SlideShare a Scribd company logo
1 of 573
Download to read offline
Ja̱³la³ fáh⁴dxa⁴² dxú⁴ hi³ mɨɨ³² chiáh²
Ñúh³a² Jesucristo
El Nuevo Testamento
Chinanteco de Lealao
La Liga Bíblica
Las Sagradas Escrituras para Todos
El Nuevo Testamento
en el chinanteco de Lealao
La Liga Bíblica 3C primera edición 1980 [cle]
La Liga Bíblica 4C primera edición 2008
La Liga Bíblica versión electrónica 2009
Publicado por
© La Liga Bíblica 1980 y 2008
Se permite copiar, distribuir y comunicar públicamente esta obra bajo las
siguientes condiciones:
‣ Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bíblica los derechos que tiene en la
impresión o distribución de esta obra, deslindándola de responsabilidad alguna por
cualquier uso que se le de a la presente publicación.
‣ No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos.
‣ Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a
partir de ésta.
Prólogo
El Nuevo Testamento forma parte de las Sagradas Escrituras, mejor
conocidas como la Biblia. Consta de veintisiete libros distintos, cada uno
de los cuales es proveedor de ricas bendiciones al que lo lee. Fue escrito
originalmente en el idioma griego, pero a través de casi dos mil años se ha
traducido en más de mil quinientos idiomas. En la actualidad, millones de
personas de miles de pueblos pueden leerlo en su propio idioma.
El vocabulario y la gramática del idioma chinanteco son muy distintos
a los del griego, y también a los del español; sin embargo, el chinanteco
posee abundantes formas gramaticales y retóricas que pueden expresar a
fondo el significado del griego original.
Índice
San Mateo............................................................................................1
San Marcos.........................................................................................73
San Lucas.........................................................................................120
San Juan...........................................................................................197
Hechos..............................................................................................255
Romanos..........................................................................................328
1 Corintios........................................................................................359
2 Corintios........................................................................................389
Gálatas..............................................................................................409
Efesios..............................................................................................420
Filipenses.........................................................................................430
Colosenses.......................................................................................437
1 Tesalonicenses...............................................................................444
2 Tesalonicenses...............................................................................451
1 Timoteo.........................................................................................455
2 Timoteo.........................................................................................464
Tito...................................................................................................470
Filemón............................................................................................474
Hebreos............................................................................................476
Santiago............................................................................................499
1 Pedro.............................................................................................507
2 Pedro.............................................................................................516
1 Juan...............................................................................................521
2 Juan...............................................................................................529
3 Juan...............................................................................................531
Judas.................................................................................................533
Apocalipsis.......................................................................................536
1
Diáh⁴ xa²yaa² ñú⁴uuh² Jesucristo
(Lc. 3:23-38)
1 La³ na³xɨɨ² liáh³xɨ³ xɨ̱ɨ̱y³
liáh⁴jɨy³ diáh⁴ xa²yaa² ñú⁴uuh²
Jesucristo hi³ na³lɨ́y⁴ ja̱á̱²dxaa⁴²
David, ja̱á̱²dxaa⁴² Abraham.
2 Abraham ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Isaac,
Isaac ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Jacob, Jacob
ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Judá baáy⁴ gɨh¹
diáh⁴ ja̱á̱¹. 3 Judá ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³
Fares baáy⁴ jmii³ Zara, baáy⁴ xaá¹
diáh⁴ ja̱³ gá⁴nuú³ Tamar. Fares ja̱³
gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Esrom, Esrom ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴
jmii³ Aram. 4 Aram ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³
Aminadab, Aminadab ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴
jmii³ Naasón, Naasón ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴
jmii³ Salmón. 5 Salmón ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴
jmii³ Booz, xaá¹ Booz ja̱³ gá⁴nuú³
*Rahab. Booz ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Obed,
xaá¹ Obed ja̱³ gá⁴nuú³ Rut. Obed
ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Isaí. 6 Isaí ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴
jmii³ rey David, rey David ja̱³
chie̱é̱yh¹ hi³ gá⁴lɨ́y⁴ mɨ́⁴chiáh² Urías
ja̱³, gá⁴lɨ́y⁴ diáh⁴ xaá¹jmii³ Salomón.
7 Salomón ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³
Roboam, Roboam ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³
Abías. Abías ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Asa.
8 Asa ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Josafat,
Josafat ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Joram,
Joram ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Uzías. 9 Uzías
ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Jotam, Jotam ja̱³
gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Acaz, Acaz ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴
jmii³ Ezequías. 10 Ezequías ja̱³
gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Manasés, Manasés ja̱³
gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Amón, Amón ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴
jmii³ Josías. 11 Josías ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³
Jeconías, baáy⁴ xe̱y³ gɨh¹ dxeeyh⁴
ja̱á̱¹ Jeconías ja̱³. Dxa² mɨ²ja̱³
fáh⁴dxá⁴tie̱é̱y¹ lɨ́⁴ cá⁴lɨ́⁴jey⁴² diáh⁴
israelitas ja̱³ Babilonia.
12 Dsa³cɨ̱ɨ̱y³ liáh³ja̱³ Jeconías ja̱³
gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Salatiel, Salatiel ja̱³
gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Zorobabel. 13 Zorobabel
ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Abiud, Abiud ja̱³
gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Eliaquim, Eliaquim
ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Azor. 14 Azor ja̱³
gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Sadoc, Sadoc ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴
jmii³ Aquim, Aquim ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴
jmii³ Eliud. 15 Eliud ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³
Eleazar, Eleazar ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³
Matán, Matán ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Jacob.
16 Jacob ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ José, dsaá⁴
chié̱y² María, baáy⁴ María ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴
xaá¹ Jesús hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Cristo.
17 Gá⁴sa̱y³ ja̱á̱² Abraham ja̱³,
gá⁴sa̱y³ diáh⁴ ja̱á̱²dxaa⁴² cá⁴dxá⁴héy³
lɨ́⁴ dxiá⁴chiú̱³ tiaah² liáh³ja̱³,
mɨ²ja̱³ gá⁴sa̱y³ David. Ba² gá⁴sa̱y³
ca̱á̱h³ dxiá⁴chiú̱³ tiaah² liáh³ja̱³
chiáh² David ja̱³, cá⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴
liáh³ cá⁴lɨ́⁴jey⁴² diáh⁴ israelitas
Juúh⁴ dxú⁴ chiáh² Jesús
hi³ gá⁴xɨɨ́³ Mateo
2
ja̱³ Babilonia. Ba² gá⁴sa̱y³ ca̱á̱h³
dxiá⁴chiú̱y³ nieey³² liáh³ja̱³ hi³
cá⁴lɨ́⁴liaá² lɨ́⁴ liáh³ cá⁴lɨ́⁴jey⁴² diáh⁴
Babilonia, cá⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ gá⁴sa̱y³
Jesús.
Liáh³la³ gá⁴lɨ́⁴ gá⁴sa̱y³ Jesucristo
(Lc. 2:1-7)
18 Liáh³la³ ná⁴lɨ¹ gá⁴lɨ́⁴ gá⁴sa̱y³
Jesucristo. María xaá¹ ja̱³, mɨ³ná⁴lɨ¹
cua̱a̱y¹ná² hi³ hí⁴güe³ chie̱é̱yh¹
José. Joó⁴ ja̱a̱h¹ ba² hí⁴dah²cú̱yh⁴
diáh⁴ liáh³ mɨ³vóy³ xɨ³yu̱u̱y³ chié̱y²
María ja̱³ vih²chiaah¹ fáh⁴lí³ chiáh²
Espíritu Santo chié̱y² Dios. 19 Joó⁴
José dsaá⁴ chié̱y² ja̱³ yáh¹ hi²xiáh³
dxú⁴ ga³ta³ ga³hɨ³, hi³ja̱³ gá⁴laá⁴
mɨ³hí⁴tiúy² ca̱a̱³ há⁴ tiaah² dxɨ́³ duh³
há⁴hé³ hí⁴cuoó⁴ fáh⁴hiíh⁴. 20 Liáh³
mɨ³ta³hɨ³ liáh³ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴joóy²
ja̱y³ ángel chié̱y² Ñúh³a² jee⁴² xi² cɨ⁴.
Liáh³la³ gá⁴féh³ ángel ja̱³ ji̱í̱h⁴:
―José, ja̱á̱²dxaa⁴² David, há⁴ hi³ta³
hi³hɨy³ ñuú³, ñí³ chia̱á̱h¹u³ María
nɨ³, chiaah¹ hi³chie̱y³² Espíritu
Santo chié̱y² Dios ba² nɨ³ xɨ³yu̱u̱y³
hi³ mɨ³chie̱y³ nɨ³. 21 Hi³ja̱³ mɨ³hii³²
hí⁴sa̱y³ ja̱á̱² María nɨ³. Mɨ² ma³sa̱y³
nɨ³, mɨ²ja̱³ hi²bi³chiá̱¹u³ Jesús.
Liáh³ja̱³ hi²bi³chiá̱¹u³ xɨ³yu̱u̱y³ nɨ³,
chiaah¹ hi³nɨy³² nɨ³ hí⁴bé² dsaa²
chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³.
22 Gá⁴lɨ́⁴ liáh³ja̱³, duh³ hí⁴dxá⁴héy³
hí⁴lí³ liáh³xɨ³ gá⁴féh³ Ñúh³a² Dios
ja̱³ mɨ² dsa³jéy⁴ lɨ́⁴, chiaah¹ liáh³la³
gá⁴féh³ dxɨ́⁴lieey³² ja̱y³ *profeta:
	23	Ja̱y³ xɨ́⁴mɨɨ⁴² hí⁴vóy³ mɨ¹ja̱á̱²,
hi³ja̱³ hí⁴sa̱y³ ja̱y³ ja̱á̱².
Hi³hí̱³ hí⁴dah²bi³chié̱y³ Emanuel,
hi³ niaá⁴ hí⁴féh³: Dios na³cu̱yh⁴
chie̱é̱yh¹ jnia².
24 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴ñí² José ja̱³,
mɨ²ja̱³ gá⁴jmeé³ liáh³xɨ³ gá⁴taáh⁴
ta² ángel chié̱y² Ñúh³a² ja̱³, gá⁴jéy⁴
María ja̱³ duh³ hí⁴lí³ mɨ́⁴chiáh².
25 Joó⁴ há⁴hé³ gá⁴cú̱yh⁴ chie̱é̱yh¹
cá⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ gá⁴sa̱y³ xɨ³yu̱u̱y³
chié̱y² María ja̱³ ba². Xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³
yáh¹ cá⁴dah²bi³chié̱y³ Jesús.
La³ dsa³féh³ hi³ bí⁴dxí̱⁴
diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴
2 Gá⁴sa̱y³ Jesús ja̱³ fɨɨ³ Belén
hi³ na³hii⁴ vó⁴ Judea, dxa²
liáh³ na³lɨ́y⁴ rey Herodes. Mɨ²ja̱³
cá⁴dxá⁴dxí̱⁴ Jerusalén ja̱³ ja̱y³aáy⁴
dsaá⁴ hi³ bí⁴dxí̱⁴ ca³jaa¹ xi² yéy⁴
ñíh², diáh⁴ hi³ ca³lɨ³chii⁴ ba² jɨɨ⁴ lɨ́⁴.
