SlideShare a Scribd company logo
1 of 17
Tavi XIII
socialur-ekonomikuri ganviTarebis prognozireba da
dagegmva
sabazro ekonomikis saxelmwifoebrivi regulireba mimarTulia ara marto Tanamedrove
pirobebSi ekonomikis efeqtiani funqcionirebisaTvis, aramed momavali Taobebis interesebis
Sesabamisad misi ganviTarebisaTvis. saxelmwifo udidesi gemis kapitans hgavs, romlis mizania,
winaswar amorCeuli kursiT, gemis dasaxul miznamde usafrTxod miyvana. man momavali
saSiSroebani unda gansWvritos, swored aiRos strategiuli kursi da damajereblad gauZRves gems.
strategiuli xelmZRvanelobis xelovnebas saxelmwifos yvela moxele unda flobdes, uwinares yovlisa
ki, umaRlesi rangis xelmZRvanelebi.
1. sabazro ekonomikis saxelmwifoebrivi
regulirebis meTodebi
sameurneo da strategiuli gadawyvetilebis miReba Sedegebis winaswar gansazRvris,
strategiuli da taqtikuri prioritetebis amorCevis, maTi realizaciisaTvis mizanmimarTuli qmedebebis
gareSe, faqtobrivad, SeuZlebelia. amisaTvis, metad gamocdili instrumentebi, kerZod, qveynisa da
misi regionebis socialur-ekonomikuri ganviTarebis strategiuli da indikaturi dagegmva da
programireba gamoiyeneba. amiT saxelmwifo ara marto ekonomikuri cxovrebas aregulirebs,
aramed strategiul-inovaciur funqciasac axorcielebs, struqturuli cvlilebebis, inovaciuri ganviTarebis
mimarTulebas, qveynis ganviTarebis perspeqtivebs saxavs da msoflio meurneobaSi mis adgils
gansazRvravs.
prognozirebis roli da funqciebi. prognozireba aris ekonomikis momavali
ganviTarebisa da mikro- da makrodoneebze SesaZlo cvlilebebis Sedegebis winaswarganWvreta.
1
saxelmwifo prognozireba ki marTvis sxvadasxva doneze saxelmwifo da municipaluri
organoebis mier momavlis winaswar gansazRvras gulisxmobs.
prognozireba sabazro ekonomikis saxelmwifoebriv regulirebaSi sam ZiriTad funqcias
asrulebs, saxeldobr:
• qveynis an regionis socialur-ekonomikuri ganviTarebis tendenciebis gansazRvra;
• socialur-ekonomikur, mecnierul-teqnikur, ekologiur da sagareo-ekonomikur sferoebSi
ganviTarebis strategiuli da taqtikuri gadawyvetilebebis variantebisa da mosalodneli
Sedegebis winaswarganWvreta;
• Secvlili gare pirobebis, saSinao da sagareo bazrebis axali koniuqturis moTxovnebis
Sesabamisad gadawyvetilebebis drouli koreqtireba an Secvla.
ekonomikuri da socialuri ganviTareba mravalmxrivi, mravalfaqtoruli da winaaRmdegobrivia.
amis gamo, rogorc wesi, prognozebs ramdenime variantiT adgenen. es gansakuTrebiT
mniSvnelovania ekonomikuri sistemis ganviTarebis krizisul etapebze an gardamaval periodSi.
swored aseTi mdgomareoba iyo gasuli saukunis 90-an wlebSi saqarTveloSi, roca ekonomikaSi
qaoturi, Znelad savaraudo movlenebi xdeboda.
centalizebul-gegmuridan sabazro ekonomikaze gadasvlam prognozirebis roli da
mniSvneloba arsebiTad aamaRla. amJamad, xarisxian prognozze moTxovna mkveTrad gaizarda.
axla isini bazris yvela agents sWirdeba. erovnul da msoflio meurneobaSi mosalodneli cvlilebebis
ganWvreta yvela mewarmes ar SeuZlia, amitom amaRlda saxelmwifo organoebisa da mecnieruli
organizaciebis roli da pasuxismgebloba prognozebis dasabuTebulobisa da saimedoobisaTvis.
strategiuli da indikatiuri dagegmva. prognozebi saxelmwifo organoebs grZelvadian
da saSualovadian periodSi ganviTarebis prioritetebisa da strategiis dasabuTebisaTvis anu
strategiuli dagegmvisaTvis sWirdeba.
sabazro ekonomikaSi strategiul dagegmvas sami ZiriTadi funqcia aqvs, kerZod:
• qveynis socalur-ekonomikuri ganviTarebis perspeqtiuli miznebis gansazRvra;
• socialur-ekonomikuri, mecnierul-teqnikuri, inovaciuri da ekologiuri ganviTarebis miznebis
miRwevisaTvis strategiuli prioritetebis amorCeva;
2
• prioritetebis amorCeuli sistemis realizaciis socialur-ekonomikuri meqanizmebis
SemuSaveba.
strategiuli dagegmvis meTodebi pirvelad ruseTSi 1918 wels gamoiyenes goelros gegmis
realizaciisas. XX saukunis 20-an wlebSi, n. d. kondratevis mier soflisa da tyis meurneobis
ganviTarebis xuTwliani gegmebi damuSavda, mogvianebiT ki _ saxalxo meurneobis ganviTarebis
xuTwliani gegmebi. Semdgom ki direqtiuli, erTvariantiani xuTwliani gegmebi muSavdeboda,
romlebmac qveynis industrializaciasa da saxalxo meurneobis ganviTarebaSi didi roli Seasrules.
droTa ganmavlobaSi strategiul dagegmvaSi voluntarizmis, empirizmisa da direqtiuli elementebi
gaCnda, ris gamoc xuTwliani gegmebi ar sruldeboda da metad mcire efeqts iZleoda.
gasuli saukunis 90-ni wlebis sabazro reformebi strategiuli dagegmvis meqanizmis daSliT
daiwyo. amasTan, axali, adekvaturi meqanizmi ar Seqmnila. realuri strategiuli dagegmvis
araraseboba ki saxelmwifos ekonomikis transformaciasa da misi ganviTarebis perspeqtivebs
arsebiTad zRudavs.
indikatur dagegmvas, upiratesad, taqtikuri mniSvneloba aqvs, strategiuli gegmebisa
da prioritetebis realizaciaze mimarTuli da saxelmwifo biujetTan metad mWidrod dakavSirebulia. igi
direqtiuli dagegmvisagan imiT gansxvavdeba, rom masSi Semaval indikatorebs kerZo da Sereuli
tipis firmebisaTvis savaldebulo, iZulebiTi xasiaTi ara aqvT da maTTvis orientirebs warmoadgenen.
saxelmwifo seqtoris firmebisaTvis da marTvis saxelmwifo organoebisaTvis ki am maCveneblebs
savaldebulo xasiaTi aqvT. ssrk-Si indikaturi dagegmva gasuli saukunis 20-an wlebSi SemoiRes
praqtikaSi da mas momavali wlisaTvis saxalxo meurneobis ganviTarebis sakontrolo cifrebis saxe
hqonda. amJamad indikatur dagegmvas farTod iyeneben mraval ucxour qveyanaSic.
sabazro ekonomikaSi indikaturi dagegmvis funqciebia:
• ganzogadebuli maCveneblebisa da normativebis (indikatorebis) sistemis gansazRvra,
romelic federalur, regionul da municipalur doneze socialur-ekonomikuri ganviTarebis
ZiriTad parametrebs axasiaTebs, strategiuli gegmebis prioritetebs akonkretebs da
anxorcielebs;
3
• aRniSnuli indikatorebis federaluri, regionuli da adgilobrivi biujetebis resursebTan
dakavSireba-SeTanxmdeba;
• ekonomikur berketebsa da gegmis indikatorebs Soris Sesabamisobis damyareba.
aRniSnuli funqciebi indikaturi gegmis realizaciaSi firmis CarTvisaTvis qmnis pirobebs.
programireba. socialur-ekonomikuri ganviTarebis programireba saxelmwifoebrivi
regulirebis meTodia da mas strategiul da indikatur dagegmvasTan SedarebiT viwro da konkretuli
xasiaTi aqvs. programireba arCeuli strategiuli prioritetebis realizaciaze Zalebisa da saxsrebis
koncentraciisaTvis gamoiyeneba.
miznobrivi programa aris miznebiT, resursebiTa da vadebiT gansazRvruli
RonisZiebebis sistema, romelic socialuri, ekonomikuri, mecnierul-teqnikuri an
ekologiuri ganviTarebis prioritetebis realizacias mocemul vadebSi da maqsimaluri
efeqtiT uzrunvelyofs.
miznobriv programirebas strategiul marTvaSi centraluri adgili ukavia. miznobrivi
programirebis funqciebia:
• socialur-ekonomikuri ganviTarebis sakvanZo wertilebis (prioritetebis) gamovlena, rac
msxvili strategiuli amocanebis gadaWris saSualebas iZleva;
• SezRuduli raodenobis strategiuli amocanebis gadawyvetaze Zalebisa da saxsrebis
koncentracia;
• programebis erTmaneTTan da ekonomikasTan urTierTkavSiri.
miznobrivi programirebis meTodi federalur, regionul, municipalur doneze, aseve
holdingebis, konsorciumebis, samrewvelo-finansuri jgufebis, msxvili firmebis saqmianobaSi
gamoiyeneba.
amgvarad, prognozireba, strategiuli, indikaturi dagegmva da socialur-ekonomikuri
programireba ganuxrelad dakavSirebulia erTmaneTTan, sabazro ekonomikaSi umniSvnelovanes
funqciebs asruleben da misi ganviTarebis saxelmwifoebriv regulirebaSi gadamwyvet rols
TamaSoben.
2. prognozirebis mecnieruli safuZvlebi.
prognozebi da ciklebi
4
momavlis gansazRvris Teoria. socialur-ekonomikuri prognozirebis mecnieruli
