Thaareekhee nazarakun dhivehi anhenunge unufeyraan
- 1. ނ ުކރަ ޒަ ނަ ީޚީރާތ
( 9 ނ ނު ރު ޤަ ނަ ވަ 21 )ދުެމދެ ިއނާ ރު ޤަ ނަ ވަ
:ީލާވަލުކެއ ެޔިލ
ުދ ަމްޙައ ުދީދަޖ ްމީހާރްބިއ
- 3. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ާމިދްއަޤުމ
بسم الله الرّحمن الرّحيم
ژژ ژ ڑ ڑ ک ک ک ک
گ گ گ گ ڳ ڳ ڳژ ،
((
..))
ެގުމާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ،ިއަގުމުޔިދަޔިދ ްނުމަރުކ ާސާރިދ ުޚީރާތ ިހެވިދ ީކަތޮފިމ
،ެވތީާވިއފަެވުރަވަށަކ ްނތުޮގީޚީރާތ ްއކެަތަކަހާވ ާވްނގެިރުފ ްނުބިއާޖަޢ ްށަޑނަގޅުައ ްނުތޮގޭހެބ ާއޅިާފަޓްއަވ
ުޑނަގޅުައ ިއަގުދަޞްޤމަ ިރެވިތަމ ެގުމުނިދްށޮކުރޯފ ްށަންނުތްޚުއ ިއާންނުޚައ ތިެވުބޮލ ޔަިތ ްއތަަކަހާވެއ
ުދުޚ ީކަކތަަކަހާވ ާރުކާސއްިޙ ިމ ާންނުތްޚުއ ިއާންނުޚައ ިތެވުބޮލ ަޔިތ ުޑނަގޅުައ ިއަގުތޮފ ިމ .ެވެކެތޮފ ިށެފްނަޔިލ
ިތ ަދ ްނަންނެގ ްސެވްށ ލަާޔިޚ އީިމ ީނެހެއ .ވެެކެކތަަކަހާވ ިވިތަދ ްނަރުކުލޫބަޤ ަމަތަރުފ ްސެވށްަޑނގަުޅައ
،ިއާކަތްތޮފ ިހެވިދ ަނިގ ާހޭވރެުކުނ ުރާކްނިއ ްސެވމަަނ .ެވެކކަަތަކަހާވ ާވުނެގ ށްައިޑނުކިސ ްއެކަތުރަޒްނަމ
ިތ ެނ ްއެތާފަތ ްއަތަކހަާވިމ ްސެވއިގަުކަތްތޮފ ާވއިަފިވެޔިލ ްނުހަބްސަބ ްނެހިނެހެއ ްނޫނ ްސަބިހެވިދ
.ެވއެީވުރޫބުޖަމ ްނަރުކުލޫބަޤ ްށަޅކޮެދ ިއާތިހ ްނުމުރުހިއަފިވެޔިލ
ިދައ ،ާވއިަފެވުލިފާޣ ްށައާހިތްނިއ ިއަގދުެމާކަމަކެއ ްނެމުޑނގަޅުައ ުދައިމ ީކަކަތަކަހާވިމ
ްނެގެބިތާދިނުނ ާކަޓްށަމުވނުެގ ްނަކުރަނީހ ްށަކމަަކެއ ުލާވދު ިއާޔެރ ްނހުީމ ުކަޔބަ .ެވޔެްއެހްއއެިކ
އީެއ ީނެހެއ .ެވއެަކަހާވ ގެުމާރޭފ ޭނާވުނޮޔެހ ްނެގިއަލާޓއްުހ ްނުކްއެދ ްއތަަކަހާވެއ ްސވެަމަނ ،ާދްނުމަރުކްތަކްއަސަމ
.ެވޑެނގަްތަފުޒާމައ ެގުރަކަމ ުޑޮބ ުނުވެލެރެނ ްނިއގެުރަވުސ ުނާފެގވާްއަޙ ިއާނާފގެުމަދާއ ްނުބަބަސ ެގއްެމަކެއ
އްެއ ޭނާވިތަމިރުކ ްއަތްނުހެޖްނޮގ ްށައާހިތްނިއ ްށަންނުފިންއޞަުމ ިއަގއްެބާބެއ ކީަބާބ ެގުމާރޭފ ްސަކައެމްނޮކ
لله ިދައ .ެވެންނެގެރުހރިެކ ުލާޙ ާރުކުލީކަވ ްށައާލާޢަތ لله ީނަވުދެތިމ ްނެގިއާބާބިމ ުޑނަގުޅައ ެރުހެނަދ ްނަކުބާބ
ްށަކަމަނ ެގުތޮފިމ ުލާޙ ރާުކާޢުދ ިދެއ ންުވްއެލްތާކަރބަ ިއގަުތަކއްަސަމ ިމ ގެުޑނގަޅުައ ްނުތަރްޟަޙ ެގާލާޢަތ
.ެވެމެދ ުޑނގަުޅައ ްނަނިމ ]ްނާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނއަ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ[
ްނުނެހންައ ިހެވިދ ިއަގކުަތްނާމަޒިކއެ ،ކުެއޅާުފިގާވ ެގ لله ްތާމ ، ްނުމަކްނެހެއ
ްށ ަރަވ ްށަކަތްތާރަފ ވާުޅާދިވ ްތޮފިމ ްއަތަދާކަދާއ ްއެއަބ ިރުހ ިއގަޭރެތެގްނހުީމިއަބެއ ، އިާތޮގނުުޅުއވެާވިނ
ކަަހާވ ެގުމާރޭފ ޭޅުއިއަލ ްނ ުނެހްނައ ިހެވިދ ުމްނާޢ ެގުދައިމ ްސެވަމަނ .ެވއެެނާދްނެގގިނެއްށޮކުލީޞްފަތ
ާމ ިދްއަޤުމ
- 4. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ާހަންނެފ ުރިއ ،ުރުދްނމެ ެގއްެހަވދު ުފާސ ިތަމުޑުއ ީއއެ ީނެހެއ .ެވއެެނާވުނ އްއެަފީދްސެނެގ ްށޮކުލީޞްފަތ
،ެވޔެްއެހްއޔެިކ ްއެރްއިސ ވާިއަފިވުރޮފ .ެވކެެތަގީގަހ ުޑޮބްނަކުޅާފ ްތޮއްނަންނެފ ްށަންނެމުޑނގަުޅައ ްށޮކުފާސ
ާރްއިސ ުޑޮބްނަކުޅާފިމ .ެވއެެނޭރެކުނ ްށަކަޑނަގުޅައ ށްަކާނުބ ޭކެއެނާންނޮއ ްސެވއްެރްއިސ ާވްނުނޭބ ްނަވުރޮފ
ެގުނާފެގޭލަކެއ ުނާފުރުކަތުރދުެއ ީލަޢ ީނަވްނާދނަހ ުޑނަގޅުައ ްނުމުލާންސިވ ްނުތޮގޭހެބ
ެގްއތެުރަޝ ެގުމުވުރޮފ ރަުއަޢ ާވއިަފާވއްަރުކްނާޔަބ ިއގަ ]ުބީތުރަތުޑޮބ[ ަމަންނުމަނ ުރޫހްޝަމ ،
:ީނަވިއފަެވުޅާދިވ .ެވެންނިތަމ
ރުވަންިމ ..ވެމެވުރުފޮ ންކުތަގޮ ދަފަިށހުދާިވރުފޮ ލަކުިއގަ شَرِطِيِ ގެމުވުރުފޮ عَوِرَ އެނަންދަ[
] ..ނަނޫ ންވުރުފޮ 1
ލަުކ ެގއިަގ ްނުމާރޭފ ާރުކާވިނ ، ނީާވްށަމަކރިުކާވިނ ްނާޔިރއޮ !ެވެށާންނަދ[ :ީކަދާރުމ
ްއެމާރޭފ ަމަނޭގނެއ ްނޓަްއަބ ިއއާަލުކ ެގިއަގ ްނުބަބަސ ެގުމުވުރާބ ަތަވުނ ްނުބަބަސ ެގމުުވިނުތ .ެވެއަމަނޭވުރޮފ
].ެވއެެނާވުނ ްއެއަމަހިރުފ ްނުނޭބ ެގުމުލ
ްނ ިތ ގެމުުވްމާލްސިއ ްނަކްސަރ ހިެވިދ ީނާވއިަފިށެފ ްއަތުޚީރތާ ޭޅގު ޑާނގަިއަމ ެގުތޮފިމ
ލްުޢީބަރ ެގުރަހައ ަނަވ 548 ްނުތޮގީރްޖިހ ީނެވެނުބ ްށަމަކވީްމާލްސިއ ްނަކްސަރ ހިެވިދ .ެވނެްނިރުކ ުރަވުނުރަގ
.ވެެއގަުހަމ ުލަވއްައ 2 އިަހ 509 ިއއާ 237 ްނުތޮގީރްޖިހ ީނާވިއަފާލާލަބ ށްޮކުލީޞްފަތ ިއަގުތޮފިމ ްނުމަކްނެހެއ
ުނުޅުއިއަލ ްނުނެހްނައ ިހވެިދ ިއަގނާތިއަހ 744 ްނުތގޮީރްޖިހ ،ިއާމާރޭފ ުނުޅުއިއަލ ްނުނެހްނައ ިހެވިދ ިއަގނާތ
ދެ ިވުތޭވ ުދެމެދ ިއރާަހައ ަނަވ1011 ިއއާ 744 ްނުތޮގީރްޖިހ ިދައ ުރަވްނިމ ވީުއވަިނ ްނުމާރޭފެއ ،ިއާމާރޭފ
ްނުނެހްނައ ިހެވިދ ުރޭއ ،ިއާރަވްނިމ ާވިއަފެވިރެތްނުލޭހ ުޢ ަމަތުޖުމ ިހވެިދ ިއގަޭރެތެގއިަބ ިއާނުރަގ
އްއެަބ ިރުހ ިއަގޭރތެެގްނުހީމިއަބެއ ިދައ ރުަވްނިމ ީވއުަވިނ ްނުމާރފޭެއ ، އިާމާރޭފ ުނުޅުއިއަލ
.ެވށެަޗްއަމ ެގކުަތަދާކަދާއ
1 .ެވެއާޙްފަޞ ަނ ަވ145 ެގިއ ަބ ަމަތަރުފ ެގުޕާޗ ަމަތަރުފ ] [ .
2 ެގ ިއަބ ަނަވ 4 ެގ ާވިއަފާވްއ ުޔިލ ްނ ެގިއަނަމިހ ުތ ްސިރްހިފ ިދ ައ ުޓާޗ ،ިއާޓްނެމޮކ ،ިއަގ މ1997 ، .
.ާޙްފަޞ ަނަވ 292 ިދައ 291
ްނުމިލްސުމ ިއަގޭޖްއާރިހެވިދ ްސެވްނިރުކ ެގުޚީރާތ ިމ ްސެވަމަނ .ެވެއަގ .ހ584 ީނެވެނުބ ްށަމަކީވ ްމާލްސިއ ްނަކްސަރ ެގޭޖްއާރިހެވިދ
ްނުލަކޭބޭބ ްމިލްސުމ ްއެއަބ ެގުލީޖ ެގްނުލަކޭބ ީޢިބާތ ެގްނުލަކޭބ ީބާޙަޞ ެގ ީހަބެއ .ެވެއެވިއަފެޅުއ
.ެވެކެމަކޭދިކެހ ުޚީރާތ ީމަކިވްއެރުކްތަރާޔިޒ ެޖްއާރ
ާމ ިދްއަޤުމ
- 5. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ިހެވިދ ،ުރަހައ ަނަވ1098 ްނުތޮގީރްޖިހ ،ްށޮކިނަވއިަފެވރިިއަކ ްނވާ ްއެނުރަޤ ުހަފްށައއެ ިދައ
،ިއާމާރޭފ ުނުޅއުިއަލ ންުނެހްނައ ެގރުޭއ ،ިއާމަކިރެތްނުލޭހ ަދަފޭވރެުކުނ ްސެވީހ ވާިއަފްސިއައ ްށަޢަމަތްޖުމ
ންުރުތިއ ެގއޭ .ެވެއެނވާިއފަާލާވުޅއަިލައ ްށޮކުލީޞފްަތ ްށަރަވ ސްެވްށަރަވްނިމ ީވއުަވިނ ްނުމާރޭފެއ
ްށަޢޫޟުއމަ ިމ ުކައިރވެުމްލިޢ ިހެވިދ ވާިއފަާވްއަރކުޫދ ޔެިނުދ )ްނިރުކުރަހައ 51 ެގމީ( ،ުހަވުދްށަކަހިއިދާދ
.ެވއެެނާވިއަފީދްސެނެގ ްނުކައަދީބ ަހޭސަފ ްނަނންަގއިަންސިވ ، ސްެވ އްެޅޮކްނުޔިލ ިރުހުގައ ްށަރަވ ާވއިަފާވއްުޔިލ
ްނެގިދއެ ްށަމަކްނަކ ީނީދ ،ާވިބޯލ ެކެދ ްނީދްމާލްސިއ ީކަޢަމަތުޖުމ ހިެވިދިމ ީކއަާޢުދ ެގޑުނގަުޅައ
ެގ ންުތްޚުއ ިއާންނުޚައ ްމިލްސުމ ިތެވބުޮލ ެގޑުނަގޅުައ ،ުކއެާއއެ ިދައ .ެވެމުވއްލެ ިއގަުމަކްއެއަބ ާބނަލޯބ
ޮޔެހ ްސެވެމްނޮކްނުބަބަސ ެގއޭ ،ިބިލ ުބާވަޖ ްނިއާޢީރޛަ ެގުތޮފިމ ްށަކތަުލާވުސ ްއއެބަ ާވިއަފިދެފުއ ިއަގުކަތްތިހ
.ެވެމުރުކ ްށަޢަމަތުޖުމ ްއކެަތުރަސައ
1434 ާޖްއިޙްލުޛ 15
2013 ރާބޫޓްކޮއ 20
ުދ ަމްޙައ ުދީދަޖ ްމީހާރްބިއ
ޫދްނެމާމ .އގ / ާލިވްނަސޯސ
ާމ ިދްއަޤުމ
- 6. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ޠ ްއުޚ ެގްޘުޙަބިމ
މ ިދްއަޤުމ .1 ........................................................................................................................... 1
ޠ ްއުޚ ެގްސުޙަބިމ .2 .................................................................................................................. 4
ުދ ީހްމަތ .3 .............................................................................................................................. 5
ުޚ ީރ ވަތ ެގުޚީރ ތ ިހެވިދ .4 ........................................................................................................... 9
ްނ ރޭފ ެގްނުނެހްނައ ވިއަފެކެދ ުޚީރ ތ ިހ ެވިދ :ިއަބ ަމަތަރުފ .5 .............................................................. 15
ްނ މަޒ ެގުރިޖ ތ ްނ މިއަލުސ ).މ158( 732 ްނުތޮގީރްޖިހ )ހ( ...................................................... 16
ްނ މަޒ ެގީސީރްދިއ ްލުންބ ުދަމްއަޙުމ ).މ8885( 505 ްނުތޮގީރްޖިހ )ށ( ......................................... 19
ްނ މަޒ ެގ ޠޫޠބަ ުންބިއ ).މ8377( 277 ްނުތޮގީރްޖިހ )ނ( .......................................................... 23
ްނ މަޒ ެގުޑ ރިޕ ).މ8007( 8088 ްނުތޮގީރްޖިހ )ރ( ................................................................. 29
ްނ މަޒ ެގުނ ފެގޭލަކުދިޔްއަސ ).މ 8057( 8803 ްނުތޮގީރްޖިހ )ބ( ................................................ 37
ްނ މަޒ ެގީދީދުލިމ ކ ުދަމްޙައ ).މ8557( 8323 ްނުތޮގީރްޖިހ )ޅ( .................................................. 46
!ެއަންނަދ :ިއަބ ަނަވެދ .6 ........................................................................................................... 79
.ހ8353 ުބީތުރަތުޑޮބ )ހ( ................................................................................................... 79
.ހ8307 ނ ޔިދ ްއުމީލްޢަތ )ށ( ............................................................................................ 81
.ހ8318 ުރީސްފަތ ިއ އ މަޖުރަތ ެގުނ އުރުޤ ިތިރީކ )ނ( ............................................................... 82
)ެގުރިސ ނ ްމީހ ރްބިއ ޔްއިރޫހްމުޖ ްލުސީއަރ( .ހ8355 މަޖުރަތ ިހެވިދ ެގުނ އުރުޤ ިތިރީކ )ރ( ............ 83
.ހ8775 މަޖުރަތ ިހެވިދ ެގުނ އުރުޤ ިތިރީކ )ބ( )ެގްނޫމުއަމ ްޛ ތްސުއްލައ ޔްއިރޫހްމުޖ ްލުސީއަރ( .......... 84
.ހ8350 ޔްއިވަބަންއުތަރީސ )ޅ( ........................................................................................ 85
! ވަންސިވ :ިއ ަބ ަނަވްނިތ .7 ...................................................................................................... 89
ުރ ހިމ ިއ ރ ހެއ ްށަކަތޮގުރުކ )ހ( ............................................................................................ 89
ަނ މ ެގްޘީދަޙ ިއ ތަޔ އ ވިއަފްށޮކްނ ޔަބ ިއަގުހަބްސިއ )ށ( .............................................................. 89