2 Mɨ²ja̱³ cá⁴dah²ŋɨɨ́³ juúh⁴, liáh³la³
cá⁴dah²féh³:
―¿Xiah² nɨ³ ma³sa̱y³ rey chié̱y²
diáh⁴ israelitas nɨ³? Chiaah¹
ma³joo⁴²ah¹ ñú⁴heé¹ chié̱y² xi² yéy⁴
ñíh², hi³ja̱³ nɨ³ ma³bi³dxia⁴²ah¹ duh³
hi²jmeeh²ah¹ hu̱u̱¹rá².
3 Liáh³ gá⁴nuú³ Herodes fáh⁴liu⁴
ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ mɨ³ta³hɨ³ ñuú³,
ba² liáh³ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ dsa³
Jerusalén ja̱³. 4 Mɨ²ja̱³ gá⁴té⁴ rey
ja̱³ gá⁴teé⁴ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ jmii³dsa³
cáyh¹, chie̱é̱yh¹ diáh⁴ hi³ ca³dah²he⁴
ley ja̱³, duh³ gá⁴ŋɨɨ́h⁴ diáh⁴ juúh⁴ hi³
xiah² ja̱³ hí⁴sa̱y³ hi³ na³dxɨy⁴² chié̱y²
Dios hi³ ca³dah²hey³² *Cristo ja̱³.
5 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ cá⁴dah²féh³ diáh⁴
dsa³ ja̱³:
―Fɨɨ³ Belén hi³ na³hii⁴ Judea nɨ³
hí⁴sa̱y³, chiaah¹ liáh³ja̱³ gá⁴xɨɨ́³ ja̱y³
profeta:
	 6	Niu³, fɨɨ³ Belén, hi³ na³hii⁴ vó⁴
chiáh² Judá, há⁴hí̱³ hi³
ga³hɨɨ³ gɨh¹ ñi² nɨ³ niu³
chiáh² diáh⁴ hi³ dɨ³cáyh¹ vó⁴
Judá.
Chiaah¹ vó⁴ chiú̱h²u³ nɨ³ hí⁴sa̱y³
ja̱y³ dsa³ gaáy³ hi³ hí⁴heéyh²
San Mateo 1​, ​2
3
hí¹ Israel diáh⁴ dsa³ chia̱á̱²á⁴
nɨ³.
7 Mɨ²ja̱³ gá⁴té⁴ na³ma² Herodes
ja̱³ gá⁴teé⁴ diáh⁴ hi³ bí⁴dxí̱⁴ ja̱³, duh³
gá⁴ŋɨɨ́h⁴ diáh⁴ juúh⁴ he² jmɨ́yh³
hiíh⁴ ja̱³ ma³lɨ³jnieey³² ñú⁴heé¹ ja̱³.
8 Mɨ²ja̱³ gá⁴xɨ́y⁴ diáh⁴ fɨɨ³ Belén ja̱³
baáy⁴ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―Cua³dxí̱⁴ah³ gua³niaah⁴ah³
lɨ² va² lɨ́⁴ xi² jey¹ xɨ³yu̱u̱y³ nɨ³,
joó⁴ hi³ya³xɨɨ́h¹ah³ jniá³ mɨ²
ma³dsaáh⁴ah³ nɨ³, duh³ ba² ñii⁴ jniá³
ya³jmeeh⁴²á² hu̱u̱¹rá².
9 Liáh³ cá⁴dah²nuú³ hi³ gá⁴féh³
rey Herodes ja̱³ mɨ²ja̱³ gá⁴dxí̱⁴ diáh⁴
hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴ ja̱³. Mɨ²ja̱³ dsa³jéy⁴
liáh³ja̱³ rúh⁴ñi² diáh⁴ ñú⁴heé¹ hi³
ma³dah²joóy² xi² yéy⁴ ñíh² ja̱³. Hi³
gá⁴hɨɨ́³ gɨh¹ ñi² ba² ja̱³ gá⁴cueeyh⁴
dsaá² lɨ́⁴ xi² jey¹ xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³. 10 Liáh³
cá⁴dah²joó² diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴
ja̱³ cá⁴dah²joóy² ñú⁴heé¹ ja̱³, mɨ²ja̱³
hi²xiáh³ cá⁴lɨ́⁴jé⁴ dsɨ́² diáh⁴. 11 Liáh³
gá⁴taáyh¹ diáh⁴ xɨ¹ñúh⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³
cá⁴dah²joóy² xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³ chie̱é̱yh¹
María xaá¹ ja̱³. Mɨ²ja̱³ cá⁴dah²xɨ́h² ji̱²
rúh⁴ñi² duh³ cá⁴dah²jmeéh⁴ hu̱u̱¹rá²
xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³. Ja̱³ba² cá⁴dah²jeéh⁴
liaá¹ diáh⁴ ja̱³, duh³ cá⁴dah²cuoó⁴
ñí¹niaá³ cá⁴dah²cuoó⁴ xu̱³ baáy⁴
naa⁴² hi³ xɨ̱ɨ̱y³ mirra. 12 Dsa³cɨ̱ɨ̱y³
liáh³ja̱³ gá⁴dxi̱i̱³² fɨɨ³ chiáh² diáh⁴
joó⁴ xiaáh³ fi¹ bɨh¹ ba², chiaah¹
cá⁴dah²cɨ́³ hi³ féh³ Dios ja̱³ sɨɨ́h⁴ diáh⁴
hi³ há⁴hé³ máh⁴ ga³jmee⁴ dsá⁴dxi̱i̱³²
xi² jey¹ rey Herodes ja̱³.
Gá⁴cui̱í̱³ José ja̱³ ŋaá² Egipto
13 Liáh³ ma³dxi̱i̱³² diáh⁴ hi³
jmɨɨh⁴dsaay⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ ja̱y³ ángel
chié̱y² Ñúh³a² cá⁴lɨ́⁴jnieey³² jee⁴² xi²
cɨ⁴ José ja̱³, liáh³la³ gá⁴féh³ ángel ja̱³
gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Bɨ́y², duh³ xeeyh⁴² xɨ³yu̱u̱y³
nɨ³ chie̱é̱yh¹ xaá¹, duh³ cui̱i̱²
má⁴dxií⁴ vó⁴ Egipto duh³ gua³ñí³
nɨɨ́⁴ liáh³nɨɨh¹ lɨ́⁴ voó³ hi²taáyh⁴
ta². Chiaah¹ hí⁴naah³² Herodes
nɨ³ hí⁴naayh³² xɨ³yu̱u̱y³ nɨ³ duh³
hí⁴jɨ̱́yh⁴.
14 Liáh³ ñí² José ja̱³ mɨ²ja̱³ gá⁴bɨ́y²,
duh³ gá⁴jéy⁴ xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³ chie̱é̱yh¹
xaá¹, ja̱³ba² ŋaá² chie̱é̱yh¹ diáh⁴ vó⁴
Egipto, liáh³xɨ³ ma³féh³ ángel ja̱³.
15 Nɨɨ́⁴ gá⁴guá³ cá⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ jú̱y⁴
Herodes ja̱³. Liáh³ja̱³ gá⁴lɨ́⁴, duh³
hí⁴lí³ liáh³xɨ³ gá⁴féh³ Ñúh³a² ja̱³
dxɨ́⁴lieey³² profeta, chiaah¹ liáh³la³
gá⁴féh³: “Liáh³ jey¹ Egipto mɨ²ja̱³
gá⁴teé⁴á⁴ ja̱a̱y⁴ nɨ³.”
Gá⁴taáh⁴ ta² Herodes ja̱³
hí⁴jɨ̱yh⁴² diáh⁴ xɨ³yu̱u̱y³
16 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴cá̱⁴ cua̱a̱y¹ná²
Herodes ja̱³ hi³ ma³dah²bi³cuaá¹
diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴ ja̱³
ma³dah²bi³cuaáy¹, mɨ²ja̱³ cua̱a̱y¹ná²
gaáy³ dɨ́h¹ lɨ́⁴cɨ̱ɨ̱y³². Hi³ja̱³ gá⁴taáh⁴
ta² hi³ hí⁴jɨ̱yh⁴² liáh⁴jɨy³ diáh⁴
xɨ́⁴ñuu² hi³ mɨ³ca̱a̱³ mɨ³tú̱⁴ ji̱i̱yh⁴, ja̱á̱²
diáh⁴ hi³ dɨ³nieeyh⁴² Belén baáy⁴
diáh⁴ hi³ dɨ³nieeyh⁴² caa¹ Belén ja̱³.
Chiaah¹ gá⁴dxá³ cua̱a̱y¹ná² liáh³xɨ³
cá⁴dah²féh³ diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴
ja̱³ hi³ja̱³ ta³hɨ³ hi³ nɨɨ́⁴ caayh³²
Jesús ja̱³. 17 Liáh³ja̱³ gá⁴lɨ́⁴ ja̱³ba²
liáh³xɨ³ gá⁴féh³ profeta Jeremías,
liáh³ca̱á̱h³ gá⁴féh³ liáh³la³:
	18	Cá⁴yá⁴niuúh³ fɨɨ³ Ramá nɨ³ hi³
bií⁴ jla³te³² dsa³ hi³ fɨɨh⁴²
túh²dsɨ́².
Raquel nɨ³ ja̱³ jlay³² chiáh² diáh⁴
ja̱á̱², baáy⁴ há⁴hé³ máh⁴ niaá⁴
hi³ xe̱y³ hí⁴bí⁴jee⁴ dsɨ́²,
chiaah¹ hi³ ma³ju̱y⁴ diáh⁴ ja̱á̱²
ja̱³.
San Mateo 2
4
19 Joó⁴ liáh³ca̱á̱h³ ma³ju̱y⁴
Herodes ja̱³, mɨ²ja̱³ cá⁴lɨ́⁴jnieey³²
ángel chié̱y² Ñúh³a² jee⁴² xi² cɨ⁴
José ja̱³, duh³ liáh³la³ gá⁴féh³
gá⁴sɨɨ́h⁴ José ja̱³:
20 ―Bi³hɨɨ́y⁴ ca̱á̱h³ la³, tieé²
xɨ³yu̱u̱y³ nɨ³ chie̱é̱yh¹ xaá¹ duh³
má⁴dxi² ca̱á̱h³ vó⁴ Israel nɨ³, chiaah¹
ma³ju̱y⁴ ba² diáh⁴ hi³ dɨ́⁴dah²jɨ̱́yh⁴
xɨ³yu̱u̱y³ nɨ³.
21 Mɨ²ja̱³ cá⁴bí⁴hɨɨ́y⁴ José ja̱³ fɨɨ³ xi²
jey¹ ja̱³, gá⁴tee³ xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³ chie̱é̱yh¹
xaá¹, duh³ gá⁴dxi̱i̱³² diáh⁴ ca̱á̱h³ vó⁴
Israel. 22 Joó⁴ liáh³ca̱á̱h³ gá⁴dsaá⁴ dsɨ́²
José ja̱³ hi³ Arquelao ja̱á̱² Herodes ja̱³
chiuuh³² hiíh⁴ Judea ja̱³ dxa² jmii³,
mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ mɨ³foyh⁴ dsayh³² nɨɨ́⁴.
