροπλάνα να βομβαρδίζουν
και το ΡΙΚ να μεταδίδει την είδηση ότι οι Τούρκοι κάνουν
εισβολή στο νησί μας. Πανικός στους δρόμους, αυτοκίνητα
μικρά κα μεγάλα γεμάτα κόσμο να φεύγουν για τα ορεινά
χωριά. Ρούχα, παπούτσια πεταμένα στους δρόμους από τη
βιασύνη να φύγουμε. Σε αυτά είδα ένα κουταλάκι ασημένιο
πατημένο και κομμένο στα δύο. Το ένα παπούτσι της θείας
σου έπεσε από το πόδι της και δεν το βρήκαμε. Με ένα
παπούτσι και τα ελάχιστα απαραίτητα, πήραμε τον δρόμο
της προσφυγιάς. Εκεί όμως που έκλεινα την πόρτα θυμή-
θηκα ότι ξέχασα το κοτέτσι κλειστό. Έτσι επέστρεψα το
άνοιξα, έβαλα νερό και τροφή για τις λίγες μέρες που θα
απουσιάζαμε.
Πρώτος σταθμός ένα μικρό χωριό ο Κάμπος. Εκεί αντιμε-
τωπίσαμε πρόβλημα φαγητού είχε πολύ λίγα αποθέματα
στα καταστήματα. Εν τω μεταξύ τον παππού τον κάλεσαν
στον στρατό και έφυγε για την Κερύνεια εκεί που ήταν οι
περισσότερες μάχες. Φόβος και αγωνία για τους δικούς
μας ανθρώπους.
Το ραδιόφωνο ήταν το μόνο μέσο για να ενημερωνόμαστε.
Από αυτό ακούσαμε να καλεί τους υπαλλήλους των τραπε-
ζών να παρουσιαστούν άμεσα. Ο παππούς επειδή ήταν ο
μοναδικός υπάλληλος της τράπεζας στην Κακοπετριά τον
έφεραν με στρατιωτικό αυτοκίνητο για να ανοίξει την τρά-
πεζα να πάρει ο κόσμος λεφτά. Ζούσαμε σε ένα δωμάτιο
πέντε άτομα. Δεν μας ένοιαζε φτάνει που είχαμε στέγη.
Άμεσα έπρεπε να μετακινηθούμε πιο κοντά στις δουλείες
μας. Φορτώσαμε τα ελάχιστα πράγματά μας και πήγαμε
Κακοπετριά. Ο παππούς στην τράπεζα και εγώ στη ΣΥΤΑ
στη Λευκωσία. Μείναμε για λίγο και μετά καινούρια και τε-
λευταία μετακόμιση στη Λευκωσία. Σιγά-σιγά μαζέψαμε τα
απομεινάρια μας και αρχίσαμε πάλι από την αρχή.
«Η Ζωή θέλει αγώνες και ο άνθρωπος κουράγιο για να
τους αντιμετωπίσει»
Πεντάγυα μου, σε αγαπώ
ελεύθερη θέλω να σε δω,
στης γιαγιάς μου το σπίτι να πάω πίσω
κι εγώ το χωριό μας να γνωρίσω.
Α Μ. Ι.
Συνέντευξη από τον παππού Ρηγίνο Θεοδοσίου
Ο παππούς μου ο Ρηγίνος ζούσε στη Λευκωσία. Τη νύχτα
πριν την εισβολή ακούγονται ψίθυροι ότι θα γινόταν πόλεμος.
Την ημέρα της εισβολής στις 5:00 το πρωί ο παππούς μου α-
νέβηκε στην ταράτσα και έβλεπε τα αεροπλάνα που έριχναν
τους τούρκους αλεξιπτωτιστές.
