2. Biogjeografet, per nje kohe te gjate kane
treguar se, nese madhesia e nje habitati
ishullor zvogelohet, edhe numri i llojeve qe ai
permban, zvogelohet
Marrdhenia ndermjet numrit te llojeve dheMarrdhenia ndermjet numrit te llojeve dhe
madhesise se nje zone, eshte treguar permadhesise se nje zone, eshte treguar per
here te pare ngahere te pare nga Johann Reinhold ForsterJohann Reinhold Forster,,
nje natyralist, pjesemarres ne ekspeditetnnje natyralist, pjesemarres ne ekspeditetn
e dyte te Kapiten Cook, ne Hemisferine dyte te Kapiten Cook, ne Hemisferin
Jugor, 1772-1775Jugor, 1772-1775
3. Marrdhenia Nr.Llojesh-Madhesi e
Zones/Ishullit
Forster vuri re se “ishujt prodhojne njeForster vuri re se “ishujt prodhojne nje
numer me te madh ose me te vogel llojesh,numer me te madh ose me te vogel llojesh,
ne varesi te madhesise se tyre”ne varesi te madhesise se tyre”
Studimet e mevoneshme konfirmuan keteStudimet e mevoneshme konfirmuan kete
marrdhenie dhe e shtrine kete perfundimmarrdhenie dhe e shtrine kete perfundim
edhe ne peisazhet tokesoreedhe ne peisazhet tokesore
4. Marrdhenia Nr.Llojesh-Madhesi e
Zones/Ishullit
Nje nga faktet e shkruara mbi ndikimetNje nga faktet e shkruara mbi ndikimet
potenciale negative te fragmentimit tepotenciale negative te fragmentimit te
habitatit mbi biodiversitetin, i perkethabitatit mbi biodiversitetin, i perket
fitogjeografit zvicerian Alphonse de Candolle,fitogjeografit zvicerian Alphonse de Candolle,
ne 1855, i cili parashikoi se “coptimi i njene 1855, i cili parashikoi se “coptimi i nje
territori te madh ne njesi me te vogla do teterritori te madh ne njesi me te vogla do te
conte ne menyre te paevitueshme ne zhdukjenconte ne menyre te paevitueshme ne zhdukjen
e llojit ose ne zhdukjen lokale te nje ose mee llojit ose ne zhdukjen lokale te nje ose me
shume llojeve dhe ne nevojen per ruajtjen eshume llojeve dhe ne nevojen per ruajtjen e
diferencuar te llojeve te tjere”diferencuar te llojeve te tjere”
5. Ekologet teoriciene kane ofruar ekuacionet e
mardhenieve numer llojesh-madhesi territori dhe
modelet e renies faunistike, si mjete analitike ne ndihme
te biologeve konservacioniste per ruajtjen e
biodiversitetit llojor
Mardheniet nr. llojesh-madhesi territori, teMardheniet nr. llojesh-madhesi territori, te
modeluara ne formen e regresionit linear, janemodeluara ne formen e regresionit linear, jane
perdorur per te vleresuar numrin mesatar teperdorur per te vleresuar numrin mesatar te
llojeve ne nje zone te dhene, ose per tellojeve ne nje zone te dhene, ose per te
vleresuar siperfaqen minimale te nje zone pervleresuar siperfaqen minimale te nje zone per
te mbajtur nje numer te caktuar llojesh (osete mbajtur nje numer te caktuar llojesh (ose
per te vleresuar numrin e llojeve te humbur siper te vleresuar numrin e llojeve te humbur si
pasoje e humbjes se territorit)pasoje e humbjes se territorit)
6. Llojet
Sip.
Log Llojeve
Log Sip.
S = cAZ
Log S = log c + zlogA
ose
S= nr i llojeve
A= siperfaqja
z = nje konstante qe
mat pjerresine e
S kundrejt A
c = konstante qe
mat numrin e llojeve
ne nje zone te
dhene
7. Bimet Tokesore te Galapagosit
Nr.