Joó⁴ ángel ja̱³ cá⁴bí⁴xɨ́h³ dsɨ́² jee⁴²
xi² cɨ⁴ hi³ cua²dxaá³ vó⁴ Galilea,
hi³ja̱³ nɨɨ́⁴ ŋaá² José ja̱³. 23 Liáh³ca̱á̱h³
gá⁴dxaá² vó⁴ nɨɨ́⁴, mɨ²ja̱³ ŋaá²
dxá⁴güe³ fɨɨ³ liuh² hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Nazaret
duh³ hí⁴lí³ liáh³xɨ³ cá⁴dah²féh³ diáh⁴
profetas ja̱³, hi³ ga³jmee⁴ hi³ hí⁴nuú⁴
nazareno Jesús ja̱³.
Gá⁴hé³ Juan Bautista ja̱³ fah² Dios
(Mr. 1:1-8; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28)
3 Dxa² mɨ²ja̱³ güéy⁴ Juan hi³
ga³xeey³ jmɨɨ³ dsa³ hi³ he⁴ fah²
Dios, ca̱a̱³ hí¹ xi² na³caáy⁴ vó⁴ Judea,
2 liáh³la³ féh³ sɨɨ́h⁴ diáh⁴ dsa³ ja̱³:
―Tia³hi³ah³ dxú⁴, chiaah¹
mɨ³ya³chie̱y¹ hí⁴chiuúh² hiíh⁴ Dios
nɨ³ chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³.
3 Juan ja̱³ ja̱³ ga³hey³² profeta
Isaías liáh³ gá⁴féh³ liáh³la³:
Hí⁴sa̱y³ ja̱y³ dsa³ hi³ hí⁴liúy²
diáh⁴ dsa³ vó⁴ xi² há⁴hé³
xa³fáh³, liáh³la³ hí⁴féh³:
“Bi³tɨɨ⁴ah³ chia̱á̱²ah³ hi³
hi²nuu³ah³ chiáh² Ñúh³a²
nɨ³,
niá¹ah³ ca̱a̱³ fi¹ dsaá² chiáh².”
4 Ñú⁴já̱¹ camello ba² ná⁴lɨ¹ mɨh³
chiáh² Juan ja̱³, sɨ̱ɨ̱yh²laa³ chiáh² ja̱³
ná⁴lɨ¹ ca̱a̱³ cua̱a̱y¹ná² láh¹laa³ ba²,
i̱i̱h³ ba² ga³cuyh³, baáy⁴ táh² hi³ xa³
cua̱h³máh³ ba² ga³hɨ̱h³². 5 Hi³ja̱³
dsa³dxí̱⁴ diáh⁴ dsa³ Jerusalén hi³
hí⁴dah²nuú⁴ hi³ féh³ ja̱³, ba² liáh³ja̱³
liáh⁴jɨy³ diáh⁴ dsa³ vó⁴ Judea,
baáy⁴ diáh⁴ dsa³ vó⁴ hi³ nieeyh⁴²
yeey⁴ ji̱h²jmɨɨ³ Jordán ja̱³. 6 Mɨ²ja̱³
gá⁴xaa³ jmɨɨ³ Juan ja̱³ gá⁴xeey³ diáh⁴
ji̱h²jmɨɨ³ Jordán, liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³
cá⁴dah²nɨɨ́h² dsaa² chiáh² diáh⁴.
7 Joó⁴ liáh³ gá⁴joó² Juan ja̱³ hi³
hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ fariseos chie̱é̱yh¹
diáh⁴ *saduceos ja̱³ ya³dxí̱⁴ hi³
hí⁴ja̱á̱y³ diáh⁴ jmɨɨ³, mɨ²ja̱³ liáh³la³
gá⁴féh³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―¡Niaá⁴ah³ iíh¹ nɨ³! ¿Jmiih⁴² ja̱³
ga³ji̱i̱³²ah³ hi³ hí⁴jooy³ hi²cui̱i̱³ah³,
duh³ hí⁴liaá³ah³ chiáh² hi³ dxɨɨ́³vɨɨ³²
hi³ mɨ³hí⁴lí³ nɨ³? 8 Jmeé¹ah³
hi³ dxú⁴, duh³ lii⁴ hi³ he̱é̱yh³
ba² mɨ³ta³hɨ³ah³ dxú⁴. 9 Há⁴hé³
cua̱a̱y¹ná² gu³xɨ³ ba² hi²fáh³ah³
hi³ na³lɨ́⁴ah³ ja̱á̱²dxaa⁴² Abraham
chiaah¹ jniá³ ga³fayh⁴ hi³ hí⁴jooy³
ba² hí⁴jméy² Dios nɨ³ ja̱á̱²dxaa⁴²
Abraham nɨ³ diáh⁴ na¹cu̱ú̱¹ la³ xɨ³
nɨ³ niaá⁴ liáh³ja̱³. 10 Ba² mɨ³na³tɨɨ⁴
ba² ñí¹ hi³ hí⁴vi̱í̱h³ diáh⁴ ma³
nɨ³. Hí⁴vi̱í̱h³ jɨɨ⁴ lɨ́⁴ diáh⁴ ma³ hi³
há⁴hé³ dxú⁴ mɨɨ¹ hi³ ga³hɨɨ³, duh³
hí⁴dsá⁴taah² dxaah¹ xi³. 11 Jmɨ́yh³
jmɨɨ³ ba² nɨ³ ga³xaa⁴²á² niaá⁴ah³
jniá³ duh³ lii⁴ hi³ mɨ³ta³hɨ³ah³
dxú⁴. Joó⁴ hi³ hí⁴güéy³ dsa³cɨ̱ɨ̱y³ nɨ³
cua̱a̱y¹ná² gaáy³ dɨ́h¹ hee⁴ fáh⁴lí³
liáh³xɨ³ jniá³. Há⁴hé³ na³jmɨɨ́h³á⁴
jniá³ chiáh², hi³ja̱³ ñé⁴ gu³xɨ³ laa³
chiáh², há⁴hé³ ga³jmee⁴ hi²ŋɨ⁴²á².
Hi³nɨy³² ba² nɨ³ hí⁴xeey³ niaá⁴ah³
San Mateo 2​, ​3
5
Espíritu Santo, baáy⁴ chie̱é̱yh¹ xi³.
12 Mɨ³xa̱h³ ba² lɨ́y¹ñí¹ chiáh² duh³
hí⁴bí⁴dxúy⁴ mɨ¹cuɨɨ³ ya³dsɨ². Hí⁴taáh⁴
dxú⁴ mɨɨ¹ chiáh² nɨ³, joó⁴ hí⁴jɨ̱́⁴ diáh⁴
cuéh¹ baáy⁴ há⁴hé³ jlɨ́h³ hí⁴ii³ xi³
chiáh² nɨ³.
La³ dsa³féh³ hi³ gá⁴ja̱á̱y³ jmɨɨ³ Jesús
ja̱³
(Mr. 1:9-11; Lc. 3:21-22)
13 Mɨ²ja̱³ güéy⁴ Jesús ja̱³ ji̱h²jmɨɨ³
Jordán hi³ naay³ Galilea, güéy⁴
xi² xeey³ jmɨɨ³ dsa³ Juan ja̱³, duh³
hí⁴xaa³ jmɨɨ³ Juan ja̱³ hí⁴xeey³.
14 Joó⁴ há⁴hé³ nuu³ dsaá² Juan ja̱³,
liáh³la³ ba² gá⁴féh³:
―¿Jmiih⁴² gɨh³ ja̱³? Niu³ ba² nɨ³
ga³jmee⁴ hi²xaa⁴²u³ jniá³ jmɨɨ³ nɨ³.
15 Joó⁴ liáh³la³ ba² gá⁴féh³ Jesús
ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Xeey⁴² jniá³ xu̱ú̱³, chiaah¹
ga³jmee⁴ hi²jmee²a² liáh³xɨ³ niaá⁴
Dios ba².
Mɨ²ja̱³ ba² gá⁴nuú³ dsaá² Juan ja̱³.
16 Liáh³ ma³ja̱á̱y³ jmɨɨ³ Jesús
ja̱³, mɨ²ja̱³ cá⁴bí⁴hɨɨ́y⁴ he̱é̱yh³ jmɨɨ³.
Xé̱yh² ba² mɨ²ja̱³ gá⁴ná³ yuuh¹ güii³.
Mɨ²ja̱³ gá⁴joó² Jesús ja̱³ hi³ yá⁴xiaá²
Espíritu Santo chié̱y² Dios, na³lɨ́y⁴
liáh³xɨ³ ja̱y³ juu³, ja̱³ba² güéy⁴
ñiíh² chiáh² Jesús ja̱³. 17 Mɨ²ja̱³
cá⁴yá⁴niuúh³ hi³ xe̱y³ gá⁴liú³ yuuh¹
güii³ ja̱³, liáh³la³ gá⁴féh³:
―Hi³ley³² nɨ³ jmɨ́yh³ ja̱a̱y⁴ hi³ bií⁴
naá⁴á⁴, hi²xiáh³ jé⁴ dsɨy⁴ chia̱a̱h⁴²á².
Cá⁴yá⁴dsaa³ hiíh⁴ Hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³
chiáh² Jesús
(Mr. 1:12-13; Lc. 4:1-13)
4 Ja̱³ba² gá⁴jeé⁴ Espíritu ja̱³
gá⁴jéy⁴ Jesús duh³ ya²jay⁴
xi² há⁴hé³ xa³fáh³ cáh³ti³², duh³ja̱³
hí⁴yá⁴dsaa³ hiíh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³
chiáh².
2 Liáh³ ma³jooy³ ma³bi³jmɨɨ³
tú̱⁴laá³ jmɨɨ́¹ tú̱⁴laá³ voo⁴ Jesús
ja̱³, mɨ²ja̱³ cá⁴lɨ́⁴cue̱é̱h⁴. 3 Mɨ²ja̱³
cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ xi² hiíy⁴
Jesús ja̱³ duh³ja̱³ hí⁴yá⁴dsaa³ hiíh⁴
chiáh² liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Xɨ³ jmɨ́yh³he̱é̱yh³ niu³ nɨ³ Ja̱á̱²
Dios, hi³ja̱³ tiaáh² ta² hi³ cua²lii⁴ hó²
ya³dsɨ² na¹cu̱ú̱¹ la³.
4 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí̱¹ Jesús ja̱³, liáh³la³
gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Liáh³la³ ba² na³xɨɨ² xi³ chiáh²
Dios: “Há⁴ja̱³ ti̱¹ hó² ya³dsɨ² chie̱é̱yh¹
na³ji̱í̱yh⁴ diáh⁴ dsa³, ba² chie̱é̱yh¹ ba²
liáh⁴jɨ³ fáh⁴liu⁴ chiáh² Dios nɨ³.”
5 Mɨ²ja̱³ gá⁴jeé⁴ hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³
gá⁴jéy⁴ duh³ja̱³ ya²jay⁴ fɨɨ³ Jerusalén
hi³ na³xɨ³ na³ŋɨɨ́³ nɨ³, duh³ gá⁴xeéy²
yuuh¹ guah³. 6 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³
gá⁴sɨɨ́h⁴ Jesús ja̱³:
―Xɨ³ jmɨ́yh³ niu³ nɨ³ Ja̱á̱² Dios, hi³ja̱³
tieyh⁴² vo̱ó̱h²u³ la³, chiaah¹ liáh³la³
dsa³féh³ xi³ hi³ na³xɨɨ² fah² Dios nɨ³:
Hí⁴xɨ́y⁴ Dios nɨ³ diáh⁴ ángeles
chié̱y² duh³ hí⁴dah²heéyh²
niu³ hí¹.
Chie̱é̱yh¹ guaa³ diáh⁴
hí⁴dah²xeéy² niu³ ñií² duh³
há⁴hé³ hí⁴niaá²u³ na¹cu̱ú̱¹.
7 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí̱¹ Jesús ja̱³ liáh³la³
gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Ba² liáh³la³ dsa³féh³ xi³ hi³ na³xɨɨ²
fah² Dios nɨ³: “Há⁴ hi³ya³dsaa⁴u³
hiíh⁴ chiáh² Ñúh³a² Dios nɨ³.”
8 Mɨ²ja̱³ ya²jaa⁴ ca̱á̱h³ hi³há⁴dxúy⁴
ja̱³ ya²jay⁴ Jesús ja̱³ ca̱a̱³ cua̱h³ xi²
ñií² duh³ gá⁴heé⁴ na³ca̱á̱y⁴ jee⁴²
jmɨɨyh⁴²güii³ baáy⁴ jɨɨ⁴ hi³ bií⁴ liih²
hi³ xa³ nɨ³. 9 Baáy⁴ liáh³la³ gá⁴féh³
gá⁴sɨɨ́h⁴ Jesús ja̱³:
San Mateo 3​, ​4
6
―Jɨɨ⁴ hi³la³ hi²cuoó⁴á⁴ niu³, xɨ³
nɨ³ hi²sɨyh¹ jí̱y¹ hi²jmeeyh¹ jniá³
hu̱u̱¹rá².
10 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³
gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Má⁴dxi² Hi³há⁴dxúy⁴, chiaah¹
liáh³la³ ba² na³xɨɨ² ñi² xi³ chiáh²
Dios nɨ³: “Jmeeh² hu̱u̱¹rá² Dios
chiú̱h²u³ ba², baáy⁴ ti̱¹ chiáh² ñaá²
ba² hi²nuuy³ hi²maáy³ dsaá².”
11 Mɨ²ja̱³ gá⁴jé̱yh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³
ca³jaa¹, ja̱³ba² bí⁴dxí̱⁴ diáh⁴ ángeles
duh³ hí⁴dah²jí̱h³ hí⁴dah²tɨ̱́y³ chiáh²
Jesús ja̱³.
Gá⁴laá⁴ Jesús ja̱³ mɨ³he⁴ fah² Dios ja̱³
Galilea
(Mr. 1:14-15; Lc. 4:14-15)
12 Liáh³ gá⁴nuú³ Jesús ja̱³ hi³
ná⁴híy¹ ñuúh⁴ñí¹ Juan hi³ ga³xeey³
jmɨɨ³ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³ ŋáyh² vó⁴
Galilea. 13 Joó⁴ há⁴hé³ máh⁴
gá⁴cueeyh⁴ voó³ Nazaret ja̱³, fɨɨ³
Capernaúm bɨh¹ cá⁴dxá⁴güe³, ca̱a̱³
fɨɨ³ hi³ niaá² caa¹ jmɨ́⁴ñih¹, yeey⁴
vó⁴ chiáh² Zabulón baáy⁴ Neftalí,
14 duh³ja̱³ hí⁴lí³ liáh³xɨ³ gá⁴féh³
profeta Isaías, liáh³ gá⁴féh³ liáh³la³:
	15	Liáh³la³ hí⁴lí³ vó⁴ chiáh²
Zabulón baáy⁴ vó⁴ chiáh²
Neftalí,
hi³ niaá² caa¹ jmɨ́⁴ñih¹
ga³dxaa³² lɨ́⁴ xiaáh³ ca³jaa¹
ji̱h²jmɨɨ³ Jordán,
dɨ́h¹ feh²a² vó⁴ Galilea xi²
nieeyh⁴² caah³²dxiuuyh³²
dsa³.
	16	Diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² xi² ñu³ha̱a̱h³
cá⁴dah²joó² ca̱a̱³ ya⁴²jmɨɨ́⁴
gaáy³.
Diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² xi² chie̱y³ foóh¹
fáh⁴ju̱y¹, joó⁴ ca̱a̱³ ba² dɨ́h¹
gá⁴dxiíh² diáh⁴ ya⁴²jmɨɨ́⁴.
17 Mɨ²ja̱³ lɨ́⁴ bih³ ja̱³ gá⁴laá⁴ Jesús
ja̱³ mɨ³he⁴ fáh⁴liu⁴ chiáh² Dios ja̱³
liáh³la³ féh³:
―Tia³hi³ah³ dxú⁴ chiaah¹
mɨ³ya³chie̱y¹ hí⁴chiuúh² hiíh⁴ Dios
nɨ³ chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³.
Diáh⁴ hi³ ca³dah²güeeyh³² hi³tieéyh¹
jmɨɨ³
(Mr. 1:16-20; Lc. 5:1-11)
18 Ca̱á̱h³ tiaah² ja̱³ chie⁴ji̱i̱⁴ Jesús
ja̱³ caa¹ dxaá² gaáy³ Galilea. Mɨ²ja̱³
gá⁴joóy² aáy⁴ dsaá⁴ hi³ dah²ta̱a̱³²
má² chiáh² diáh⁴ ja̱³ he̱é̱yh³ jmɨɨ³,
chiaah¹ hi³ ja̱³ ná⁴lɨ¹ ta² chiáh²
diáh⁴. Ja̱y³ ja̱³ xɨ̱ɨ̱y³ Simón Pedro,
dxeeyh⁴ ja̱³ xɨ̱ɨ̱y³ Andrés ja̱á̱¹.
19 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³
gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―Ya³dxí̱⁴ah³ chia̱á̱h¹ah³ jniá³,
duh³ hi²hoó⁴á⁴ niaá⁴ah³ liáh³xɨ³
hi²jmee³ah³ hi²naah⁴ah³ dsa³
chia̱á̱²á⁴ ba².
20 Ja̱³ba² cá⁴dah²cueeyh³ nɨɨ́⁴
má² chiáh² diáh⁴ ja̱³, duh³ gá⁴dxí̱⁴
chie̱é̱yh¹ Jesús ja̱³.
21 Ca³liuh² gɨh¹ liáh³ja̱³ ŋaá² Jesús
ja̱³ mɨ²ja̱³ gá⁴joóy² ca̱á̱h³ dxeeyh⁴
aáy⁴ dsa³, Jacobo chie̱é̱yh¹ ja̱á̱¹
hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Juan. Dɨ³tieéyh¹ he̱é̱yh³
maá² chie̱é̱yh¹ Zebedeo jmii³ diáh⁴,
hi³ dah²mii³ má² chiáh² diáh⁴.
Mɨ²ja̱³ gá⁴té⁴ Jesús ja̱³ gá⁴teé⁴ diáh⁴.
22 Hi³ja̱³ ja̱³ba² gá⁴dxí̱⁴ diáh⁴. Ba²
cá⁴dah²cueeyh³ maá² chiáh² diáh⁴,
baáy⁴ cá⁴dah²tiúy² jmii³ diáh⁴, duh³
gá⁴dxí̱⁴ chie̱é̱yh¹ Jesús ja̱³.
Hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ dsa³ cá⁴dah²nuú³ fah²
Dios
(Lc. 6:17-19)
23 Gá⁴chié³ gá⁴ji̱í̱³ Jesús ja̱³ na³ca̱á̱y⁴
Galilea, he⁴ fah² Dios ja̱³ ñuúh⁴guah³
San Mateo 4
7
liáh³ca̱a̱³ fɨɨ³ liáh³ca̱a̱³ fɨɨ³. Jmee⁴
juúh⁴ dxú⁴ liáh³xɨ³ niaá⁴ Dios nɨ³
hí⁴jmeé⁴ chiáh² diáh⁴ dsa³, baáy⁴
bi³lieéy³ diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³chie̱é̱yh¹
gu³xɨ³ hé³ ba² dsaá¹. 24 Gá⁴dsaá⁴ dsɨ́²
diáh⁴ dsa³ vó⁴ Siria hi³ jmee⁴ Jesús
ja̱³, hi³ja̱³ dah²ya²jay⁴ xi² jey¹ Jesús ja̱³
liáh⁴jɨy³ diáh⁴ dsa³ hi³ dah²ca̱³² vɨɨ³²,
diáh⁴ hi³ cɨ̱yh³beeyh³² vih²chiaah¹
dsaá¹, diáh⁴ hi³ dɨ³heey³² hi³há⁴dxúy⁴,
diáh⁴ hi³ ca³lɨ³taay³ cáh³ti³², baáy⁴
diáh⁴ hi³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴bɨ́y²
hí⁴xíh². Liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³hí̱³,
cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³. 25 Hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴
diáh⁴ dsa³ Galilea gá⁴dxí̱⁴ chie̱é̱yh¹,
ba² liáh³ja̱³ diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³nieeyh⁴²
diáh⁴ mɨ¹fɨɨ³ liuh² hi³ na³hii⁴
Decápolis, diáh⁴ dsa³ Jerusalén,
diáh⁴ dsa³ vó⁴ Judea, baáy⁴ diáh⁴ dsa³
xiaáh³ ca³jaa¹ jmɨɨ³ Jordán ja̱³.
Gá⁴hé⁴ Jesús ja̱³ gá⁴heé⁴ diáh⁴ dsa³
5 Liáh³ gá⁴joó² Jesús ja̱³ hi³
bií⁴ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³
gá⁴saa³ yuuh¹ cua̱h³ ja̱³, duh³
gá⁴guá³ nɨɨ́⁴. Mɨ²ja̱³ cá⁴ná⁴cua̱a̱yh⁴²
diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³ ji̱h²caayh⁴.
2 Mɨ²ja̱³ gá⁴laá⁴ Jesús ja̱³ mɨ³heé⁴
diáh⁴ dsa³ ja̱³, liáh³la³ sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
Gá⁴liú³ Jesús ja̱³ chiáh² hi³ bií⁴ dxú⁴
chiaa⁴²a²
(Lc. 6:20-23)
3 ―Dɨ́h¹ yaa⁴ diáh⁴ dsa³ hi³
ca³dah²ca̱³² cua̱a̱y¹ná² hi³ xa³ hi³
niaáh² chiáh² fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiáh² diáh⁴,
chiaah¹ diáh⁴ hi³nɨy³² na³hiiy⁴
chiáh² Dios.
4 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴
hi³ dɨ³fɨɨh⁴² túh²dsɨ́², chiaah¹
hí⁴dxá⁴heey⁴ hí⁴jé⁴ dsɨ́² diáh⁴.
5 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³
ca³dah²jmey³² mii⁴ píyh¹, chiaah¹
na³ca̱á̱y⁴ ba² dxaah¹vó⁴ nɨ³ hí⁴lí³
chiáh² diáh⁴.
6 ’Dɨ́h¹ yaa⁴ diáh⁴ hi³ ga³ŋɨɨ⁴ dsɨ́²
hi³ xiaa³dsaa³², chiaah¹ hí⁴dxá⁴heey⁴
hí⁴lií² chiáh² diáh⁴.
7 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³
ca³dah²ca̱³² mih³ ca³dah²ñi³² dsa³,
chiaah¹ hí⁴dxá⁴heey⁴ hí⁴chia̱² mih³
chiáh² mii⁴ diáh⁴.
8 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³
na³xɨ³ na³ŋɨɨ́³ fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiáh² diáh⁴,
chiaah¹ hí⁴dxá⁴heey⁴ hí⁴dah²joóy²
Dios.
9 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³
dɨ³nieeyh⁴² naáy³ chie̱é̱yh¹ dsa³,
chiaah¹ hí⁴dah²nuú⁴ ja̱á̱² Dios.
10 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³
ga³cɨ̱ɨ̱yh³² ga³beeyh³² vih²chiaah¹
hi³ ca³dah²naah³² hi³ xiaa³dsaa³²,
chiaah¹ diáh⁴ hi³nɨy³² na³hiiy⁴ xi²
ga³chiuuh³² hiíh⁴ Dios.
11 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chia̱á̱²ah³,
liu³u²xɨ³ vih²chieéy⁴ nɨ³
ca³dah²liuy³² niaá⁴ah³ mɨ³hee³²,
ca³dah²jmeéh⁴ niaá⁴ah³ mɨ³hee³²,
baáy⁴ mɨ² ca³dah²ye̱e̱yh³ niaá⁴ah³
ca̱a̱³ hi³ há⁴hé³ he̱é̱yh³. 12 Bi³jee⁴²ah³
há²ah³ mɨ²ja̱³, chiaah¹ hí⁴tɨ̱́⁴ah³
ca̱a̱³ premio gaáy³ yuuh¹ güii³ nɨ³,
chiaah¹ liáh³ja̱³ cá⁴dah²jmeéh⁴ diáh⁴
profetas hi³ cá⁴dah²guá³ dsa³jéy⁴
liáh³xɨ³ niaá⁴ah³.
Fɨɨh⁴²ñi² baáy⁴ ya⁴²jmɨɨ́⁴
(Mr. 9:50; Lc. 14:34-35)
13 ’Niaá⁴ah³ nɨ³ na³lɨ́⁴ah³
liáh³xɨ³ fɨɨh⁴²ñi² chiáh² diáh⁴ dsa³
jmɨɨyh⁴²güii³. Joó⁴ xɨ³ ma³lɨ³jmií¹
fɨɨh⁴²ñi² nɨ³, ¿jmiih⁴² ja̱³ máh⁴
hí⁴lii⁴ ca̱á̱h³? Há⁴hé³ máh⁴ xiáh³
niaáh² cáh³ti³², hi³ mɨ³hii³² hí⁴tia̱a̱²
hí⁴dah²heé⁴ hí⁴dah²fiíh⁴ diáh⁴ dsa³
bɨh¹ ba².
San Mateo 4​, ​5
8
14 ’Niaá⁴ah³ nɨ³ na³lɨ́⁴ah³ ya⁴²jmɨɨ́⁴
chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³.
Liu³u²xɨ³ ca̱a̱³ fɨɨ³ hi³ niaá² yuuh¹
cua̱h³, há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴ma². 15 Ba²
há⁴hé³ ca³lɨ³hi̱i̱⁴ xi³ ñuúh⁴ ca̱a̱³
guaá². Xi² ñií² ba² ca³lɨ³jniaa³ duh³
jniaá⁴ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³ tieéyh¹
xɨ¹ñúh⁴. 16 Ba² liáh³ja̱³ xa̱³ah³
niaá⁴ah³, ga³jmee⁴ hí⁴já⁴ dxú⁴ xi³
chia̱á̱²ah³ duh³ hí⁴dah²joó² diáh⁴
dsa³, duh³ mɨ² ma³dah²joó² hi³
jmee³ah³ jmáyh² hi³ dxú⁴ ba², mɨ²ja̱³
hí⁴dah²jmeé⁴ dsa³lí³ dsa³dxaá³
chiáh² Ñúh³a² Dios hi³ jey¹ yuuh¹
güii³ nɨ³.
Gá⁴hé³ Jesús ja̱³ ca³jaa¹
chiáh² ley chiáh² Moisés
17 ’Há⁴ hi³ta³ hi³hɨ³ah³ hi³
ma³güe⁴²á⁴ ma³ya³tiuuh⁴²á² ley
chiáh² Moisés, chie̱é̱yh¹ hi³
cá⁴dah²hé³ diáh⁴ profetas. Chiaah¹
há⁴ja̱³ hi³ ma³güe⁴²á⁴ hi²tiuuh⁴²á²
la³, hi³ ma³güe⁴²á⁴ hi²jmeey⁴²
liáh³xɨ³ na³xɨɨ² duh³ hí⁴yey³ hí⁴jooy³
chiáh² ba² nɨ³. 18 Jmɨ́yh³he̱é̱yh³
cáh³ti³² hi²fooh¹á² niaá⁴ah³: Liáh³
rúh⁴ niaá² dxaah¹vó⁴ la³ baáy⁴
yuuh¹ güii³ nɨ³, ñé⁴ gu³xɨ³ ca̱a̱³
vóh² mɨ¹píh⁴ cáh³ti³² chiáh² ley nɨ³
há⁴hé³ hí⁴ii³ hí⁴yey³ hí⁴jooy³ jɨɨ⁴ lɨ́⁴.
19 Hi³ja̱³, liu³u²xɨ³ xe̱y³ hi³ há⁴hé³
hí⁴jmeé⁴ he̱é̱yh³ ca̱a̱³ mandamiento
hi³ ga³ji̱í̱h⁴ pih², baáy⁴ xɨ³ liáh³ja̱³
hí⁴heé⁴ dxeeyh⁴, mɨ²ja̱³ hi³hí̱³ hí⁴lí³
píyh¹ gɨh¹ liáh³xɨ³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴
hi³ nieeyh⁴² yuuh¹ güii³ nɨ³. Joó⁴
liu³u²xɨ³ hi³ ga³nuu³ dsaá², baáy⁴
liáh³ja̱³ hí⁴heé⁴ dxeeyh⁴, hi³hí̱³
hí⁴lí³ ná⁴ŋɨy¹ gɨh¹ jee⁴² chiáh² diáh⁴
hi³ nieeyh⁴² yuuh¹ güii³. 20 Hi³ja̱³
ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ xɨ³ nɨ³ há⁴hé³
hi²jmee³ah³ gɨh¹ xiaa³dsaa³² liáh³
nɨɨh¹ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ *dsa³he⁴
chie̱é̱yh¹ diáh⁴ fariseos nɨ³, mɨ²ja̱³
há⁴hé³ hí⁴jooy³ cua³dxi̱i̱³²ah³ xi²
ga³chiuuh³² hiíh⁴ Dios nɨ³.
Gá⁴hé³ Jesús ja̱³ ca³jaa¹ chiáh² hi³hí̱³
ca³lɨ³tí̱yh³
(Lc. 12:57-59)
21 ’Maá³ah³ ba² hi³ liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨ́yh¹
diáh⁴ xa²yaa²a² ñú⁴uuh²a²: “Há⁴
hi³jɨ̱h⁴u³ dsa³, chiaah¹ diáh⁴ hi³
ca³dah²jɨ̱yh⁴ dsa³ ga³jmee⁴ hí⁴dah²chí².”
22 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³
hí⁴tí̱yh³ hí⁴ñí² du³ñuúh², hi³hí̱³ ga³jmee⁴
hí⁴chí². Ja̱y³ hi³ hí⁴liúy² mɨ³hee³²
du³ñuúh², mɨ²ja̱³ diáh⁴ dsa³ jmee⁴ ta²
hí⁴dah²ca̱a̱⁴ cua̱a̱y¹ná² chiáh². Baáy⁴
ja̱y³ hi³ hí⁴féh³ hi³ há⁴hé³ xiáh³ niaáh²
du³ñuúh², hi³hí̱³ ga³jmee⁴ hí⁴chi̱í̱yh²
hí⁴beéyh² dxaah¹ xi³ jee⁴² xi²há⁴dxú⁴.
23 ’Hi³ja̱³, liu³u²xɨ³ mɨ³hi²cuoy³ foo³
chiú̱h²u³ ñi²yaá³, baáy⁴ ca̱a̱³ ba² dɨ́h¹
hí⁴liih³²u³ hi³ xa³ ná⁴lɨ¹ dsɨ́² du³ñuúh²u³
jooy³² niu³, 24 na³fáyh⁴ cueeyh⁴² ruh³
nɨ³ foo³ chiú̱h²u³ duh³ gua³liu² ruh³
dxú⁴ chia̱á̱h¹u³ ba². Mɨ²ja̱³ ba² hi³güé³u³
ca̱á̱h³ duh³ hi²cuoy³ foo³ chiú̱h²u³ nɨ³.
25 ’Liu² dxú⁴ chia̱á̱h¹u³ hi³ cuo⁴
dsaa² chiú̱h²u³ liáh³ rúh⁴ tiaáh¹ah³
fi¹ hi³ jey⁴ niu³ he̱é̱¹ta². Chiaah¹
liu³u²xɨ³ haá², mɨ²ja̱³ hí⁴cuó⁴ dsaa²
chiú̱h²u³ liáh³ ga³jmee⁴ rúh⁴ñi²
chiu³fáh⁴. Mɨ²ja̱³ chiu³fáh⁴ nɨ³
hí⁴tiéyh² guaa³ diáh⁴ hɨh²dxaah¹
duh³ hí⁴dah²ta̱a̱yh³ niu³ ñuúh⁴ñí¹.
26 Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á²
niu³ hi³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hi²bi³hɨɨ́⁴u³
nɨɨ́⁴, hí⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ hi²cɨ́y³ na³ŋɨɨyh⁴
liáh³nɨɨh¹ hí⁴dah²bi³chiíy⁴ niu³.
Diáh⁴ hi³ ca³dah²jmee⁴ ga̱y³
27 ’Maá³ah³ ba² liáh³xɨ³
cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²: “Há⁴ hi³jmeey³ ga̱³u³.”
San Mateo 5
9
28 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³
hi³ liu³u²xɨ³ ti̱¹ hi³hí̱³ hí⁴joóy² ba²
ja̱y³ mɨ́³ baáy⁴ hí⁴lí³ dsɨ́², ja̱³ba² hi³
ma³jmeé³ ga̱y³ chie̱é̱yh¹ fáh⁴ji̱í̱h⁴
chiáh² ja̱³.
29 ’Hi³ja̱³ xɨ³ mɨ¹ñíy¹ hi³ nu¹u³ nɨ³
ga³jmee⁴ hi³ ga³jmeey³ mɨ³hee³²,
na³fáyh⁴ gɨh¹ dxɨ́² duh³ tia̱a̱³ vɨ̱ɨ̱́³
cáh³ti³² ba², na³fáyh⁴ gɨh¹ hi³
hí⁴yeéy⁴ ca³liuh² cuerpo chiú̱h²u³
nɨ³, dxa² hi³ guaay³² na³ca̱á̱⁴u³ jee⁴²
xi²há⁴dxú⁴ nɨ³. 30 Baáy⁴ xɨ³ guaay³²
hi³ nu¹u³ nɨ³ ga³jmee⁴ ga³jmeey³
mɨ³hee³², mɨ²ja̱³ na³fáyh⁴ reey⁴² duh³
tia̱a̱³ vɨ̱ɨ̱́³, chiaah¹ na³fáyh⁴ gɨh¹ hi³
dsá⁴yeéy⁴ ca³liuh² cuerpo chiú̱h²u³
nɨ³, dxa² hi³ guaay³² na³ca̱á̱⁴u³ jee⁴²
xi²há⁴dxú⁴.
Ga³dsaáy³ diáh⁴ hi³ ná⁴ji̱i̱¹ guaa³
(Mt. 19:9; Mr. 10:11-12; Lc. 16:18)
31 ’Ba² liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²:
“Gu³xɨ³ hí̱³ba² hi³ hí⁴tiúy² mɨ́⁴chiáh²,
ga³jmee⁴ hí⁴cuoó⁴ ca̱a̱³ xi³
mɨ́⁴chiáh² ja̱³, duh³ lii⁴ hi³ he̱é̱yh³
ba² ma³dsaáy³ diáh⁴.” 32 Joó⁴ jniá³
ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³ liu³u²xɨ³
ja̱y³ dsaá⁴ hi³ hí⁴tiúy² mɨ́⁴chiáh²,
baáy⁴ xɨ³ há⁴ja̱³ vih²chiaah¹ hi³ ga̱y³
ja̱³ mɨ́³ ja̱³, mɨ²ja̱³ dsɨ̱́y³ dsaa² hi³
hí⁴jmeé⁴ ga̱y³ mɨ́³ ja̱³ xɨ³ nɨ³ hí⁴güe³
chie̱é̱yh¹ dxeeyh⁴ dsaá⁴, baáy⁴
liáh³ja̱³ dsaá⁴ ja̱³, ba² hi³ hí⁴jmeé⁴
ga̱y³ ba² ja̱³.
Ca³jaa¹ chiáh² hi³ ga³he³²a² Fii³²a²
33 ’Ba² maá³ah³ hi³ liáh³la³
cá⁴lɨ́⁴xɨɨh² diáh⁴ xa²yaa²a²
ñú⁴uuh²a²: “Há⁴ hi³caáyh³ juúh⁴
chiú̱h²u³ hi³ ma³tia̱a̱h⁴u³ vo̱ó̱h²u³
hi²jmeey³. Hi³jmeey³ ba² hi³
ma³xɨɨ́yh¹ Ñúh³a² nɨ³ hi³ hi²jmeey³.”
34 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ há⁴
hi³ho⁴ah³ Dios he² liáh³nɨ³ liú¹ah³.
Há⁴ hi³ho³ah³ yuuh¹ güii³, chiaah¹
nɨɨ́⁴ jey¹ Dios. 35 Ba² há⁴ hi³ho³ah³
dxaah¹vó⁴, chiaah¹ la³ nɨ³ na³heeh⁴
diáh⁴ tɨɨ². Há⁴ hi³ho³ah³ Jerusalén,
chiaah¹ nɨɨ́⁴ jey¹ rey hi³ bií⁴ gaáy³
nɨ³. 36 Ba² há⁴ hi³ho³ah³ mɨ¹dxɨ́¹ah³
he² liáh³nɨ³ ga³fáh³ah³, chiaah¹
gu³xɨ³ ca̱a̱³ mɨɨyh⁴ jñu³ dxɨ́¹ah³
nɨ³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hi²guah⁴²ah³
hi²jmee³ah³ tiaa³ hu̱² gɨh³ liah³.
37 Ca̱a̱³ hi³ fáh³ah³ “ja̱a̱¹” hi³ liáh³ja̱³,
baáy⁴ hi³fáh³ah³ “haá²” hi³ há⁴hé³
he̱é̱yh³. Chiaah¹ jmáyh² hi³chiaah³²
hi³há⁴dxúy⁴ ba² nɨ³ fáh⁴liu⁴ hi³
ca³lɨ³ta̱á̱h² gɨh¹ nɨ³.
Hi³hí̱³ ga³ji̱í̱h⁴ ca̱á̱h³ he² nɨ³ hí̱³ cɨ̱ɨ̱yh³²
(Lc. 6:29-30)
38 ’Maá³ah³ ba² hi³ liáh³la³
cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²: “Ja̱y³ hi³ ma³yeéy² mɨ¹ñi²
oóyh², ba² ga³jmee⁴ hí⁴yeéy⁴ chiáh² ñaá².
Ba² liáh³ja̱³ hi³ hí⁴yeéy² na¹ja̱² oóyh², ba²
ga³jmee⁴ hí⁴yeéy⁴ chiáh² ñaá².” 39 Joó⁴
jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³: Há⁴ hi³lɨ́³ah³
ree³ chia̱á̱h¹ah³ ja̱y³ hi³ mɨ³hey³². Xɨ³
xe̱y³ ja̱y³ hi³ hí⁴chiu̱ú̱⁴ ca³jaa¹ ñíy¹, cuoo²
xiáh³ ca³jaa¹ ba². 40 Liu³u²xɨ³ ja̱y³ dsa³
hí⁴laá⁴ hí⁴liú⁴ ñuú³ duh³ hí⁴booy³ niu³
mɨh³hií¹ chiú̱h²u³, cuoo² gua²chiá̱³ ji̱í̱⁴
mɨh³dxaá³ chiú̱h²u³ ba². 41 Liu³u²xɨ³
hí⁴dah²dxa³tie̱e̱y³ niu³ hi²ca̱a̱y⁴ ca̱a̱³ liaá¹
hí⁴yey³ ca̱a̱³ kilómetro, na³fáyh⁴ chia̱a̱⁴
tú̱⁴ kilómetros cáh³ti³². 42 Gu³xɨ³ hí̱³ba²
hi³ hí⁴ŋɨɨ́h⁴ niu³ hi³la³ hi³nɨ³, hi³cuooy³².
Baáy⁴ xɨ³ xa³ hi³ hí⁴ŋɨɨ́h⁴ niu³ prestado
ja̱y³ dsa³, há⁴ hi³bi³hɨɨ́y¹.
Hi²jmee²a² niaa³²a² diáh⁴ hi³
na³chi⁴²a² chia̱a̱h²a²
(Lc. 6:27-28, 32-36)
43 ’Ba² liih³²ah³ hi³ liáh³la³
cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²: “Hi³jmeey³ naá⁴u³
San Mateo 5
10
amigo chiú̱h²u³, joó⁴ hi³jmeey³
cɨ̱ɨ̱³²u³ hi³joo⁴u³ enemigo chiú̱h²u³.”
44 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³:
Hi³jmee³ah³ naá⁴ah³ diáh⁴ enemigos
chia̱á̱²ah³ ba², liu⁴²ah³ dxú⁴ diáh⁴
hi³ ca³dah²liuy³² niaá⁴ah³ mɨ³hee³²,
jmeéh¹ah³ dxú⁴ diáh⁴ hi³ dɨ³cɨ̱ɨ̱y³²
ca³dah²ñi³² niaá⁴ah³, liu⁴²ah³
Dios chiáh² diáh⁴ hi³ ca³dah²liu⁴
mɨ³hee³² chia̱á̱²ah³ baáy⁴ diáh⁴
ca³dah²caayh³² niaá⁴ah³. 45 Mɨ²ja̱³
hí⁴lí³ah³ ja̱á̱² Ñúh³a² Dios hi³ jey¹
yuuh¹ güii³ hi³ ga³jmee⁴ ga³hooyh⁴
yaa³ diáh⁴ hi³ xe̱y³ dxú⁴, baáy⁴ diáh⁴
hi³ mɨ³hey³². Hi³ ga³xɨy⁴ jmɨ́² chiáh²
diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² xiaa³dsaa³², baáy⁴
diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² mɨ³hee³² nɨ³.
46 Liu³u²xɨ³ ti̱¹ diáh⁴ hi³ dɨ³nieéy²
niaá⁴ah³ ba² hi²jmee³ah³ naá⁴ah³,
¿xɨ² foóh¹ xa³ cua̱a̱y¹ná² hi³ liáh³ja̱³?
Chiaah¹ ca³dah²jmee⁴ ba² liáh³ja̱³
diáh⁴ hi³ *ca̱a̱⁴ cuu² nɨ³. 47 Baáy⁴
xɨ³ ti̱¹ diáh⁴ hi³ naá³ah³ chia̱á̱h¹ah³
ba² hi²hí̱¹ah³ hi²jmeeh¹ah³, he²
ja̱³ na³guayh⁴ gɨh¹ jmee³ah³.
Chiaah¹ ba² ji̱í̱⁴ diáh⁴ hi³ há⁴hé³
dɨ³cui̱i̱y⁴ Dios ca³dah²jmee⁴ liáh³ja̱³.
48 Hi³ñí³ah³ jmɨ́yh³ xiaa³dsaa³²
cáh³ti³² ba², liáh³xɨ³ xiaa³dsaay³²
ñaá² Ñúh³a² hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³.
Gá⁴hé³ Jesús ca³jaa¹ chiáh² foo³
6 ’Xɨɨ́³ah³ ba², liu³u²xɨ³ mɨ²
ga³jmee³ah³ hi³ dxú⁴, chiaah¹
xe̱y³ diáh⁴ hi³ ca³dah²jmee⁴ hi³
dxú⁴ joó⁴ duh³ hí⁴dah²joó² diáh⁴
dsa³ ba². Chiaah¹ hi³ liáh³ja̱³, mɨ²ja̱³
há⁴hé³ xa³ hí⁴cuoó⁴ niaá⁴ah³ Ñúh³a²
hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³: 2 Hi³ja̱³
liu³u²xɨ³ mɨ² ca³gua³tie̱é̱y¹ chiáh²
diáh⁴ dsa³tieey³, há⁴ hi³taayh³²
dxɨ́³ liáh³xɨ³ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ hi³
ca³dah²bi³dxúy⁴ mii⁴ ñuúh⁴guah³
baáy⁴ jee⁴² fɨɨ³, duh³ hí⁴dah²jmeé⁴
dsa³lí³ dsa³dxaá³ diáh⁴ dsa³ nɨ³
chiáh² diáh⁴. Jmɨ́yh³ ga³fooh³²á⁴
niaá⁴ah³, hi³ ja̱³ba² hi³ ma³tɨ̱́y³ jñiiy⁴
diáh⁴ ja̱³. 3 Hi³ja̱³ niu³ liu³u²xɨ³
hi²cuooy¹ hi³la³ hi³nɨ³ diáh⁴ hi³
ŋɨɨh⁴niaah³² chiáh², joó⁴ xɨɨ́³u³ ba²
duh³ gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ hí⁴chii⁴ hi³
ma³jmeéy¹ ja̱³. 4 Jmee² ca̱a̱³ há⁴
tiaah² dxɨ́³ ba², duh³ ja̱³ Ñúh³a²
hi³ ga³joo³² xi² na³ma² nɨ³, xa³ hi³
hí⁴cuoó⁴ niu³ xi² ca³dah²joo³² diáh⁴
dsa³.
Gá⁴hé³ Jesús ja̱³ liáh³xɨ³ ga³jmee⁴
hi²liu⁴²a² Dios
(Lc. 11:2-4)
5 ’Liu³u²xɨ³ mɨ² mɨ³hi²liu⁴²ah³
Dios nɨ³, há⁴ hi³jmee³ah³ liáh³xɨ³
diáh⁴ hi³ ca³dah²bi³dxúy⁴ mii⁴ nɨ³,
chiaah¹ na³ta̱a̱y⁴ ba² ca³dah²liuy³²
Dios *ñuúh⁴guah³ liuh² baáy⁴ haah²
fi¹ gaáy³ xi² ca³dah²joo³² diáh⁴ dsa³.
Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á²
niaá⁴ah³, hi³ ja̱³ba² ma³tɨ̱́y³ jñiiy⁴ diáh⁴
hi³ ca³dah²jmee⁴ liáh³nɨ³. 6 Joó⁴ niu³
yáh¹, liu³u²xɨ³ mɨ² ga³liu⁴²u³ Ñúh³a²,
jniy⁴² vo̱ó̱h²u³ xɨ¹ñúh⁴ chiú̱h²u³, duh³
liuy⁴² Dia² chiú̱h²u³ hi³ há⁴hé³ lii³² nɨ³.
Mɨ²ja̱³ yáh¹ Ñúh³a² hi³ ga³joo³² jɨɨ⁴ lɨ́⁴
hí⁴chí² jñii⁴u³ rúh⁴ñi² diáh⁴ dsa³.
7 ’Liu³u²xɨ³ mɨ² ga³liu⁴²ah³ Dios,
há⁴ hi³fáh³ah³ ñuú³ tiaah² ja̱³ba² hi³
ma³féh¹ah³ liáh³xɨ³ ca³dah²jmee⁴
diáh⁴ hi³ há⁴hé³ dɨ³cui̱i̱y⁴ Dios,
chiaah¹ ga³ji̱í̱h⁴ diáh⁴ hi³ hí⁴nuú⁴
Dios nɨ³ hi³ bií⁴ ñuú³ ca³dah²liu⁴.
8 Hi³ja̱³ há⁴ hi³jmee³ah³ liáh³xɨ³
ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ hi³nɨy³²,
chiaah¹ mɨ³ñi³² ba² Ñúh³a² nɨ³ hi³
ŋɨɨh⁴niaah³² chia̱á̱²ah³ liáh³ca̱á̱h³
ja̱a̱h¹ hi²ŋɨɨ́¹ah³ nɨ³. 9 Hi³ja̱³ liáh³la³
ba² hi²fáh³ah³ hi²liu⁴²ah³ Dios nɨ³:
San Mateo 5​, ​6
11
Dia² chia̱a̱⁴²ah¹, niu³ je¹u³ yuuh¹
güii³ nɨ³, hi²xiáh³ na³xɨ³
na³ŋɨɨ́³u³ niu³.
	10	Hu̱² hi²chiuúyh³ hiíh⁴ chiaa⁴²ah¹.
Cua²lí³ liáh³xɨ³ ga³lɨ́³ háy²
vo̱ó̱h²u³ ba² dxaah¹vó⁴ la³,
ja̱³ba² liáh³xɨ³ ga³lɨ́³ yuuh¹
güii³ nɨ³.
	 11	Cuoo² jniaah¹ hi³ hi²chiuh²
hi²chia⁴²ah¹ jmɨɨ́¹ la³ ja̱³nɨ́⁴.
	12	Jmee² gaáy³ háy² liáh⁴jɨ³ hi³
ga³jmee⁴²ah¹,
ja̱³ba² liáh³xɨ³ ga³jmee⁴²ah¹
gaáy³ dsɨ³²ah¹ chiáh² diáh⁴
hi³ ca³dah²jmeéh⁴ jniaah¹
mɨ³hee³² nɨ³.
	13	Há⁴ hi³cuoy³ je² hí⁴sa³ hi³
hí⁴yá⁴dsaa³ hiíh⁴ chiaa⁴²ah¹,
lieey⁴² jniaah¹ ba² chiáh² hi³
mɨ³hee³².
Chiaah¹ niu³ ba² nɨ³ ga³chiuúyh³
hiíh⁴, hi²xiáh³ haay³ fáh⁴lí³,
baáy⁴ hi²xiáh³ gaá³u³.
Cua²lí³ liáh³ja̱³ liáh⁴jɨ³ fɨɨy⁴.
Amén.
14 ’Chiaah¹ liu³u²xɨ³ hi²jmee³ah³
gaáy³ há²ah³ chiáh² diáh⁴ hi³
ca³dah²jmeéh⁴ niaá⁴ah³ mɨ³hee³²,
mɨ²ja̱³ ba² hí⁴jmeé⁴ gaáy³ dsɨ́²
chia̱á̱²ah³ vo̱ó̱h²ah³ Ñúh³a² hi³ jey¹
yuuh¹ güii³ nɨ³. 15 Joó⁴ liu³u²xɨ³
há⁴hé³ hi²jmee³ah³ gaáy³ há²ah³
chiáh² dxeeyh⁴, mɨ²ja̱³ ba² há⁴hé³
hí⁴jmeé⁴ gaáy³ dsɨ́² Ñúh³a² nɨ³ dsaa²
chia̱á̱²ah³ vo̱ó̱h²ah³.
Gá⁴hé³ Jesús ja̱³ liáh³xɨ³ hi²bi³jmɨɨ²a²
16 ’Liu³u²xɨ³ mɨ² ca³bi³jmɨɨ́¹ah³,
há⁴ hi³jmee³ah³ lii⁴ ñí¹ah³ hi³ fɨɨh⁴²
há²ah³ liáh³xɨ³ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴
hi³ ca³dah²bi³dxúy⁴ mii⁴ nɨ³, chiaah¹
ca³dah²jmee⁴ lii⁴ duh³ hí⁴chii⁴
diáh⁴ dsa³ hi³ dah²bi³jmɨɨ³. Joó⁴
ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³ ja̱³ba² hi³
ma³tɨ̱́y³ jñiiy⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²jmee⁴
liáh³nɨ³. 17 Joó⁴ niu³, liu³u²xɨ³ mɨ²
mɨ³hi²bi³jmɨɨ́y¹, hi³ta̱á̱yh³ jmɨɨ³ ñíy¹,
baáy⁴ hi³jmeeh⁴u³ vo̱ó̱h²u³ dxú⁴
cáh³ti³², 18 duh³ há⁴hé³ hí⁴chii⁴
diáh⁴ dsa³ hi³ bi³jmɨɨ́y¹. Ti̱¹ Ñúh³a²
hi³ há⁴hé³ lii³² nɨ³ ba² hí⁴dsaá⁴ dsɨ́².
Mɨ²ja̱³ yáh¹ Ñúh³a² hi³ ga³joo³² jɨɨ⁴
lɨ́⁴ hí⁴chí² jñii⁴u³ rúh⁴ñi² diáh⁴ dsa³.
Ca³jaa¹ chiáh² hi³ xa³fáh³ chiaa⁴²a²
(Lc. 12:33-34)
19 ’Há⁴ hi³dxa³cua̱a̱h⁴²ah³ hi³la³
hi³nɨ³ jmɨɨyh⁴²güii³ la³, chiaah¹ hí⁴ja²
baáy⁴ hí⁴sɨ́³, baáy⁴ foóh¹ hí⁴dsá⁴hí³
dsa³ hi̱i̱³. 20 Na³fáyh⁴ gɨh¹ hi³ naáh³ah³
jmiih⁴² hí⁴jooy³ hí⁴xaa³²ah³ yuuh¹ güii³
ba². Chiaah¹ nɨ³ si¹ há⁴hé³ hí⁴ja² ñé⁴ hi³
hí⁴sɨ́³, baáy⁴ há⁴hé³ hí⁴jooy³ dsá⁴taáyh¹
diáh⁴ dsa³hi̱i̱³. 21 Baáy⁴ hi³bi³liih⁴²ah³
há²ah³, hi³ ja̱³ba² xi² na³jniaa³ hi³ bií⁴
chi̱í̱⁴ chia̱á̱²ah³ nɨ³, ja̱³ ba² nɨ³ na³jniaa³
fáh⁴ji̱í̱h⁴ chia̱á̱²ah³.
Xi³ chiáh² cuerpo chiaa⁴²a²
(Lc. 11:34-36)
22 ’Mɨ¹ñi²a² nɨ³ ná⁴lɨ¹ liáh³xɨ³
lámpara chiáh² cuerpo chiaa⁴²a²,
hi³ja̱³ xɨ³ dxú⁴ diáh⁴ mɨ¹ñíy¹ nɨ³,
mɨ²ja̱³ na³ca̱á̱y⁴ ba² cuerpo chiú̱h²u³
nɨ³ xa³ jmɨɨ́⁴. 23 Joó⁴ xɨ³ mɨ³hee³²
diáh⁴ mɨ¹ñíy¹ nɨ³, mɨ²ja̱³ ñu³ha̱a̱h³ ba²
na³ca̱á̱y⁴ xi² dsa³hɨɨ́² cuerpo chiú̱h²u³.
Baáy⁴ xɨ³ je¹u³ liáh³nɨ³ xi² ñu³ha̱a̱h³
mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ liáh³dsɨɨ³² niu³ chiaah¹
cua̱a̱y¹ná² gaáy³ ñu³ha̱a̱h³ xi² há⁴hé³
xa³ cáh³ti³² jmɨɨ́⁴ nɨ³.