ްނ ުމްނިނ .8 .......................................................................................................................... 92
ުތ ްސިރުހިފ .9 ........................................................................................................................ 96
- 7. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ުދ ީހްމަތ
ިވިރވެދުެމ ްނަޔިލ ްތޮފިމ ިއގަިއަބމި .ެވއެ]ްސބަްސިއ[ ީކަޢޫޟއުަމ ަމަތަރުފ ެމްނެއ ެގުތޮފިމ
ންަކްށަޗްއަމ ެގއްެކަތަކަހވާ ްނޮކްނޮކ ީނަވިއަފާލާވލަުކެއ ުޑނަގއިަމ ެގުތޮފ ިއާކަތިއަބ ޭނޭނެމިހ ިއަގުތޮފ ިއާބަބަސ
.ެވއެެނާވއިަފްށޮކްނާޔަބ
ާހިރުހ ޭނެމިހ ިއަގުތޮފިމ ިއަގިއަބިމ .ެވެއ ]ާޠްއުޚ ެގްޘުޙަބިމ[ ީކަޢޫޟުއަމ ަނަވެދ
ްނޭލްޕ ަތަވުނ ާޠްއުޚ ގެުތޮގާވިއަފެޔިލ ްތޮފިމ ްނުމުލލާަބ ްށަކަތުޢޫޟުއަމެއ ިދައ .ެވނެާވިއފަެޔިލ ްއެކަތުޢޫޟުއަމ
.ެވެމަރކުުދީމްނުއ ްށަމަކެނާދްނެގގިނެއ
ުރ ުކ ގެުކަތިއަބ ޭނެމިހ ިއަގުތޮފިމ އީިމ .ެވއެަބިމ ީއެއ .ެވެއ ]ުދީހްމަތ[ ީކަޢޫޟުއަމ ަނަވްނިތ
ށްަކަތޮގުރުކ ުދަޞްޤަމ ެގުކތަިއަބ ެއ ، އިކާަތިއަބ ާވއިަގުތޮފިމ ިއގަިއބަިމ ،ުކެއާޅުފގިވާ ެގ للهްތާމ .ެވކެެއ ާޞާލުޚ
.ެވެމަނާރުކްނާޔަބ
ނީާވިއަފްށޮކންާޔަބ ިއަގއިަބިމ .ެވއެ]ުޚީރާވަތ ެގުޚީރާތ ިހެވިދ[ ީނާންނޮއ ްށައަނަވުރަތަހ
ެގުތޮފިމ ީކަދަޞްޤަމ ެގއިަބިމ .ެވކެަތަކަހާވ ްއެއަބ ުމްނިހުމ ްނުގނެއ ްނުތޮގޭހެބ ާޚީރާތ ިހެވިދ ިދައ ެޖްއާރިހެވިދ
.ެވެމުނިދްށޮކަހސޭަފ ިއަގުމުތަގެނެދ ްށަންނުތްޚއު ިއާންނުޚައ ަޔިތ ްއަތަކަހާވ ވާިއަފްށޮކންާޔަބ ިއގަުޑނަގިއަމ
ީކަޔަބ ަމަތަރުފ .ެވެށަކަޔަބ ްނިތ ީނާވިއަފާލާހަބ ްތޮފިމ ުޑނގަޅުައ ިއަގއްެތޮގ ުޑނަގިއަމ
ހިެވިދ ،ިއގަުކަތްތޮފ ެގރީުކ ީނާވިއަފްށޮކ ަޞްއާޚ އިަބިމ .ެވެއ]ްނާރޭފ ެގްނުނެހންައ ާވިއަފެކެދ ުޚީރާތިހެވިދ[
.ެވެށަޗއްަމ ެގކުަތަދާކަދާއ ްއެއަބ ަޔިދްނުމަބނަލޯބ ްނހިެވދި ެގުރޭއ ިއާތޮގ ާވިއަފްށޮކަފިޞ ްނާރޭފ ެގްނުނެހްނައ
:ިއަގޭރެތގެ ކުަތްތޮފ ުޑނަގއިަމ ާވއިަފާގަނ ުތާމޫލުޢަމ ިއަގުތޮފިމ ްނިއރެެތެގކުަތްތޮފ ެގރީުކ ްނުތޮގެއ
.1 ،ިއާއާމާނުރުތދަ ެގުރިޖާތ ްނާމިއަލުސ ުނުޔިކްނަނިމ ] [
.2 ، އިާތޮފ ެގީސީރްދިއ ްލުންބިއ ުދަމްއަޙުމ ުނުޔިކްނަނިމ
.3 ،ިއާއާމާނރުުތަދ ެގާޠޫޠަބ ުންބިއ ުނުޔިކްނަނިމ ] [
.4 ،ިއާތޮފ ުޚީރާތ ނުުޔިކްނަނިމ ] ޚްރީތާ ިހވެދި[
.5 ،އިާތޮފ ުޚީރާތ ުނުޔިކްނަނިމ ] ޖެއްރާިހވެދި ންމުލަގަ ގެޑުރާޕި[
.6 ،ިއާތޮފ ުނޔުިކްނަނިމ ]ދ ަކާދައާ ިހވެދި[
.7 .ެވެއެނެމިހ ާލްއަޖަމ ުނުޔިކްނަނިމ ] [
ުދ ީހްމަތ
- 8. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ްއަތަކހަާވ ާވިއަފާނަމިހ )ިއަގ ]ްނާރފޭ ެގްނުނެހްނައ ާވިއަފެކެދ ުޚރީާތިހެވިދ[ :ީހަބެއ( ިއަގިއަބިމ
ެގުމުރުކްނާޔަބ ްއަތަކަހާވ ިއާކަތުޚީރާތ ެގްއެނާމަޒ ެމްނޮކ ްނިއިމ ިދައ .ެވެންނުބީތުރަތ ެގުކަތްނާމަޒ ީނާވިއަފެޔިލ
.ެވއެނެާވިއަފީދްސެނެގ އްެނާޔަބ ުރުކ ޭހެބާކަތުޞްޚަޝ ުމްނިހުމ ްނުގނެއ ޭނެމިހ ިއގަްއއެކަަހާވެއ ްނިރުކ
ނުުޔިކްށަކަމަނ ާޠޫޠަބ ުންބިއ ،ިއކާައިރެވުރުތަދ ްމިލްސުމ ުރޫހްޝަމ ްނުމަނ ެގުރިޖާތ ްނާމިއަލުސ ިއަގރޭެތެގޭއ
ުނުޔިކޭނީދްއުސްމަޝ ުދަމްއަޙުމ ުދިޔއްަސއްައ ، އިާކއަީސޭސްނަރަފ ުނުޔިކްށަކަމަނ ުޑާރިޕ ،ިއާކަލަކޭބ ްމިލްސުމ
ިއގަިއަބ ިމ .ެވެއެނެމިހ ުކަލަކޭބަންނަދ ިހެވިދ ގެުހިއ ުނުޔިކ ޭއުލިމާކ ުދމަްޙައ ،އިާކަލަކްސަރ ިހެވިދ
ށްަކައިރެތްނުޔކި ސްެވްއއެ ކީަދަޞްޤަމ ެގއޭ .ެވެއނެާވިއފަީދްސެނެގ ްސެވުތާމޫލްޢަމ ުމްނާޢ ޭހެބާންނުލަކޭބެއ
.ެވެމުނިދުނ ަނުހެޖްނެޅުއ ްނެގިބިލުނ ްއެތާމޫލްޢަމ ުމްނާޢ ޭހެބާކަޞޚްަޝ ްސެވްއއެ ާވއިފަިވެނަގްނަނ ިއަގުތޮފިމ
ްއެނައ ންުނާމަޒ ްއެއ ،ީދްށޮކަފިސ ްއަތްނާމަޒ ެއ ްށަންނީރެތްނުޔިކ ީކަދަޞްޤަމ ެގިއަބިމ
ަނ ްނެފިމ ްށަލޮލ ުރާހިމ ،ީދްށޮކްނާޔަބ ްއަތުލަދަބ ަޔިދްނުމަންނައ ްށައޅިާފަޓްއަވ އިމާުޅުއ ެގްނީހެވިދ ްށަނާމަޒ
ޯތްއެކަތުލަދަބ ަޔިދްނުމަންނައ ،ެރުހާކަމަކްނޮކ ،ްނކުަނިހިކ ީއިމ ، ލާަބިއަޅައ ކާަތުރަޒްނަމެއ ްއަތުރަޒްނަމ
.ެވެމުނިދްށޮކަހޭސަފ ްށަމުތަގއިަންސިވ
ިހެވިދ ިރުހްނަންނެފ ްށަންނެމުޑނަގުޅައ ުރާހިމ ީނާވިއގަިއަބިމ .ެވެއ ]!ެއަންނަދ[ ީކައަބ ަނަވެދ
ާވއިަފާވއްުޔިލ ްނީރެވުމްލޢި ެގހުިއ ާވއްަރުކްނާޔަބ ތްޮގ ީވްނަޅައ ްނާރޭފ ްނުނެހްނައ ިއަގުކަތްތޮފ ީނީދ
:ިއަގރޭެތެގުކަތްތޮފ ިވެންނެދިމ .ވެެކަތްނުވއްުޔިލ
.1 އިާތޮފ ާވިއަފެވުރޫހްޝަމ ްނުމަނ ެގުބީތުރަތުޑޮބ ] [
.2 އިާތޮފ ާވިއަފެވުރޫހްޝަމ ްނުމަނ ެގ ބުީތުރަތުތްއުތ ] [
.3 ިއާތޮފ ުރީސްފަތ ނުުޔިކްނަނިމ ] ރުީސފްތަ ިއއާ މާޖަރުތަ ގެނުއާރްޤު ިތިރީކ[
.4 ިއާއ ާމަޖުރތަ ްނާއުރުޤ ުނުޔިކްނަނިމ ]މ ާޖަރުތަ ިހވެދި ގެ ިތިރީކ[
.5 ިއާއާމަޖުރަތ ްނާއރުުޤ ުނުޔިކްނަނިމ ] މާޖަރުތަ ިހވެދި ގެނުއާރްޤު ިތިރީކ[
.6 ިއާތޮފ ުހުޤިފ ުނުޔިކްނަނިމ ] [
.7 އިާއ ާލްއަޖަމ ުނުޔިކްނަނިމ ] [
.8 .ެވެއެނެމިހ ްއެތޮފ ުތަރަޔިސ ުނުޔިކްނަނިމ ] [
އިަގުނާމަޒ ެގ ީނާންނޮއ ްށކަަޔަބ ުހަފ ެމްނެއ ެގިއަބިމ
.ެވކެެއކަާހާވ ެދ ާލުއއަ ްނުއަނެގ ިއގަުނަތިމ ިދައ ،ވާިއަފާގނިހ
ުދ ީހްމަތ
- 9. ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތްނުނެހްނައ ިހެވިދާރޭފުނުއ ެގ ްނ
ކީަޔަބ ަނަވްނިތ ެދ ޭހެޖްނަލާންސިވ ްށޮކްނުފ ްނިރެތްނުޔިކ ިއަގިއަބިމ .ެވެއ ]!ާވަންސިވ[
ީކަޢޫޟުއަމ ަމަތަރުފ .ެވެއެނާވިއަފާލާވުޅައިލައ ްށަކަޢޫޟުއަމ ުރ [ާހިމ ިއާރާހެއ ްށަކަތޮގުރުކ .ެވެއ ]ިމ ެގުޢޫޟުއަމ
ްނުށަދ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދްށަމާރޭފ ،ްށަކަތޮގުރުކ ްއަތުލަދަބ ަޔިދްނުމަންނައ ްނެގިޅުގ ިއާމުވުލަދަބ ްއަތްނާމަޒ
ްށަކަތުބަބަސ ިވިރެވުދެމ ްނަންނައ ްއަތުލަދަބެއ ިދައ .ެވެއެނާވިއަފީދްށޮކްނާޔަބ .ެވެއެނާވިއަފާލާވުޅައިލައ ްސެވ ަނަވެދ
ީކަޢޫޟުއަމ[ ުހަބްސިއ ިއަގްނާޔަބ ާވިއަފްށޮކ ާތަޔާއިއ ްޘީދަޙ ެގ]ަނާމ ެގުމުނެމިހ ިއަބިމ .ެވެއަދަޞްޤަމ ީކ
ްށަންނީރެތްނުޔިކިމިއަގުތޮފ ާވިއަފްށޮކްނާޔަބްއ ެޗްއެއ ްސެވްއެއްނ ެހެނާލިފުނ ްނުޅޮއ .ެވެމުވްއޭބުނ ީކަޔަބ ުހަފ ެމްނެއ ެގުތޮފިމ [ުމްނިނ .ެވެއ ]ްނ ިއަގުދެމިއާކަމަކެއ ްނެމުޑނަގުޅައ ިއަގިއަބިމ
ޭހެޖްނަންސިވ ްށޮކްނުފ ްށަރަވ .ެވެއެނާވިއަފްށޮކުރުކިޛ ަކަހާވ ެގްއެކަތްނަކ
.ެވެއެނާވ ]ުތްސިރުހިފ[ ްނެގިދިވ ިއާޔަބިމިމ ،ިއަގުތްސިރުހިފ ިދައ ާހިރުހ ާވިއަގުތޮފ
ްށަލާމިދ ާކަޢޫޟުއަމެއ ުރަބްމަނ ާޙުފަޞ ާވިއަފާށަފ ްނަރުކުފާސްނިއ ްށަކަތުޢޫޟުއަމެއ ިއާކަކަތުޢޫޟުއަމ
ިއަގުތާރަފްތާވ .ެވެއެނާވިއަފްށޮކުރުކިޛ
:ްޓޯނ .ެވެކަތްތޮފ ެގުހިއ ީނާވިއަފްށޮކްނުނޭބ ްނިއަނިގ ްށަކަކަތުރަދްޞަމ ުޑނަގުޅައ ިއަގުމުޔިލ ްތޮފިމ
ާވިއަފާގަނ ްނުކަތްތޮފެއ ްނުމަކްނެހެއ .ެވެއެނެމިހ ްއަތާލްއަޖަމ ިއާކަތްތޮފ ީނީދ ،ިއާކަތްތޮފ ުޚީރާތ ިއަގޭރެތެގޭއ
ިއަގުކަތްނުޔިލެގުހިއ .ެވެއެނާންނުހ ުޑނަގްތޮގ ްނުރުކައ ިބަރަޢ ީނެވެރުކަގަހާފ ްށަޑނަގުޅައ ިއަގުމަކްއެބަބަސ ެގޭއ
ަކާވޫގަދނުއ ްނަންނަގެނެދ ްށަންނިހެވިދ ިއަގުނާމަޒިމ .ެވެމުވަނިގ ްއަތްސަބ ާވިއަފެޔިލ ްނުނޭބ ްށޮކުމްނާޢ ،ަލަހ
ާރުކުނ ްސެވްއަތަމިލަކ ިއަގުކަތްތޮފެއ ެވިއަފްށޮކްނުނޭބ .ެވެއ ީނެހެއ ީކަންނިއަފަބާކ ެގްނެމުޑނަގުޅައިއަގުތަޤީޤަޙ ްސެވ ަޢަރ .ެވެކެއަބ ުޅޯދ ްށަރަވ ާހަބިބ
ުދީހްމަތ
- 10. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ްއެއ ީކަހަބ ިބަރަޢ ،ީނަދްނެގެވަމާހ ުރިއާލާގްނިހ ުރަޒަނ ްށަޚީރތާ ެގްނިހެވިދ ްނެމުޑނގަުޅައ
ެގކުަތާސަސއްައމު ިކެއ ގެރުާކުރަސ ިހެވދި ިދައ .ެވެމކަްއހެަބ ިވިރެވރުަދަޤ ްށަރަވ އި ގަުދެމެގްނިހެވދި ިއގަްއެނާމަޒ
ެގުކތަާސަސްއއަުމ ެގުރާކރުަސ ެމްނެހެއަމަހ .ެވެއވެިއަފވިރެުކ ްނުހަބ ިބަރަޢ ްސެވްއަތުތާލަމާޢުމ ުނުވރެުކ ިއަގުދެމ
މީަކިރުހިއަފިވެޔިލ ްނުހަބ ިބަރަޢ ްސވެްއތަުޑޯބްނަނ ،ިއާމަނ ގެުނަތްނަތެއ ،އިާކަތްނުޔކިެޔިލ ުނުވރެުކުލަދަބ ިއަގުދެމ
ސްެވގެޭލާމ ،ިއާށަރްށަރ އްެއބަ ެގޭރެތުޅޮތައ ްނުރުތިއެގއޭ .ވެެކެމަކނޭާވިކެހ ުކަޔަބ ްނއިެރެތެގްނީބިތިރިދ ްސެވުރާހިމ
.ެވއެެވިއަފިވެދްނަނ ްނުހަބ ިބަރަޢ ްސވެށްަކަތިޅގޯ ، އިާކތަުގަމ ްއެއަބ
ސްެވ އިަގނުާމަޒ ެގުޑާރިޕ ެމްނެހެއަމަހ 3 ުޑޮބްށރަަވ ްށަހަބ ިބަރަޢ ިއގަުކތަްތިހ ެގްނިހެވިދ
.ެވއެެދްނެގވެރުަވަށަކ ްސެވްނުތޮފިމ ]ެޖްއާރިހެވިދ ްނުމލަަގ ެގުޑރާިޕ[ ްނަކާވިއަފިބިލ ްއރެަދަޤ ިއާކމަަކުތަޔްއިމަހައ
:ީނަވ އިަފްށޮކްނާޔަބ
ވާއިފަވެޞައްޚަ ިނކައެ ށްނަންހުީމއެ ކީހަބައްއެ .ވެކެހެބަދެ ނީރަކުންނުބޭ ިއގަޖޭއްރާިހވެދި[
ގެހުބަިހވެދި ީކނަންހައަ ނ ްމުކަނުޅުއު ތާއެ ހުވަދުނަގި ރެވުށ ްރަހައަ 5 ންރެހައަ .ވެހެބަ ިހވެދި
.ެވެމަކްއަދ ަކަހާވ ްނުހަބިހެވިދ ްށޮކ
ތަރިފަ ހާކޭއްދެކަހަވާ ންހުބަިސސޭންރަފަ ށްށަމަ .ވެކެއެރޓަސްމާ
ންމެރެހައަ .ވެހެބަ ިރހުރުދަގަ މެންއެ ިއގަތާއެ ީއއެ .ވެހެބަ ިބރަޢަ ީކހަ ބަ އްނެއަ ޅޭގުންގެ ންހުީމިއބައެ
ްސަދ ްނިޓެލ ްނިހެވިދ ްނިއަދަފ ާރުކ ްނުހީމިއަބެއ ުކަހަވުދ ެމްނޮކ
ިދއަ .ވެހެބައެ ިއރާކުއަ ބިރަޢަ ީނޅެގުންގެ
.ެވެހަބިބަރަޢ ީނަރުކްނުނޭބ ްސެވިއަގުކަތާޢ
] ދު މާކަޅުއަ ރާކު4
އްޗެްއެއ ަޔިދ ްނުމަރުކާދައ ުރުއަދ ެގުހަމ ަލިބުޅަކ ިއަގުތާޔަޙ ގެްނެމުޑނަގުޅައ ީކަހަބ ިބަރަޢ
ުދައިމ ްސެވކަިރަތ ެއ ްނިއަދީބ ަޔިދެވބީ ،ެވާބ ްނާރޭފ ިބިތްނެގިއަލ ްނިހވެދި ީކައަމާތިހ ،ްސެވަމަނ
ްށަހަބ ިބަރަޢ ިއާތަފާޤަޘ ިބަރަޢ ،ްނިއަފަބާކ ެގްނެމުޑނަގޅުައ .ވެެމަކާވއިަފެވރުާޔްއަތ ްށަމުވކިަވ ާންނެމުޑނގަުޅައ
ެގުތަމްނުއިމ ީކަތަފާޤަޘ ިބަރަޢ ާރާނުށުފ ާނީދ ިދައ .ެވެއީތީވ ްށަހަބ ެގުނާއްރުޤ ީކަހަބ ިބަރަޢ ީވެވްއެދ ްއެމަކްސިއ
ިއާހަބެއ ްނެމުޑނގަުޅައ ްސެވަމަނ .ެވެއީތީވ ްށަތަފާޤޘަ ެގަމަލްއަސަވ ިހިއަލަޢ للهަލްއަޞ ުދަމްއަޙުމ ާޔްއިބަނ ްތާމ
ގެުމުވަޑުކ ްނަކިލިފުނޫތ ،ިއާމަކށިޮކިދްއުބ ެގންެމުޑނަގޅުއަ ްސެވއިަގުތަޤީޤަހ ީނަވިރެތްތަރްފަނ ުދައިމ ެކެދުތަފާޤަޘެއ
.ެވެންނުބަބަސ
3 .ެވެއެނާވިއަފްށޮކްނާޔާބ ިއަގާޙްފަޞ ަނަވ 29 ެގުތޮފިމ ްނަކުކާކ ީކަޑާރިޕ .