Llojeve te
Bimeve
(log)
Sip. (log)
S = 28.6A0.32
S = 124.8 kur
A = 100 km2
S = 59.8 kur
A = 10 km2
8. Te dhenat nga keto regresione kane
sherbyer si baze per te bere rekomandime
ne lidhje me madhesine optimale te nje
rezerve natyrore ose per te parashikuar
humbjet nga fragmentimi
Vertetesia e regresioneve te marrdhenies
nr.llojesh-madhesi territori per praktikat e
ruajtjes, do te varet nga cilesia e
parashikimeve qe ato gjenerojne
9. Komente mbi Rezervat e Ruajtjes
Sot, rreth 4.25 milion kmSot, rreth 4.25 milion km22
ose rreth 2.5% e siperfaqesose rreth 2.5% e siperfaqes
totale te tokes ne bote, ruhen si rezervate natyroretotale te tokes ne bote, ruhen si rezervate natyrore
IUCN kerkon 13 million kmIUCN kerkon 13 million km22
, ose 8-10% e siperfaqes se, ose 8-10% e siperfaqes se
Tokes- qe prek te gjitha ekosistemet kryesore- si duhetTokes- qe prek te gjitha ekosistemet kryesore- si duhet
te perzgjidhen dhe ruhen ne menyren me te mire tete perzgjidhen dhe ruhen ne menyren me te mire te
mundeshmemundeshme
Megjithese ka nje mundesi te vogel qeMegjithese ka nje mundesi te vogel qe
konservacionistet te kene luksin per te dizenjuar ketokonservacionistet te kene luksin per te dizenjuar keto
rezervate natyrore, ne vazhdimisht perballemi me njerezervate natyrore, ne vazhdimisht perballemi me nje
fragmentim te vazhdueshem te habitateve dhe tefragmentim te vazhdueshem te habitateve dhe te
menaxhimit te tyremenaxhimit te tyre
10. Le te shohim se pari, fuqine
spjeguese te madhesise se zones
Mardhenia numer llojesh-madhesi territori eshte seMardhenia numer llojesh-madhesi territori eshte se
paku, pjeserisht e paqarte; siperfaqja ngaterrohetpaku, pjeserisht e paqarte; siperfaqja ngaterrohet
me shume variable, te tille si: diversiteti ime shume variable, te tille si: diversiteti i
habitateve dhe disponueshmeria e burrimevehabitateve dhe disponueshmeria e burrimeve
natyrore, te cilat mund te nderveprojne dhenatyrore, te cilat mund te nderveprojne dhe
ndikojne ne larmine e llojevendikojne ne larmine e llojeve
Keshtu, fuqia spjeguese e regresioneve “numerKeshtu, fuqia spjeguese e regresioneve “numer
llojesh-madhesi territori”, varet nga shkalla ellojesh-madhesi territori”, varet nga shkalla e
multikolinearitetit midis siperfaqes se zones dhemultikolinearitetit midis siperfaqes se zones dhe
variablave te mesipermvariablave te mesiperm
11. Fuqia spjeguese e regresioneve
numer llojesh-madhesi territori
Nese siperfaqja e territorit ka korrelacion teNese siperfaqja e territorit ka korrelacion te
forte me njerin nga variablat e mesiperm,forte me njerin nga variablat e mesiperm,
por korrelacion te dobet me variablat e tjere,por korrelacion te dobet me variablat e tjere,
atehere fuqia spjeguese e regresionit teatehere fuqia spjeguese e regresionit te
mesiperm kufizohet shume per te dhenemesiperm kufizohet shume per te dhene
rekomandime te pershtateshme per ruajtenrekomandime te pershtateshme per ruajten
12. Boecklen dhe Gotelli (1984)
Studimi i 100 regresioneve log numer llojesh-logStudimi i 100 regresioneve log numer llojesh-log
madhesi territori, te publikuara nga Connor dhemadhesi territori, te publikuara nga Connor dhe
McCoy (1979), dha nje tablo te pergjitheshme mbiMcCoy (1979), dha nje tablo te pergjitheshme mbi
fuqine spjeguese te ketyre regresionevefuqine spjeguese te ketyre regresioneve
Mesatarisht, keto modele spjegojne me pak seMesatarisht, keto modele spjegojne me pak se
gjysmen e variacioneve ne numrin e llojevegjysmen e variacioneve ne numrin e llojeve
(mesatarja =0.49, devijimi standart = 0.28)(mesatarja =0.49, devijimi standart = 0.28)
13. Per te percaktuar nese mardhenia
numer llojesh-madhesi territori i
pershtatet me mire disa
taksoneve, Boecklen dhe Gotelli
i ndane rezultatet sipas grupeve
taksonomike
15. Modeli
Eshte me i pershtatshem per bimet dhe shpendet,Eshte me i pershtatshem per bimet dhe shpendet,
dhe me i papershtatshem per reptilet, amfibet,dhe me i papershtatshem per reptilet, amfibet,
gjitaret, krustacete, peshqit dhe insektetgjitaret, krustacete, peshqit dhe insektet
Pra, modeli nuk eshte njesoj i vlefshem per tePra, modeli nuk eshte njesoj i vlefshem per te
gjithe grupet taksonomikegjithe grupet taksonomike
Pa vlefshmeria e ketyre modeleve ne spjegimin ePa vlefshmeria e ketyre modeleve ne spjegimin e
variacionit ne numrin e llojeve, sugjeron sevariacionit ne numrin e llojeve, sugjeron se
percaktimet e diversitetit llojor shpesh jane shumepercaktimet e diversitetit llojor shpesh jane shume
komplekse per t’u modeluar vetem duke marrekomplekse per t’u modeluar vetem duke marre
parasysh siperfaqen e territoritparasysh siperfaqen e territorit
16. Shpesh vezhgimet e izoluara mund
te kene nje ndikim te madh
Nese veNese veççoni nje pike te vetme dhe ri-oni nje pike te vetme dhe ri-
llogaritni pjerresine dhe prerjen ellogaritni pjerresine dhe prerjen e
regresionit tuaj, ju mund te vleresoniregresionit tuaj, ju mund te vleresoni
ndikimin e vrojtimeve te vendikimin e vrojtimeve te veççantaanta
17. p.sh., Boecklen dhe Gotelli paraqiten
ndikimin e funksioneve per regresionin
numer llojesh-siperfaqe te Kitchener et
al.’s (1980) per hardhucat Australiane
Ata llogariten qe siperfaqja minimale per teAta llogariten qe siperfaqja minimale per te
mbajtur te gjithe 45 llojet, do te varionte ngambajtur te gjithe 45 llojet, do te varionte nga
44.2 X 1044.2 X 1066
ne 3.7 X 10ne 3.7 X 1099
ha , sipas vecimit te njeha , sipas vecimit te nje
vrojtimi te vetemvrojtimi te vetem
Ky interval do te ishte i barabarte me territorinKy interval do te ishte i barabarte me territorin
e Texasit dhe kontinentit African!e Texasit dhe kontinentit African!