safuZvelia momavlis gansazRvris Teoria. igi gamoCenilma rusma ekonomistma n. d.
kondratevma (1892-1938 ww) SeimuSava. Teoriis Tanaxmad, momavali ganviTarebis gansazRvra
statikis, cikluri dinamikisa da socialur-ekonomikuri genetikis kanonzomierebebis Secnobasa da
praqtikul gamoyenebas emyareba.
statika socialur-ekonomikuri sistemis struqturis, misi Sida da gare urTierTkavSirebis, misi
funqcionirebis uzrunvelmyofi proporciebis gamovlenis saSualebas iZleva.
dinamika xsnis sistemis cikluri ganviTarebisa da ciklis fazebis cvlilebis meqanizmebs,
saSualebas iZleva winaswar ganisazRvros sistemebis cvla, maTi axal Tvisebriv mdgomareobaSi
gadasvla, krizisebi da maTgan gamosvlis gzebi.
genetika avlens socialur-ekonomikuri sistemebis ganviTarebaSi memkvidreobiTobis,
cvalebadobisa da SerCevis meqanizmebs, maTi Secvlis faqtorebsa da sazRvrebs, adgens maT
Sinagan xasiaTs da swavlobs TviTganviTarebis Sedegebs.
prognozirebis arsi ara Tu momavali movlenebisa da maTi dadgomis vadebis
gansazRvra, aramed ganviTarebis tendenciebis, faqtorebisa da Sedegebis gamovlenaa. igi
optimalurTan miaxloebuli scenaris realizaciis pirobebis gamovlenisa da masze strategiuli marTvis
koncentraciis saSualebas iZleva.
prognozirebis saxeebia:
• genetikuri;
• normatiuli;
• kombinirebuli.
genetikuri prognozireba warsulSi sistemis ganviTarebis kanonzomierebebisa da
tendenciebis Secnobasa da momavalSi misi dinamikis SesaZlo gzebs eyrdnoba.
normatiuli prognozireba dasaxuli miznebis miRwevis SesaZlo gzebs ikvlevs.
kombinirebul prognozirebaSi moZraobis kanonzomierebebi da tendenciebi misi
optimaluri traeqtoriis amorCevasa da realizaciis optimalur gzebTan Serwymulia.
5
ciklebisa da krizisebis winaswargansazRvra. socialur-ekonomikuri prognozirebis
praqtikaSi xazobriv-eqstrapolaciuri midgoma sWarbobs anu, statistikuri analizis safuZvelze,
warsulSi sistemis ganviTarebis tendenciebi da parametrebi vlindeba da isini momavalSi
gadaitaneba. es meTodi sistemis inerciuli ganviTarebis periodSi iZleva saimedo Sedegebs,
magram tendenciebis gardatexis, krizisebis, ciklis erTi fazidan meoreze gadasvlisas sakmaod
mZime Secdomebs iwvevs.
mecnierulad dasabuTebuli, ufro saimedo da zusti prognozebi n. d. kondratevis mier
SemuSavebuli ciklebisa da krizisebis Teoriis gamoyenebiT dgeba. aRniSnuli Teoriis ZiriTadi
debulebebia Semdegi:
• 1. yvela socialur-ekonomikuri sistema ciklurad viTardeba, Tanamimdevrulad
gadis Casaxvis, damyarebis (damkvidrebis), gavrcelebis (difuzia), stabiluri ganviTarebis
(momwifebis), krizisisa da reliqturi mdgomareobis fazebs;
• 2. krizisebi ciklis usaTuo fazaa da sistemis dinamikaSi umniSvnelovanes funqcias
asruleben: damangrevels (sistemis moZvelebuli elementebis an gasaqrobad ganwiruli
sistemis Secvla), SemoqmedebiTs (sistemis axali elementebis an axali sistemisaTvis
arealis gawmenda) da memkidreobiTs (sistemis gamdidrebuli birTvis SenarCuneba da
momavalSi gadacema).
amasTan, krizisebis ganviTarebisa da maTgan gamosvlis stadiebia:
• latenturi _ krizisis elementebisa faruli dagroveba;
• damangreveli _ krizisis negatiuri parametrebis mkveTri gamovlena;
• depresiuli _ krizisidan gamosvlisaTvis wanamZRvrebis dagroveba;
• daskvniTi _ sistemis gamococxleba, gamojanmrTeleba, axal struqturaSi
krizisamdeli donis miRweva da gadaWarbeba.
• 3. sistemis dinamika policikluria. socialur-ekonomikuri sistemis ganviTarebaSi
gamoiyofa saSualovadiani (8-11 weli), grZelvadiani (45-55 weli), civilizaciuri (200-300 weli)
ciklebi. amasTan, sxvadasxva xangrZlivobis ciklebi aqtiurad urTierTmoqmedeben.
6
• 4. sxvadasxva sferoSi ciklebis urTierTmoqmedeba gardauvalia. magaliTad,
ekonomikur ciklebsa da krizisebis miRma samecniero-teqnikuri, bunebriv-ekologiuri,
saxelmwifo-politikuri, demografiuli, socio-kulturuli ciklebi imaleba.
ciklebis urTierTqmedebas sami forma aqvs, kerZod:
• rezonirebadi _ ciklis fazebis mixedviT amplitudis gamaZlierebeli;
dempfirebadi _ meryeobis amplitudis Semamcirebeli, krizisis fazis
simwvavis Semarbilebeli;
deformirebadi _ ciklis normaluri svlis Semwyveti, magaliTad, omis an msxvili
bunebrivi katastrofis dros.
• 5. dinamikis cikluroba dauZlevelia. anticikluri programebi da uciklo
ganviTarebisaken swrafva yovelgvar azrs moklebulia. magram sazogadoeba ciklebisa da
krizisebis winaSe uZluri araa. cnobilma rusma ekonomistma pitirim sorokinma daamtkica
socialuri kanoni, romlis Tanaxmad, krizisebis periodSi Zlierdeba saxelmwifos maregulirebeli
roli da ekonomikisa da socialuri cxovrebis mTavrobismieri reglamentacia. krizisidan
gamosvlisas aseTi reglamentacia, rogorc wesi, sustdeba. msoflio praqtikaSi antikrizisuli
programebis SemuSavebisa da realizaciis sakmao gamocdileba dagrovda.
prognozebis sistema. socialur-ekonomikuri ganviTarebis prognozebis sistema
urTierTdamokidebuli kriteriumebiT ganisazRvreba, saxeldobr:
• winaswarganWvretis horizontebis mixedviT arCeven moklevadian (ramdenime dRe
an kviridan erT wlamde), saSualovadian (3-5 weli), grZelvadian (10-20 weli) da
zegrZelvadian (30-50 weli da meti) prognozebs. moklevadiani prognozebi ufro detalizebuli,
grZelvadiani da zegrZelvadiani ki ufro gamsxvilebuli da variantulebia (alternatiuli
scenarebiT);
• marTvis donis mixedviT gamoiyofa firmisa da gaerTianebis, regionebisa da dargebis,
erovnuli, saerTaSoriso da globaluri prognozebi;
• prognozirebis obieqtebis mixedviT Semdegi saxis prognozebi arsebobs:
erToblivi, demografiuli (mosaxleobis zrdis tempebi da Semadgenlobis cvlileba),
7
socialuri (kultura, ganaTleba, jandacva, socuzrunvelyofa, cxovrebis done da xarisxi),
mecnierul-teqnikuri (mecnierebis dinamika, inovaciebi, teqnikuri sistemebi,
teqnologiebi), ekonomikuri (warmoebis dinamika, ekonomikis struqtura, fasebi da
inflacia, institucionaluri gardaqmnebi, finansebi da kreditebi da sxv.), ekologiuri
(bunebriv-klimaturi procesebis, ekologiuri krizisebis, garemos dabinZurebis donis,
sasargeblo wiaRiseulis maragebis zrdis da a.S. prognozi), sagareo-ekonomikuri
(sagareo vaWrobisa da turizmis ganviTareba, savaluto kursebisa da sagareo valis
dinamika, integraciuli RonisZiebebi, msoflio sasaqonlo bazrebisa da fasebis dinamika da
sxv.);
• xasiaTis mixedviT gamoiyofa: kerZo anu calkeuli maCveneblebis mixedviT (mag.,
fasebisa da savaluto kursebis momavali dinamikis, warmoebis energotevadobisa da sxv.
mixedviT) da ganmazogadebeli (ZiriTadi maCveneblebis sistema, romelic momavalSi
sistemis dinamikas axasiaTebs), erTvariantuli da mravalvariantuli (ganixilavs
momavali ganviTarebis ramdenime scenars) prognozebi.
prognozirebis organizeba da meTodebi. momavlis winaswargansazRvra saqmianobis
yvelaze rTuli da umaduri saxea. socialur-ekonomikuri sistemis ganviTareba mravalfaqtoriani da
araTanabaria, winaaRmdegobrivi interesebis mqone adamianebisa da socialuri jgufebis
saqmianobasTan dakavSirebulia. amis gamo, prognozebi xSirad ar sruldeba. miuxedavad amisa,
socialur-ekonomikuri ganviTarebis prognozirebis formebisa da meTodebis srulyofa metad
aucilebelia.
momavlis winaswarmetyvelebas eweva yvela saxelmwifo organo, samecniero, ekonomikuri
da sazogadoebrivi organizacia. arsiT igi mecnieruli saqmianobis saxea, amis gamo prognozirebaSi
wamyvani roli mecnierebas _ mecnierebaTa akademias, sxva saxelmwifo da sazogadoebriv
akademiebs, damoukidebel samecniero organizaciebs ekuTvnis. metad mniSvnelovania,
davubrundeT mecnierul-teqnikuri da socialur-ekonomikuri ganviTarebis grZelvadiani (20-25
weli)Pprognozebis SemuSavebis praqtikas, romelic sabiujeto saxsrebiT dafinansdeba.
8
prognozirebis Teoriis, meTodologiisa da teqnologiis swavleba saxelmwifo mosamsaxureebisaTvis
