Բեռլինի գրավումը

2. Բեռլինյան հարձակման ռազմավարական ծրագիրը՝
խորհրդային զորքերի վերջին ռազմավարական
ծրագրերից մեկն էր, եվրոպական զինվորական
գործողություններում: Որի ընթացքում Կարմիր բանակը
գրավեց Գերմանիայի մայրաքաղաքը և Հաղթանակով
ավարտեց Հայրենական Մեծ պատերազմը և երկրրորդ
համաշխարհային պատերազմը Եվորոպայում: Ծրագիրը
տևեց 23 օր՝ 1945թ. ապրիլի 16-ից մինչև մայիսի 8-ը, որի
ընթացքում Խորհրդային զորքերը շարժվեցին դեպի
արևմուտք 100-220 կմ, ռազմական գործողությունների
դաշտի լայնությունը 300 կմ էր: Ծրագրի շրջանակներում
կատարվեցին՝ «Շտետինսկ-Ռոստով, Զելովսկ-Բեռլին,
Կոտբուս-Պոտսդամ, Շտրեմբերգ-Տորգաուսկ և
Բրանդենբուրսկ-Ռատենով» Ճակատային
հարձակումները:

3. Գերմանիա
Նացիստական ղեկավարությունը ձգտում էր
երկարացնել պատերազմը, քանի որ նպատակը՝
խաղաղության պայմանագիր կապելն էր Անգլիայի և
ԱՄՆ-ի հետ և հակահիտլերային կոալիցիայ
պառկտումը:

4. Ռազմա-քաղաքական իրադրությունը, որը ստեղծվել
է 1945թ. Ապրիլին, ՝ սովետական
հրամանատարությունից պահանջեց կարճ
ժամանակահատվածում անցկացնել Բեռլինը
գրավվելու և Էլբա գետի մոտ դուրս գալու և
դաշնակից ուժերին միանալու օպերացիա: Այս
ստրատեգիական առաջադրանքի հաջող
կատարումը թույլ կտար խափանել նացիստական
ղեկավարության պատերազմը երկարացնելու
ծրագիրը:

5. Ապրիլի 25-ի կեսօրին Բեռլինը շրջապատեցին, երբ
6-րդ գվարդիական մեխկորպուսը, 4-րդ տանկային
գվարդիական բանակը, հաղթահարեցին Հաֆել
գետը և միավորվեցին 328-րդ դիվիզիային
Պերխորովիչի գլխավորությամբ, 47-րդ բանակի հետ:
Այդ ընթացքում, ըստ Խորհրդային միության
կայազորի գնահատման, Բեռլինում համարակալված
էր 200 հազարից ոչ պակաս մարդ, 3 հազար զենք, 250
տանկ: Քաղաքի պաշտպանությունը շատ լավ
մտածված և կազմակերպված էր: Նրա հիմքում
ընկած էր ուժեղ կրակի համակարգը, ուժեղ կետերի
և հանգույցների պաշտպանությունը:

6. Դեպի քաղաքի կենտրոն գնալով ավելի էր
ուժեղանում պաշտպանությունը: Հատուկ
ուշադրություն էին դարձվել մասսայական քարե
կառույցներին,որոնք ունեինմեծ հաստ պատեր:
Վնասված դռները և պատուհանները վերածում էին
ռազմական հրակնատի, որպեսզի կառավարեն
կրակը: Փողոցները պաշտպանված էին 4 մետր
խորություն ունեցող բարիկադներով: Քաղաքի
պաշտպանականները ունեին մեծ քանակությամբ
ֆաուստփամփուշտներ, որոնք ամբողջ պատերազմի
ընթացքում գլխավոր զենքերից էին տանկերի դեմ:
Հակառակորդը բավականին մեծ ուշադրություն էր
դարձրել ստորգետնյա կառույցներին, որոնք նա
օգտագործում էր հարձակումներից և
ռմբակոծություններից պաշտպանվելու նպատակով:

7. Ապրիլի 26-ի Բեռլինի գրոհմանը մասնակցել է 6 զորք
Բելառուսական առաջին ճակատից (47-րդ, 3-րդ և 5-
րդ հարվածայիններ, 8-րդ պահակազոր, 1-ին և 2-րդ
տանկային պահակազորի բանակ) և երեք
ՈՒկրանիական առաջին ճակատից (28-րդ, 3-րդ և 4-
րդ տանկային պահակախմբերը):