Στο ράδιο κάλεσαν τους στρατιώτες να καταταγούν. Ο παπ-
πούς μου ξεκίνησε με τους φίλους του τραγουδώντας να πάνε
να καταταγούν στο στρατόπεδο δίπλα στο παλιό ΓΣΠ. Εκεί
τους έδιωξαν και τους είπαν να πάνε κάπου αλλού. Το ίδιο
έγινε και στα άλλα δύο μέρη που πήγε.
Τελικά τους έδωσαν οδηγίες να πάνε στο στρατόπεδο της Λε-
μεσού. Πέρασαν από τα βουνά του Τροόδους και κατευθύν-
θηκαν προς τη Λεμεσό. Από τα χωριά που περνούσαν
έβλεπαν κάτω από τα δέντρα στρατιώτες να περιμένουν οδη-
γίες για να πάνε στο μέτωπο. Έμεινε στα χωράφια και ο παπ-
πούς μου για μια μέρα. Επειδή δεν του έδιναν οδηγίες αποφά-
σισε να πάει στο χωριό του.
Μετά τη δεύτερη εισβολή κατατάγηκε στο στρατόπεδο στα
Πολεμίδια. Εκεί έμεινε τρεις μήνες. Δυστυχώς τότε ο κυ-
πριακός στρατός ήταν ανοργάνωτος. Αν δεν υπήρχε προδοσία
κι αν είμαστε όλοι μονιασμένοι ίσως να μη χάναμε τη μισή μας
πατρίδα. ΛΑΟΣ ΕΝΩΜΕΝΟΣ ΠΟΤΕ ΝΙΚΗΜΕΝΟΣ.
Α. Μ.

13. Συνέντευξη από τον παππού Σωτήρη Έλληνα
Ο παππούς μου στις 19 Ιουλίου 1974 άκουγε τις ειδήσεις στο ραδιόφωνο και κατάλα-
βε ότι θα γίνει η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο. Την επόμενη μέρα ξύπνησε η
ώρα 5:30 το πρωί από τον θόρυβο των τουρκικών στρατιωτικών αεροπλάνων. Τα αε-
ροπλάνα έφερναν αλεξιπτωτιστές και τους έριχναν πάνω από το χωριό Μια Μηλιά
προς το τούρκικο χωριό Χαμίτ Μάντρες.
Ο παππούς μαζί με άλλους άντρες, από το χωριό, κατατάγηκαν στο στρατό ως έφεδροι.
Οι γυναίκες και τα παιδιά κρύφτηκαν στα υπόγεια. Η εισβολή έγινε το Σάββατο 20 Ι-
ουλίου 1974 και η οικογένεια μας έφυγε από το χωριό την Δευτέρα 22 Ιουλίου 1974
όταν έγινε εκεχειρία των Τούρκων μέσω των Ηνωμένων Εθνών. Οδηγήθηκαν όλοι
στο χωριό Ψημολόφου. Οι Τούρκοι ενώ είχαν συμφωνήσει εκεχειρία περικύκλωσαν το
στρατόπεδο και ξεκίνησαν να ρίχνουν όλμους. Οι στρατιώτες αναγκάστηκαν να υποχω-
ρήσουν προς το χωριό Κουτσοβέντης.
Αυτό που θυμάται έντονα ο παππούς είναι τα αεροπλάνα που κατέβαιναν πολύ χαμηλά
και τους έριχναν βόμβες Ναπάλμ.
Ο παππούς μου κατάγεται από το χωριό Συγχαρί, της Επαρχίας Κερύνειας αλλά μετά
που παντρεύτηκε με τη γιαγιά μου έφτιαξαν το σπίτι τους στο χωριό Βουνό, της Επαρ-
χίας Κερύνειας. Ο παππούς μου μου είπε ότι έφυγαν από τα χωριά τους μόνο με τα
ρούχα που φόραγαν. Επίσης μου είπε ότι φεύγοντας από το χωριό ένοιωθε ότι θα επέ-
στρεφαν μετά από κάποιες μέρες. Αλλά δυστυχώς από τότε πέρασαν 48 χρόνια. Ο
παππούς μού εκμυστηρεύτηκε ότι αναπολώντας αυτές τις στιγμές νοιώθει μεγάλη συ-
γκίνηση.
Συνεχίζοντας ο παππούς μου είπε, «Η τουρκική εισβολή ανάγκασε τον κόσμο να εγκα-
ταλείψει τα χωριά του, γίναμε πρόσφυγες στην ίδια μας τη χώρα. Άνθρωποι έφυγαν α-
πό την Κύπρο και ταξίδεψαν στο εξωτερικό για να δουλέψουν. Ο κόσμος αναγκάστηκε
να μείνει σε αντίσκηνα. Νοιώθω μεγάλο θυμό ακόμη και σήμερα γι’ αυτούς που μας ο-
δήγησαν στην προσφυγιά.»
Πρόσθεσε με μεγάλη λύπη, «Δεν πιστεύω ότι θα μας επιστρέψουν τα κατεχόμενα εδά-
φη μας.» Επίσης μας έδωσε μια συμβουλή, να μην ξε-
χάσουμε τα κατεχόμενα χωριά μας. Να αγαπάμε την
πατρίδα μας. Να αγαπάμε την Κύπρο μας.
Οι Τούρκοι ζωγράφισαν την τούρκικη σημαία πάνω από
το χωριό του παππού μου το κατεχόμενο Συγχαρί για
να μας θυμίζουν ότι είναι εκεί. Εμάς χρέος μας είναι
να μην ξεχάσουμε ποτέ τα κατεχόμενα χωριά των προ-
γόνων μας.
Κ.Ι.
13
Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές
1. Είναι κατεχόμενη πόλη με χρυσή
αμμουδιά. Έχει ακρογιαλιές με
πεντακάθαρα νερά. Εκεί γινόταν
και η γιορτή του πορτοκαλιού.
Ποια είναι;
Α. Μ.
1.
Αμμόχωστος
2.
Κερύνεια
3.κάράβάς
4.
Λύση
5.
Απ.
Αντρέας
6.
Πενταδάχτυλος
3. Έχει ωραία περιβόλια
πορτοκάλια και λεμόνια.
Τρέχουν στα αυλάκια τα νερά,
ποτίζουν δέντρα και λαχανικά.
Ποια πόλη είναι στην επαρχία Κερύ-
νειας; Θ.Π.
2. Είναι μια όμορφη πόλη με γραφικό
λιμανάκι στη μέση. Αν χαμήλωνε για
λίγο ο Πενταδάχτυλος, θα τη βλέ-
παμε. Ποια είναι;
Α. Μ.
6. Είναι μεγάλο, ψηλό βουνό.
Έχει πέντε κορυφές
και λουλούδια στις πλαγιές.
Τώρα είναι λυπημένο
και τουρκοπατημένο.
Ποιο είναι;
Μ. Κ.
5. Εκεί στην άκρη του νησιού
είναι τα βράχια του μοναστηριού.
Έγινε το θαύμα του νερού
απ’ τον μαθητή του Χριστού.
Ποιο είναι;
Α. Μ.
4. Είναι κατεχόμενη κωμόπολη. Έχει
μια μεγάλη εκκλησία αφιερωμένη στην
Παναγία. Βρίσκεται στη Μεσαορία. Εκεί
γεννήθηκε ο Γρηγόρης Αυξεντίου.
Ποια είναι;
Α. Χ.

14. Παιδικές Δασουπολίτικες Πατριδοφωνές 14
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΑΠΠΟΥΔΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΓΙΑΓΙΑΔΕΣ
ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥ 31ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ
Ρωτώ τους γονείς ή τους παππούδες και γιαγιάδες μου, για να μου πουν
πώς έζησαν τις μέρες της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο
Μια ευχάριστη έκπληξη μας ήρθε από τα παιδιά του 31ου
Δημοτικού Σχολείου Λάρι-
σας μέσω του ταχυδρομείου. Ένας φάκελος γεμάτος ιστορία! Ένας φάκελος, ο οποί-
ος περιλάμβανε τις συνεντεύξεις των παππούδων και των γιαγιάδων των παιδιών
του σχολείου με θέμα: «Κύπρος 1974-2023». Ευχαριστούμε, παιδιά που μας σκέ-
φτεστε και μαθαίνετε κι εσείς για την ιστορία της ιδιαίτερής μας πατρίδας. Ευχαρι-
στούμε και τη διευθύντριά σας, την κυρία Μαρία Παπαδημητρίου Κωφού, η οποία
πάντοτε με μεγάλη προθυμία και τεράστια αγάπη αγκαλιάζει τις προσπάθειες των
Κυπρίων για Ελευθερία. Χαιρετίσματα και στην υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτή-
των Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Λάρισας κ. Κωνσταντίνα Χατζημίχου-Καλούση!
Απόσπασμα από τη συνέντευξη του παππού Γιάννη Μπάκο
Θυμάμαι ότι όλοι παρακολουθούσαν την τηλεόραση, για να μά-
θουν τι γινόταν στην Κύπρο. Όλοι οι συγγενείς, γείτονες και
φίλοι μου μιλούσαν όλη την ώρα γι’ αυτό το γεγονός. Ο θείος
μου είχε πάει στην Κύπρο να πολεμήσει. Η γυναίκα του και τα
παιδιά του αγωνιούσαν πολύ, αλλά αυτός δεν έδινε σημασία.
Πήγε και γύρισε, ευτυχώς, ασφαλής.
Νιώθω πολύ στεναχωρημένος γι’ αυτά που συνέβησαν και
συμβαίνουν… Σκέφτομαι το κατεχόμενο μέρος της Κύπρου
που το πήρε με τη βία η Τουρκία, το κατέστρεψε με τα όπλα
και τους στρατιώτες της. Θα ήθελα να ευχηθώ τα κατεχόμε-
να να γίνουν ξανά ένα κράτος με τα υπόλοιπα μέρη.
Θ. Μπ.
Συνέντευξη από τον παππού Θανάση Κωστίκη
Το τραγικό γεγονός το πληροφορήθηκε ο ελληνικός λαός από
το ραδιόφωνο αν και υπήρχε από πριν μια γενική ανησυχία για
τις κινήσεις των Τούρκων. Ο καθένας μας βρισκόταν στην πό-
λη του και στην καθημερινότητά του. Μόλις ανακοινώθηκε το
γεγονός όλοι, φίλοι και γνωστοί, πανικοβλήθηκαν γιατί περί-
μεναν γενική σύρραξη. Το ηθικό των Ελλήνων, όμως, παρέ-
μεινε ακμαιότατο και έτοιμο να βοηθήσει τους αδερφούς Κύ-
πριους. Σύντομα έγινε επιστράτευση και οι Έλληνες απέδειξαν
ότι δεν φοβούνται κανέναν.
Στις σφοδρές μάχες της Κύπρου πήρε μέρος και ο θείος μας,
ο Αποστόλης Ρούστας, που πολέμησε στην ΕΛΔΥΚ αποδεικνύ-
οντας κόντρα στις περισσότερες δυνάμεις των Τούρκων ότι η
ελληνική ψυχή… υπερέχει! Όμως πολλή πίκρα και απογοήτευ-
ση νιώθουμε για τα χαμένα ελληνικά χώματα.
Η ευχή μου για το μέλλον είναι να επικρατήσει παντού η ειρή-
νη και η ευημερία. ΟΧΙ ΑΛΛΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ! Αλλά, αν
χρειαστεί, ο Έλληνας δε θα δειλιάσει να τα βάλει ακόμα και με
περισσότερους, γιατί έτσι τον δίδαξε η ιστορία του!
Απόσπασμα από τη συνέντευξη του παππού του Γ. Μπ.
Στις 20 Ιουλίου 1974 εγώ τότε βρισκόμουν στο σπίτι με την οι-
κογένειά μου. Μόλις το μάθαμε αρχίσαμε να προσευχόμαστε
στον Θεό να προστατέψει τα παιδιά μας. Μερικοί συγγενείς μας,
που έπρεπε να αφήσουν την οικογένεια και το σπίτι τους, για να
πάνε να πολεμήσουν ήταν πολύ αναστατωμένοι.
Από εκείνες τις μέρες θυμάμαι περισσότερο τους χιλιάδες νε-
κρούς και τους εκατοντάδες αγνοούμενους της κυπριακής τρα-
γωδίας. Ακόμα θυμάμαι τους αλεξιπτωτιστές που έπεφταν σαν
βροχή από τον κυπριακό ουρανό και τους Τούρκους στρατιώτες
που αποβιβάζονταν στις όμορφες παραλίες της Κερύνειας.
Εγώ προσωπικά είχα έναν φίλο μου, ο οποίος πολέμησε και στο
τέλος έδωσε και τη ζωή του για την πατρίδα μας. Μαζί του κλαί-
ω και τις τόσες χιλιάδες αθώες ψυχές που σκοτώθηκαν αδίκως
και τόσες άλλες που κρατήθηκαν μακριά από τα σπίτια τους και
πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς.
Μετά από 48 χρόνια μόνο ντροπή και λύπη νιώθω για τη συνε-
χιζόμενη κατοχή της Κύπρου. Για το μέλλον, τι άλλο να ευχηθώ;
Παρά μόνο υγεία σε όλο τον κόσμο και όχι άλλοι πόλεμοι.
Γ. Μπ.
Απόσπασμα από τη συνέντευξη της γιαγιάς Μπεάτα
Σήμερα θα πάρω συνέντευξη από τη γιαγιά Μπεάτα, παρόλο που
δεν ξέρει πολλά γιατί είναι από την Πολωνία.
-Πώς μάθατε ότι οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο μας;
-Εμείς το μάθαμε από την εφημερίδα.
-Πού βρισκόσασταν τότε; Τι κάνατε;
-Εκείνη τη στιγμή βρισκόμουνα στο σπίτι μου κι έκανα δου-
λειές.
-Τι θυμάστε περισσότερο από εκείνες τις μέρες;
-Από εκείνες τις μέρες θυμάμαι πως υπήρχε πολύς φόβος
και στεναχώρια γιατί ήθελαν να πάρουν την Κύπρο με πό-
λεμο και βία.
-Έχετε κάποιο συγγενή που πολέμησε ή έζησε κάτι σημαντι-
κό;
-Όχι, δεν είχαμε κάποιον συγγενή, γιατί είμαστε από άλλη -
χώρα.
Ποιες είναι οι συνέπειες της τουρκικής εισβολής στην Κύ-
προ;
-Η Κύπρος μοιράστηκε σε δυο κομμάτια, όμως το κράτος που
ίδρυσαν οι Τούρκοι στα κατεχόμενα μέρη δεν αναγνωρίζε-
ται από καμία χώρα. Είναι ένα ψευδοκράτος.
-Πώς νιώθετε μετά από 48 χρόνια;
-Πιστεύω ότι δεν είναι δίκαιο η μισή Κύπρος να είναι ακόμα
κατεχόμενη.
-Τι σκέφτεστε για το μέλλον; Τι εύχεστε;
-Εύχομαι όλα τα καλά για όλο τον κόσμο.
-Μήπως έχετε να προσθέσετε κάτι άλλο;
-Ευχαριστώ για τη συνέντευξη.
Α. Δρ.
Τα παιδιά της Ε΄ τάξης μαζί με τις δασκάλες τους κ. Βάσω Τσικρίκη και
κ. Έφη Μπόνια ετοιμάζονται για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου 1821