4 .ާޙްފަޞ ަނަވ120 ެގުތޮފިމ ]ެޖްއާރިހެވިދ ްނުމަލަޤ ެގުޑާރިޕ[ .
ުދީހްމަތ
- 11. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ުޚ ީރާވަތ ެގުޚީރާތ ިހެވިދ
ވާިއަފިދެފުއ ިއަގއްތެޮގ ުކުޒާނ ެމްއތަިކ ިދައ ަޑކު ެމްއަތިކ ީކައެޖއްާރިހެވިދ ިމ ެގންެމުޑނގަުޅައ
ްނުހީމ ެރުސްއރީުކ ްއެކތަުރަހައ ްއކެަތެއ ްއކެަތެއ ެގީމ ީކައެޖްއާރިމ ްނުތަމްޙަރ ެގާލާޢަތ لله ،ްސެވަމަނ ްއމެުއަގ
ްސެވާޚީރާތ ީރްޖިހ ީނަވުރުމުޢ ެގުނަޠަވ ިތެވުބޮލިމ ެގްނެމުޑނަގުޅައ .ެވެކެމުއަޤ ަންނައ ްނުމެޅުއިރިދ
ްނުމަލަގ ގެުޑރާިޕ[ .ެވެއގަީތަމ ެރުވށްަޔަބ ިއާންރަޤ 16 ީނަވުރުމުޢ ެގުބީދިމ ުރިއާލބަ ްނުތޮގއެ .ެވއެަފެވުލަދްއަބުނ
.ެވެއވެިއފަްށޮކްނާޔަބ ިއަގ ާޙުފަޞ ަނަވ23 ެގުތޮފިމ ]ެޖްއާރިހެވިދ
[ ެގޭޖްއާރިހެވިދ ީކަމުޔިލ ަމަތަރުފ ާވިއަފިނެފ ުދެމިއާއ ' ްޑާރިޕ ިއޮކ
ްނެރްފ ްފޮއ
ްޖެޔޮވ
ދަ
( ' ލްވަލާ ިޑ THE VOYAGE OF FRANCOIS PYRARD ެގުތޮފިމ ) 2 ެގްމުއިލޮވ
ިއގައިބަ ނަވަ 2 ނަވަ
( ސްންއަިލސެރމާ ސްނައޭިމއެ ވާއިފަޔެިލ AMMIANUS MARCELLINUS :ީކނަޔާބައެ .ވެކެނެޔާބަ ގެ)
ގެންއި 'ންީވދީންރެސެ' އިނާންއި 'ީވދީ' ށްހައަިރއަ ގެންއަލިޖޫ ރރާޕެމްއެ ރުހައަ ނަވަ 262'
'....ވެއެޔަދި ކުރަީފސަ ންތުރާފަ
ރިކުޕްޗާ ދުމެއާޖެއްރާ ރުހައަ ނަވަ 0991 ގެނާއޭ ލްބެ.ީޕ.ީސ.ޗެއެ ރޓަސްމި ދުމެނާންހުީމ ޔަދިމި
( ްފާރްގ ޮނ
ޮމ
MONOGRAPH ީހަބެއ ،ްނިރުކުރަހައ 1650 ެގމީ( ނީވައިފަޔެލި ިއގަ ޙާފުޞަ ނަވަ 06 ގެ)
ގެންއަލިޖޫ ރރަޕެމްއެ ރުހައަ ނަވަ 262 )ަމަނާލބަ ްނުތޮގ ،ްނީރުކ ރުަހައ 270 ރެުވްށައ
އިނާންއި 'ީވދީންރެސެ' ިއގަރޭތެ ގެން ރުީފސަ ވާއިފަނެބު ސްނަިލސެރމާ ސްނައޭިމއެ ށްމަކަޔަިދ ށްހައަިރއަ
'ީވީދްނެރެސ' .ެވެށަމަކްނީހެވިދ ީކަންނިއ 'ީވީދ' .ެވެށަމަކިބިތ ްނޭގެއ ްށޮކ
ކިވަ ންީޅމު ންއި 'ީވދީ'
.ވެށެމަކަންހުމީނު ލޯިސ ،ކީނަންއި
].ވެމެކަޅޭއު ންހުީމ ިއގަޖޭއްރާިހވެދި ސްވެިއގަީރކު ރުހައަ 0596 ގެމީ ީކޗައްއެ ނުގުއެ ންކުތަސްބަިމ
.ެވެއިމ
ީނަވއިަފިނެފ ްށަޑނަގޅުައ ްށަކަމުޔިލ ީވސްަވުދ ެމްނެއ ްށައަނަވެދ ްނުތޮގޭހެބ ިއާޚީރާތ ިހެވިދ
237 ްނުތޮގީރްޖިހ 5 257 ްނުތޮގީރްޖިހ ،ިއާކަތުޅުފުރތުަދ ާވއިަފްށޮކ ުރިޖާތ ްނާމިއލަުސ ިއަގ 6 ބްަހަވ ނުްބިއ ިއގަ
ުދީޒަޔ ްނުބ ްނަސަޙ ުދއިޒަ ޫބައ ާވްއރަުކުބީޛުހަތ ްއަތްނުޔިލ ޭހެބ ިއާކަތުޅުފުރުތަދ ާވއިަފާވއްރަުކ ީޝިއަރުޤްލައ
ެގޖޭްއާރިހެވދި ިއަގުނަތ ންަތ ަނިގ ރެުވްށަނަތްއއެ ިއގަކުަތްނުޔލި ެއ .ެވެކަތްނުޔިލ ާވއިަފާވއްުޔިލ ީފާރީސ ްނުބ
5 .ާމިދްއަޤުމ ެގުތޮފިމ ] [ .
6 .ާމިދްއަޤުމ ެގުތޮފިމ ] [ .
ުޚ ީރާވަތ ެގުޚީރާތ ިހެވިދ
- 12. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ެގޑުނކަ ާޔޑިްނިއ ިއގަޅުޮކީރުކ ެގުކަތްނުވއްުޔިލ ގެުނާފެގލޭަކެއ ްނުތޮގއެ .ެވެއވެއިަފާވއްރަުކ ްނާޔަބ ަކަހާވ
.ެވެންނިއަދަފިމ ީނަވއިަފާވްއަރުކަފިސ ެޖއްާރިހެވދި ިއަގމުުވެކއްެދަކަހާވ
ނަިގ އިގަދުމެދެ ގެޑުނކަ ވާރްލާދި އިޑާނކަ ދުންކަރްހަ ވާިއގަމުކަ ޑުނކަ ނަވަންތި[
.ެވެމިއ ޭދްށޮކ
ކިވަ ދުމެ ގެޑުނކަދެމި ީއއެ .ވެއެވެ އްކެތަށްރަ ރާީޒޖަ ގެއްދެދަޢަ
.ެވެއެރުހ ުރަހަވާމ ުޑޮބ
ގުއަ ިއގަކުތަށްރަިމ .ވެކެނެހެންއަ ނީނަންހު ށްކައަިރވެ ގެކުތަށްރަ ިމ
ެގުރަވްއެއ ާކަޔެގ ްސޮގ
ްނުމަކިތެޑޮބ
ަންނުހ ިއަގީޑައ ެގުޑނަކ ީއިމ .ެވެޑޮބ
ސްވެހާއެ .ވެއެރެހު ސްވެރުހަމާ
.ވެއެގައްލަ ސްވެިހޗެއްއެިމ ންހެގާއްލަ ނަވިދުމޫ ންމުވުދަގަ ޑުނކަ .ވެކެޗެއްއެ ޅާއަ ިއގައްހެގަ7
ްއަތްށަރިމ ާރުކްނަކިރެވ ުކަނެހްނައ ިއާންނުނާސްނިއ ިއާކަތްއުރ ީނަންނޮއ
އިފަވެދުބާއާ
ްނުހީމިއަބެއ .ެވެންނުކަތިލޮބ
ާދޯހ ެށަރެދ ެމްނޮކ
.ވެއެރެހު ޚުސަރްފަ ރުތަހަންތި ިއގަދުމެދެ އް ންއިިމ
.ެވެއަޓްއަހަބ ިއަފްށޮކ
ުއަކްއަރ ިއަގުކަތާނާޒަޚ ެގާނަމަކެއ ްއަތިލޮބ
ނާމަކަިރވެ ގެކުތަށްރަިމ
.ެވެއެނޭޅޫނ ުކަޔަބ ްސެވްއެއ ަނާދަޅުކ ްށަތަކްއަސަމ ެރުވްށަންނުލުހައ ެގުކަތްށަރިމ ިއަގުތޮގ
ވޭނެބު ިދއަ
،ިއމާނުބަ ޓުބޯ ،ިއމާޔުވި ސްމީގަ ނ ަންހުއިފަލާބުީޖ ިއއާ ިރކުތްއަ ިއގަރޭތެގެކުތަތްކައްސަމަ ރާކު ންހުީމިއބައެ
ންހުީމިއބައެ .ވެއެވެނޯ އްތެކައްސަމަ ށްކަރާކުނު ންހުީމިއބައެ ންގެވެށްކަތަކައްސަމަ ިދއަ .ވެއެނެމެިހ ންދުހެގެ
.ެވެއެވޮއ
ްއެޗްއެއ ޭރިދ ިއަގޭރެތެގޭއ ުރިއާގަނ ްނުދޫމ ްއަތިލޮބ
ެއ .ެވެންނުދޫމ ީނަވޮހ
ިލޮބ
ްނުދޫމ ްއަތިލޮބ
އެ
ަގަނީނ ެވެންނެގްށޮކ
ްނުނޭބ ްނަފ ެގުކުރ .ެވެއަރައ ިލޮބ
ށްއައެ ންމުޓުއްހެބެ އިފަޅާއަ ިއގަދުމޫ އްތަންފަ .
ީނަޔިކ ްށަޔްއޮބ
].ވެއެ ިމ ންހުީމިއބައެ8
ާމ ެރވުށްައެއ ީނަވއިަފާވއްަރުކަފިސ ެޖްއާރިހެވދި ިއަގުޅޮކުހަފ ެގކުަތްނުވްއުޔިލ ިމ ިދައ
:ީނަވއިަފެވޅުާދިވ .ެވެށޮކަމަހިރުފ ެމާހެއ ިދައ ްށޮކުލީޞްފަތ
ގެޑުނކަ ވާިއގަމުކަ ޑުނކަ ނަވަދެ ،އިޑާނކަ ވާިއގަމުކަ ޑުނކަ ނަވަންތި[
ަނިގ ިއަގުދެމެދ ެގްއެއ ިއަގުތޮގ
ވޭނެބު .ވެމެިއ ރާކުކިވަ ޑުނކަދެއެ ީކކަތަށްރަިމ .ވެއެވެ އްކެތަށްރަ
ވާއިފަވެދުބާއާ ސްވެކީކަތަށްރަ ހާިރހުިމ .ވެށެރަ 0911 ީއއެ ިއގަ ސްވެމަނަ .ވެށެރަ 2111 ީއއެ
ށްކަޗައްމަ ގެކުތަށް ރައެ ކުނަހެިރފި .ވެކެނެހެންއަ ީނ ރަކު ންކަިރވެ ށްޗައްމަ ގެއް ށެރަ ހާިރހުިމ .ވެކެތަށްރަ
.ވެގެމަނަންއަ ންމުގަނހިންކަ ިއގަދުމެ ގެންހުީމިއބައެ ރެސުއް ީއިމ .ވެއެގަންހިނު އްމެކަިރވެ
7 .ެވެށަޗްއަމ ެގްއެރަބަޚ ިވްއެދ ްށައީފާރީސ ްނުހީމ ުނާމޮއ ީނަވެއ ިއަފެވުޅާދިވ ީފާރީސ ްށަމަކްއެޗްއެއާޅައ ިއަގީޑައ ެގުޑނަކ ީކަރަހަވާމ .
.ެވެކެޗްއެއ ަންނައ ްށަދޫޖުވ ްށަކަތޮގ ްނެހެއ ްނިޅުމ ީކަރަހަވާމ ްސެވަމަނ
8 ްނ ީނަވިއަފްށޮކުޕާޗ .ާޙްފަޞ ަނަވ19 ްނިއާޙްފަޞ 1 ަނަވ 17 ެގުތޮފ ިމ ] [ .
.ެވެންނިއ ] ެގ [ ިއަގ1999
ުޚ ީރާވަތ ެގުޚީރާތ ިހެވިދ
- 13. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ެގުރަވަލިހ ިތެޑޮބ
ިއގަރޭތެގެއޭ .ވެއެގަޑުނކަ ނީނަންހު އްތަރުހަވަމާ .ވެއެރެހު ރުހަވަމާ ސްވެިއގަކުތަށްރަިމ
ިއާންނުފާރީސ .ެވެއެރުހ ްސެވުރަހަވާމ ްށަންނަހައ ްނުހީމުނާމޮއ
ީކަކަތުރަހާވާމ ިމ ިއަގުތޮގ
ންދި
ިއއާލަކު ދުހު .ވެއެރެހު ިހޗެއްއެ ގެތުޒާތްޒާ ިކއެ ސްވެިއގަރޭތެގެއޭ .ވެކެޗެއްއެ ދޭފެއު ިއގަޑީއަ ގެޑުނކައެ
ީއެއ .ެވެއެރުހ ްސެވްއެއަނިވ ުޑޮބ
ިއއާގުއަ ގެއްތެޒާ ިދއަ .ވެއެރެހު ސްވެރުހަވަމާ ގެިއލަކުޅުކަ
،ިއާކަތާގ ްނިޑައ ެގުޑނަކ ްނުމުވުޑޮބ
ޅުރާ ،ވެދަގަ ޑުނކަ .ވެކެޗެއްއެ ގެތުޒާއެ ސްވެންނޫއެ ތަވަނު .ވެއެނަިވ
.ވެކެއެބަ ިރވެކުއެ ށްރަވަ ކީނަންހުީމ ގެކުތަށްރަިމ . ވެއެގައްލަ ށްކަތަށްރަ އްތަރުހަވަމާ ،ިއކާތަލަހި
ންހުީމިއބައެ ށްކަޔަބަ ސްވެއްއެ ންބުބަސަ ގެމުވުނަގި ގެންހުީމިއބައެ . ވެކެހެބައްއެ ީކހަބަ ގެންހުީމިއބައެ
.ވެއެނަގި މެހާއެ ސްވެރުކަޝްލަ ގެނާމަކަނިރަ ގެކުތަށްރަ ިދއަ .ވެއެނެވޭރެކުނު އްޔެއްބަ
ްއެލޭމ ީނާންނުހ ިއަގުދެމެދ ެގްއެށަރ ެދ ެމްނޮކ
ގެންހުީމިއބައެ .ވެއެ ންތިދެ ތަވަނު ، ންިއިމ
.ވެރެދުކަ ނިކައެމަހަ ނީވަދުމަ ންކުރުއެ .ވެކެރު ިހވެދި ީކކަރު ރުދުކަ
ިމ ްއަތޯލ ިއަފެވުރުކ ްނުޅޮކ
ސްިއ ންހުީމިއބައެ .ވެކެއެބަ ިތވެިރ ރަސޫރުބު ީކނަންކުތަސްީމ ގެ
ްނުމުވަޑުކ ްސެވްއެއ .ެވެއެރުހ ްއެތޮގ
ރެވުށްނަންހުީމިއބަިމ ިއގައްއެ ރުތައްވަ ނާންހުީމ
ންޔުވި ންރާފޭ ތަވަނު ސްޔަވި ިއގަމުކަތްކައްސަމަ ރިތެތްއަ ީއއެ .ވެއެނެޅޭނޫ ކުޔަބަ ނަދާޅަކު ށްތަކައްސަމަ
.ވެއެމެ ސްޔަިވ ިއގަމުކަންރުކުރުޔާއްތަ ނުމާސާ ޅޭގުން ގެ ތަވަނު ސްޔަވިއިގަމުކަ
ެގްނުހީމިއަބިމީނަންނުހ ިއަގ ްއޮބ
ގެ އްޗެއްއެ ރޭދި ގެއްތެޒާ ީއއެ .ވެޔެ
.ެވެކެކަތުރަތްއަވ ްއަތްނަފެއ ިއަގުދޫމ ްނެގިއަޑނަކ ްއަތްނަފ ްނުކުރްއުރ ްނުމުވުދަމ ިލޮބ
ން
ްށަމުޓްއެހެބ ާނަމަކިރެވ ެގ ެރުކ .ެވެއ ްށަތޮގ
ިމ ިލޮބ
ށްކަތަންފައެ ންމުޓުއްހެބެ ިއގަދުމޫ އްތަންފަ
ެވެއަރައ ިއަގީވައ ްއަތިލޮބ
އެ ިދއަ .ވެއެވަރުއަ ށްމަގައްއެ ންދުމޫ އްތަންފަ ކުއެކާތަިހޗެއްއެ އެ ންދެ .