8. Հաշվի առնելով խոշոր քաղաքների գրավման փորձը,
կռիվների համար քաղաքներում ստեղծվեցին
գրոհային ջոկատներ՝ հրաձգային գումարտակների
կամ վաշտերի կազմով, որոնք զորեղացված էին
տանկերով, հրետանիով և սակրավորներով:
Գրոհային ջոկատների գործողությունները առաջ էին
տարվում կարճ, բայց հզոր գումարտակային
պատրաստություններով:

9. Գործողությունների արդյունքում ապրիլի 27-ին, Բեռլինի
կենտրոն հասած երկու ճակատային զորքերը Բեռլինում
նեղ գծով ձգվեցին արևելքից արևմուտք՝ 16 կմ
երկարությամբ և 2-3, որոշ տեղերում էլ 5 կմ լայնությամբ:
Քաղաքում մարտերը չէին վերջանում՝ ոչ գիշեր ոչ ցերեկ:
Խորհրդային զորքերը ներխուժում էին հակառակորդի
բոլոր պաշտպանական թաղամասերը: Այսպիսով
Ապրիլի 28-ի երեկոյան 3-րդ հարվածային զորքի խմբերը
դուրս եկան Ռայխստագի շրջան: Կապիտան
Նեուստրոևի և ավագ լեյտենանտ Սամսոնովի
հրամանատարությամբ առաջավոր գումարտակի
գործողությունների շնորհիվ ապրիլի 29-ի գիշերը
գրավեցին Մոլտկե կամուրջը: Լուսաբացին՝ ապրիլի 30-
ին, ոչ այնքան քիչ կորուստների գնով գրավեցին ներքին
գործերի նախարարության շենքը, պարլամենտի շենքի
հարևանությամբ: Ճանապարհը դեպի Ռայխստագ բաց էր:

10. 1945թ. Ապրիլի 30 ին, 21:30 սահմաններում գեներալ-մայոր
Վ. Շատիլովի հրամանատարության տակ գտնվող 150-րդ
հետևակային դիվիզիան և գնդապետ Ա. Նեգոդի
հրամանատարության տակ գտնվող 171-րդ հետևակային
դիվիզիան գրոհեցին և տիրացան ռեյխստագի շենքի
հիմնական մասին: Մնացած Հիտլերի զորքերը համառ
դիմադրություն ցուցաբերեցին: Պետք էր կռվել ամեն մի
սենյակի համար: Մայիսի 1-ին, վաղ առավոտյան
ռեյխստագի վրա բարձրացվեց 150-րդ հետևակային
դիվիզիայի հաղթանակի դրոշը, սակայն ռեյխստագի
համար ճակատամարտը շարունակվեց ամբողջ օրը, և
միայն մայիսի 2-ի գիշերը ռեյխստագի կայազորը
կապիտուլացվեց:

11. Մայիսի 1-ին գերմանացիների ձեռքում մնացել էր
միայն Տիրգարտենը և կառավարական թաղամասը:
Այստեղ էր գտնվում կայսրական գրասենյակը, որի
բակում էր գտնվում Հիտլերի բունկերը: Մայիսի 1-ի
գիշերը նախնական պայմանավորվածությամբ 8-րդ
գվարդիական բանակի շտաբ ժամանեց
գերմանական ցամաքային զորքերի գլխավոր շտաբի
պետ գեներալ Կրեբսը: Նա բանակին գլխավորող
գեներալ Վ. Չույկովին հայտնեց Հիտլերի
ինքնասպանության մասին: Հաղորդագրությունը
նույն պահին փոխանցվեց Գ. Ժուկովին, որը հենց
ինքը զանգահարեց Մոսկվա: Ստալինը հաստատեց
Բեռլինի հանձնվելու պահանջը: Մայիսի 1-ին ժամը
18-ին Գերմանիայի նոր կառավարությունը մերժեց
անվերապահ կապիտուլյացիայի պահանջը, և
սովետական զորքերը նոր ուժով վերսկսեցին
հարձակումը:

12. Մայիսի 2-ին, ժամը 1-ին՝ 1-ին Բելառուսական
ճակատի ռադիկայանները ստացան ռուսերեն լեզվով
գրված հաղորդագրություն. <<Խնդրում ենք
դադարեցնել կրակը: Ուղարկում ենք
խորհրդականներին Պոտսդամյան կամրջի մոտ:
Նշանակված վայրը ժամանած գերմանական սպան
Բեռլինի պաշտպանության հրամանատար գեներալ
Վեյդլինգի անունից հաղորդեց, որ Բեռլինի կայզորը
պատրաստվում է դադարեցնել դիմակայությունը:

13. Մայիսի 2-ին, առավոտյան ժամը 6-ին հրետանու գեներալ
Վեյդլինգը երեք գերմանական գեներալների ուղեկցությամբ
անցավ ճակատային գիծ և գերի հանձնվեց: Մեկ ժամ անց,
գտնվելով 8-րդ գվարդիական բանակի շտաբում, նա
հանձնվելու հրաման գրեց, որը տարածվել էր և բարձրախոս
սարքերի ու ռադիոյի օգնությամբ հրամանը հասավ թշնամու
տարածքներ, որոնք պաշտպանվում էին Բեռլինի կենտրոնում:
Այդ հրամանը հասնելով թշնամուն, դիմադրությունը դադարեց:
Օրվա վերջում 8-րդ գվարդիական բանակի զորքերը թշնամուց
մաքրեցին քաղաքի կենտրոնական մասը: Առանձին
զորամասերը, որոնք չուզեցան գերի հանձնվել, փորձեցին
փաղչել արևմուտք, բայց ոչնչացվեցին կամ էլ ցրվեցին:

14. ԽՍՀՄ
16-ից մայիսի 8-ը սովետական զորքերը կորցրեցին
352 475 մարդու, նրանցից 78 291-ը անվերադարձ
մնացին: Նույն ժամանակահատվածում լեհական
զորքերի կորուստները կազմել են 8892 մարդ,
որոնցից 2825 մարդ անվերադարձ է մնացել:
Ռազմական տեխնիկայի կորուստները կազմել են
1997 տանկ և САУ, 2108 զենք և ականանետ, 917
ռազմական ինքնաթիռ, 2156 հատ հրաձգային զենք:

15. Ռազմաճակատից եկած հաղորդակցությունների
համաձայն
 1-ին Բելառուսական ճակատի զորքերը ապրիլի 16-ից
մայիսի 13-ը ոչնչացրել են 232 726 մարդու, գերի են
վերցրել 250 675 մարդու:
 1-ին Ուկրաինական ճակատի զորքերը ապրիլի 15-19
ոչնչացրել են 114 349 մարդու, գերի են վերցրել 55 080
մարդու:
 2-րդ Բելառուսական ճակատի զորքերը ապրիլի 5-ից
մայիսի 8-ը ոչնչացրել են 49 770 մարդու, գերի են
վերցրել 84 234 մարդու:
Այդպես ըստ սովետական հրամանատարության
զեկույցների գերմանական զորքերի կորուստը կազմել է
400 000 մարդ զոհված, 380 000 գերի: Գերմանական
զորքերի մի մասը հետ է մղվել դեպի Էլբա և հանձնվել:

16.  Գերմանական զորքերի ամենահզոր խմբի ոչնչացումը,
մայրաքաղաքի գրավումը և Գերմանիայի քաղաքական
և բարձրագույն զինվորական գործիչների գերևարումը:
 Բեռլինի անկումը և Գերմանիայի կառավարության
անկումը հանգեցրեցին, գերմանական զինված ուժերի
կողմից կազմակերպված դիմադրության համարյա թե
ամբողջական դադարեցման:

17.  Բեռլինյան ծրագիրը ցույց տվեց դաշնակիցներին
Կարմիր բանակի բարձր մարտունակությունը և
պատճառներից մեկն էր, որ չեղյալ համարվեր
«Աներևակայելի» օպերացիան՝ դաշնակիցների
ռազմական ծրագիրը Խորհրդային միության դեմ:
Սակայն հետագայում այդ որոշումը չազդեց
զինված պայքարի զարգացման վրա և սառը
պատերազմի սկզբին:
 Գերմանական գերությունից ազատվեցին 100
հազարավոր մարդիկ, որոնց շարքերում կային 200
հազարից ոչ պակաս օտարերկյա քաղաքացիներ:
Միայն բելառուսական 2-րդ ճակատի գծում
ապրիլի 5-ից մինչև մայիս 8-ը գերությունից
ազատվեց 197523 մարդ, որոնցից 68467 դաշնակից
երկրների քաղաքացիներ:

18. Նյութը պատրաստեցին՝ Հակոբյան
Սարգիսը և Միդյան Արարատը:
Նյութի աղբյուրը՝ այստեղ: