10. • strategiuli gegmis maCveneblebs gamsxvilebuli, ganzogadebuli xasiaTi aqvT, ramdenadac
xangrZlivi periodiT detalebis winaswawganWvreta SeuZlebeli da aramizanSewonilia;
• strategiul gegmas SesaZloa variantuli xasiaTi unda hqondes da perspeqtiul da alternatiul
variantebs iTvaliswinebdes;
• koniuqturisa da ekonomikuri ciklebis fazidan fazaze gadasvlis gaTvaliswinebiT, gegma
SesaZloa periodulad gadaisinjos da koreqtirdes.
strategiuli dagegmvis meTodologia. strategiuli gegma, gansakuTrebiT, grZelvadiani
ekonomikuri ciklis ramdenime fazas an ramdenime saSualovadian ekonomikur cikls moicavs.
strategiuli gegmis maCvenebelTa sistemas ganzogadebuli, sruli da sistemuri xasiaTi unda
hqondes, sadac sistemis ganviTarebis yvela ZiriTadi parametri aisaxeba. Ffederalur doneze
SemuSavebuli strategiuli gegma mraval process asaxavs, kerZod:
• demografiul ganviTarebas anu depopulaciis tendenciis daZlevis SesaZleblobebs;
• socialur ganviTarebas anu mosaxleobis cxovrebis donisa da xarisxis, janmrTelobis,
ganaTlebis, kadrebis momzadebis, kulturis, jandacvis, socuzrunvelyofis procesebs;
• ekonomikur ganviTarebas anu mSp-s zrdis tempebis, ekonomikaSi struqturuli
cvlilebebis, investiciebis dinamikis, inflaciis donis, safinanso-sakredito institutebis
gaZlierebis, ekonomikis marTvis sistemis gaumjobesebis procesebs;
• mecnierul-teqnikur progress anu mecnierebisa da inovaciebis dinamikis, axali Taobis
teqnikis safuZvelze ekonomikis modernizaciis RonisZiebebs, energodamzogi teqnologiebis
aTvisebas, informaciuli sferos ganviTarebas da a.S.
• ekologiuri ganviTarebis anu bunebrivi resursebis (geologiuri dazvervis, tyis, wylisa da
saTevze meurneobis, melioraciisa da niadagis nayofierebis amaRlebis) dacvisa da
kvlavwarmoebis maCveneblebs, aseve garemos dabinZurebis Semcirebis RonisZiebebs,
ekologiurad sufTa teqnologiebis aTvisebas;
• teritoriuli ganviTarebis anu federaciis subieqtebis socialur-ekonomikuri ganviTarebis
doneebis daaxloebas, federaluri mniSvnelobis regionTaSorisi problemebis gadaWras;
10
11. • sagareo-ekonomikuri kavSirebis anu integraciuli RonisZiebebis ganxorcielebas,
eqsportisa da importis maCveneblebis gaumjobesebas, sagareo valis gadaxdas, turizmis
ganviTarebas, saerTaSoriso programebSi monawileobas da a.S.
aRniSnuli maCveneblebi urTierTdakavSirebulia da erTmaneTze arsebiT gavlenas
axdenen. amis gamo, strategiul dagegmvaSi saangariSsworebo da perspeqtiuli dargTaSorisi
balansi da sxva makromodelebi gamoiyeneba, romlebic saSualebas iZleva perspeqtivaSi aisaxos
erovnuli ekonomikis mravalrgoliani da rTuli kavSirebi.
Tanamedrove sabazro ekonomikis regulirebaSi indikaturi dagegmva metad tipuri
instrumentia. igi strategiuli gegmebis realizaciis mTavari formaa. indikatiuri dagegmvis mecnieruli
safuZvlebi n. d. kondratevis mier gasuli saukunis 20-an wlebSi SemuSavebulia, Tumca, federalur
doneze mas dResac ar iyeneben. zogierT postsabWour qveyanaSi (mag., yazaxeTi) da calkeul
regionSi (mag., TaTreTis respublikaSi) aris indikatiuri gegmebis SemuSavebisa da gamoyenebis
garkveuli gamocdileba.
qveynebSi, sadac dagegmvis am formas iyeneben, mTavroba indikaturi gegmebis
proeqtebs SeimuSavebs da ganxilvisa da damtkicebisaTvis parlaments warudgens. analogiuri
midgoma metad sasargeblo iqneboda saqarTvelos socialur-ekonomikuri ganviTarebaze indikaturi
gegmebis pozitiuri gavlenis gaZlierebisaTvis.
4. socialur-ekonomikuri ganviTarebis
programireba
miznobrivi programebis aucilebloba. programireba socialur-ekonomikuri ganviTarebis
procesebSi saxelmwifos aqtiuri Carevis sagangebo meTodia. igi im SemTxvevaSi gamoiyeneba,
roca sabazro ekonomikisa da misi saxelmwifoebrivi regulirebis Cveulebrivi meTodebiTa da
meqanizmebiT ekonomikuri, socialuri, teqnologiuri, ekologiuri, teritoriuli ganviTarebis msxvili
problemebis gadaWra SeuZlebelia. rogorc wesi, es meTodi strategiuli viwro seqtorSi ekonomikuri
winsvlisaTvis gamoiyeneba.
11
12. Cvens qveyanaSi saxalxomeurneobrivi donis miznobrivi programebi pirvelad gasuli
saukunis 20-30-an wlebSi dainerga. saqarTveloSi programirebis strategiuli xasiaTis ignorirebam
misi devalvacia gamoiwvia. igi metad moduri gaxda, farTod gamoiyeneboda, magram strategiul
winsvlas ar uzrunvelyofda. metad aucilebelia miznobrivi programebis SemuSavebisa da realizaciis
mecnierulad dasabuTebuli meTodologiisa da teqnologiisadmi dabruneba.
antikrizisuli programebi. socialur-ekonomikuri ganviTarebis programirebis
gansakuTrebuli saxea antikrizisuli programebi. maT ekonomikuri ciklebis krizisul fazebSi
SeimuSaveben samTavrobo organoebi da qveynis sakanonmdeblo organoebi amtkiceben. aseTi
programis metad efeqturi magaliTia 1929-1933 ww-Si aSS-Si prezident franklin ruzveltis mier
SemuSavebuli `axali kursi~. msgavsi programa gasuli saukunis 70-an wlebSi prezident niqsonis
mier SemuSavda da ganxorcielda.
gaeros ekonomistebis jgufma antikrizisuli programebis warmatebiT ganxorcielebisaTvis
garkveuli rekomendaciebi SeimuSava, romlis mixedviT, sasurvelia mTavrobebma ekonomikuri
krizisebis periodSi Semdegi RonisZiebebi gaataron:
• mosaxleobis efeqtiani moTxovnis xelSewyoba (maT Soris gadasaxadebis SemcirebiT);
• kerZo investiciebis moculobis regulireba (specialuri kreditebisa da sagadasaxado
SeRavaTebis SeTavazeba investorebisaTvis);
• saxelmwifo investiciebis dagegmva;
• soflis meurneobidan Semosavlebis stabilizacia fasebis SenarCunebisa da sazogadoebrivi
samuSaoebis programebis gamoyenebiT.
sabazro ekonomikaSi krizisebi regularulad meordeba. amis gamo, pozitiuri da negatiuri
gamocdilebis ganzogadebis safuZvelze krizisis periodSi saxelmwifoebrivi regulirebis RonisZiebebis
meTodologia unda SemuSavdes. es krizisis fazis swrafad da naklebi danaxarjebiT gavlis
saSualebas iZleva. ra Tqma unda, antikrizisuli RonisZiebebi universaluri ar iqneba, radgan yvela
kriziss specifikuri Tavisebureba axasiaTebs. Tumca, krizisul situaciebSi aRniSnul RonisZiebebs
ekonomikis saxelmwifoebrivi regulirebis efeqtianobis arsebiTad amaRleba SeuZliaT.
12
13. miznobrivi programebis sistema. msoflios qveynebi maT winaSe mdgari
makroekonomikuri problemebis mixedviT arsebiTad gansxvavdebian erTmaneTisagan. yoveli
maTganisaTvis problemebis gadaWris gzebi absoluturad individualuria. amasTan, yvela
SemTxvevaSi aucilebelia garkveuli gegmis Sedgena, romelSic problemebis identificireba da maTi
gadaWris Tanamimdevrobisa da meqanizmebis gansazRvra xdeba.
makroekonomikuri programa aris arsebuli ekonomikuri pirobebis, dasaxuli
ekonomikuri miznebisa da maTi miRwevis instrumentebis erToblioba.
makroekonomikuri programebi dgeba ekonomikuri ganviTarebis analitikuri orientaciis an
wamoWrili problemebis gamosworebisaTvis. miznebis mixedviT makroekonomikuri programebis
klasifikacia Semdegia: mimdinare (safinanso programa), mastabilizirebeli (moklevadiani
makoreqtirebeli programa), struqturuli koreqtirebis grZelvadiani programa (ganviTarebis programa).
o mimdinare (safinanso) programa aris saSualovadiani dagegmvis an qveynis
makroekonomikuri ganviTarebis prognozirebis programa. praqtikulad yvela qveyanaSi
igi momavali wlis biujetis SedgeniT xorcieldeba da xSirad momavali 2-3 wlis
prognozsac moicavs. mraval qveyanaSi saredito programebs iReben, romlebic
dakreditebis prioritetebs gansazRvraven da mTel sabanko seqtors, an mxolod centralur
banks moicaven;
o mastabilizebeli (moklevadiani makoreqtirebeli) programa. maTi xangrZlivoba
1-1,5 welia da disbalansis erTjeradi gamosworebisaTvis iyeneben. magaliTad,
sabiujeto deficitis zrda SeiZleba stiqiuri ubedurebis Sedegebis gamosworebiT iyos
gamowveuli, sagadamxdelo balansis deficiti ki SesaZloa moklevadiani spekulaciuri
kapitalis swraf gadinebasTan an sagareo davalianebis gamo msxvili gadaxdebis
ganxorcielebas ukavSirdebodes;
o struqturuli koreqciis grZelvadiani programa (ganviTarebis programa).
programa, rogorc wesi, 3-4 weli grZeldeba da ekonomikaSi Rrma struqturuli
13
14. disproporciebis gamosworebaze mimarTulia. igi iseT RonisZiebebs moicavs, rogoricaa:
privatizacia, demonopolizacia, ekonomikis regulirebis meqanizmis Secvla.
1
firmebis, holdingebis, korporaciebisa da a.S. programebis garda, marTvis oTxi donis
programebi arsebobs, kerZod:
• federaluri miznobrivi programebi, romlebic srulad an nawilobriv federaluri
biujetidan finansirdeba. aseT programebs qveynis mTavroba amuSavebs, parlamenti ki
ixilavs da amtkicebs maT. sajaro presaSi maTi gamoqveyneba savaldebuloa.
• regionuli miznobrivi programebi. isini federaciis subieqtebis aRmasrulebeli
organoebis mier muSavdeba, maTi sakanonmdeblo organoebis mier ganixileba da
mtkicdeba.
• municipaluri miznobrivi programebi msxvili municipaluri warmonaqmnebis
(qalaqebi) aRmasrulebeli da warmomadgenlobiTi organoebis mier formirdeba.
• saxelmwifoTaSorisi programebi. maT dainteresebuli saxelmwifoebi iReben da
asruleben.
daniSnulebis mixedviT federaluri miznobrivi programebi Semdeg kategoriebad iyofa:
• mecnierul-teqnikuri da inovaciuri, romlebic mimarTulia mecnierebisa da teqnikis
axali mimarTulebebis ganviTarebisaTvis, saxelmwifos daxmarebiT sabaziso inovaciebis
aTvisebisa da gavrcelebisaTvis, rac adgilobrivi produqciis konkurentunarianobis
amaRlebas uzrunvelyofs;
• socialuri _ msxvili socialuri amocanebis gadawyvetas uzrunvelyofs;
• ekonomikuri _ dargTaSorisi kompleqsebisa da axali dargebis ganviTarebis problemebs
agvarebs;
• ekologiuri _ msxvili ekologiuri problemebis gadasaWrelad mimarTulia;
• regionuli da regionTaSorisi _ teritoriuli ganviTarebis strategiuli problemebis
gadawyvetas uzrunvelyofs;
1
Киреев А. Международная экономика, «Международные отношения», Москва, ЮРАЙТ, 2006, с.318
14
15. • mmarTvelobiTi programebi, romlebic marTvis sistemebis ganviTarebis problemebze
axdenen resursebis koncentracias (mag., sagadasaxado organoebisa da sasamarTlo
sistemis ganviTarebis problemebi).
moqmedebis vadis mixedviT arsebobs:
• grZelvadiani programebi (10 weli da meti);
• saSualovadiani programebi (3-6 weli).
moklevadiani periodiT miznobrivi programebis damuSavebas da damtkicebas azri ara
aqvs.
programebis SemuSavebisa da realizaciis teqnologia. federaluri donis miznobrivi
programebis SemuSavebis Semdegi teqnologiuri etapebi arsebobs:
• programis obieqtis amorCeva. es unda iyos:
• sistemis ganviTarebis sakvanZo wertili, rac strategiul garRvevas an msxvili
saxalxomeurneobrivi problemebis gadaWras uzrunvelyofs;
• programis sazRvrebi metad viwro unda iyos, raTa maTze resursebis koncentrireba
moxdes.
• `miznebis siis~ ageba. zustad da erTmniSvnelovnad unda ganisazRvros programis
saerTo miznebi. Semdgom pirveli donis miznebis sistema ganisazRvreba, romelTa gareSe
generaluri miznebi ar miiRweva. Semdeg meore donis miznebis sistema da a.S. am etapze
programis realizaciis kriteriumebi muSavdeba da igi mecnierebisa da sxvadasxva profilis
specialistebis erTobliv Zalisxmevas moiTxovs.
• RonisZiebebis sistemis ageba sawinaaRmdego wesiT mimdinareobs: dabali donis
miznebidan generaluri miznisaken. aq mniSvnelovania yvela miznis miRwevadobis logikis
dacva, radgan erTi maTganis Seusrulebloba mTeli programis efeqtianobas mkveTrad
Seamcirebs.
• programebis struqturizacia. yvela programis sawyisi `aguri~ proeqtia. Tavdapirvelad
formirdeba proeqtebis nakrebi, Semdgom ki isini blokebSi erTiandebian. proeqtebi droSi
nawildeba da erTmaneTTan Tanxmdeba.
15
16. • proeqtebis xarjebisa da efeqtianobis Sefaseba. yvela proeqtisaTvis fasdeba
aucilebeli danaxarjebi, winaswar ganisazRvreba produqciis gamoSvebisa da realizaciis
moculoba, fasebi, efeqtianoba da a.S. am etapze zustdeba programebis struqtura da
ganisazRvreba maTi finansirebis wyaroebi.
• miznobrivi struqturebis Seqmna. programis dasamtkiceblad wardgenamde
SemkveTis, ZiriTadi Semsruleblisa da TanaSemsruleblebis vinaoba ganisazRvreba,
calkeuli proeqtebis Sesasruleblad miznobrivi struqturebi iqmneba, normatiuli baza
muSavdeba, personalis swavleba mimdinareobs. gamocdileba mowmobs, rom
axladSeqmnil miznobriv organizaciebs arsebul struqturebze ukeT SeuZliaT Casatarebeli
samuSaoebis Sesruleba. personalis swavleba ki, umjobesia, jgufurad iyos organizebuli,
radgan programis monawileebi ukve swavlis procesSi icnoben erTmaneTs da saerTo unar-
Cvevebs iTviseben.
• programebisa da proeqtebis realizaciis marTva. proeqtis samuSaoebis
koordinacias SemkveTi axens, mecnier-xelmZRvaneli (generaluri konstruqtori) da
aRmasrulebeli direqtori ki samuSaoebis Sesrulebas xelmZRvaneloben.
• Sesasrulebuli samuSaoebis kontroli programebis realizaciis mTeli periodis
ganmavlobaSi xorcieldeba. kontrols Semsruleblebisagan damokidebeli pirovnebebi unda
asrulebdnen, raTa obieqturad Sefasdes miRebuli Sedegebi da droulad iqnas Setanili
cvlilebebi. proeqtis calkeuli nawilebis miRebisas ki avtoritetuli komisia iqmneba, romelic
miRebul Sedegebsa da saproeqto dokumentebTan maT Sesabamisobas afasebs da
Seqmnili obieqtis an sistemis eqspluataciaSi miRebas axdens.
programirebis zemoaRniSnuli teqnologiis dacva arsebiTad amaRlebs strategiuli marTvisa
da socialur-ekonomikuri ganviTarebis sakvanZo mimarTulebebze saxelmwifos mizanmimarTuli
zemoqmedebis efeqtianobas.
kiTxvebi codnis SemowmebisaTvis:
16
17. 1. ra aris prognozirebis arsi?
2. gardauvalia Tu ara ciklebi da krizisebi sabazro ekonomikaSi?
3. riT gansxvavdeba indikaturi dagegmva direqtiulisagan?
4. ra roli aqvs antikrizisul programebs ekonomikis cikluri ganviTarebis saxelmwifoebriv
regulirebaSi?
17