.ެވެށަހުހ ީނަންނުހ ެރެތެއ ެގުކަތިލޮބ
ިމ ްނުރިއަހެއ .ެވެއެދެވުރަމ ިތެއޭރިދ ަންނޮއ
ިއގަރޭތެއެ ންމުޓުއްހެބެ
ކީމަނަ ވާއިފަވިދެ ށްކަތަށްރަ ރާީޒޖަ ނުވުނެންދެ މި .ވެއެލަރާފު ންކުތަިހޗެއްއެ އެ ންދެ
ީނަންނޮއ
ްނެދ ްނެގިހެޖ ިއާކަތްށަރިމ .ެވެކުރ ީނަންނޮއ
އިފަދިހެ ންހެންޅިމު ިއގަކުތަށްރަިމ .ވެއެ
ލާނު އްޗެއްއެ ިދއަ . ވެ އެވެ ސްވެއްކެތަށްރަ ޅޭއު ންހުމީކާނިިމ ިއގަޑުނގަބުސާިހއެ ިދއަ .ވެބެދީންރަސަ
ީމ ްނުމާޔިރޮއ
] ...ވެއެވެ ސްވެއްބެސާިހ ޅޭއު ންހު9
9 ްނ ީނަވިއަފްށޮކުޕާޗ .ާޙްފަޞ ަނަވ120 ްނިއާޙްފަޞ ަނަވ 119 ެގުތޮފ ިމ ] [ .
.ެވެންނިއ ] ެގ [ ިއަގ1999
ުޚ ީރާވަތ ެގުޚީރާތ ިހެވިދ
- 14. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
.ވެެންނިއަދަފިމ ީނަވއިަފްށޮކްނާޔބަ ިއަގުތޮފިމ ]ެޖްއާރ ިހެވިދ ްނުމަލަގ ެގޑުާރިޕ[ ްއަތަކަހާވިމ
[ ' ްޑްނެކރާހ ްފޮއ
.ވެއެވެށްރަ 0911 ށްކަޑަނގަތްގާ ިއގަޑުނކަ ޔާކިންނަިމ ' ީސ
އްރު ިއގަކުތަށްރަ ިމ ވާިއގަށުދަ ގެމުކަިރވެ ގެއްނެހެންއަ .ވެކެނެހެންއަ ީނރަކު ންކަިރވެ ިއގަކުތަށްރަިމ
ންހުީމިއބައެ ިދއަ .ވެލެމޭ ށްކަރަވަ 2.9 ީނވާިއގަދުމެދެ ިއށާރަ އްނެއަ ންށުރައްއެ ގެއޭ .ވެއެވެިއފަދާއްހަ
ްށަރަވ ްށަތަކްއަސަމ ިރެތްތައ ީކަންނުހީމ ެގުކަތްށަރިމ .ެވެޔްއޮބ
ީނަރުކްނުނޭބ ިއަގުތޮގ
ގެއްއެސާއިފަ
ާރުކްނުނޭބ ްށައާސިއަފ ްނުހީމިއަބެއ .ެވެއަދަހ ްށޮކ
ންކަތްއަ ިއގައޭ ޔެިވ ންރާފޭ ންހުީމއެ .ވެކެއެބަ ނަދާޅަކު
ަފޯރ .ެވެއެރުހ ްސަމޭރިދ ިއަގޭއ ުރިއޭޅުއ ިއަގުދޫމ ިލޮބ
ިލޮބ
ށްއައެ ންމުވުއްބޭ ިއގަދުމޫ އްޗެއްއެ ލަހަކައްނެ
ޮބ
'ތުޖާބަދީ' ީކމަނަ ވާއިފަިވދެ ށްކަތަށްރަިމ .ވެއެ ' ތުޖަބްކަލްއަ' ީނޅެއު ޔާިކ ށްޔައްއެ ންހުީމއެ .ވެއެނެރާއަ
].ވެއެޖެއްރާިހވެދި ީއއެ .ވެއެ10
،ީނަވއިަފިނެފ ްށަކަމުޔިލ ީވްސަވުދ މެްނެއ ްށައނަަވްނިތ ާވއިަފިވެޔިލ ްނުތޮގޭހެބ ިއާޚީރާތ ިހެވިދ
ީލަޢ ްނަސަޙ ްލުބައ މުާމިއްލައ ާވްށަމަކއްެއިރެވުމްލޢި ިވއްެރުކުރުތަދ ،ިއގަުޅޮކީރކު ެގއި 300 ްނުތޮގީރްޖިހ
ްށޮކުޤީޤްޙަތ ާމާނުރުތަދ ެއ .ެވެތޮފ ުޚީރާތ ުނުޔިކ ްށަކަމަނ ެގީދޫޢްސަމްލައ
.ެވެއ ނީަވިއަފާލާވލަުކެއ 11 ުނުވެންނެދ ްނިރުކ ނީަވއިަފްށޮކަފިޞ ެޖްއާރިހެވިދ އިަގތުޮފެއ
.ެވެށަކތަޮގްއެއ ިދާދ ިއތާޮގ ާވއިަފްށޮކަފިސ ެޖްއާރ ިއަގުތޮފ ެގުރިޖާތ ްނާމިއަލުސ
ާވްށަމަކއްޓެްސިޓްނިއަސ ިބަރަޢ ިވއްުޅުއ ިއަގރޭެތެގުކަތުރަހައ ގެއިަހިދަވުނ ިއާކަހާހ ިދައ
ވިއްުޅއު ިއގަާޓުއޘި ިއަގޭރެތެގކުަތުރަހައ ެގުހުޅޮދްސަފ ަކޭތަސްއއެ ިއކާަހާހ ، ިއާއ ީނޫރިއަބ ްލުންބ ުދަމްއަޙުމ
ްލ ުރިޖާތ ްނާމިއަލުސ ްނިއަދަފެއަމަހ .ެވއެވެިއފަާވްއޔުިލ ްނުތޮގޭހެބިއއާ ެޖްއާރިހެވދި ްސެވ ީސީރްދިއ ްލުފީރަޝ
ުންބ ުޤުޒރްުބ ،ިއާއީޤާރިޢ ްލިނިލްހަސ ުންބ ުދަމްޙައ ުދިއަޒ ޫބައ ،ިއާއީޤިލާވަޖ ްލުންބ ުބޫހްވމަ ،ިއާއީސިރާފ
ރުުކިޒ ެގޭޖްއާރިހެވިދ ްސެވްނުޅުފޭބޭބ ަދަފ ީނުދްރުއްލައ ްނަސަޙ ްލުބައ ،ިއާއީސިރާފ ްލުރާޔިރްހަޝ
.ެވއެެވއިގަުމަކާވއިަފާވއްަރުކ
10 ީދާލާވަހ ިއާއ 'ްލަވާލ ިޑ ްޑާރިޕ ްފޮއ ްޖެޔޮވަދ' ިއަގ ާޙްފަޞ ަނަވ 24 ެގުތޮފިމ ]ެޖްއާރިހެވިދ ްނުމަލަގ ެގުޑާރިޕ[ ީކަމުޔިލިމ .
!ާވަލްއަބ ާޙްފަޞ ަނަވ 11 ެގުތޮފިމ .ެވެއ ]ްޙަތްބަކްލައ[ ީނަޔިކްށަޔްއޮބ ިހެވިދ ިއަގުތޮގިއަފްށޮކްނާޔަބ ެގީފާރީސ .ެވެކެމުޔިލ ާވިއަފެޔިލ
11 ްނުތޮގީރްޖިހ ީނަވިއަފްށޮކުޕާޗ .ެވެއާޙްފަޞ ަނަވ119 ިދައ118 ެގިއަބ ަމަތަރުފ ެގުތޮފ ިމ ] [ .
.ެވެންނިއ ] ެގ [ ިއަގ1425
ުޚ ީރާވަތ ެގުޚީރާތ ިހެވިދ
- 15. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ްށަކަމުޔިލ ުލީޞްފަތ ެމްނެއ ިދައ ީވްސަވުދ ެމްނެއ ްށައަނަވުރަތަހ ްނުތޮގޭހެބ ިއާއެޖްއާރިހެވިދ
ްނުހަބ ިބަރަޢ ] [ ީނަވއިަފިނެފ ްށަޑނގަުޅައ
ިދައ ޭހެބ ިއާއެޖްއާރިހވެިދ ިއަގުތޮފިމ .ެވެތޮފ ުނުޔިކ ްނަނިމ ] [ ާވއިަފާވއްުޔިލ
ސަަނަވތަްއީދާއ ިއަގޭރެތގެޭއ .ެވއެެވ ްސެވްއަތުތާމޫލްޢަމ ާވނުިއަފިވޔެިލ ިއގަުކަތްތޮފ ީޚީރާތިހެވިދ ްށަނަތާހިމ
ެޖްއާރިހެވދި ިއަގުތޮފެއ .ެވއެެނެމިހ ްސެވަކަހާވ ެގާނަމަކިނަރ ުރާހަމަދ ތަަވުނ ާރަހްމަދ ެގުޅޮކިރަދ
ީކއަިރެވ ެގުމުއަޤ ިދައ .ެވއެަގމުަކްއެމުއަޤ ާރީޒަޖ ޭވެލކުއެ ްށަޗްއަމެގއްެކަތްށަރ ަނިގ ްށަރަވ ީނަވއިަފާވއްަރުކަފިސ
ިވެންނުހ ިއގަުތޮގ ެގްނުލބަނަކިބނައ ެގުނާފެގްސަރެއ ީނަގްނިހ ްނަކިރެވ ްސެވަމަނ .ވެެއެވިއަފެނުބ ްށަމަކްއެނެހިރިފ
.ެވއެަގުމަކާނަމަކިނަރ ]ާރަހްމަދ[
ެމ ްނެއ ްނެދ ިރުހ ިއަފިވޔެިލ ްނުތޮގހޭެބ ިއާއޖެްއާރިހެވިދ ،ރުިއާލާގްނިހުރަޒަނ ްށަކަތްތޮފ ީޚީރާތ
ީޒްއުޖ ްނުބ ުދަމްއަޙުމ ިއަގނާތ ިއަހ723 ްނުތޮގީރްޖިހ ،ީނަވިއަފިނެފ ްށަޑނގަުޅއަ ްށަކަމުޔިލ ީވްސަވުދ
ުނާފެގޭލަކެއ ްށަތޮފިމ .ެވއެާމާނުރުތަދ ެގާޠޫޠަބ ުންބިއ ާވއިަފާވއްުޔިލ ްނުހަބ ިބަރަޢ
ސްެވްށަހަބިހެވދި ްއެއަބ ްނުތޮފިމ .ެވެއ ] [ ީކަމަނ ާވއިަފާވްއެދ
ިހެވިދ[ ިއއާ ]ިއގަޭޖްއރާިހެވިދ ާޠޫޠަބ ުންބިއ[ ީކަކތަްތޮފ ޭވެލްށޮކަގަހާފ ްނިއެރެތގެއޭ .ެވއެވެިއ ފަިވެރުކ
ެގާޠޫޠަބ ުންބއި ީނަވއިަފްށޮކ ަޞްއާޚ ްތޮފ ަމަތަރުފ .ެވެތޮފިމ ]ްއެމަކ ލިައ ުއައ ްށަޚީރާތ
.ެވެއވެއިަފިވެނަގްނނަ ަކަހާވގެުނާފެގލޭަކެއ ްނިއެރތެެގުޚީރާތ ިހެވިދ ްސެވއިަގުތޮފ ަނަވެދ ިދައ .ެވެށައާމާނުރުތަދ
ްނީދްއުޖާތ ްނަސަޙ ީޟާޤްލައ ީވެޓްއެފ ްނަޔިލ ިއގަުތޮގ ިއގަްއެތޮފ ަމަތަރުފ ެމްނެއ ުޚީރާތިހެވިދ
ުނާފުކިނަމެއ .ެވއެަގނާތއިހަ1116 ްނުތޮގީރްޖިހ ީނަވއިަފާވޓަްއަފ ުޅުޕްތަކއްަސަމ ެއ ުނާފުކިނަމެއ .ެވ އެ
ުޅަގނަރ ިއވަަލްއަބ ްއަތަކަހާވ ަޔިދ ްނުމެވެކެދ ްނިތަމޫދޫދ ،އިާކަތްނުޔިލ ިކއެިކެއ ގެރީުކެގއޭ ީވްއުޔިލ ުޚީރާތ ެއ
ްނުމަވްއަރުކ ަމަހިރުފ ުޚީރާތެއ ްނެދ ިއަގުހަފްށަމުވަރާހވާއަ ުނާފެގޭލަކއެ ިދައ .ެވއެަގުހަފްށަމުވއްެރުކ ކިަވ ުޅަގނަރުނ
ެގުނާފުކިނަމ ުބިއާނ ަރާޑްނަބ ްނީދްއުފީފަޢ ްނިއަސުޙ ުޅުފޯކށްޮކ ެގ ންީދްއުޖާތ ްނަސަޙ ީވެދްނެގ
ީވެވްއެރުކަމަހިރުފ ުޚީރާތިމ ްނެދ .ެވެއ ްމާލްސިއ ްލުޚިއަޝ ްނީދްއުބްއިޙުމ ުދަމްއަޙުމ ީޟާޤްލައ ްނުލަކިރަދ
ްމީހާރްބިއ ީޟާޤްލައ ްނުލަކިރަދ ެގުނީދްއުބްއިޙުމ ުދަމްޙައ ުބީޠަޚ ްލައ ްނުލަކިރަދ ެގ ްނީދްއުޖާތ
އްތަްނުވއްުޔިލ ޭހެބިއާއެޖްއާރިހެވިދ ްއެންނުލަކޭބޭބ އްެކަތެއ ްސެވިދައ ްނުރުތިއ ގެްނުލަކޭބޭބިމ .ެވެނީދްއުޖާރިސ
.ެވއެެވެލްށޮކަގަހާފ ްލެބ .ީޕ.ީސ.ްޗެއ ،ިއއާ ްލަވލާ.ީޑ.ްޑރާިޕ ،ިއއާާފޮޓްސރިްކ ިއަގޭރެތގެްނުލަކބޭެއ .ެވއެެވއިަފާވއްުޔިލ
ުޚ ީރާވަތ ެގުޚީރާތ ިހެވިދ
- 16. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ްނުށެފ ެގުތޮފ
ްނރާޭފނުުއ ެގންުނހެްނައ ހިވެިދ ްނކުަރަޒަނ ިޚީރާތ
ްނ ާރޭފ ެގްނުނެހްނައ ާވިއަފެކެދ ުޚ ީރާތ ިހެވިދ :ިއަބ ަމަތަރުފ
ްނ ާމަޒ ެގުރިޖާތ ްނާމިއަލުސ ).މ158( 732 ްނުތޮގީރްޖިހ .1 ................................................................ 16
ްއެފަރާޢަތ ުރުކ ެގުރިޖާތ ްނާމިއަލުސ )ހ( ................................................................................. 16
ުރުއަދ ެގުރިޖާތ ްނާމިއަލުސ )ށ( ............................................................................................ 17
ްނ ާމަޒ ެގީސީރްދިއ ްލުންބިއ ުދަމްއަޙުމ ).މ8885( 505 ްނުތޮގީރްޖިހ .2 ................................................. 19
ްއ ެފަރާޢަތ ުރުކ ެގީސީރްދިއ ްލުންބިއ ުދަމްއަޙުމ )ހ( .................................................................... 19
ުރ ުއަދ ެގީސީރްދިއ ްލުންބިއ ުދަމްއަޙުމ )ށ( ............................................................................... 20
ްނ ާމަޒ ެގާޠޫޠަބ ުންބިއ ).މ8377( 277 ްނުތޮގީރްޖިހ .3 .................................................................... 23
ްއެފަރާޢަތ ުރކު ެގާޠޫޠަބ ުންބިއ )ހ( ....................................................................................... 23
ުރުއދަ ެގާޠޫޠަބ ުންބިއ )ށ( .................................................................................................. 26
ްނ ާމަޒ ެގުޑާރިޕ ).މ8007( 8088 ްނުތޮގީރްޖިހ .4 .......................................................................... 29