18. Keshtu, modelet nr.llojesh-siperfaqe, nuk
mund te percaktojne besueshem kerkesat e
nje numeri te dhene llojesh per madhesi
territori
Krahas kufizimeve parashikuese, keto modeleKrahas kufizimeve parashikuese, keto modele
injorojne identitetin e llojeve, heterogjenitetin einjorojne identitetin e llojeve, heterogjenitetin e
habitatit dhe madhesite e popullatavehabitatit dhe madhesite e popullatave
Konsiderata me specifike te kerkesave per habitat,Konsiderata me specifike te kerkesave per habitat,
madhesi minimale territori, shkalle shqetesimi,madhesi minimale territori, shkalle shqetesimi,
madhesi popullate, kufizime sociale-ekonomikemadhesi popullate, kufizime sociale-ekonomike
dhe ndikim i njeriut, do te permiresonin dizenjimindhe ndikim i njeriut, do te permiresonin dizenjimin
e rezerveteve natyroree rezerveteve natyrore
19. Performanca e regresioneve numer
llojesh-siperfaqe territori mandaton
qe keto regresione duhen marre ne
konsiderate ne formulimin e
politikave te ruajtjes
20. Koncepti i Metapopullatave dhe
Dinamika e “Source-Sink”
Nje metapopullate eshte nje popullate e perbereNje metapopullate eshte nje popullate e perbere
nga disa nenpopullata te lidhura me njera-nga disa nenpopullata te lidhura me njera-
tjetren permes imigrimit dhe emigrimittjetren permes imigrimit dhe emigrimit
Metapopullata eshte nje term me i gjere seMetapopullata eshte nje term me i gjere se
sourcessources dhedhe sinkssinks, sepse ne metapopullata,, sepse ne metapopullata,
ritmet demografike mund te jene ose jo teritmet demografike mund te jene ose jo te
njejta ne pjese te ndryshme te habitatitnjejta ne pjese te ndryshme te habitatit
21. Sources dhe Sinks
Sources dhe sinks jane nje rast iSources dhe sinks jane nje rast i
vecante i metapopullatave ne tevecante i metapopullatave ne te
cilat disa njolla (sources) jane necilat disa njolla (sources) jane ne
gjendje me te mire se sa te tjeratgjendje me te mire se sa te tjerat
(sinks)(sinks)
22. Sources dhe Sinks
Popullatat ne habitatet te mire (source)Popullatat ne habitatet te mire (source)
prodhojne me shume individe, te cilet duhetprodhojne me shume individe, te cilet duhet
te perhapen pertej kufijve te njolles se tyrete perhapen pertej kufijve te njolles se tyre
te lindjes per te gjetur nje vend per t’ute lindjes per te gjetur nje vend per t’u
strehuar dhe riprodhuarstrehuar dhe riprodhuar
Popullatat ne habitate te varfer (sink) kanePopullatat ne habitate te varfer (sink) kane
shtese me te ulet se sa vdekshmeri lokale-pashtese me te ulet se sa vdekshmeri lokale-pa
imigrim nga zona te tjera, per pasojeimigrim nga zona te tjera, per pasoje
popullatat ne habitatet sink hyjne ne njepopullatat ne habitatet sink hyjne ne nje
spirale te paevitueshme “down the drain”spirale te paevitueshme “down the drain”
drejt zhdukjesdrejt zhdukjes
23. Dinamikat Source dhe Sink
Jane te njohuar si nje ide e rendesishme neJane te njohuar si nje ide e rendesishme ne
biologjine e ruajtjes.biologjine e ruajtjes.
Ekologet e popullatave jane te mendimit seEkologet e popullatave jane te mendimit se
shume lloje kane si popullata teshume lloje kane si popullata te
shendetshme “source” dhe popullata teshendetshme “source” dhe popullata te
varfera “sink”varfera “sink”
24. Implikimet per Ruajtje
Habitatet “Source” mund te injorohenHabitatet “Source” mund te injorohen
lehtesisht ose gabimisht ne selehtesisht ose gabimisht ne se
konservacionistet perqendrohen vetem nekonservacionistet perqendrohen vetem ne
ruajtjen e habitatit ne te cilin nje lloj eshte meruajtjen e habitatit ne te cilin nje lloj eshte me
i zakonshem, dhe jo ku ai (lloji) ka qene mei zakonshem, dhe jo ku ai (lloji) ka qene me
produktiv (shtohej). Se ketejmi, ne se habiatetproduktiv (shtohej). Se ketejmi, ne se habiatet
“source” nuk mbrohen ne nje plan konservimi,“source” nuk mbrohen ne nje plan konservimi,
padyshim qe e gjithe metapopullata mund tepadyshim qe e gjithe metapopullata mund te
rrezikohej per zhdukje.rrezikohej per zhdukje.
25. Implikimet per Ruajtje
Nje tjeter impliklim i konceptit “source-sink” ka te bejeNje tjeter impliklim i konceptit “source-sink” ka te beje
me dizenjimin e rezerves natyrore.Keshtu, shtimi i njeme dizenjimin e rezerves natyrore.Keshtu, shtimi i nje
habitati ne nje rezerve natyrore mund te coje ne njehabitati ne nje rezerve natyrore mund te coje ne nje
metapopullate me te vogel, ne se pjesa me e madhemetapopullate me te vogel, ne se pjesa me e madhe
enksiperfaqes se shtuar i perket nje habitati “sink”. Kjoenksiperfaqes se shtuar i perket nje habitati “sink”. Kjo
per shkak se individed qe perhapen brenda rezervesper shkak se individed qe perhapen brenda rezerves
natyrore mund te vendosen ne njollat jo produktivenatyrore mund te vendosen ne njollat jo produktive
“sink” te habitatit, ne qofte se njollat produktive“sink” te habitatit, ne qofte se njollat produktive
“source” te disponueshme jane shume te veshtira per“source” te disponueshme jane shume te veshtira per
t’u arritur (ato kane humbur ne detin e njollave “sink”).t’u arritur (ato kane humbur ne detin e njollave “sink”).
26. Robinson, S.K., F.R. Thompson III,Robinson, S.K., F.R. Thompson III,
T.M. Donovan, D.R. Whitehead,T.M. Donovan, D.R. Whitehead,
and J. Faaborg. 1995. Fragmentimiand J. Faaborg. 1995. Fragmentimi
rajonal i pyjeve dhe suksesi irajonal i pyjeve dhe suksesi i
folezimit te shpendeve migratore.folezimit te shpendeve migratore.
Science 267:1987-1990.Science 267:1987-1990.
Nje shembull ku dinamikat
“source-sink” mund te jene te
rendesishme
31. Parazitizmi ne fole per shpendet
Cowbirds & Fragmentimi
0 20 40 60 80 100
% Pejsazhit te
pyllezuar
%
Paraziti
zmit ne
fole
0 20 40 60 80
100
% e Pejsazhit
te pyllezuar
%
Parazit
izmit
ne fole
32. Mortaliteti ditor ne fole dhe
Fragmentimi
0 20 40 60 80 100 0 20 40 60 80 100
LANDSCAPE
FORESTED %
LANDSCAPE
FORESTED %
Mortaliteti
ditor *
ne fole
Mortaliteti
ditor*
ne fole
*Raporti i numrit te foleve te demtuara nga grabitqaret ndaj
numrit te diteve te ekspozuara
33. Ritmet riprodhuese te vrojtuara
ishin shume te ulta per disa lloje
ne pejsazhet me te fragmentuara,
gje qe sugjeron se popullatat e
tyre jane “sink” dhe jane ne
varesi te immigrimit per t’u
mbajtur.
34. Strategjite e Ruajtjes
Duhet te konsiderojne ruatjen dheDuhet te konsiderojne ruatjen dhe
restaurimin e zonave te gjera natyrorerestaurimin e zonave te gjera natyrore
“core” te pafragmentuara ne cdo rajon.“core” te pafragmentuara ne cdo rajon.
Rritja e fragmentimit te pejsazheve,Rritja e fragmentimit te pejsazheve,
gjithsesi, mund te kontriboje negjithsesi, mund te kontriboje ne
reniet/zvogelimin e popullatave tereniet/zvogelimin e popullatave te
perhapura gjeresisht te disa llojeve.perhapura gjeresisht te disa llojeve.