metad mniSvnelovania.
amasTan, aucilebelia, ciklebisa da krizisebis gaTvaliswinebiT, prognozirebis
meTodologiis Tvisebrivi gaumjobeseba, aseve makromodelebis SemuSaveba, romlebic socialur-
ekonomikuri ganviTarebis uTanabrobis kanonzomierebas gaiTavliswinebda. garda amisa,
SesaZloa dargTaSorisi balansebis gamoyeneba, romlebic erovnuli statistikis monacemTa bazaze
igeba. informaciis didi moculobis gamo, mizanSewonilia monacemTa specializebuli bazebisa da
saZiebo sistemebis Seqmna.
3. strategiuli da indikaturi dagegmva
strategiuli dagegmvis arsi. Eekonomikur, demografiul, socialur, teqnologiur da ekologiur
procesebs xangrZlivi da inerciuli xasiaTi aqvT. aqtiur asakSi myofi adamianebis Taobis cvlileba 25-
30 welSi xdeba, teqnikis axali Taobis _ 10 weliwadSi, teqnologiuri wyobis _ 45-55 welSi.
sainvesticio proeqtebis SemuSavebidan investiciebis gamosyidvamde 5-10 weli gadis.
ekonomikaSi struqturul Zvrebsac sakmao dro sWirdeba. amis gamo, ekonomikur saqmianobasa da
ekonomikis saxelmwifoebriv regulirebaSi wliuri horizontebiTa da mimdinare amocanebiT
SemosazRvra ar SeiZleba. metad aucilebelia grZelvadiani da saSualovadiani gegmebis
damuSaveba, romlebic xangrZliv periodze gaTvlilia da msxvili strategiuli amocanebis
gadasawyvetad mimarTulia.
amasTan, cxovrebaSi xSirad xdeba arsebiTi xasiaTis cvlilebebi, rac strategiuli gegmis
droiTi horizontis perioduli koreqtivebis aucileblobas ganapirobebs. magram, yovelwliurad misi
cvlilebac aramizanSewonilia, radgan strategiul simyaresa da maorientirebel rols kargavs.
Mmimdinare indikaturi gegmisagan gansxvavebiT, strategiul gegmas rigi Taviseburebebi
axasiaTebs, saxeldobr:
• socialur-ekonomikuri ganviTarebis msxvili strategiuli amocanebis gadaWrisaTvis igi
sakmaod xangrZliv periods moicvas;
9
• strategiuli gegmis maCveneblebs gamsxvilebuli, ganzogadebuli xasiaTi aqvT, ramdenadac
xangrZlivi periodiT detalebis winaswawganWvreta SeuZlebeli da aramizanSewonilia;
• strategiul gegmas SesaZloa variantuli xasiaTi unda hqondes da perspeqtiul da alternatiul
variantebs iTvaliswinebdes;
• koniuqturisa da ekonomikuri ciklebis fazidan fazaze gadasvlis gaTvaliswinebiT, gegma
SesaZloa periodulad gadaisinjos da koreqtirdes.
strategiuli dagegmvis meTodologia. strategiuli gegma, gansakuTrebiT, grZelvadiani
ekonomikuri ciklis ramdenime fazas an ramdenime saSualovadian ekonomikur cikls moicavs.
strategiuli gegmis maCvenebelTa sistemas ganzogadebuli, sruli da sistemuri xasiaTi unda
hqondes, sadac sistemis ganviTarebis yvela ZiriTadi parametri aisaxeba. Ffederalur doneze
SemuSavebuli strategiuli gegma mraval process asaxavs, kerZod:
• demografiul ganviTarebas anu depopulaciis tendenciis daZlevis SesaZleblobebs;
• socialur ganviTarebas anu mosaxleobis cxovrebis donisa da xarisxis, janmrTelobis,
ganaTlebis, kadrebis momzadebis, kulturis, jandacvis, socuzrunvelyofis procesebs;
• ekonomikur ganviTarebas anu mSp-s zrdis tempebis, ekonomikaSi struqturuli
cvlilebebis, investiciebis dinamikis, inflaciis donis, safinanso-sakredito institutebis
gaZlierebis, ekonomikis marTvis sistemis gaumjobesebis procesebs;
• mecnierul-teqnikur progress anu mecnierebisa da inovaciebis dinamikis, axali Taobis
teqnikis safuZvelze ekonomikis modernizaciis RonisZiebebs, energodamzogi teqnologiebis
aTvisebas, informaciuli sferos ganviTarebas da a.S.
• ekologiuri ganviTarebis anu bunebrivi resursebis (geologiuri dazvervis, tyis, wylisa da
saTevze meurneobis, melioraciisa da niadagis nayofierebis amaRlebis) dacvisa da
kvlavwarmoebis maCveneblebs, aseve garemos dabinZurebis Semcirebis RonisZiebebs,
ekologiurad sufTa teqnologiebis aTvisebas;
• teritoriuli ganviTarebis anu federaciis subieqtebis socialur-ekonomikuri ganviTarebis
doneebis daaxloebas, federaluri mniSvnelobis regionTaSorisi problemebis gadaWras;
10
• sagareo-ekonomikuri kavSirebis anu integraciuli RonisZiebebis ganxorcielebas,
eqsportisa da importis maCveneblebis gaumjobesebas, sagareo valis gadaxdas, turizmis
ganviTarebas, saerTaSoriso programebSi monawileobas da a.S.
aRniSnuli maCveneblebi urTierTdakavSirebulia da erTmaneTze arsebiT gavlenas
axdenen. amis gamo, strategiul dagegmvaSi saangariSsworebo da perspeqtiuli dargTaSorisi
balansi da sxva makromodelebi gamoiyeneba, romlebic saSualebas iZleva perspeqtivaSi aisaxos
erovnuli ekonomikis mravalrgoliani da rTuli kavSirebi.
Tanamedrove sabazro ekonomikis regulirebaSi indikaturi dagegmva metad tipuri
instrumentia. igi strategiuli gegmebis realizaciis mTavari formaa. indikatiuri dagegmvis mecnieruli
safuZvlebi n. d. kondratevis mier gasuli saukunis 20-an wlebSi SemuSavebulia, Tumca, federalur
doneze mas dResac ar iyeneben. zogierT postsabWour qveyanaSi (mag., yazaxeTi) da calkeul
regionSi (mag., TaTreTis respublikaSi) aris indikatiuri gegmebis SemuSavebisa da gamoyenebis
garkveuli gamocdileba.
qveynebSi, sadac dagegmvis am formas iyeneben, mTavroba indikaturi gegmebis
proeqtebs SeimuSavebs da ganxilvisa da damtkicebisaTvis parlaments warudgens. analogiuri
midgoma metad sasargeblo iqneboda saqarTvelos socialur-ekonomikuri ganviTarebaze indikaturi
gegmebis pozitiuri gavlenis gaZlierebisaTvis.
4. socialur-ekonomikuri ganviTarebis
programireba
miznobrivi programebis aucilebloba. programireba socialur-ekonomikuri ganviTarebis
procesebSi saxelmwifos aqtiuri Carevis sagangebo meTodia. igi im SemTxvevaSi gamoiyeneba,
roca sabazro ekonomikisa da misi saxelmwifoebrivi regulirebis Cveulebrivi meTodebiTa da
meqanizmebiT ekonomikuri, socialuri, teqnologiuri, ekologiuri, teritoriuli ganviTarebis msxvili
problemebis gadaWra SeuZlebelia. rogorc wesi, es meTodi strategiuli viwro seqtorSi ekonomikuri
winsvlisaTvis gamoiyeneba.
11
Cvens qveyanaSi saxalxomeurneobrivi donis miznobrivi programebi pirvelad gasuli
saukunis 20-30-an wlebSi dainerga. saqarTveloSi programirebis strategiuli xasiaTis ignorirebam
misi devalvacia gamoiwvia. igi metad moduri gaxda, farTod gamoiyeneboda, magram strategiul
winsvlas ar uzrunvelyofda. metad aucilebelia miznobrivi programebis SemuSavebisa da realizaciis
mecnierulad dasabuTebuli meTodologiisa da teqnologiisadmi dabruneba.
antikrizisuli programebi. socialur-ekonomikuri ganviTarebis programirebis
gansakuTrebuli saxea antikrizisuli programebi. maT ekonomikuri ciklebis krizisul fazebSi
SeimuSaveben samTavrobo organoebi da qveynis sakanonmdeblo organoebi amtkiceben. aseTi
programis metad efeqturi magaliTia 1929-1933 ww-Si aSS-Si prezident franklin ruzveltis mier
SemuSavebuli `axali kursi~. msgavsi programa gasuli saukunis 70-an wlebSi prezident niqsonis
mier SemuSavda da ganxorcielda.
gaeros ekonomistebis jgufma antikrizisuli programebis warmatebiT ganxorcielebisaTvis
garkveuli rekomendaciebi SeimuSava, romlis mixedviT, sasurvelia mTavrobebma ekonomikuri
krizisebis periodSi Semdegi RonisZiebebi gaataron:
• mosaxleobis efeqtiani moTxovnis xelSewyoba (maT Soris gadasaxadebis SemcirebiT);
• kerZo investiciebis moculobis regulireba (specialuri kreditebisa da sagadasaxado
SeRavaTebis SeTavazeba investorebisaTvis);
• saxelmwifo investiciebis dagegmva;
• soflis meurneobidan Semosavlebis stabilizacia fasebis SenarCunebisa da sazogadoebrivi
samuSaoebis programebis gamoyenebiT.
sabazro ekonomikaSi krizisebi regularulad meordeba. amis gamo, pozitiuri da negatiuri
gamocdilebis ganzogadebis safuZvelze krizisis periodSi saxelmwifoebrivi regulirebis RonisZiebebis
meTodologia unda SemuSavdes. es krizisis fazis swrafad da naklebi danaxarjebiT gavlis
saSualebas iZleva. ra Tqma unda, antikrizisuli RonisZiebebi universaluri ar iqneba, radgan yvela
kriziss specifikuri Tavisebureba axasiaTebs. Tumca, krizisul situaciebSi aRniSnul RonisZiebebs
ekonomikis saxelmwifoebrivi regulirebis efeqtianobis arsebiTad amaRleba SeuZliaT.
12
miznobrivi programebis sistema. msoflios qveynebi maT winaSe mdgari
makroekonomikuri problemebis mixedviT arsebiTad gansxvavdebian erTmaneTisagan. yoveli
maTganisaTvis problemebis gadaWris gzebi absoluturad individualuria. amasTan, yvela
SemTxvevaSi aucilebelia garkveuli gegmis Sedgena, romelSic problemebis identificireba da maTi
gadaWris Tanamimdevrobisa da meqanizmebis gansazRvra xdeba.
makroekonomikuri programa aris arsebuli ekonomikuri pirobebis, dasaxuli
ekonomikuri miznebisa da maTi miRwevis instrumentebis erToblioba.
makroekonomikuri programebi dgeba ekonomikuri ganviTarebis analitikuri orientaciis an
wamoWrili problemebis gamosworebisaTvis. miznebis mixedviT makroekonomikuri programebis
klasifikacia Semdegia: mimdinare (safinanso programa), mastabilizirebeli (moklevadiani
makoreqtirebeli programa), struqturuli koreqtirebis grZelvadiani programa (ganviTarebis programa).
o mimdinare (safinanso) programa aris saSualovadiani dagegmvis an qveynis
makroekonomikuri ganviTarebis prognozirebis programa. praqtikulad yvela qveyanaSi
igi momavali wlis biujetis SedgeniT xorcieldeba da xSirad momavali 2-3 wlis
prognozsac moicavs. mraval qveyanaSi saredito programebs iReben, romlebic
dakreditebis prioritetebs gansazRvraven da mTel sabanko seqtors, an mxolod centralur
banks moicaven;
o mastabilizebeli (moklevadiani makoreqtirebeli) programa. maTi xangrZlivoba
1-1,5 welia da disbalansis erTjeradi gamosworebisaTvis iyeneben. magaliTad,
sabiujeto deficitis zrda SeiZleba stiqiuri ubedurebis Sedegebis gamosworebiT iyos
gamowveuli, sagadamxdelo balansis deficiti ki SesaZloa moklevadiani spekulaciuri
kapitalis swraf gadinebasTan an sagareo davalianebis gamo msxvili gadaxdebis
ganxorcielebas ukavSirdebodes;
o struqturuli koreqciis grZelvadiani programa (ganviTarebis programa).
programa, rogorc wesi, 3-4 weli grZeldeba da ekonomikaSi Rrma struqturuli
13
disproporciebis gamosworebaze mimarTulia. igi iseT RonisZiebebs moicavs, rogoricaa:
privatizacia, demonopolizacia, ekonomikis regulirebis meqanizmis Secvla.
1
firmebis, holdingebis, korporaciebisa da a.S. programebis garda, marTvis oTxi donis
programebi arsebobs, kerZod:
• federaluri miznobrivi programebi, romlebic srulad an nawilobriv federaluri
biujetidan finansirdeba. aseT programebs qveynis mTavroba amuSavebs, parlamenti ki
ixilavs da amtkicebs maT. sajaro presaSi maTi gamoqveyneba savaldebuloa.
• regionuli miznobrivi programebi. isini federaciis subieqtebis aRmasrulebeli
organoebis mier muSavdeba, maTi sakanonmdeblo organoebis mier ganixileba da
mtkicdeba.
• municipaluri miznobrivi programebi msxvili municipaluri warmonaqmnebis
(qalaqebi) aRmasrulebeli da warmomadgenlobiTi organoebis mier formirdeba.
• saxelmwifoTaSorisi programebi. maT dainteresebuli saxelmwifoebi iReben da
asruleben.
daniSnulebis mixedviT federaluri miznobrivi programebi Semdeg kategoriebad iyofa:
• mecnierul-teqnikuri da inovaciuri, romlebic mimarTulia mecnierebisa da teqnikis
axali mimarTulebebis ganviTarebisaTvis, saxelmwifos daxmarebiT sabaziso inovaciebis
aTvisebisa da gavrcelebisaTvis, rac adgilobrivi produqciis konkurentunarianobis
amaRlebas uzrunvelyofs;
• socialuri _ msxvili socialuri amocanebis gadawyvetas uzrunvelyofs;
• ekonomikuri _ dargTaSorisi kompleqsebisa da axali dargebis ganviTarebis problemebs
agvarebs;
• ekologiuri _ msxvili ekologiuri problemebis gadasaWrelad mimarTulia;
• regionuli da regionTaSorisi _ teritoriuli ganviTarebis strategiuli problemebis
gadawyvetas uzrunvelyofs;
1
Киреев А. Международная экономика, «Международные отношения», Москва, ЮРАЙТ, 2006, с.318
14
• mmarTvelobiTi programebi, romlebic marTvis sistemebis ganviTarebis problemebze
axdenen resursebis koncentracias (mag., sagadasaxado organoebisa da sasamarTlo
sistemis ganviTarebis problemebi).
moqmedebis vadis mixedviT arsebobs:
• grZelvadiani programebi (10 weli da meti);
• saSualovadiani programebi (3-6 weli).
moklevadiani periodiT miznobrivi programebis damuSavebas da damtkicebas azri ara
aqvs.
programebis SemuSavebisa da realizaciis teqnologia. federaluri donis miznobrivi
programebis SemuSavebis Semdegi teqnologiuri etapebi arsebobs:
• programis obieqtis amorCeva. es unda iyos:
• sistemis ganviTarebis sakvanZo wertili, rac strategiul garRvevas an msxvili
saxalxomeurneobrivi problemebis gadaWras uzrunvelyofs;
• programis sazRvrebi metad viwro unda iyos, raTa maTze resursebis koncentrireba
moxdes.
• `miznebis siis~ ageba. zustad da erTmniSvnelovnad unda ganisazRvros programis
saerTo miznebi. Semdgom pirveli donis miznebis sistema ganisazRvreba, romelTa gareSe
generaluri miznebi ar miiRweva. Semdeg meore donis miznebis sistema da a.S. am etapze
programis realizaciis kriteriumebi muSavdeba da igi mecnierebisa da sxvadasxva profilis
specialistebis erTobliv Zalisxmevas moiTxovs.
• RonisZiebebis sistemis ageba sawinaaRmdego wesiT mimdinareobs: dabali donis
miznebidan generaluri miznisaken. aq mniSvnelovania yvela miznis miRwevadobis logikis
dacva, radgan erTi maTganis Seusrulebloba mTeli programis efeqtianobas mkveTrad
Seamcirebs.
• programebis struqturizacia. yvela programis sawyisi `aguri~ proeqtia. Tavdapirvelad
formirdeba proeqtebis nakrebi, Semdgom ki isini blokebSi erTiandebian. proeqtebi droSi
nawildeba da erTmaneTTan Tanxmdeba.
15
• proeqtebis xarjebisa da efeqtianobis Sefaseba. yvela proeqtisaTvis fasdeba
aucilebeli danaxarjebi, winaswar ganisazRvreba produqciis gamoSvebisa da realizaciis
moculoba, fasebi, efeqtianoba da a.S. am etapze zustdeba programebis struqtura da
ganisazRvreba maTi finansirebis wyaroebi.
• miznobrivi struqturebis Seqmna. programis dasamtkiceblad wardgenamde
SemkveTis, ZiriTadi Semsruleblisa da TanaSemsruleblebis vinaoba ganisazRvreba,
calkeuli proeqtebis Sesasruleblad miznobrivi struqturebi iqmneba, normatiuli baza
muSavdeba, personalis swavleba mimdinareobs. gamocdileba mowmobs, rom
axladSeqmnil miznobriv organizaciebs arsebul struqturebze ukeT SeuZliaT Casatarebeli
samuSaoebis Sesruleba. personalis swavleba ki, umjobesia, jgufurad iyos organizebuli,
radgan programis monawileebi ukve swavlis procesSi icnoben erTmaneTs da saerTo unar-
Cvevebs iTviseben.
• programebisa da proeqtebis realizaciis marTva. proeqtis samuSaoebis
koordinacias SemkveTi axens, mecnier-xelmZRvaneli (generaluri konstruqtori) da
aRmasrulebeli direqtori ki samuSaoebis Sesrulebas xelmZRvaneloben.
• Sesasrulebuli samuSaoebis kontroli programebis realizaciis mTeli periodis
ganmavlobaSi xorcieldeba. kontrols Semsruleblebisagan damokidebeli pirovnebebi unda
asrulebdnen, raTa obieqturad Sefasdes miRebuli Sedegebi da droulad iqnas Setanili
cvlilebebi. proeqtis calkeuli nawilebis miRebisas ki avtoritetuli komisia iqmneba, romelic
miRebul Sedegebsa da saproeqto dokumentebTan maT Sesabamisobas afasebs da
Seqmnili obieqtis an sistemis eqspluataciaSi miRebas axdens.
programirebis zemoaRniSnuli teqnologiis dacva arsebiTad amaRlebs strategiuli marTvisa
da socialur-ekonomikuri ganviTarebis sakvanZo mimarTulebebze saxelmwifos mizanmimarTuli
zemoqmedebis efeqtianobas.
kiTxvebi codnis SemowmebisaTvis:
16
1. ra aris prognozirebis arsi?
2. gardauvalia Tu ara ciklebi da krizisebi sabazro ekonomikaSi?
3. riT gansxvavdeba indikaturi dagegmva direqtiulisagan?
4. ra roli aqvs antikrizisul programebs ekonomikis cikluri ganviTarebis saxelmwifoebriv
regulirebaSi?
17

More Related Content

Featured

Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)contently
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024Albert Qian
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsKurio // The Social Media Age(ncy)
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Search Engine Journal
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summarySpeakerHub
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Tessa Mero
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentLily Ray
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesVit Horky
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementMindGenius
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...RachelPearson36
 
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Applitools
 
12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at WorkGetSmarter
 
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...DevGAMM Conference
 
Barbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy PresentationBarbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy PresentationErica Santiago
 
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them well
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them wellGood Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them well
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them wellSaba Software
 

Featured (20)

Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
 
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
 
12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work
 
ChatGPT webinar slides
ChatGPT webinar slidesChatGPT webinar slides
ChatGPT webinar slides
 
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike RoutesMore than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
 
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
 
Barbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy PresentationBarbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy Presentation
 
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them well
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them wellGood Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them well
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them well
 

Tema4

  • 1. Tavi XIII socialur-ekonomikuri ganviTarebis prognozireba da dagegmva sabazro ekonomikis saxelmwifoebrivi regulireba mimarTulia ara marto Tanamedrove pirobebSi ekonomikis efeqtiani funqcionirebisaTvis, aramed momavali Taobebis interesebis Sesabamisad misi ganviTarebisaTvis. saxelmwifo udidesi gemis kapitans hgavs, romlis mizania, winaswar amorCeuli kursiT, gemis dasaxul miznamde usafrTxod miyvana. man momavali saSiSroebani unda gansWvritos, swored aiRos strategiuli kursi da damajereblad gauZRves gems. strategiuli xelmZRvanelobis xelovnebas saxelmwifos yvela moxele unda flobdes, uwinares yovlisa ki, umaRlesi rangis xelmZRvanelebi. 1. sabazro ekonomikis saxelmwifoebrivi regulirebis meTodebi sameurneo da strategiuli gadawyvetilebis miReba Sedegebis winaswar gansazRvris, strategiuli da taqtikuri prioritetebis amorCevis, maTi realizaciisaTvis mizanmimarTuli qmedebebis gareSe, faqtobrivad, SeuZlebelia. amisaTvis, metad gamocdili instrumentebi, kerZod, qveynisa da misi regionebis socialur-ekonomikuri ganviTarebis strategiuli da indikaturi dagegmva da programireba gamoiyeneba. amiT saxelmwifo ara marto ekonomikuri cxovrebas aregulirebs, aramed strategiul-inovaciur funqciasac axorcielebs, struqturuli cvlilebebis, inovaciuri ganviTarebis mimarTulebas, qveynis ganviTarebis perspeqtivebs saxavs da msoflio meurneobaSi mis adgils gansazRvravs. prognozirebis roli da funqciebi. prognozireba aris ekonomikis momavali ganviTarebisa da mikro- da makrodoneebze SesaZlo cvlilebebis Sedegebis winaswarganWvreta. 1
  • 2. saxelmwifo prognozireba ki marTvis sxvadasxva doneze saxelmwifo da municipaluri organoebis mier momavlis winaswar gansazRvras gulisxmobs. prognozireba sabazro ekonomikis saxelmwifoebriv regulirebaSi sam ZiriTad funqcias asrulebs, saxeldobr: • qveynis an regionis socialur-ekonomikuri ganviTarebis tendenciebis gansazRvra; • socialur-ekonomikur, mecnierul-teqnikur, ekologiur da sagareo-ekonomikur sferoebSi ganviTarebis strategiuli da taqtikuri gadawyvetilebebis variantebisa da mosalodneli Sedegebis winaswarganWvreta; • Secvlili gare pirobebis, saSinao da sagareo bazrebis axali koniuqturis moTxovnebis Sesabamisad gadawyvetilebebis drouli koreqtireba an Secvla. ekonomikuri da socialuri ganviTareba mravalmxrivi, mravalfaqtoruli da winaaRmdegobrivia. amis gamo, rogorc wesi, prognozebs ramdenime variantiT adgenen. es gansakuTrebiT mniSvnelovania ekonomikuri sistemis ganviTarebis krizisul etapebze an gardamaval periodSi. swored aseTi mdgomareoba iyo gasuli saukunis 90-an wlebSi saqarTveloSi, roca ekonomikaSi qaoturi, Znelad savaraudo movlenebi xdeboda. centalizebul-gegmuridan sabazro ekonomikaze gadasvlam prognozirebis roli da mniSvneloba arsebiTad aamaRla. amJamad, xarisxian prognozze moTxovna mkveTrad gaizarda. axla isini bazris yvela agents sWirdeba. erovnul da msoflio meurneobaSi mosalodneli cvlilebebis ganWvreta yvela mewarmes ar SeuZlia, amitom amaRlda saxelmwifo organoebisa da mecnieruli organizaciebis roli da pasuxismgebloba prognozebis dasabuTebulobisa da saimedoobisaTvis. strategiuli da indikatiuri dagegmva. prognozebi saxelmwifo organoebs grZelvadian da saSualovadian periodSi ganviTarebis prioritetebisa da strategiis dasabuTebisaTvis anu strategiuli dagegmvisaTvis sWirdeba. sabazro ekonomikaSi strategiul dagegmvas sami ZiriTadi funqcia aqvs, kerZod: • qveynis socalur-ekonomikuri ganviTarebis perspeqtiuli miznebis gansazRvra; • socialur-ekonomikuri, mecnierul-teqnikuri, inovaciuri da ekologiuri ganviTarebis miznebis miRwevisaTvis strategiuli prioritetebis amorCeva; 2
  • 3. • prioritetebis amorCeuli sistemis realizaciis socialur-ekonomikuri meqanizmebis SemuSaveba. strategiuli dagegmvis meTodebi pirvelad ruseTSi 1918 wels gamoiyenes goelros gegmis realizaciisas. XX saukunis 20-an wlebSi, n. d. kondratevis mier soflisa da tyis meurneobis ganviTarebis xuTwliani gegmebi damuSavda, mogvianebiT ki _ saxalxo meurneobis ganviTarebis xuTwliani gegmebi. Semdgom ki direqtiuli, erTvariantiani xuTwliani gegmebi muSavdeboda, romlebmac qveynis industrializaciasa da saxalxo meurneobis ganviTarebaSi didi roli Seasrules. droTa ganmavlobaSi strategiul dagegmvaSi voluntarizmis, empirizmisa da direqtiuli elementebi gaCnda, ris gamoc xuTwliani gegmebi ar sruldeboda da metad mcire efeqts iZleoda. gasuli saukunis 90-ni wlebis sabazro reformebi strategiuli dagegmvis meqanizmis daSliT daiwyo. amasTan, axali, adekvaturi meqanizmi ar Seqmnila. realuri strategiuli dagegmvis araraseboba ki saxelmwifos ekonomikis transformaciasa da misi ganviTarebis perspeqtivebs arsebiTad zRudavs. indikatur dagegmvas, upiratesad, taqtikuri mniSvneloba aqvs, strategiuli gegmebisa da prioritetebis realizaciaze mimarTuli da saxelmwifo biujetTan metad mWidrod dakavSirebulia. igi direqtiuli dagegmvisagan imiT gansxvavdeba, rom masSi Semaval indikatorebs kerZo da Sereuli tipis firmebisaTvis savaldebulo, iZulebiTi xasiaTi ara aqvT da maTTvis orientirebs warmoadgenen. saxelmwifo seqtoris firmebisaTvis da marTvis saxelmwifo organoebisaTvis ki am maCveneblebs savaldebulo xasiaTi aqvT. ssrk-Si indikaturi dagegmva gasuli saukunis 20-an wlebSi SemoiRes praqtikaSi da mas momavali wlisaTvis saxalxo meurneobis ganviTarebis sakontrolo cifrebis saxe hqonda. amJamad indikatur dagegmvas farTod iyeneben mraval ucxour qveyanaSic. sabazro ekonomikaSi indikaturi dagegmvis funqciebia: • ganzogadebuli maCveneblebisa da normativebis (indikatorebis) sistemis gansazRvra, romelic federalur, regionul da municipalur doneze socialur-ekonomikuri ganviTarebis ZiriTad parametrebs axasiaTebs, strategiuli gegmebis prioritetebs akonkretebs da anxorcielebs; 3