ްއެފަރާޢަތ ުރުކ ެގުޑާރިޕ )ހ( ................................................................................................ 29
ުރ ުއަދ ެގުޑާރިޕ )ށ( ........................................................................................................... 30
ްނ ާމަޒ ެގުނާފެގޭލަކުދިޔްއަސ ).މ 8057( 8803 ްނުތޮގީރްޖިހ .5 .......................................................... 37
ްއެފަރާޢަތ ުރުކ ެގުނާފެގޭލަކުދިޔްއަސ )ހ( ................................................................................. 37
ުރުއަދ ެގުނާފެގޭލަކުދިޔްއަސ )ށ( ............................................................................................ 39
ްނ ާމަޒ ެގ ީދ ީދުލިމާކ ުދަމްޙައ ުޛާތްސުއްލައ ).މ8557( 8323 ްނުތޮގީރްޖިހ .6 ............................... 46
ްއެފަރާޢަތ ުރުކ ެގ ީދީދުލިމާކ ުދަމްޙައ ުޛާތްސުއްލައ )ހ( ................................................... 46
ުރުއަދ ެގ ީދީދުލިމާކ ުދަމްޙައ ުޛާތްސުއްލައ )ށ( .............................................................. 47
- 17. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ްނ ާރޭފ ެގްނުނެހްނައ ާވިއަފެކެދުޚ ީރާތ ިހެވިދ :ިއަބ ަމަތަރުފ
ްސެވކީަޚީރާތ ެގންިހެވިދ ،ްނިއަދަފ ޭނާވަންނގައިޑަަވގިިނެއ ްސެވްށަކަޅުފޭބ ެމްނޮކ ިފްށޮކާސާރިދ ުޚީރާތ
،ަނިގ ްނަޓްއަބ ެމްނެއ އިަގުޚީރާތ ިހެވިދ ްނުތޮގެއ .ވެެކެޚީރާތ ާވިއަފެވުލަދަބ ްށކަަކަތްނަޓްއަބ ްއެކަތެއ ުތާފަތ
ުދަދަޢ ީކަމާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ .ވެެޚީރާތ ެގުމާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ީކޚަީރާތ ްއއެ ުޑޮބ ްއަތުތާފަތ
.ެވކެެޗއްެއ ާވިއަފެވުލަދބަ ްށަކަތަފިސ ަނިގ ާހޭވެރުކުނ
ްސވެަމަނ .ެވެކއެބަ ުނުޅުއ ްނެގވެވާިނ ްނިއެއ ްނެގެޔވިްނާރޭފ ްށައަލްއިމައ ކީަންނިހެވިދ ިއގަްއެނާމަޒ ްއެއ
ާކްއނެައ .ެވއެިރުކ ުރކާްނިއ ްށަމުވާވނި ްށަކަތޮގ ންޫނ ްނެގެދނައ ްނުޑނގަްއއެ ްނުހަފ ްއކެަތުރަހައ ެގޭއ
ިދައ .ެވއެިށެފްނަޅައ ާގުރުބ ްނުހަފ އްެޅޮކސްަވުދ ގެޭއ ދިައ .ެވެއށިެފ ްނާވާވިނ ްނިތޑެނގަެދ ްނުހަފ ްއޅެޮކްސަވުދ
ުހަފްށަމުވ ތުޭވ ްއެކަތްނާމޒަ ިއގަުތޮގއެ .ެވއެަޔިދ ްއެނާމޒަ ިބިތްނެގްށޮކވަިނ ްސވެުޑނގަށިަހިޅުމ ިއަގުނިމުރާބ ަޔިދިމ
ްތެނ ްނުވވާިނ ްނެގިއަލ ިތެޑނަގެދ ްނީރުކ ެގުމުވުޣލިާބ ިދައ .ެވއެިވުލަދަބ ްށަކކަަތްސާބިލ ުޅަވޯބ ްށަތާގުރުބ
ިދައ .ެވއެިރުކރުާޔިތްޚިއ ންުވވާިނ ކުަޔަބްއެއ ުހަފްށަމތުޮއ ކުަޅޮކސްަވުދ އިަގތުޮގެއ .ެވއެޔަިދ ްސެވއްޅެޮކްސަވުދ
ރިުކުރާޔިތްޚިއ ްތޮގ ިއއަްނުމެޅުއ ެރުސްއީރުކ ެމްނެހއެަމަހ .ެވެއރިުކުރާޔިތްޚިއ ްނކަިނުތ ިއާމަކއިުލ ުކޔަަބްއެއ
ްތޮގެއ ްނުހީމިރުކުރާޔިތްޚއި ްނުވވާިނ .ެވެއއީެއ ީކަތޮގ ެގްނުހީމުރަހ ީވްސަވުދ .ެވެނޫނ ްއެދަމ ްސެވްނުހީމ
ްނުހީމ ިރުކރުާޔިތްޚިއ ްނކަިނުތ ިއމާަކިއުލ ދިައ .ެވެއތީޭވ ރެުކުލޫބަޤ ްށަމަކއިަގ ތުޮގެއ ީތޮއ ބުާޔިމާކ ރީުކުރާޔިތްޚިއ
ރެުސްއރީުކ .ވެެއަކަޓްށަމރުެއ ށްަކަޓޯބ ްތެންއެލުފ ޭޔކި ށްަކަމަނ ޭއުބީޛހުަތ ިއާއީޤްއރަަތ ީރުކރުާޔިތްޚިއ ްތޮގެއ
.ެވެންނެގްށޮކުލޫބަޤ ްށަމަކީއއެ ީކަތޮގިބިތ ްނިއަފަބކާ ީނެޅުއ ިއގަުތޮގެއ ްނުހީމ ިރކުުރާޔިތްޚިއ ްތޮގ ިއއަްނުމެޅުއ
ރުީވްސަތ ީޒްފަލ ެގުކަތަކަހާވ ުނުވެންނެދ ވެްސިއ ީނަރުކްނާޔަބިމ ުޑނގަޅުައ ިއަގިއަބިމ ްނުމަކްނެހެއ
ރުުކ ޭހެބާކަތުތަޔްއިޞްޚަޝ ޭނެމިހ އިަގއްއެަކަހާވއެ ންިރުކ ެގުމުށެފ ސްެވއްެއަކަހވާ ެމްނޮކ ެގއިަބިމ . ވެެކެކަތ
.ެވއެެނާވއިަފީދްސެނެގ ްއެފަރާޢަތ
ްނ ާރޭފ ެގްނުނެހްނައ ާވިއަފެކެދ ުޚީރާތ ިހެވިދ
- 18. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ްނ ާމަޒ ެގުރިޖާތ ްނާމިއަލުސ ).މ851( 237 ްނ ުތޮގީރްޖިހ
ްއ ެފ ަރާޢަތ ުރ ުކ ެގ ުރ ިޖާތ ްނާމިއަލުސ
ްށޮކުތަފުރުތަދ ިއގަްއނެާމަޒ ިރިއަކ ިދާދ ިއާނމާަޒ ެގ ީކަރިޖާތ ުނާމިއަލުސ
، އިއާާޔޑިްނިއ ިއާށަކަތްށރަ ެގާނިއަޗ ުނާފުކިނަމެއ .ވެެކއެިރެވިރާފަޔިވ ްމިލްސުމ ިދނަސްއުމ ްށަރަވ ިވއްުޅުއ
ްށ ައެޖްއާރިހެވިދ ުނާފކުިނަމެއ .ެވއެެވއިަފާވއްަރުކުރުތަދ ްށަކަތްށަރ ާވއިަގ ރީިއަކ ެޖްއާރ ިދައ ެޖްއާރިހެވިދ
.ެވެންނިރުކ ުރަހައ ްށަކަރަވ 311 ެގުމުވްމާލްސިއ ުތަލއުަދ ިހެވިދ ީވވެްއރެުކްތަރާޔިޒ 12 ެގުޅުފުރުތަދ ެއ ިދައ
ްއތަަކަހާވމި ުދިއަޒ ޫބއަ .ެވއެވެިއފަާވްއޔުިލ ްއެތފޮ ީފާރީސ އްުދިއޒަ ޫބައ ވާްއރަުކްނާޔަބ އްަތަކަހާވ
ްނާމިއލަުސ ިއގަުތޮފެއ ދިައ .ެވެންނުކތަްތަޔާވިރ ުފާސ ވާިއފަްސިއއަ ްނިއބަިކ ެގުރިޖތާ ްނާމިއލަުސ ީނަވިއަފްށޮކާމަޖ
ްށައއާިޑންިއ ިއާށައާނއިޗަ ުރަހައ ަނަވ257 ްނުތޮގީރްޖިހ ްނުރުތިއ ެގިއަކަހވާ ެގުކަތުޅުފުރުތަދ ެގުރިޖާތ
.ެވެއެވިއަފާވްއަރުކާމަޖ ްސެވަކަހާވެގުކަތުޅުފުރުތަދ ާވިއަފާވްއަރުކ ީޝިއަރުޤްލައ ްބަހަވ ުންބިއ ާވިއަފާވްއަރުކުރުތަދ
ލްަވ ިނީޞ ްއުރާބްޚައ[ ީކަމަނ ާވއިަފާވްއެދ ުނާފުކިނަމެއ ްށަތޮފ ުނުވެރުކުބީޛްހަތިމ ެގީފާރީސ ްއދުިއަޒ ޫބައ
ްށަރަވ ްނުބަބަސ ެގުތޮފިމ ްށަންނުޅުފޭބޭބ ވިެވއްުޔލި ްއތަަކަހާވ ީޚީރާތ ،ުހފަްށަޚީރާތިމ .ެވެއ ]ިދްނިހ
.ެވއެެވއިަފްށޮކާދިއަފ
12 .ާވަލްއަބ ާޙްފަޞ ަނަވ 15 ެގުތޮފިމ .
ްނީދާލީމ 800ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 19. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ުރ ުއަދ ެގުރ ިޖާތ ްނާމިއަލުސ
ވާިއަފވާއްުޔިލ ީފާރީސްއައ ުދިއަޒ ޫބައ ްނުތޮގޭހެބާކަތުޅުފުރުތަދ ެގ ުރިޖާތ ްނާމިއަލުސ
ުތާފަތ ީކަންނިހެވިދ ިއގަކުަތަކަހާވއެ ިދައ .ެވެއވެިއަފށްޮކްނާޔަބ ަކަހާވ ެގުކަތްށަރ ގެޖޭްއާރިހެވިދ ިއަގާމާނުރުތަދ
ްނިހެވިދ ިދައ .ވެެއވެިއަފާވއްރަުކްނާޔަބ ްނަކްއެއަބުލީޘަމާލ ްށަމުޔިވ ްނާރޭފ ،ިއާށަކތަްތަކްއަސަމ ެގރުަތްއަވރުަތްއަވ
:ީނަވއިަފެވޅުާދިވ .ެވއެވެިއފަާވްއރަުކްނާޔަބ ްސެވްނކަްއެރަތްއަވ ަންނުހ ުބީޖ ިއާތއަ ިއގަޭއ ީކަމާރޭފ ާރުކުރާޔްއަތ
[ ުކަޔަބ ްސެވްއެއ ަނާދަޅުކ ްށަތަކްއަސަމ ެރުވްށަންނުލުހައ ެގުކަތްށަރިމ ިއަގުތޮގ
ވޭނެބު ިދއަ
ޓުބޯ ،ިއމާޔުވި ސްީމގަ ީލ ބުީޖ ިއއާ ިރކުތްއަ ިއގަރޭތެގެކުތަތްކައްސަމަ ރާކު ންހުީމިއބައެ .ވެއެނެޅޭނޫ
].ވެއެވެނޯ އްތެކައްސަމަކ ިވަ ރ ާކުނު ނ ްހުީމިއބައެ ންގެވެށްކަތަކައްސަމަ ިދއަ .ވެއެނެމެިހ ންދުހެގެ ،ިއމާނުބަ13
.ެވއެެވއިަފެވޅުާދިވ ްސެވިދައ
ކުޔަބަ ނަދާޅަކު ށްތަކައްސަމަ ރެވުށްނަންހުީމިއބަިމ ިއގައްއެ ސްވެއްއެ[
ޅޭގުންގެ ތަވަނު ސްޔަވިއިގަމުކަ ންޔުިވ ންރާފޭ ތަވަނު ސްޔަވި ިއގަމުކަތްކައްސަމަ ރިތެތްއަ ީއއެ .ވެއެނެޅޭނޫ
].ވެއެމެ ސްޔަވި ިއގަމުކަ ންރުކުރުޔާއްތަ އްތަނުމާސާ14
13 [ ިއަގ1999 ީނަވިއަފްށޮކުޕާޗ .ާޙ ްފަޞ ަނަވ19 ްނިއާޙްފަޞ ަނަވ 17 ެގުތޮފ ިމ ] [ .
.ެވެންނިއ ] ެގ
14 [ ިއަގ1999 ީނަވިއަފްށޮކުޕާޗ .ާޙްފަޞ ަނަވ120 ްނިއާޙްފަޞ ަނަވ 119 ެގުތޮފ ިމ ] [ .
.ެވެންނިއ ] ެގ
ްނީދާލީމ 800ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 20. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ިދައ ުފޫރްޢަމ ިއގަރޭެތެގްނިހެވިދ ީކމަާރޭފ ްސެވއިގަުނާމަޒ އެ ިއގަުތޮގވާ ތުިބާސ ްނުކަތަކަހާވ ިމ
ްނާޔރިޮއ ިއަގުނާމަޒެއ ްނިހެވިދ ީނޭވެނުބ ަމަނިފިއަލާނސްިވ ްނުކަރަޒަނ ުޅަގނަރ ްނމުަކްނެހެއ .ެވކެެޗްއެއ ަންނަދ
ީކއަާނީރަޤ ެއ .ެވެތޮއަބެއ ްނެބިލ ްސެވއްެއާނީރަޤ ުރުތިއ ްށަޗއްަމ ެގުކަތަކހަާވިމ ިދައ .ެވ އެެނާރުކާވިނ
:ީކަތާރާބިޢ އެ .ެވެތާރާބިޢ ާވއިަފާވއްަލާވަމންިނ ުނާފެގޭލަކއެ ުބާބ ިވްއެރކުްނާޔަބ ަކަހާވ ެގޭޖްއާރިހެވިދ
[ ީނަންނޮއ
ްނެދ ްނެގިހެޖ ިއާކަތްށަރިމ .ެވެކުރ ީނަންނޮއ
އިފަދިހެ ންހެންިޅމު ިއގަކުތަށްރަިމ
ލާނު އްޗެއްއެ ިދއަ .ވެއެއެވެ ސްވެ އްކެތަށްރަ ޅޭއު ންހުީމކާނިމި ިއގަޑުނގަބުސާިހއެ ިދއަ .ވެބެދީންރަސަ
...ެވެއެވ ްސެވްއެބާސިހ ޭޅުއ ްނުހީމ ްނުމާޔިރޮއ
] 15
ިހެވިދ ިއގަުނާމަޒ ެގުރިޖާތ ްނާމއިލަުސ ިއގަުތޮގވާރުަވަށަކ ްށނަެމުޑނަގޅުައ ްނުކަތަކަހާވިމ
.ެވެނޫނ ްއެންނުމާޔިރޮއ ީބިތ ްނުނެހްނައ
15 [ ިއަގ1999 ީނަވިއަފްށޮކުޕާޗ .ާޙްފަޞ ަނަވ120 ްނިއާޙްފަޞ ަނަވ 119 ެގުތޮފ ިމ ] [ .
.ެވެންނިއ ] ެގ
ްނީދާލީމ 800ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 21. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ްނ ާމަޒ ެގީސ ީރްދިއ ްލުންބިއ ުދަމްއަޙުމ ).މ1115( 509 ްނ ުތޮގީރްޖިހ
ްއ ެފ ަރާޢަތ ުރ ުކ ެގ ީސ ީރްދިއ ްލުންބިއ ުދަމްއަޙުމ
ުރަހައ ަނަވ493 ްނުތަނަސ ީރްޖިހ ތީަގިއޑަަވވެްނަފުއ
.ެވެށައާތްބަސ 16 .ެވެއރިުކ ުރަހައ 53 ގެމުުވްމާލްސިއ ެޖްއާރިހެވިދ އީ އެ .ެވެއ 1100 ްނުތަނަސ ީދާލީމ ީއ އެ
.ެވެންނިއާބުޠްރުޤ ވީެވ އްެރުކުލިޞާޙ ުމީލުޢަތ ުނާފުކިނަމެއ 17 .ެވއެެވއިފަާވްއރަުކ ްއެރތުަދ ުގދި ްށަރަވ ުނާފުކިނަމެއ
]ާޔްއިލްޤަޞ[ ީވެވްއެލާވަމްނިނ ުރުތަދިމ 18 ުރަހައ ަނަވ548 ްނުތަނަސ ީރްޖިހ ިދައ .ެވެށަކަށރަ ުނުޔިކ ޭއ
ްނުމަނ ެގ] [ ްށަތޮފެއ ާވްއޔުިލ ިއަގްއެތޮފ ަކަހާވ ގެުކަތުޅުފުރުތަދ ެގުނާފުކިނަމެއ
ަޙްއަޞ ެމްނެއ ުނުޔިލ ްށަބާސިހެއ ުކަބްއަރަޢ ާވްއަރުކަފިސ ީލަޓިއ ިއާކަތުމުއަޤ ެގުޕަރޫޔ ީއިމ .ެވެއިވްއެދ ްނަނ
.ެވއެަޔިދްނެގެވ ްތޮފިމ ްށަކަރަދްޞަމ ެގްނުޅުފޭބ ާހިރހު ާވްއުޔިލ ްނުތޮގޭހެބ ާކަތުމއުަޤ ެގގުނަޅުހ ިދައ .ެވެތޮފ
،އިާއްނިޓެލ ،ިއާހަބ ިސޭސްނަރަފ ިއގަރޭެތެގޭއ .ެވެއަފިވެރުކ ްސެވާމަޖުރަތ ްށަހަބސްަބ ަނިގ ްށަރަވ ީނަވްތޮފިމ
ިވެޔިލ ްސެވްށަތާޞާލުޚ ެގުތޮފިމ ްނުހަބ ިބަރަޢ ިދައ .ެވެއެނެމިހ ްސަބ ުނަމުރަޖ ިދައ ިސޭރިގނިއ
ަމަތަރުފ ެމްނެއ ުނުވެޔިލ ްށޮކަމަހިރުފ ާހިމ ިއަގުމްލިޢ ޭހެބިއާކަތުމުއަޤ ިއއާީފަރްގޯޖ ީކަތޮފިމ .ެވއެފަިވެރުކްޕާޗ
ްއަތްތޮފ ްސެވްނޫނިމ ުނ ާފުކިނަމެއ .ެވެންނުމަނ ެގ ީނަވއިަފެވުރޫހްޝަމ ްތޮފިމ ިއަގުހިއ .ެވެތޮފ
[ ،ިއއާ ] [ ،ިއއާ ] [ އިގަޭރެތެގއޭ .ެވއެެވއިަފާވއްުޔިލ
.ެވެއަގ 560 ްނުތަނަސ ީރްޖިހ ީވރަާހަވައ ުނާފެގޭލަކއެ .ެވެއެވެލްށޮކަގަހާފ ްށަތްތޮފ ަދަފިމ ]
.ެވެހަފ ުރަހައ 12 ެގުމުވ ްމާލސްއި ެޖްއާރިހެވދި ީއިމ .ެވެއ 1165 ްނުތަނަސ ީދާލީމ ީއެއ 19
16 [ ީނަޔިކ ްށަށަރިމ ްނުހަބ ްޝިނެޕްސ .ެވެކެށަރ ަންނޮއ ްށަލާމިދ ީވާރަބްރަބ ްނުށަފިރޭސްއައ ެގްސުލަދްނައ ީކައާތްބަސ . Ceuta ]
.ެވެއ
17 ްނަކިރެވ ެގްސުލަދްނައ ިއަގނާތ ިއަހ .މ756 ްނެގިއަޑަވެވުލާވަޙ ާމަކިރެވ ެގްސުލަދްނައ ްލިޚާދްއައ ްނާމްޙަރްއުދްބަޢ ީކައާބުޠްރުޤ .
ުރޫހްޝަމ .ެވެކެޒަކުރަމ ީމްލިޢ ަދަފ ާވުނިއަފެކެދ ްސެވްށައަމަހާދައިމ ްނުހަފެގޭއ ްތަރާޟަޙ ީމާލްސިއ ީކަށަރިމ .ެވެށަރ ިވްއެރުކ
ީނަޔިކ ްށަށަރިމ ްނުހަބ ްޝިނެޕްސ .ެވެށަރ ްނަފުއ ެގ)ީބުޠްރުޤ މްާމިއ( ާޔިރެވުމްލިޢ ުރީސްފަތ
[ Cordoba .ެވެއ ]
18 .ެވެއަގުނުކެދ ެގުތާލިވ ީލަޓިއ ީނަންނޮއ ްށަރިމ .ެވެމުއަޤ ާރީޒަޖ ުޑޮބ ެމްނެއ ަންނޮއ ިއަގުޑނަކ ްނައިރޭޓިޑެމ ީކައ ާޔްއިލްޤަޞ .
[ ީނަޔިކ ްށަށަރިމ ްނުހަބ ީލަޓިއ Sicilia .ެވެއ ]
19 ީކަރަދްޞަމ ެގުތޮފ .ާޙްފަޞ ަނަވ 25 ްނިއާޙްފަޞ ަނަވ 24 ެގ ިއަބ ަނަވ 7 ެގުތޮފ ިމ ] [ .
.ެވެއ
ްނީދާލީމ 1100ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 22. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ުރ ުއަދ ެގީސ ީރްދިއ ްލުންބިއ ުދަމްއަޙުމ
ުނުޔިކ ިޤާފާއ ްލިޤާރިތްޚިފ ިޤާތްޝމު ްލުތަހްޒުނ ގެުނާފެގލޭަކެއ ސީީރްދިއ ްލުންބިއ ުދަމްއަޙުމ
ިހެވިދ ްނިއަދަފެއަމަހ ދިައ .ެވއެެވއިަފާވއްަރުކްނާޔބަ ްށައަމަހިރުފ ްށަރަވ ަކހަާވ ގެޭޖްއާރިހެވދި ިއަގުތޮފ
:ީނަވއިަފެވުޅދާިވ .ެވއެެވއިަފީދްށޮކަފިސ ްށަޗއްރީ ްށަރަވ ްސެވްނާރޭފ ެގާނމަަކިނަރ ެގުރޭއ ިއާންނުނެހްނައ
[ ިއަގުބާސިހިމ )ުތާޙިއަބުދ ްއުރިއާޒަޖ(ީޒަޖިމ .ެވެއެވޮއ
އްތަށްރަ ގެ ރާ
ޮއ
.ވެކެތަ ށްރަޅުފަ ކީކަތަށްރަ ނަގި ސްވެމަނަ .ވެއެނަގި ށްރަވަ ދުދަޢަ ގެކުތަށްރަިމ .ވެއެފަިޅގު ނީނަން
ީކަށަރ ުޑޮބ
ެމްނެއ ްތޮއ
ިއަގުމުއަގިމ .ެވެއ ުށަރެއ .ެވެޑޮބ
ށްރައެ ިއށާރައެ ންހުީމއެ ށްރަވަ ީދބާއާ ގެ
ްށޮކ
ްތާރާމިޢ ިއަގުށަރްށަރ ިތެޑޮބ
ާވިއަގީރިއަކ ެޅުއާދަހ ްއަތާނިބީނަންނޮއ
ިއއާޖެއްރާ ރުމަޤަ ލްތުރަީޒޖަ .ވެއެ
ނ ްތުޔިއްރަ މަނަވާއްލަިދއެ ނުފާގެސްރަ .ވެއެރެހު ކުއަިރވެ ށްޗައްމަ ގެކުތަށްރަ ހާިރހުިމ .ވެނެންގެދިވި
.ެވެއަވްއަރުކުރިޒާހ ިދައ ުނާފެގްސަރެއ ްނުހީމިއަބެއ ްށޮކ
ޔާދިބަޔާދިހަ ށްނަފާގެސްރައެ ންކުރަވަީވ ، ރިތެކާއްރަ
ުކަތްސީމ .ެވެއަދަހީދ ާވުނޮފ
ިދއަ .ވެނެންލ ުބަނކަބިނއަ ގެނ ުފާގެސްރައެ ީނރަކު މްކުޙު ިއގަދުމެ ގެން
ގެންތުިޔއްރަ ނާމަކަނިރަ .ވެނެންނުހެންއަ ީނސައްޖަމަހަ މާންނި ންކަންކަ ިއގަދ ުމެ ގެންހުީމިއބައެ
ގެނ ާމަކައެ ިއގަދުމެކާމަކަ ސްވެއްއެ ވާ މަންނި ނާމަކައެ ިދއަ .ވެއެވައްރަކުނު އްލެވަިނ ޅުފުނުމޫ ިއގަީތމަިރކު
ްނުލަކިރިފ ުނާފެގްސަރ ާވިއަގުމަކ .ެވެއެނާވުނ ްއެޅާދިވ ްއެތޮގ
ގެންނުހެންއަ ސްވެދުބައަ ިއގަހުިރއަ ގެނާމަކައެ
ނާމަކައެ .ވެއެ )ރާހަމްދަ( ީކޅަފުންނަ ގެނާމަކަނިރަ ިމ .ވެއެވެ ށްފަސަފުސަ އްތަތްޢަމާޖަ
ެގުނަރ ިއަގުޅުފިށަތްސިއ ެގާނަމަކެއ ިދައ .ެވެކެޅޮކ
ސްބާލި ވާިއފަވިރެކުރުޔާއްތަ ންނުރަ ނީވައްރަކުރުތު
ްސެވުޅޮކ
ުޑޯޖ ްނާވިއަފ ެގާނަމަކެއ .ެވެއެވިއަފާހަޖ ްސެއ ްނުތުމ ިއާތޫގާޔ ިއަގުޖާތެއ ިދައ .ެވެއެވޮއ
ސްވެއްޖެތާ
ިދއަ . ވެއެނެރާނާ ށްކަނަވާއިފަ ިއގަމުއުޤައ ެ ކުހަީމ ސ ްވެއްއެ ންހެއެ ންނޫ ނާމަކައެ .ވެނެންނުރަ ނީނަންހު
ީމސްރަ .ވެއެވައްރަކުިރބު ިއފަދެ ގެއްހެީމއެ މަނަޖެއްިގނއެ ނ ްކަރާއަ ށްކަނަވާއިފަ ކުހަީމ ސްވެއް އެ
އްތަންިއޔާރިޖާ ގެނާމަކަ އެ ންގެިއވައިބައްިތ ިއގަޅުޕުތްހަފަ ގެނ ާމަކައެ ިއގަކުތަސްވަދު ރާކުޅުފާ ފާއު ިއކާތަސްވަދު
ދަފަވާވާިނ ށްއަމަހަިރފު ީނބެިތ ންއިޔާިރޖާއެ .ވެއެވައްރަކުރުތުދަ ންގެިއވަޕައްިހ ދަދި އިގަކުތަތްއެ
އިނާފާގެސްރަ ވާިއގަމުކަންލުކަ ރިފި ގެނާމަކައެ ިދއަ .ވެއެމެފު ިރމާންދު ިއގަމުޔުދިމި ިދއަ .ވެއެގަ އްމެރާފޭ
ަވ ްސެވްނުރީޒ ެއެނާވަންނެގިއަޑަވ ްނުޅުޕްތަހަފ ެގާނަމަކެއ ެވ ޭބިލ ިއަގުތޮގ
ގެސްކްޓެ ިއގަޅުޕުތްއަ ގެނާމަކައެ .
ހުވަދުއެ ށްޗައްމަ ގެންރުީޤފަ ގެމުއުޤަ ގެނާމަކައެ އްތަސާިއފައެ ނާމަކައެ ިދއަ .ވެއެރެހުސާއިފަ
ގެއްހެީމ ސްވެއްއެ ީވނުމެ ިއގަދުނިހވާނަންހު ންގެިއވަލައްބަ ިއގަރުޒިހާ ނ ާމަކައެ ިދއަ .ވެއެވައްރަކުތް ޤާދަޞަ
ްށަޗްއަމ ްނުމާރޭފ ެގީތޮފ ިވށުފަ ިއގަީތމަ ގެކުތަގުމަ ވާވައްރަކުރުތުދަ ނާމަކައެ .ވެއެވައްރަކުނު އްތެޤާދަޞަ
.ެވެއެވިއަފާޅައަލޫދ ެވީކަޅޮކ
ްނާރޭފ ެގާނަމަކެއ ިދައ ިތެވިރ ްނިއަދަފ ުނުވެނުބ ުހިއ ްސ .ެވެކެޅޮކ
ްނާރޭފ ޮޔ
ހެ
ްނީދާލީމ 1100ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 23. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ީކަލަދުމ ިރާފަޔިވ ެގްނިރެވުލުހައ ެގުކަތްށަރިމ ެމްނޮކ
.ވެތެފަބުނހަކަ ިއއާ
ީކަގައ ެގުޅޮކިތއެ ރުތަހަ ގެއޭ .ވެއެނެވާނު އްއެނަިގ ރެވުށްއައެ .ވެތެފަ ތްހަ ގެމީ ނީނަންހު ިއގައްބެނހަކަ
ީކަންނަމ .ެވެރަވްނިމ ެގްއެންނަމ 261 ަނ ްއަތްތަފ ިތެޑޮބ
.ވެއެވެމަހަ އްނެންމަ ސްވެންތުފަދެ މަ .ވެމެހަރުދި
ނަގި ށްރަވަ ިއގަތުޒާ ގެއޭ ީކޔައެ .ވެއެދަހަ ނާފު ިއއާނާހަގަ ންކުތަތްފަ ބޯ ންއިރެތެގެކުތަތްފަ ބުނހަކަިމ
.ެވެކެޗްއެއ ިތީރ ްށަލޮލ
ޑުނގަށިތަސްިއ .ވެއެޅަނާ އްލެގަރުބު ންނުހެންއަ ގެކުތަށްރަިމ ނަންހު އްތަލަކު
ީނަންނޮއ
ަފާހަޖިޅުހ .ެވެއ ެތެގޭއ ެގަނޭއ ްސެވުކަނެހްނައ ެމްނެއ ްނިއެރ ިއަގުލޮބ
އިފަހާޖަ ނާފު ށްކަރަވަ 01
ންނުހެންއައެ ިއގަކުއެމާދުހެިމ ީކކަތަނާފުމި .ވެއެނެދާވެ ސްވެނަގި ިދއަ ދުމަ ރެވުއްއެ ިއގައްރެހަފަ .ވެއެ ރެހު
.ވެނެންސީޖޫމަ ީކނަންތުިޔއްރަ ގެމުއުޤަމި .ވެއެނާހަގަ ޅާއަ20 ...
ިއކާތައްރު ިއގަނތާއެ .ވެނެންމުނަ ގެ ީނވަިއފަވެރުހޫޝްމަ އްތަށްރަިމ
ްނިއެއ .ެވެޔްއޮބ
ނީރަކުންނުބޭ ންރަކުިރފާޔަިވ އިގަދުމެގެކުތަށްރަ ގެންހުީމިއބައެ .ވެއެދަންއި ިޑނދައްއު
ިއަގުދެމެދ ެގްއެށަރެދ ެމްނޮކ
.ވެއެނެދާވެ ސްވެނަގި ިދއަ ދުމަ ރެ ވުށްއައެ ިއގަރުހަފަ .ވެއެރެހު ލުމޭ 6
.ެވެޔެއ ްސެވީއަނިގ ެމްނެއ ިއަގނާތެއ .ެވެއެރުކާކްއަރ ިއަގާނާޒަޚ ެގާނޭއ ްއަތިލޮބ
،ނުފާގެސްރަ ގެންހުީމިއބައެ
ންހުީމިއބައެ .ވެކެކެތަންރުިހމާ ނަދާޅަކު ށްރަވަ ށްކަތަތްކައްސަމަ ިރތެތްއަ ކީނަންިރވެލުހުއަ ގެކުތަށްރަިމ
ސްވެރުހަފަނިދޯ ންޑިކުލަ ންހުީމިއބައެ ިދއަ .ވެއެރެހު ސްވެބުީޖ ިއގަކުތަސްީމގައެ .ވެއެޔަިވ ސްީމ ގަ ީލިރކުތްއަ
ާހާވުރުކ ުބިއާޖަޢ ްށަތެގެއ .ެވެއެރުކާނިބ ްސެވުރޮދ
ގެ ށްއަމަހަިރފު ށްރަވަ ންހުީމިއބައެ ިދއަ .ވެއެދެނބަ
ްނުހީމިއަބެއ .ެވެއެރުކާނިބ ެގ ްސެވްނިޑުކަލ ްށަތޮގ
ގެވާދު ިއގަީތމަގެނުފެ ންހުީމިއބައެ ިދއަ .ވެއެމަހަިރފު
ުނާފެގްސަރ ިއަގޭއ ުރިއޭޅުއ ިއަގުދޫމ .ެވެކެޗްއެއާގަނ ްނުދޫމ ީއެއ ިއަގުތޮގ
ޭވެނުބ ްނުތޮގ
ޭހެބާކަތިލޮބ
ރާކުމާޖަ
ްއެހެބ ިއަފާރުތަފ ިއަގުދޫމ ްއަތްނަފ ެގުކުރްއުރ .ެވެއެވްއެމުރިދ ަރައ ިލޮބ
ންހުީމިއބައެ .ވެއެ ށްއައެ ންމުޓު
ީނަޔިކ ްށަކަތިލޮބ
ިމ [ ] ެގޭޖްއާރިމ .ެވެއ ްއެއަބ ުތަކ ުރަހަފްއެއަބ ްނުކަތްށަރ ުރަތްއަވ ިއ ާޏ
ންރާ
ގެޑުނކަ ލުއިސަ ިމ ދިއަ .ވެއެލަދާންއަ އްތަސްމަ ވާއިގަޑުނކަ ލުިއސަިމ .ވެއެދެއާ އްލެއިސަ ގެއްޗެއްއެ
].ވެއެރެކުރުއ ުދަ ިއގަތީމަ ގެިއޙަޠަޞަ21
20 !ާވަލްއަބ ާޙްފ ަޞ ަނަވ 15 ެގުތޮފިމ .ެވެއިރުކ ެގުމުވ ްމާލްސިއ ެޖްއާރިހެވިދ ީއިމ .
21 ީކަރަދްޞަމ ެގުތޮފ .ެވެއާޙްފަޞ ަނަވ20 ިދައ19 ެގިއަބ ަމަތަރުފ ެގުތޮފ ިމ ] [ .
.ެވެއ
ްނީދާލީމ 1100ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 24. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ެގ 1000 ްނުތޮގީދާލީމ ިއގަުތޮގވާަމާހ ގިނެއ ްށަންނެމުޑނގަޅުައ ްނުނާޔަބ ަޔދިެވްސިއ
ްށަކަމަނ )ާރަހްމަދ( ] [ ްނަގންިހ ްނަކިރެވ ނެުބްސަބ ްށަޗއްަމ ެގޭޖްއާރިހވެިދ ިއގައްެރަހައ ްނުކަތުރަހައ
ިދައ .ެވެންނެގއިަވއްަރުކރުުތ ްއެޅޮކްނާރޭފ ެގުނަރ ީނވަަންނުހ ާނަމަކެއ ިދައ .ެވެއވިްއޅުުއ ްއެއާނަމަކިނަރ ުނުޔިކ
.ެވެއަވްއަރުކުނ ްއެލަވިނ ުޅުފުނޫމ ެގާނަމަކެއ ްސެވަމަނ .ެވެއިވްއެރުކުރުތ ްސެވްއެޅޮކުޑޯޖ ްނާވިއަފ ިއާކަޖާތ ެގުނަރ
.ެވެންނުތާރާބިޢ ާވަންނަދިމ ީނެގނެއ ްށަންނެމުޑނގަުޅއަ ްނަކެއ
ވާމަންނި ނާމަކައެ ިދއަ .ވެއެވައްރަކުނު އްލެވަިނ ޅުފުނުމޫ ިއގަީތމަިރކު ގެންތުިޔއްރަ ނާމަކަނިރަ[
ެގާނަމަކެއ .ެވެއެނާވުނ ްއެޅާދިވ ްއެތޮގ
ނުފާގެސްރަ ވާިއގަމުކަންލުކަިރފި ގެނާމަކައެ ިއގަދުމެކާމަކަ ސްވެއްއެ
ީކޅަފުންނަ ގެނާމަކަނިރަ ިމ .ވެއެވެ ށްފަސަފުސަ އްތަތްޢަމާޖަ ގެންނުހެންއަ ސްވެދުބައަ ިއގަހުިރއަ
)ާރަހްމަދ( ާނަމަކެއ .ެވެއ ާނަމަކެއ ިދައ .ެވެކެޅޮކ
ގެސްބާލި ވާިއފަވިރެކުރުޔާއްތަ ންނުރަ ީނވައްރަކުރުތު
ެޅޮކ
ުޖާތ ެގުނަރ ިއަގުޅުފިށަތްސިއ ުޖާތެއ ިދައ .ެވެއެވޮއ
ްސެވްއ ުޅޮކ
.ވެއެވެއިފަހާޖަ ސްއެ ންތުމު ިއތާގޫޔާ ިއގަ
.ެވެންނުނަރ ީނަންނުހ ްސެވުޅޮކ
] ޑުޖޯ ންވާއިފަ ގެނާމަކައެ
ްނަކާލ ްނާރޭފ ްސވެްނިއާޔިރާޖ ގެާނަމަކއެ ްނުރުތިއ ެގާނަމަކިނަރ )ާރަހްމަދ( ] [
ްސެވަމަނ .ެވެއެގނެއ ްސެވްނަކްއެމާރޭފ ަދަފޭރުކާވިނ ްނާޔިރޮއ ްނިއެއ ީކަމާރޭފެއ ިދައ .ެވެއެގނެއ ްނުމުޔިލިމ
.ެވެންނުތާރާބިޢ ާވަންނަދިމ ީނެގނެއ ްށަންނެމުޑނަގޅުއަ ްނަކެއ .ެވެނޫނ ްއނެެގިއަޅއަ ާގުރުބ ީނެބިތ ްނިއާޔިރާޖެއ
ންއިރެތެގެއޭ .ވެއެފަހާޖަިޅހު ީނންހު ޑުނގަިށތަސްިއ .ވެއެޅަނާ އްލެގަރުބު ންނުހެންއަ ގެކުތަށްރަިމ[
ިއަގުލޮބ
ރެވު ށްއައެ ިއގައްރެހަފަ .ވެއެރެހު އިފަ ހާޖަ ނާފު ށްކަރަވަ 01 ގެއްހެީމ ންިއއެ ސްވެކުނަހެންއަ މެންއެ
].ވެއެނާހަގަ ޅާއަ ންނުހެންއައެ ިއގަކުއެމާދުހެިމ ީކކަތަނާފުމި .ވެއެނެދާވެ ސްވެނަގި ިދއަ ދުމަ
ްނީދާލީމ 1100ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 25. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ްނ ާމަޒ ެގާޠޫޠަބ ުންބިއ ).މ1344( 744 ްނ ުތޮގީރްޖިހ
ްއ ެފ ަރާޢަތ ުރ ުކ ެގ ާޠ ޫޠަބ ުންބިއ
ީކަޅުފްނަނ ަމަހިރުފ ގެާޠޫޠަބ ުންބިއ
ީހަބެއ .ެވކެެޙާޔްއަސ ުމިލްސުމ ުރޫހްޝަމ ްށައެޔިނުދޅިުމ ީކަނާފެގލޭަކެއ .ެވެއ
.ެވކެެއިރެވުރުތަދ
ކީައ .ެވެއގަުމުއގަ ެއ ްސވެީވޅުުފުޑޮބ ިދައ .ެވެށައ ތީަގއިަޑވަެވްނަފުއ ުނާފެގލޭަކެއ
[ ީނަޔިކ ްށަށަރިމ ްނުހަބ ިސޭރިގނިއ .ެވކެެށަރ ެގިއަރަކުބިރްޣަމ Tanger .ެވެއ ]
ްނުތގޮީދާލީމ .ެވއެަގރުަހައ ަނަވ703 ްނުތޮގީރްޖިހ ީތަގއިަޑވަެވްނަފުއ ާޠޫޠަބ ުންބިއ
ުރަހައ ަނަވ725 ްނުތޮގީރްޖިހ ުހަފްށަމުވެންނުހ ިއގަުމުއަގ ަލްއިމައ ުރަހައ ްށކަަރަވ22 ިދައ .ެވއެގަ1304
ިއާށަކަތްށަރ ިކއެިކެއ ގެއިަރަކުބިރްޣަމ ްނުތޮގއެ .ެވއެވިޓެްއެފ ްނަވްއަރުކުރުތަދ ށްަކތަުޅޮކްނަކ ިކއެ ެގޭޔިނުދ
ިއާށަރްށަރ ްއެއަބ ެގއާޑިްނިއ ިއާނާތްސިކުރުތ ިއނާިއަރްޙަބ ިއާއަރަކްސިރާފ އިާގރާިއ ިއާޒާޖިޙ ިއާރްޞިމ
ްއެއަބ ެގާކިރްފެއ ްލަރްޓންެސ ިއާށަރްށަރ ާވިއގަީރިއކަރުަޑޯބ ެގީކުރުތ ިއާއާވާޖ އިއާަރަކުނީސ ިއއާެޖްއާރިހެވިދ
ސްެވށްަކަތުޅޮކްނަކ ްނެހިނެހެއ ެގޭޔިނުދ ްސވެްނޫނެއ ިދައ .ވެެއވިްއެރުކ ްށަރާޔިޒ ްށަށަރްށަރ
ާޔިނުހަތ ިއާއާބަހުރަމ ނުޫހ ްށަރަވ ްށަނާފުކިނމަެއ ްނުކަތުމުއގަ ެއ ދިައ .ެވއެވެިއފަާވްއަރުކުރުތަދ
.ެވެއވެ ިއަފްނެގިއޑަަވިބލި ްސެވާޔިދަހ ުރަވއިަބ ްށަރަވ ިއގަުކަތުޅުފުރުތަދ ެގުނާފުކިނމަެއ ިދައ .ެވެއވެއިަފާވްއަލިބިލ
ްނުބ ދުަމްއަޙުމ ުރަބަޚ ެގުކަތުޅުފުރުތަދ ުހަފްށަމުވއްެލާވަމްނިނ ްއތަުޅުފުރުތަދިމ ެގާޠޫޠަބ ުންބިއ
] [ ިއަގ756 ްނުތޮގީރްޖިހ ިދައ .ެވއެިވއްެދ ްށައ ީޒްއުޖ 22 ންެގިއވަަންނުހ ިއަގުށަރ ުނުޔިކޭއ
ެގ] [ ްށަތޮފެއ ވާްއޔުިލ ިއގަްއތެޮފ ްއަތަކަހާވިމ ުނާފުކިނަމެއ
ްނުހަބިސޭރިގނިއ ިއާންނުހަބ ީސޭސްނަރަފ ިއާންނހުަބ ުޒގީުޗރޯޕ ީނަވްތޮފިމ ދިައ .ެވއެިވްއެދްނަނ ްނުމަނ
ިވެރުކާމަޖުރަތ ްސެވްށަހަބ ުނަމުރަޖ ްއެއަބ ްނުތޮފެއ ދިައ .ެވއެވެިއފަިވެރުކ ުޢިއާޝ ްށޮކުޓްނިރްޕ ިވެރުކާމަޖުރަތ
.ެވނެުވެރުކ ުޢިއާޝ
22 ީއިމ .ެވެއަނަވެދ ްސީރްދިއ ިއަގ 808 ްނީދާލީމ ީނުދެފުއ ްށަރިމ .ެވެށަރ ުޑޮބ ެމްނެއ ްށައަނަވެދ ެގިއަރަކުބިރްޣަމ ީކައ ްސާފ .
ިއަގޭރެތެގުނުރަޤ ަނަވ 13 ްނީދާލީމ ީއެއ .ެވެއަފިވެލާހަބ ްށަކަޔަބ ްނިތ ީނަވުރާހިމ ްށަރިމ .ެވެއީނާބ ެގާޔްއިސީރްދިއ ެގިއަރަކ ުބިރްޣަމ
ިއާޔަބ ްތޮއީކާބ ުރާހިމ ްނިއްސާފ ެގީރުކ ިއާކަޔަބ ާވިއަފާގަނ ްނުހީމެއ ިއަގުށަދ ެގުރާމުޢިތްސިއ ެގްނީސޭސްނަރަފ ިއާކަޔަބ ުނުވެރުކ
.ެވެއަބްނިތ
ްނީދާލީމ 1300ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 26. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ީނަވިއަފީދްނަނ ްށައާޠޫޠަބ ުންބިއ ިއަގކުަތްތޮފުޓާޗ ެގްނހުީމިއަބެއ ާކަތްތޮފ ެގްޖިރްބްމޭކ
[ Prince of Muslim Travellers .ެވެންނުމަނ ެގ]ުރީމައ ެގްނީރެވުރުތަދ ްމިލްސުމ[ ،]
.ެވއެަގ744 ްނުތޮގީރްޖިހ ީތަގއިަޑވަ ަމަތަރުފ ްށައެޖްއާރިހެވިދ ާޠޫޠަބ ުންބިއ
ުރޭއ .ެވ ރެަހައ ަނަވެދ ގެމުަކްސަރ ަނަވ 19 ެގުޚރީާތ ިހެވދި ްތޮއްނެގނެއ ީއއެ .ެވއެ1344 ްނުތޮގީދާލީމ
ާދާރީރިސ ަތަވުނ ެގެލިކިދިއަބނަކ ާޖ ީދަޚ ިދްނެހެރ ާނާޠްލުސްއއަ ީވނެްނިއެވްސއި ްށަމަކރިެވ ެގޭޖްއާރިހެވިދ
.ެވެއިދްނެހެރާހަމ ަނަރާބައ 23 ުރަމުޢ ުނީދްއުލާލަޖ ްނާޠްލުސްއައ ުތްނިބ ާޖީދަޚ :ީކަޅުފްނަނ ަމަހިރުފ ެގާނަމަކިމ
.ެވެއީލާޖްނަބްލައ ްޙިލާޞ ްނީދއްުޙާލަޞ ްނާޠްލުސއްައ ުންބިއ 24
ުނުވެރކުްޙީޤްނަތ[ ިވްއުޔިލ ުނާފެގެލިކާނޭމިށޮދ ުނީމައ ުދަމއްަޙުމ ުރީމައ ްލުވްއުމުސ
ްށަމަކާވއިަފެޔލި ިއަގާޙްފަޞ ަނަވ109 އިާއ ާޙްފަޞ ނަަވ58 ެގުތޮފިމ ]ުޅޮކންަތ ްނުޚީރާތ ެގޭޖްއާރިހެވިދ
ނަަވ141 ެގުތޮފ ުނުޔިކްނަނިމ ]ްއެމަކިލައ ުއައ ްށަޚީރާތ ިހެވދި[ ާވިއަފިއަފށްޮކްޕާޗ ުރަހައ ަނަވ1958
.ވެއެެވއިަފްށޮކ ންާޔަބ ިއަގާޙުފަޞ
ރުހަފަމަތ ަރަފު ޠާޠޫބަ ނުބްިއ ދުމައްޙަމު للهދިބްޢަ ބޫއަ ޙްޔާއްސަ ރުހޫޝްމަ ގެިއރަކަބްިރޣްމަ[
ނަވަ799 ންިއރަޖްހި ީއއެ . ވެއެގަރުހައަ ނަވަދެ ގެމުކަސްރަ މަތަރަފު ގެޖާދީޚަ ދިންހެރެ ،އީއަ ށްއަޖެއްރާިހވެދި
].ވެއެރުހައަ ނަވަ795 ީތގައިޑަވަވެކިވަ ންއިޖެއްރާިހވެދި ނާއޭ ރުހަފަމި .ވެރެހައަ
ުރީޒަވ ްނުލަކިރިފ ެގާނަމަކއެ ިއާއާޖ ީދަޚ ިދ ްނެހެރ ްނުމުވުރުދ ެލާމ ާޠޫޠަބ ުންބިއ
ާތިވުރުދ ެލާމ ުނާފެގޭލކަެއ .ެވ ތެަގއިަޑަވިބިލ ްއެބީޙުރަތ ުނޫހ ްށަރަވ ްށަނާފުކިނަމެއ ްނިއަބިކ ެގުލީމަޖ ުދަމްއަޙުމ
ިއފަެވްތަފަވުހ ެގްނުނާފެގްސަރ ުރީވުރަމުޢ ްނީދްއުލާލަޖ ުޙްތަފ ްލުބައ ްނާޠްލުސްއައ ސްނީަވުނ ްއެކަތްސަވުދ ަނިގާމ
23 ިއަގޭޖްއާރިހެވިދ ީކައާނަމަކިމ .ެވެށައ764 ްނިއ742 ްނުތޮގީރްޖިހ ީވްއެރުކ ްނަކިނަރ ިއަގޭޖްއާރިހެވިދ ާޖީދަޚ ިދްނެހެރ ާނާޠްލުސްއައ .
ެގާނަމަކެއ ީއެއ .ެވެއިވްއެރުކްނަކިނަރ ިއަގޭޖްއާރިހެވިދ ްނިތަމެގްއެރަހަފ 3 ާނަމަކިމ .ެވެއާނަމަކިނަރ ިވްއެރުކ ްނަކިރެވ ްށައަނަވ19
ާނ ަމަކެއ ްނީތަމުރަހަފެދ ްނުލަކެދ ެއ .ެވެނާފެގްސަރ ަނަވ22 ިއާނާފެގްސަރ ަނަވ20 ީއެއ .ެވެއަގުހަފްށަމުވްއެރުކ ުލުތަގ ްނުލަކިރިފެދ
ުރަހައ 8 ަތަވުނ 7 ުޚީރާތ ްތަގިއަޑަވެވްސިއ ްށަމަކިރެވ ާނަމަކިމ ްނުތޮގާވ ިއަގުތޮފިމ ]ްޓްސިލ ިއާއ ްޚީރާތ[ .ެވެއިވްއެލިއަބ ްނުތްޚަތ
ާޙ ްފަޞ / ]ްއެމަކިލައ ުއައ ްށަޚީރާތ ިހެވިދ[( .ެވެއަގުރަހައ ަނަވ16 ެގާނަމަކެއ ީނަވިއަފިހެޖުޚީރާތ ިއަގުނާފާމޯލ ުލަގުޑޮބ .ެވެއެވުތާފަތ
ިއަގުހަފްށަމުވަރާހާވައ ާނަމަކެއ ިދައ .ެވެއެވިއަފާވްއަރުކްނަކިނަރ ުރަހައ 30 ިއަގޭޖްއާރިހެވިދ ާނަމަކިމ ްނުތޮގާވިއަގާއިޑީޕިކިވ )141
.ެވެއިދްނެހެރާހަމ ަނަރާބައ ަމަވުސ ީރިސ ިތަފާދާރ ްނ ާޠްލުސްއައ ުޅުފޯއްއޮކ ެގާނަމަކެއ ީވެވްއެރުކ ްނަކިރެވ ިއަގޭޖްއާރިހެވިދ
24 .ެވެއާޙްފަޞ ަނަވ153 ެގ ިއަބ ަނަވ2 ެގުޕާޗ ަމަތަރުފ ެގުތޮފ ިމ ] [ .
.ެވެންނިއ ] [ ިއަގ1322 ްނ ުތޮގީރްޖިހ ީނަވިއަފްށޮކުޕާޗ
ްނީދާލީމ 1300ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 27. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ްށަރަވ ެގްނިދްއުލާމަޖ ރުީޒަވ ުކެއާމުވއްރެުކ ިނެވިއކަ ިމ .ެވއެވިެލްއެބ ިނެވއިަކ ިއާންނުލަބަކބިނައ ިވެންނިއ
.ެވެތގަިއޑަަވވެ ލުާވަޙ ިއާމަކރުާޔިޑނފަ ެގޭޖްއާރިހެވިދ ުނާފެގލޭަކެއ ްނީތަމެގއްެޅުފްނުދެއ ަޞްއާޚ
ްށައެޖއްރާ ްސެވްނުހަފެގއޭ ިދައ .ެވއެަގ745 ްނުތޮގީރްޖިހ ީތިއޑަަވވެިކވަ ާއެޖްއާރ ާޠޫޠަބ ުންބިއ
.ެވެއވެއިަފިވޔެިލ ިއަގުކަތްތޮފ ުޚީރާތ ްށަމަކވާިއފަާވްއރަުކ ްތަރާޔިޒ
ުނާފކުިނަމެއ ިދައ .ެވއެިވއްެރުކުޅުފަދޭހ ުރަހައ 27 ިއގަުމުވއްެރުކުރުތަދ ާޠޫޠަބ ުންބިއ
.ެވއެ1377 ްނުތޮގީދާލީމ ީއެއ .ެވ އެަގޯކޮރޮމ ުރަހައ ަނވަ779 ްނުތޮގީރްޖިހ ީވރަާހާވައ
ްނީދާލީމ 1300ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 28. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ުރ ުއަދ ެގާޠ ޫޠަބ ުންބިއ
ެގުނާފގެލޭަކެއ ިއަގތުޮގގޭނެއ ްނުކަތްނުޔިލ ޭހެބާކަތުޅުފުރުތަދ ގެާޠޫޠަބ ުންބިއ
ިނަކއެަމަހ ީބިތ ުކަޔބަަނިގ ްނިއެރެތެގްނުނެހްނައ ގެޭޖްއާރިހެވދި )ިއގަ744 ްނތުޮގީރްޖިހ ީހަބެއ( އިަގުނާމަޒ
.ެވއެެރުކުނ ްއެލަވިނ ީވުނެމުކަހީމުދަމ އްެނަތްސވެްއއެ ްނޫނެއ .ެވެންނގެށްޮކުއވަިނ ިރިތ ްނުޑނަގަނުއ
ްނުމަވްއުޔިލ ުރުތަދ ެގާޠޫޠަބ ުންބިއ
ާންނުނެހްނައ ިހެވިދ އިަގުތޮފ ުނުޔިކ ޭއ] [ ެގުނާފެގލޭަކެއ
.ެވެންނިއަދަފިމ ީނަވއިަފާވއްުޔިލ ްނުތޮގޭހެބ
]وَ سًَِاؤُهَا لاَ يُغَ طيِيَ زُؤُوِسَهُيَّ، وَلَا سُلْطَا خًَُهُنِ حُغَطِّي زَأْسَهَا. وَيُوَشِّطْيَ شُعُىِزَهُيَّ،
وَيَجِوَعِ هٌََا إِلَى جِهَتٍ وَا حدَةٍ. وَلَا يَلْبِسِيَ أَكْثَسهُيَّ إِلَّا فُىطَتً وَا حدَةً حَسِخُسُهَا ه ي السُّسّ ة إِلَى
أَسِفَل، وَسَا ئسِ أَجِسَا د هيَّ هَكْشُىِفَتٌ. وَكَرَ لكَ يَوِ شيِيَ في الأَسِىَاقِ وَغَيِسِهَا. وَلَقَدِ جَهَدِثُ لَوَّا
وُلِّيجُ القَضَاءَ بِهَا أَىِ أَقْطَعَ حلْكَ العَادَةَ وَآهُسَهُيَّ بِاللِّبَاسِ، فَلَنِ أَسِخَ طعِ ذَ لكَ. فَكُ جٌُْ لَا
حُدَخِّل إِلَيَّ ه هٌُْيَّ اهِسَأَةٌ ف ي خُصُىِهَتٍ إِلاَّ هُسِخَ خسَةَ الجَسَ د، وَهَا عَدَا ذَ لكَ لَن حَكُيِ عَلَيِ ه
قُدِزَة. وَل بَاسُ بَعِ ضهِيَّ قُوصٌ شَا ئدَةٌ عَلَى الفُىطَ ت، وَقُوصُهُيَّ ق صَازُ الأَكْوَامِ عَسَاضهَا.[ 25
ާވިއަފށްޮކުޢިއޝާ ިއަގުމަނ ިމ ]ްއމެަކިލައ ުއައ ްށަޚީރާތ ިހެވދި[ ެގުކަތްނުޔިލ ިމ
:ީނަވިއފަްށޮކްނާޔަބ ިއަގުތޮފ
އްރެތު އްޗެއްއެ ކުޅަފުށިތަސްިއ ސްވެނާމަކަނިރަ .ވެއެރެކުނު އްލެވަނިބޯ ގެންނުހެންއަ ގެތާއެ[
ންހުީމނަގި ގެންހުީމއެ .ވެއެނީނަންހުއިފަހާޖަިޅހު ށްކަތަރާފައްއެ ،އިފަޅާއަނާފު ިއގަޑުގަށިތަސްިއ .ވެއެވައްރަކުނު
.ެވެށޮކ
ނުއުވަިނ އްނެތަންހެއެ .ވެނެންގެދެއަ އްޗެއްއެ ގެރުވަވާއުވަިނ ިރތިންޅުފޫ ިނކައެމަހަ ީނބެިތ
ިއަގުމަކުރާޔިޑަފ ްނެރަހައ .ެވެންނެގެބިތ ިއަގުތޮގ
ރުިއިރހުއެ ސްވެީނޅެއު ިއގަތާންތަ ންހެިނހެއެ ިއޔާގަރުޒާބާ
ޔާއްިވ ކުހަީމ ނަންއަ ށްތަޢަރީޝަ .ވެނެވުވެނު އްމެކައެ ކުމަކައެ .ވެމެީރކުތްކައްސަމަ ށްރަވަ ތޯޓޭއްހުދައާިމ
ނަންހު އިފަދެއަ ންނުހެންއަ އްއެބަ .ވެއެިމ ކީރަވަީވ ށްނަންރެހުއަ .ވެމެގަންއަ ންރާކުއުވަިނ ޑުނގަިށހަ
ަގިތެއ ނ ެއަލްއެހާބިލ ެގުރަވާރޯފ ްށައަމަހ ިއާޑ ުއަޅުފ ްށޮކ
ރުކުތްއަ ނީނަންހުސްބާލި ގެންހުީމިއބައެ .ވެ
.ެވެންނޮކ
] 26
25 .ާޙްފަޞ ަނަވ151 ިދައ 150 ެގިއަބ ަނަވ2 ެގުތޮފ ިމ ] [ .
26 .ާޙްފަޞ ަނަވ152 ެގުތޮފިމ ]ްއެމަކިލައ ުއައ ްށަޚީރާތ ިހެވިދ[ .
ްނީދާލީމ 1300ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 29. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ގާުރުބ ްނީރެޓްށަވއަ ްއއެަބ ެގުނާފެގލޭަކެއ ްސެވިއގަުނާމަޒ ެގާޠޫޠަބ ުންބިއ ްސެވަމަނ
.ެވެއވެއިަފެވޅުާދިވ ިއގަާމާނުރުތަދ ެގނުާފެގޭލަކެއ .ެވެނުޅއު ްނެގވެާވނި ިއަޅައ
]وَكَاىَ ل ي جَىَاز كسِىَحُهُيَّ لبَاسُ أَهِلِ دَهِل ي يُغَطِّيِيَ زُؤُوِسَهُيَِّ، فَعَابَهُيَّ ذَ لكَ أَكْثَسَ هَا شَا هًَُيَّ إِذ
لَنِ يَخَعَىَّدِ هًَُِّ[
ާޠޫޠަބ ުންބިއ[ ިއާތޮފ ިމ ]ްއެމަކލިައ ުއައ ްށަޚީރާތ ިހެވިދ[ ާމަޖުރަތ ެގުކަތަލްމުޖިމ
ިއަގުތޮފެދ ިމ ]ިއަގޭޖްއާރިހެވިދ 27 :ީނަވިއަފްށޮކްނާޔަބ
ބޯ ގެންހުީމިއބައެ )ޅީސާ( .ވެމެރާފޭ ގެންހުމީ ީލއްދި ކީމަދުހެ ގ ެންިއޔާރިޖާ ވާއިފަބިލި ށްނަންހައަ[
ޭބިލ ެރުވްށަމަކިރެތްތަނީޒ ޭބިލ ްނުމާރޭފ ެގްނުލަބނަކެއ ިއަކަޓްށަމަކެއ .ެވެއަފްށޮކ
ިއވަިނ ނީނަންހު ސްވެ
.ެވެޑޮބ
] މާ ތްމާލާމަ28 .ެވެންނިއަދަފިމ
ވާއިފަބިލި ށްނަންހައަ[ ިއަގާމަޖުރަތ ެގ]... وَكَاىَ لي جَىَازٌ [ ިއަގުތޮފ ެދ ިމ ްސެވަމަނ
ގެންރެހައަ[ ީކތަޮގުޅަގނރަ ެގީމ .ެވއެވެިނަހ ްއެޅޮކްނަތ ަނާމ ްނުމުވއިަފިވެޔިލ ންިއަދަފިމ ]...ގ ެންިއޔާރިޖާ
ބޯ ީނވަބައްިތ ންލުބަނކައެ .ވެމެރާފޭ ގެންހުީމ ލީއްދި ކީމަރާފޭ ގ ެންނުހެންއަ އްއެބަ ވާިއގަށުދަގެމުލުބެ
.ެވެންނެގްށޮކ
.ެވެންނިއަދަފިމ ] ވާިނ
ާމީވ .ެވއެެނާދިވެރުކަނާމ ްސެވއިަގުމކަ ްނިރެޓްށަވައ ީކައަނާމ ެގުކަތަމިލަކެއ ެމްނެހެއަމަހ ިދައ
ގެުމުލެބ[ ިދައ ]ްނީރޓެްށަވއަ[ ،]ްނުހީމ ެގާމިތްތާގ[ ،]ްނިރަދ[ ،]ްނިބނައ[ :ީކކަަތްތޮގ ެނޭވރެުކަނާމ ެގުހަބެއ
.ެވެކަތްތޮގިމ ]ްނުނެހްނައ ްނެހެއ ާވއިަގުށަދ
ަނިގ ގެުނާމަޒެއ ީނަދްނެގިގނެއ ްށަންނެމުޑނގަުޅައ ްނުކަތަކަހވާ ަޔިދެވްނާޔަބ ްނުމަކްނެހެއ
އިާޑނަގަނުއ ްސެވިށަކަރބު ިއާޑނބަ ިއާޗްއަމޭމ ިދައ ުޑނޮކ ިއާޅަވރުަކ ިއާރަކ އިާނޫމ ިއާލޮބ ެގްނުންނެހްނައ
ސްެވާވޅުަކޑަުކ ިއާއަލިތިއަފ ްށަރުތިއ ެގތުައ ިއާއަލިތްތައ ްނިއަދަފެއަމަހ .ެވެމަކވެުނުއަވިނ ީނާންނުހ ްށައަމަހ
.ެވެމަކްށައަމާހ ީނާންނުހ
27 .ެވެކެޗްއަކެއ ުދ ަޞްޤަމ ްސެވަމަނ .ެވެއެވ ްއެކަތުތާފަތ ިދުކިދުކ ިއަގުމުރުކާމަޖުރަތ ްސެވިއަގުތޮފެދިމ .
28 .ާޙްފަޞ ަނަވ48 ެގުތޮފިމ ]ިއަގޭޖްއާރިހެވިދ ާޠޫޠަބ ުންބިއ[ ިދައ .ާޙްފަޞ ަނަވ152 ެގުތޮފިމ ]ްއެމަކިލައ ުއައ ްށަޚީރާތ ިހެވިދ[ .
ްނީދާލީމ 1300ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 30. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ްއެއަބ ގެާޠޫޠަބ ުންބިއ ްސެވަމަނ .ެވެލާޙ ިބިތ ްނުހީމަނިގ ެގްނުމްނާޢ ީއިމ
ްނަކުޅގަނަރ ެރުވށްައެއ އިަގމުުވާވިނ )ްނުލަބނަކބޭޭބ ެގރޭެތުރަވުޑނަގ( ްނުޅުފޭބްނާމާނ ިއނާްނީރެޓްށަވައ
.ވެެއވެެރުކަގަހާފ
އިަކަޓްށަމުވއްރެުކާވިނ ުޅުފިށަތްސިއ ާނަމަކިނަރ ިއގަުތޮގގޭނެއ ންުކަތުޅުފަކހަާވ ެގުނާފުކިނަމެއ
ާނަމަކެއ ީނަދްނެގިގނެއ ްނިއެއ ްނުމުވްއެރުކްނާޔަބ ްނިއަދަފިމ .ެވެއަވްއަރުކުނ ްއެރުތ ްއެޗްއެއ ްސެވްއެއ ިއަގުލޮބ
.ެވެއާންނޯނ ްއެދަޞްޤަމ ެގމުުވްއެރުކްނާޔަބ ްނުތާރާބިޢ ެއ ަމަންނޫނ .ެވެމަކވާްއރަުކާވިނ ްނަތްނަތ ްނެހެއ ެގުޅޮކިށަހ
ްނޫނަލިތިއފަ ިއާއލަިތްތައެދ ،ިއާލޮބ ،ިއާނޫމ ީނަވަންނުހ ާނަމަކިނރަ ؛ ކީަދާރުމ ެގޭއ ްނުމަކްނެހެއ
.ެވެއގަްއެމާރޭފ ަދަފޭވރެުކުއަވިނ ްއެނަތާހިރުހ ްނެހެއ
ްނީދާލީމ 1300ްއ ަތުރަހައ ެގިއ
- 31. ންާރޭފުނުއ ެގްނުނެހްނައ ިހެވިދ ްނުކަރަޒަނ ީޚީރާތ
ްނ ާމަޒ ެގުޑާރިޕ ).މ1602( 1011 ްނުތޮގީރްޖިހ
ްއ ެފ ަރާތ ުރ ުކ ެގުޑާރިޕ
ޭއ ]ްލަވާލ[ ެގުތާލިވިސޭސްނަރަފ ީވްނަފުއ ާނޭއ .ެވެއ ްލާވާލ.ީޑ.ްޑާރިޕ ީކަމަނ ަމަހިރުފ ެގުޑާރިޕ
ަނަވ1011 ްނުތޮގީރްޖހި ީއއެ .ެވއެަގމުަކްސަރ ެގުނާފާލަކ ީނުވެދާއ ްށައެޖްއާރިހެވދި ްށައާނޭއ .ެވެށަށަރ ުނުޔިކ
ނަަވ2 ެގުހަމ ިއަލުޖ ގެުރަހައ ަނަވ1602 ްނުތޮގީދާލީމ .ެވހެަވުދ ަރާގންައ ީވ12 ެގުހަމ ްމަރްއަޙުމ ެގުރަހައ
.ެވެހަވުދ
ށްައެޖްއރާިހެވިދ ްށަޑާރިޕ ްނުތޮގ ާވިއަފްށޮކންާޔަބ ިއަގުތޮފިމ ]ެޖްއާރިހެވިދ ްނުމަލަގ ެގުޑާރިޕ[
.ވެެންނެގރިުއ ްށައ ދުިއޮގ ީރުބުނުކެދ ުލުޑަމްސޮޅާމ ުއަނ ުނުޔިކށްަކަމަނ ]ްނިބޯކ[ ަޔިދްނުމަރުކުރުތަދ ާނޭއ ީނުވެދާއ
ްނެގވެްތަމާލަސ ާނޭއ .ެވެނުހެޖްނަންނުހ ިއފަެވުރަޔްއަހ ްށައާނޭއ ިއަގޭލާމ ްނެދްނަވުރހަައ 5 ްނުބަބަސ ެގާސިދާހ ިމ
.ެވެންނހުަފީވަރާހަވއަ ުނާފާލަކ ީއަޔިދ ްއަތާލިވިސޭސްނަރަފ ިރުބނެއ
ުލުހައ ެގޖޭްއާރިހެވިދ ެގުރޭއ ްސޮގ ްށަށަރ ިރުބނެއ ުހަފްށަމުރުހ ިއގަޭޖްއާރިހެވިދ ުޑާރިޕ
.ވެެއވެިއފަްށޮކްނާޔަބ ްއެކތަުރީވސްަތ ީޒްފަލ ޭވެލުކެއ ްށަޗްއަމެގުތޮފ ްނިތ ްށައަމަހިރުފ ްށަރަވ ްނުތޮގޭހެބާންނީރެވ
ްސ ެވ ްށަހަބްސަބ ްނެހިނެހެއ ަނިގ ްށަރަވ ްތޮފެއ ުރާހިމ ްސެވަމަނ .ެވެންނުހަބ ީސސޭްނަރަފ ީނަވިއަފެޔިލ ްތޮފެއ
.ެވެއ ]ެޖްއާރިހެވިދ ްނުމަލަގ ެގުޑާރިޕ[ ީކަމަނ ެގާމަޖުރަތ ާވިއަފިވެޔިލ ްނުހަބިހެވިދ .ެވއެެވިއަފިވެރުކ ާމަޖުރަތ
ްށަޚީރާތ ިއާހަބިހެވިދ ީނވައިަފެރެނ ްށޮކްޕާޗ .ެވެއީދީދ ުލީޢާމްސިއ ުދަމްއޙަުމ ީވްއެރުކާމަޖުރަތ ްށަހަބިހެވިދ ްތޮފިމ
.ެވެއގަުރަހައ ަނަވ1995 ްނުޒަކުރަމ ީމުއަޤ ާރުކްތަމުދިޚ
ްނީދާލީމ 1600ްއ ަތުރަހައ ެގިއ