  • 4. • aRniSnuli indikatorebis federaluri, regionuli da adgilobrivi biujetebis resursebTan dakavSireba-SeTanxmdeba; • ekonomikur berketebsa da gegmis indikatorebs Soris Sesabamisobis damyareba. aRniSnuli funqciebi indikaturi gegmis realizaciaSi firmis CarTvisaTvis qmnis pirobebs. programireba. socialur-ekonomikuri ganviTarebis programireba saxelmwifoebrivi regulirebis meTodia da mas strategiul da indikatur dagegmvasTan SedarebiT viwro da konkretuli xasiaTi aqvs. programireba arCeuli strategiuli prioritetebis realizaciaze Zalebisa da saxsrebis koncentraciisaTvis gamoiyeneba. miznobrivi programa aris miznebiT, resursebiTa da vadebiT gansazRvruli RonisZiebebis sistema, romelic socialuri, ekonomikuri, mecnierul-teqnikuri an ekologiuri ganviTarebis prioritetebis realizacias mocemul vadebSi da maqsimaluri efeqtiT uzrunvelyofs. miznobriv programirebas strategiul marTvaSi centraluri adgili ukavia. miznobrivi programirebis funqciebia: • socialur-ekonomikuri ganviTarebis sakvanZo wertilebis (prioritetebis) gamovlena, rac msxvili strategiuli amocanebis gadaWris saSualebas iZleva; • SezRuduli raodenobis strategiuli amocanebis gadawyvetaze Zalebisa da saxsrebis koncentracia; • programebis erTmaneTTan da ekonomikasTan urTierTkavSiri. miznobrivi programirebis meTodi federalur, regionul, municipalur doneze, aseve holdingebis, konsorciumebis, samrewvelo-finansuri jgufebis, msxvili firmebis saqmianobaSi gamoiyeneba. amgvarad, prognozireba, strategiuli, indikaturi dagegmva da socialur-ekonomikuri programireba ganuxrelad dakavSirebulia erTmaneTTan, sabazro ekonomikaSi umniSvnelovanes funqciebs asruleben da misi ganviTarebis saxelmwifoebriv regulirebaSi gadamwyvet rols TamaSoben. 2. prognozirebis mecnieruli safuZvlebi. prognozebi da ciklebi 4
  • 5. momavlis gansazRvris Teoria. socialur-ekonomikuri prognozirebis mecnieruli safuZvelia momavlis gansazRvris Teoria. igi gamoCenilma rusma ekonomistma n. d. kondratevma (1892-1938 ww) SeimuSava. Teoriis Tanaxmad, momavali ganviTarebis gansazRvra statikis, cikluri dinamikisa da socialur-ekonomikuri genetikis kanonzomierebebis Secnobasa da praqtikul gamoyenebas emyareba. statika socialur-ekonomikuri sistemis struqturis, misi Sida da gare urTierTkavSirebis, misi funqcionirebis uzrunvelmyofi proporciebis gamovlenis saSualebas iZleva. dinamika xsnis sistemis cikluri ganviTarebisa da ciklis fazebis cvlilebis meqanizmebs, saSualebas iZleva winaswar ganisazRvros sistemebis cvla, maTi axal Tvisebriv mdgomareobaSi gadasvla, krizisebi da maTgan gamosvlis gzebi. genetika avlens socialur-ekonomikuri sistemebis ganviTarebaSi memkvidreobiTobis, cvalebadobisa da SerCevis meqanizmebs, maTi Secvlis faqtorebsa da sazRvrebs, adgens maT Sinagan xasiaTs da swavlobs TviTganviTarebis Sedegebs. prognozirebis arsi ara Tu momavali movlenebisa da maTi dadgomis vadebis gansazRvra, aramed ganviTarebis tendenciebis, faqtorebisa da Sedegebis gamovlenaa. igi optimalurTan miaxloebuli scenaris realizaciis pirobebis gamovlenisa da masze strategiuli marTvis koncentraciis saSualebas iZleva. prognozirebis saxeebia: • genetikuri; • normatiuli; • kombinirebuli. genetikuri prognozireba warsulSi sistemis ganviTarebis kanonzomierebebisa da tendenciebis Secnobasa da momavalSi misi dinamikis SesaZlo gzebs eyrdnoba. normatiuli prognozireba dasaxuli miznebis miRwevis SesaZlo gzebs ikvlevs. kombinirebul prognozirebaSi moZraobis kanonzomierebebi da tendenciebi misi optimaluri traeqtoriis amorCevasa da realizaciis optimalur gzebTan Serwymulia. 5
  • 6. ciklebisa da krizisebis winaswargansazRvra. socialur-ekonomikuri prognozirebis praqtikaSi xazobriv-eqstrapolaciuri midgoma sWarbobs anu, statistikuri analizis safuZvelze, warsulSi sistemis ganviTarebis tendenciebi da parametrebi vlindeba da isini momavalSi gadaitaneba. es meTodi sistemis inerciuli ganviTarebis periodSi iZleva saimedo Sedegebs, magram tendenciebis gardatexis, krizisebis, ciklis erTi fazidan meoreze gadasvlisas sakmaod mZime Secdomebs iwvevs. mecnierulad dasabuTebuli, ufro saimedo da zusti prognozebi n. d. kondratevis mier SemuSavebuli ciklebisa da krizisebis Teoriis gamoyenebiT dgeba. aRniSnuli Teoriis ZiriTadi debulebebia Semdegi: • 1. yvela socialur-ekonomikuri sistema ciklurad viTardeba, Tanamimdevrulad gadis Casaxvis, damyarebis (damkvidrebis), gavrcelebis (difuzia), stabiluri ganviTarebis (momwifebis), krizisisa da reliqturi mdgomareobis fazebs; • 2. krizisebi ciklis usaTuo fazaa da sistemis dinamikaSi umniSvnelovanes funqcias asruleben: damangrevels (sistemis moZvelebuli elementebis an gasaqrobad ganwiruli sistemis Secvla), SemoqmedebiTs (sistemis axali elementebis an axali sistemisaTvis arealis gawmenda) da memkidreobiTs (sistemis gamdidrebuli birTvis SenarCuneba da momavalSi gadacema). amasTan, krizisebis ganviTarebisa da maTgan gamosvlis stadiebia: • latenturi _ krizisis elementebisa faruli dagroveba; • damangreveli _ krizisis negatiuri parametrebis mkveTri gamovlena; • depresiuli _ krizisidan gamosvlisaTvis wanamZRvrebis dagroveba; • daskvniTi _ sistemis gamococxleba, gamojanmrTeleba, axal struqturaSi krizisamdeli donis miRweva da gadaWarbeba. • 3. sistemis dinamika policikluria. socialur-ekonomikuri sistemis ganviTarebaSi gamoiyofa saSualovadiani (8-11 weli), grZelvadiani (45-55 weli), civilizaciuri (200-300 weli) ciklebi. amasTan, sxvadasxva xangrZlivobis ciklebi aqtiurad urTierTmoqmedeben. 6
  • 7. • 4. sxvadasxva sferoSi ciklebis urTierTmoqmedeba gardauvalia. magaliTad, ekonomikur ciklebsa da krizisebis miRma samecniero-teqnikuri, bunebriv-ekologiuri, saxelmwifo-politikuri, demografiuli, socio-kulturuli ciklebi imaleba. ciklebis urTierTqmedebas sami forma aqvs, kerZod: • rezonirebadi _ ciklis fazebis mixedviT amplitudis gamaZlierebeli; dempfirebadi _ meryeobis amplitudis Semamcirebeli, krizisis fazis simwvavis Semarbilebeli; deformirebadi _ ciklis normaluri svlis Semwyveti, magaliTad, omis an msxvili bunebrivi katastrofis dros. • 5. dinamikis cikluroba dauZlevelia. anticikluri programebi da uciklo ganviTarebisaken swrafva yovelgvar azrs moklebulia. magram sazogadoeba ciklebisa da krizisebis winaSe uZluri araa. cnobilma rusma ekonomistma pitirim sorokinma daamtkica socialuri kanoni, romlis Tanaxmad, krizisebis periodSi Zlierdeba saxelmwifos maregulirebeli roli da ekonomikisa da socialuri cxovrebis mTavrobismieri reglamentacia. krizisidan gamosvlisas aseTi reglamentacia, rogorc wesi, sustdeba. msoflio praqtikaSi antikrizisuli programebis SemuSavebisa da realizaciis sakmao gamocdileba dagrovda. prognozebis sistema. socialur-ekonomikuri ganviTarebis prognozebis sistema urTierTdamokidebuli kriteriumebiT ganisazRvreba, saxeldobr: • winaswarganWvretis horizontebis mixedviT arCeven moklevadian (ramdenime dRe an kviridan erT wlamde), saSualovadian (3-5 weli), grZelvadian (10-20 weli) da zegrZelvadian (30-50 weli da meti) prognozebs. moklevadiani prognozebi ufro detalizebuli, grZelvadiani da zegrZelvadiani ki ufro gamsxvilebuli da variantulebia (alternatiuli scenarebiT); • marTvis donis mixedviT gamoiyofa firmisa da gaerTianebis, regionebisa da dargebis, erovnuli, saerTaSoriso da globaluri prognozebi; • prognozirebis obieqtebis mixedviT Semdegi saxis prognozebi arsebobs: erToblivi, demografiuli (mosaxleobis zrdis tempebi da Semadgenlobis cvlileba), 7
  • 8. socialuri (kultura, ganaTleba, jandacva, socuzrunvelyofa, cxovrebis done da xarisxi), mecnierul-teqnikuri (mecnierebis dinamika, inovaciebi, teqnikuri sistemebi, teqnologiebi), ekonomikuri (warmoebis dinamika, ekonomikis struqtura, fasebi da inflacia, institucionaluri gardaqmnebi, finansebi da kreditebi da sxv.), ekologiuri (bunebriv-klimaturi procesebis, ekologiuri krizisebis, garemos dabinZurebis donis, sasargeblo wiaRiseulis maragebis zrdis da a.S. prognozi), sagareo-ekonomikuri (sagareo vaWrobisa da turizmis ganviTareba, savaluto kursebisa da sagareo valis dinamika, integraciuli RonisZiebebi, msoflio sasaqonlo bazrebisa da fasebis dinamika da sxv.); • xasiaTis mixedviT gamoiyofa: kerZo anu calkeuli maCveneblebis mixedviT (mag., fasebisa da savaluto kursebis momavali dinamikis, warmoebis energotevadobisa da sxv. mixedviT) da ganmazogadebeli (ZiriTadi maCveneblebis sistema, romelic momavalSi sistemis dinamikas axasiaTebs), erTvariantuli da mravalvariantuli (ganixilavs momavali ganviTarebis ramdenime scenars) prognozebi. prognozirebis organizeba da meTodebi. momavlis winaswargansazRvra saqmianobis yvelaze rTuli da umaduri saxea. socialur-ekonomikuri sistemis ganviTareba mravalfaqtoriani da araTanabaria, winaaRmdegobrivi interesebis mqone adamianebisa da socialuri jgufebis saqmianobasTan dakavSirebulia. amis gamo, prognozebi xSirad ar sruldeba. miuxedavad amisa, socialur-ekonomikuri ganviTarebis prognozirebis formebisa da meTodebis srulyofa metad aucilebelia. momavlis winaswarmetyvelebas eweva yvela saxelmwifo organo, samecniero, ekonomikuri da sazogadoebrivi organizacia. arsiT igi mecnieruli saqmianobis saxea, amis gamo prognozirebaSi wamyvani roli mecnierebas _ mecnierebaTa akademias, sxva saxelmwifo da sazogadoebriv akademiebs, damoukidebel samecniero organizaciebs ekuTvnis. metad mniSvnelovania, davubrundeT mecnierul-teqnikuri da socialur-ekonomikuri ganviTarebis grZelvadiani (20-25 weli)Pprognozebis SemuSavebis praqtikas, romelic sabiujeto saxsrebiT dafinansdeba. 8
  • 9. prognozirebis Teoriis, meTodologiisa da teqnologiis swavleba saxelmwifo mosamsaxureebisaTvis metad mniSvnelovania. amasTan, aucilebelia, ciklebisa da krizisebis gaTvaliswinebiT, prognozirebis meTodologiis Tvisebrivi gaumjobeseba, aseve makromodelebis SemuSaveba, romlebic socialur- ekonomikuri ganviTarebis uTanabrobis kanonzomierebas gaiTavliswinebda. garda amisa, SesaZloa dargTaSorisi balansebis gamoyeneba, romlebic erovnuli statistikis monacemTa bazaze igeba. informaciis didi moculobis gamo, mizanSewonilia monacemTa specializebuli bazebisa da saZiebo sistemebis Seqmna. 3. strategiuli da indikaturi dagegmva strategiuli dagegmvis arsi. Eekonomikur, demografiul, socialur, teqnologiur da ekologiur procesebs xangrZlivi da inerciuli xasiaTi aqvT. aqtiur asakSi myofi adamianebis Taobis cvlileba 25- 30 welSi xdeba, teqnikis axali Taobis _ 10 weliwadSi, teqnologiuri wyobis _ 45-55 welSi. sainvesticio proeqtebis SemuSavebidan investiciebis gamosyidvamde 5-10 weli gadis. ekonomikaSi struqturul Zvrebsac sakmao dro sWirdeba. amis gamo, ekonomikur saqmianobasa da ekonomikis saxelmwifoebriv regulirebaSi wliuri horizontebiTa da mimdinare amocanebiT SemosazRvra ar SeiZleba. metad aucilebelia grZelvadiani da saSualovadiani gegmebis damuSaveba, romlebic xangrZliv periodze gaTvlilia da msxvili strategiuli amocanebis gadasawyvetad mimarTulia. amasTan, cxovrebaSi xSirad xdeba arsebiTi xasiaTis cvlilebebi, rac strategiuli gegmis droiTi horizontis perioduli koreqtivebis aucileblobas ganapirobebs. magram, yovelwliurad misi cvlilebac aramizanSewonilia, radgan strategiul simyaresa da maorientirebel rols kargavs. Mmimdinare indikaturi gegmisagan gansxvavebiT, strategiul gegmas rigi Taviseburebebi axasiaTebs, saxeldobr: • socialur-ekonomikuri ganviTarebis msxvili strategiuli amocanebis gadaWrisaTvis igi sakmaod xangrZliv periods moicvas; 9
  • 10. • strategiuli gegmis maCveneblebs gamsxvilebuli, ganzogadebuli xasiaTi aqvT, ramdenadac xangrZlivi periodiT detalebis winaswawganWvreta SeuZlebeli da aramizanSewonilia; • strategiul gegmas SesaZloa variantuli xasiaTi unda hqondes da perspeqtiul da alternatiul variantebs iTvaliswinebdes; • koniuqturisa da ekonomikuri ciklebis fazidan fazaze gadasvlis gaTvaliswinebiT, gegma SesaZloa periodulad gadaisinjos da koreqtirdes. strategiuli dagegmvis meTodologia. strategiuli gegma, gansakuTrebiT, grZelvadiani ekonomikuri ciklis ramdenime fazas an ramdenime saSualovadian ekonomikur cikls moicavs. strategiuli gegmis maCvenebelTa sistemas ganzogadebuli, sruli da sistemuri xasiaTi unda hqondes, sadac sistemis ganviTarebis yvela ZiriTadi parametri aisaxeba. Ffederalur doneze SemuSavebuli strategiuli gegma mraval process asaxavs, kerZod: • demografiul ganviTarebas anu depopulaciis tendenciis daZlevis SesaZleblobebs; • socialur ganviTarebas anu mosaxleobis cxovrebis donisa da xarisxis, janmrTelobis, ganaTlebis, kadrebis momzadebis, kulturis, jandacvis, socuzrunvelyofis procesebs; • ekonomikur ganviTarebas anu mSp-s zrdis tempebis, ekonomikaSi struqturuli cvlilebebis, investiciebis dinamikis, inflaciis donis, safinanso-sakredito institutebis gaZlierebis, ekonomikis marTvis sistemis gaumjobesebis procesebs; • mecnierul-teqnikur progress anu mecnierebisa da inovaciebis dinamikis, axali Taobis teqnikis safuZvelze ekonomikis modernizaciis RonisZiebebs, energodamzogi teqnologiebis aTvisebas, informaciuli sferos ganviTarebas da a.S. • ekologiuri ganviTarebis anu bunebrivi resursebis (geologiuri dazvervis, tyis, wylisa da saTevze meurneobis, melioraciisa da niadagis nayofierebis amaRlebis) dacvisa da kvlavwarmoebis maCveneblebs, aseve garemos dabinZurebis Semcirebis RonisZiebebs, ekologiurad sufTa teqnologiebis aTvisebas; • teritoriuli ganviTarebis anu federaciis subieqtebis socialur-ekonomikuri ganviTarebis doneebis daaxloebas, federaluri mniSvnelobis regionTaSorisi problemebis gadaWras; 10
  • 11. • sagareo-ekonomikuri kavSirebis anu integraciuli RonisZiebebis ganxorcielebas, eqsportisa da importis maCveneblebis gaumjobesebas, sagareo valis gadaxdas, turizmis ganviTarebas, saerTaSoriso programebSi monawileobas da a.S. aRniSnuli maCveneblebi urTierTdakavSirebulia da erTmaneTze arsebiT gavlenas axdenen. amis gamo, strategiul dagegmvaSi saangariSsworebo da perspeqtiuli dargTaSorisi balansi da sxva makromodelebi gamoiyeneba, romlebic saSualebas iZleva perspeqtivaSi aisaxos erovnuli ekonomikis mravalrgoliani da rTuli kavSirebi. Tanamedrove sabazro ekonomikis regulirebaSi indikaturi dagegmva metad tipuri instrumentia. igi strategiuli gegmebis realizaciis mTavari formaa. indikatiuri dagegmvis mecnieruli safuZvlebi n. d. kondratevis mier gasuli saukunis 20-an wlebSi SemuSavebulia, Tumca, federalur doneze mas dResac ar iyeneben. zogierT postsabWour qveyanaSi (mag., yazaxeTi) da calkeul regionSi (mag., TaTreTis respublikaSi) aris indikatiuri gegmebis SemuSavebisa da gamoyenebis garkveuli gamocdileba. qveynebSi, sadac dagegmvis am formas iyeneben, mTavroba indikaturi gegmebis proeqtebs SeimuSavebs da ganxilvisa da damtkicebisaTvis parlaments warudgens. analogiuri midgoma metad sasargeblo iqneboda saqarTvelos socialur-ekonomikuri ganviTarebaze indikaturi gegmebis pozitiuri gavlenis gaZlierebisaTvis. 4. socialur-ekonomikuri ganviTarebis programireba miznobrivi programebis aucilebloba. programireba socialur-ekonomikuri ganviTarebis procesebSi saxelmwifos aqtiuri Carevis sagangebo meTodia. igi im SemTxvevaSi gamoiyeneba, roca sabazro ekonomikisa da misi saxelmwifoebrivi regulirebis Cveulebrivi meTodebiTa da meqanizmebiT ekonomikuri, socialuri, teqnologiuri, ekologiuri, teritoriuli ganviTarebis msxvili problemebis gadaWra SeuZlebelia. rogorc wesi, es meTodi strategiuli viwro seqtorSi ekonomikuri winsvlisaTvis gamoiyeneba. 11
  • 12. Cvens qveyanaSi saxalxomeurneobrivi donis miznobrivi programebi pirvelad gasuli saukunis 20-30-an wlebSi dainerga. saqarTveloSi programirebis strategiuli xasiaTis ignorirebam misi devalvacia gamoiwvia. igi metad moduri gaxda, farTod gamoiyeneboda, magram strategiul winsvlas ar uzrunvelyofda. metad aucilebelia miznobrivi programebis SemuSavebisa da realizaciis mecnierulad dasabuTebuli meTodologiisa da teqnologiisadmi dabruneba. antikrizisuli programebi. socialur-ekonomikuri ganviTarebis programirebis gansakuTrebuli saxea antikrizisuli programebi. maT ekonomikuri ciklebis krizisul fazebSi SeimuSaveben samTavrobo organoebi da qveynis sakanonmdeblo organoebi amtkiceben. aseTi programis metad efeqturi magaliTia 1929-1933 ww-Si aSS-Si prezident franklin ruzveltis mier SemuSavebuli `axali kursi~. msgavsi programa gasuli saukunis 70-an wlebSi prezident niqsonis mier SemuSavda da ganxorcielda. gaeros ekonomistebis jgufma antikrizisuli programebis warmatebiT ganxorcielebisaTvis garkveuli rekomendaciebi SeimuSava, romlis mixedviT, sasurvelia mTavrobebma ekonomikuri krizisebis periodSi Semdegi RonisZiebebi gaataron: • mosaxleobis efeqtiani moTxovnis xelSewyoba (maT Soris gadasaxadebis SemcirebiT); • kerZo investiciebis moculobis regulireba (specialuri kreditebisa da sagadasaxado SeRavaTebis SeTavazeba investorebisaTvis); • saxelmwifo investiciebis dagegmva; • soflis meurneobidan Semosavlebis stabilizacia fasebis SenarCunebisa da sazogadoebrivi samuSaoebis programebis gamoyenebiT. sabazro ekonomikaSi krizisebi regularulad meordeba. amis gamo, pozitiuri da negatiuri gamocdilebis ganzogadebis safuZvelze krizisis periodSi saxelmwifoebrivi regulirebis RonisZiebebis meTodologia unda SemuSavdes. es krizisis fazis swrafad da naklebi danaxarjebiT gavlis saSualebas iZleva. ra Tqma unda, antikrizisuli RonisZiebebi universaluri ar iqneba, radgan yvela kriziss specifikuri Tavisebureba axasiaTebs. Tumca, krizisul situaciebSi aRniSnul RonisZiebebs ekonomikis saxelmwifoebrivi regulirebis efeqtianobis arsebiTad amaRleba SeuZliaT. 12
  • 13. miznobrivi programebis sistema. msoflios qveynebi maT winaSe mdgari makroekonomikuri problemebis mixedviT arsebiTad gansxvavdebian erTmaneTisagan. yoveli maTganisaTvis problemebis gadaWris gzebi absoluturad individualuria. amasTan, yvela SemTxvevaSi aucilebelia garkveuli gegmis Sedgena, romelSic problemebis identificireba da maTi gadaWris Tanamimdevrobisa da meqanizmebis gansazRvra xdeba. makroekonomikuri programa aris arsebuli ekonomikuri pirobebis, dasaxuli ekonomikuri miznebisa da maTi miRwevis instrumentebis erToblioba. makroekonomikuri programebi dgeba ekonomikuri ganviTarebis analitikuri orientaciis an wamoWrili problemebis gamosworebisaTvis. miznebis mixedviT makroekonomikuri programebis klasifikacia Semdegia: mimdinare (safinanso programa), mastabilizirebeli (moklevadiani makoreqtirebeli programa), struqturuli koreqtirebis grZelvadiani programa (ganviTarebis programa). o mimdinare (safinanso) programa aris saSualovadiani dagegmvis an qveynis makroekonomikuri ganviTarebis prognozirebis programa. praqtikulad yvela qveyanaSi igi momavali wlis biujetis SedgeniT xorcieldeba da xSirad momavali 2-3 wlis prognozsac moicavs. mraval qveyanaSi saredito programebs iReben, romlebic dakreditebis prioritetebs gansazRvraven da mTel sabanko seqtors, an mxolod centralur banks moicaven; o mastabilizebeli (moklevadiani makoreqtirebeli) programa. maTi xangrZlivoba 1-1,5 welia da disbalansis erTjeradi gamosworebisaTvis iyeneben. magaliTad, sabiujeto deficitis zrda SeiZleba stiqiuri ubedurebis Sedegebis gamosworebiT iyos gamowveuli, sagadamxdelo balansis deficiti ki SesaZloa moklevadiani spekulaciuri kapitalis swraf gadinebasTan an sagareo davalianebis gamo msxvili gadaxdebis ganxorcielebas ukavSirdebodes; o struqturuli koreqciis grZelvadiani programa (ganviTarebis programa). programa, rogorc wesi, 3-4 weli grZeldeba da ekonomikaSi Rrma struqturuli 13
  • 14. disproporciebis gamosworebaze mimarTulia. igi iseT RonisZiebebs moicavs, rogoricaa: privatizacia, demonopolizacia, ekonomikis regulirebis meqanizmis Secvla. 1 firmebis, holdingebis, korporaciebisa da a.S. programebis garda, marTvis oTxi donis programebi arsebobs, kerZod: • federaluri miznobrivi programebi, romlebic srulad an nawilobriv federaluri biujetidan finansirdeba. aseT programebs qveynis mTavroba amuSavebs, parlamenti ki ixilavs da amtkicebs maT. sajaro presaSi maTi gamoqveyneba savaldebuloa. • regionuli miznobrivi programebi. isini federaciis subieqtebis aRmasrulebeli organoebis mier muSavdeba, maTi sakanonmdeblo organoebis mier ganixileba da mtkicdeba. • municipaluri miznobrivi programebi msxvili municipaluri warmonaqmnebis (qalaqebi) aRmasrulebeli da warmomadgenlobiTi organoebis mier formirdeba. • saxelmwifoTaSorisi programebi. maT dainteresebuli saxelmwifoebi iReben da asruleben. daniSnulebis mixedviT federaluri miznobrivi programebi Semdeg kategoriebad iyofa: • mecnierul-teqnikuri da inovaciuri, romlebic mimarTulia mecnierebisa da teqnikis axali mimarTulebebis ganviTarebisaTvis, saxelmwifos daxmarebiT sabaziso inovaciebis aTvisebisa da gavrcelebisaTvis, rac adgilobrivi produqciis konkurentunarianobis amaRlebas uzrunvelyofs; • socialuri _ msxvili socialuri amocanebis gadawyvetas uzrunvelyofs; • ekonomikuri _ dargTaSorisi kompleqsebisa da axali dargebis ganviTarebis problemebs agvarebs; • ekologiuri _ msxvili ekologiuri problemebis gadasaWrelad mimarTulia; • regionuli da regionTaSorisi _ teritoriuli ganviTarebis strategiuli problemebis gadawyvetas uzrunvelyofs; 1 Киреев А. Международная экономика, «Международные отношения», Москва, ЮРАЙТ, 2006, с.318 14
  • 15. • mmarTvelobiTi programebi, romlebic marTvis sistemebis ganviTarebis problemebze axdenen resursebis koncentracias (mag., sagadasaxado organoebisa da sasamarTlo sistemis ganviTarebis problemebi). moqmedebis vadis mixedviT arsebobs: • grZelvadiani programebi (10 weli da meti); • saSualovadiani programebi (3-6 weli). moklevadiani periodiT miznobrivi programebis damuSavebas da damtkicebas azri ara aqvs. programebis SemuSavebisa da realizaciis teqnologia. federaluri donis miznobrivi programebis SemuSavebis Semdegi teqnologiuri etapebi arsebobs: • programis obieqtis amorCeva. es unda iyos: • sistemis ganviTarebis sakvanZo wertili, rac strategiul garRvevas an msxvili saxalxomeurneobrivi problemebis gadaWras uzrunvelyofs; • programis sazRvrebi metad viwro unda iyos, raTa maTze resursebis koncentrireba moxdes. • `miznebis siis~ ageba. zustad da erTmniSvnelovnad unda ganisazRvros programis saerTo miznebi. Semdgom pirveli donis miznebis sistema ganisazRvreba, romelTa gareSe generaluri miznebi ar miiRweva. Semdeg meore donis miznebis sistema da a.S. am etapze programis realizaciis kriteriumebi muSavdeba da igi mecnierebisa da sxvadasxva profilis specialistebis erTobliv Zalisxmevas moiTxovs. • RonisZiebebis sistemis ageba sawinaaRmdego wesiT mimdinareobs: dabali donis miznebidan generaluri miznisaken. aq mniSvnelovania yvela miznis miRwevadobis logikis dacva, radgan erTi maTganis Seusrulebloba mTeli programis efeqtianobas mkveTrad Seamcirebs. • programebis struqturizacia. yvela programis sawyisi `aguri~ proeqtia. Tavdapirvelad formirdeba proeqtebis nakrebi, Semdgom ki isini blokebSi erTiandebian. proeqtebi droSi nawildeba da erTmaneTTan Tanxmdeba. 15
  • 16. • proeqtebis xarjebisa da efeqtianobis Sefaseba. yvela proeqtisaTvis fasdeba aucilebeli danaxarjebi, winaswar ganisazRvreba produqciis gamoSvebisa da realizaciis moculoba, fasebi, efeqtianoba da a.S. am etapze zustdeba programebis struqtura da ganisazRvreba maTi finansirebis wyaroebi. • miznobrivi struqturebis Seqmna. programis dasamtkiceblad wardgenamde SemkveTis, ZiriTadi Semsruleblisa da TanaSemsruleblebis vinaoba ganisazRvreba, calkeuli proeqtebis Sesasruleblad miznobrivi struqturebi iqmneba, normatiuli baza muSavdeba, personalis swavleba mimdinareobs. gamocdileba mowmobs, rom axladSeqmnil miznobriv organizaciebs arsebul struqturebze ukeT SeuZliaT Casatarebeli samuSaoebis Sesruleba. personalis swavleba ki, umjobesia, jgufurad iyos organizebuli, radgan programis monawileebi ukve swavlis procesSi icnoben erTmaneTs da saerTo unar- Cvevebs iTviseben. • programebisa da proeqtebis realizaciis marTva. proeqtis samuSaoebis koordinacias SemkveTi axens, mecnier-xelmZRvaneli (generaluri konstruqtori) da aRmasrulebeli direqtori ki samuSaoebis Sesrulebas xelmZRvaneloben. • Sesasrulebuli samuSaoebis kontroli programebis realizaciis mTeli periodis ganmavlobaSi xorcieldeba. kontrols Semsruleblebisagan damokidebeli pirovnebebi unda asrulebdnen, raTa obieqturad Sefasdes miRebuli Sedegebi da droulad iqnas Setanili cvlilebebi. proeqtis calkeuli nawilebis miRebisas ki avtoritetuli komisia iqmneba, romelic miRebul Sedegebsa da saproeqto dokumentebTan maT Sesabamisobas afasebs da Seqmnili obieqtis an sistemis eqspluataciaSi miRebas axdens. programirebis zemoaRniSnuli teqnologiis dacva arsebiTad amaRlebs strategiuli marTvisa da socialur-ekonomikuri ganviTarebis sakvanZo mimarTulebebze saxelmwifos mizanmimarTuli zemoqmedebis efeqtianobas. kiTxvebi codnis SemowmebisaTvis: 16
  • 17. 1. ra aris prognozirebis arsi? 2. gardauvalia Tu ara ciklebi da krizisebi sabazro ekonomikaSi? 3. riT gansxvavdeba indikaturi dagegmva direqtiulisagan? 4. ra roli aqvs antikrizisul programebs ekonomikis cikluri ganviTarebis saxelmwifoebriv regulirebaSi? 17