Ca³jaa¹ chiáh² Dios baáy⁴ chiáh² cuu²
(Lc. 16:13)
24 ’Gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ hí⁴jooy³
hí⁴jmeé⁴ ta² chiáh² hi³ aáy⁴ dsa³,
San Mateo 6
12
chiaah¹ cɨ̱ɨ̱y³² chie̱é̱yh¹ ja̱y³, baáy⁴
hí⁴jmeé⁴ nieéy² gɨh¹ ja̱y³ fii² ja̱³. Hu̱²
gɨh³, hí⁴jmeé⁴ xiaa³dsaa³² rúh⁴ñi²
ja̱y³ baáy⁴ há⁴hé³ hí⁴jméy² cua̱a̱y¹ná²
dxeeyh⁴. Hi³ja̱³ niaá⁴ah³ yáh¹, há⁴hé³
hí⁴jooy³ hi²naah⁴ah³ Dios, baáy⁴
naa³ah³ ba² chia̱á̱²ah³ hí⁴xaa³²ah³.
Dios nɨ³ ga³heeyh³ hí¹ diáh⁴ ja̱á̱² ñaá²
(Lc. 12:22-31)
25 ’Hi³ja̱³ nɨ³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³:
há⁴ hi³ta³ hi²hɨ³ah³ ñuú³ jmiih⁴²
hí⁴tɨ̱́⁴ah³ hi³ hi²cáh³ hi²húh³ah³
ñé⁴ chiáh² mɨh³ chia̱á̱²ah³. Chiaah¹
ná⁴ŋɨy¹ gɨh¹ fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiaa⁴²a²
liáh³xɨ³ comida, ná⁴ŋɨy¹ gɨh¹ cuerpo
chiaa⁴²a² liáh³xɨ³ mɨh³. 26 Joo⁴²ah³
diáh⁴ xɨɨ́¹ ta̱³ hi³ ca³dsa³ra̱á̱³
ñiíh² maa² ñiíh² dxɨ́³ nɨ³, há⁴hé³
ca³dah²jñi³² ca³dah²haa³², baáy⁴
há⁴hé³ ca³dah²ca̱a̱⁴ hi³ ma³raa³
duh³ hí⁴dah²taáh⁴ dxú⁴. Joó⁴ gu³xɨ³
ba² jmiih⁴ liáh³ja̱³ yáh¹ ca³bi³taá¹
ba² Ñúh³a² hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³
ca³bi³taáy¹ diáh⁴. ¡Joó⁴ ná⁴ŋɨ¹ah³
gɨh¹ niaá⁴ah³ liáh³xɨ³ diáh⁴ ta̱³
nɨ³! 27 Xɨ² xe̱y³ niaá⁴ah³ hí⁴jooy³
hi²jmee³ah³ hí⁴cueé⁴ah³ gɨh¹ ca̱³naa¹
metro gu³xɨ³ ba² cua̱a̱y¹ná² gaáy³
dɨ́h¹ naa³ah³ liáh³ja̱³.
28 ’¿He²chiaah¹ hi³ bií⁴ ga³ta³
ga³hɨ³ah³ ñuú³ chiáh² mɨh³
chia̱á̱²ah³ nɨ³? Joo⁴²ah³ ruh³ liáh³xɨ³
ga³lɨ́³ ca³lɨ³cah² diáh⁴ mɨ¹lí¹ hi³ xa³
cua̱h³máh³, há⁴hé³ ca³dah²jmee⁴
ta², baáy⁴ há⁴hé³ ca³dah²dxa⁴ jaa³.
29 Joó⁴ gu³xɨ³ ba² jmiih⁴ liáh³ja̱³,
ñé⁴ rey Salomón há⁴hé³ gá⁴cɨ́h⁴
mɨh³ liih² liáh³xɨ³ diáh⁴ mɨ¹lí¹ nɨ³,
gu³xɨ³ ba² booy¹ dɨ́h¹ xa³ chiáh².
30 Xɨ³ ca³bi³chíyh³ ba² mɨh³ Dios
nɨ³ diáh⁴ mee³nuu³ ná⁴reéh¹ ja̱³nɨ́⁴,
baáy⁴ já̱⁴mɨ²hee³ mɨ³hí⁴caa³ ñuúh⁴
vɨ̱ɨ̱́¹, ca̱á̱h³liaáh³ gɨh¹ hí⁴jmeé⁴
chia̱á̱²ah³ niaá⁴ah³ hi³ ca³liuh²
ca³gua³taá³ah³ nɨ³. 31 Hi³ja̱³ há⁴
hi³ta³ hi³hɨ³ah³ ñuú³, há⁴ hi³fáh³ah³:
“¿He² hi²chia⁴²a²?, ¿he² hi²hi̱h²a²?
hu̱² gɨh³ hi²fáh³ah³, ¿jmiih⁴² hí⁴lí³
mɨh³ hi³ hi²chih²a²?” 32 Chiaah¹
liáh³ja̱³ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ hi³
há⁴hé³ dɨ³cui̱i̱y⁴ Dios. Joó⁴ xe̱y³ ba²
Ñúh³ah³ niaá⁴ah³ hi³ jey¹ yuuh¹
güii³ nɨ³. Hi³nɨy³² ba² nɨ³ mɨ³ñi³² jɨɨ⁴
hi³ ŋɨɨh⁴niaah³² chia̱á̱²ah³. 33 Joó⁴
dsa³jéy⁴ ruh³ hi³naáh³ah³ jmɨ́yh³
liáh³xɨ³ ga³chiuuh³² hiíh⁴ Dios
ba², baáy⁴ duh³ hí⁴jmeéh⁴ niaá⁴ah³
xa̱³ah³ dxú⁴ liáh³xɨ³ na³lɨ́y⁴ ñaá².
34 Hi³ja̱³ há⁴ hi³ta³ hi³hɨ³ah³ ñuú³
chiáh² hi²cuh³ hi²cáh³ah³ jmɨɨ́¹ hi³
já̱⁴mɨ²hee³, hi³cueeh⁴²ah³ hi³nɨ³
chiáh² já̱⁴mɨ²hee³ ba². Chiaah¹
liáh³ca̱a̱³ jmɨɨ́¹ hi²xiáh³ xa³ hi³
fɨɨh⁴²caáh⁴.
Há⁴hé³ ga³jmee⁴ hi²chia̱a̱⁴²a²
cua̱a̱y¹ná² chiáh² oóh²a²
(Lc. 6:37-38, 41-42)
7 ’Há⁴ hi³ca̱a̱⁴ah³ cua̱a̱y¹ná²
chiáh² oóh²ah³, duh³ há⁴hé³
hí⁴ca̱a̱⁴ cua̱a̱y¹ná² Dios nɨ³ chia̱á̱²ah³
vo̱ó̱h²ah³. 2 Chiaah¹ ja̱³ba² liáh³xɨ³
ga³jmee³ah³ ga³ca̱a̱⁴ah³ cua̱a̱y¹ná²
chiáh² oóh²ah³, ja̱³ba² liáh³nɨ³
hí⁴ca̱a̱⁴ cua̱a̱y¹ná² Dios nɨ³ chia̱á̱²ah³
vo̱ó̱h²ah³. Liáh³xɨ³ ga³jmeeh³²ah³
dxeeyh⁴, ja̱³ba² liáh³ja̱³ hí⁴jmeéh⁴
niaá⁴ah³ Dios nɨ³. 3 ¿Jmiih⁴² ja̱³
hi³ ga³joóy³ chi³ hi³ ná⁴hi⁴² mɨ¹ñi²
oóh²u³ baáy⁴ há⁴hé³ ga³ca̱y³
cua̱a̱y¹ná² hi³ má¹ ba² na³tia⁴
chiú̱h²u³ vo̱ó̱h²u³? 4 ¿Jmiih⁴² ja̱³
dɨ́h¹ hi²fooyh³² oóh²u³ liáh³la³:
“Cuo² je² hi²dxɨy⁴² chi³ hi³ ná⁴hi⁴²
mɨ¹ñíy¹ nɨ³”, liáh³ca̱á̱h³ má¹ ba²
San Mateo 6​, ​7
13
na³tia⁴ chiú̱h²u³ vo̱ó̱h²u³? 5 ¡He² dɨ́h¹
hi³gaay³² nɨ³ niu³ hi³ ca³bi³dxú⁴u³
vo̱ó̱h²u³ nɨ³! Dsa³jéy⁴ ruh³ dxɨ́² má¹
hi³ na³tia⁴ chiú̱h²u³ vo̱ó̱h²u³ ba²,
duh³ hí⁴jniaá²u³ dxú⁴ hi³ hi²dxɨy³
chi³ hi³ ná⁴hi⁴² mɨ¹ñi² du³ñuúh²u³.
6 ’Há⁴ hi³cuoo³²ah³ diáh⁴ dsɨɨ³ hi³
na³ŋɨɨ́³ chia̱á̱²ah³ nɨ³, chiaah¹ foóh¹
hí⁴yá⁴hɨɨ́y⁴ diáh⁴ duh³ hí⁴dah²cuyh³
niaá⁴ah³. Há⁴ hi³taah⁴ah³ hi³ dxú⁴
chia̱á̱²ah³ nɨ³ xi² tieéyh¹ diáh⁴
gu³chɨ¹, chiaah¹ hí⁴dah²heé⁴
hí⁴dah²fiíh⁴.
Hí⁴cuoó⁴ ba² jnia² Dios liáh⁴jɨ³ hi³
hi²ŋɨɨh²a²
(Lc. 11:9-13; 6:31)
7 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ ca̱á̱h³
Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―Ŋɨɨ́¹ah³, duh³ hí⁴tɨ̱́⁴ah³. Niaah⁴ah³,
duh³ hí⁴dxaah⁴ah³. Tieé¹ah³ diáh⁴
haah²ñu¹, chiaah¹ hí⁴dah²niá² ba².
8 Chiaah¹ ga³tɨ̱y⁴ ba² hi³ ga³ŋɨɨ⁴,
ba² hí⁴dxaah⁴ ba² hi³ ga³naah³², ba²
hí⁴dah²hí̱¹ ba² chiáh² hi³ ga³te³².
9 ’¿Xɨ² xe̱y³ niaá⁴ah³ hí⁴tiá³
há²ah³ hi²cuoo¹ah³ na¹cu̱ú̱¹ diáh⁴
xɨ³yu̱u̱y³ chia̱á̱²ah³, liu³u²xɨ³
dah²ŋɨɨ́h⁴ niaá⁴ah³ hó² ya³dsɨ²?
10 ¿Xɨ² hi²cuoo¹ah³ diáh⁴ chiáh² iíh¹,
liu³u²xɨ³ dah²ŋɨɨ́h⁴ niaá⁴ah³ chiáh²
hi³tieéyh¹ jmɨɨ³? 11 Hi³ja̱³ gu³xɨ³ ba²
mɨ³he³²ah³ niaá⁴ah³, ná⁴lɨ¹ chiáh²
maá³ah³ ba² hi³ hi²jmeeh¹ah³ dxú⁴
diáh⁴ ja̱a̱³ah³ nɨ³. Ca̱á̱h³liaáh³ gɨh¹
dxú⁴ hí⁴jmeé⁴ Ñúh³a² hi³ jey¹ yuuh¹
güii³ nɨ³, hí⁴cuoó⁴ ba² jɨɨ⁴ lɨ́⁴ hi³ dxú⁴
diáh⁴ hi³ ca³dah²ŋɨɨ́h⁴.
12 ’Hi³ja̱³ jmeéh¹ah³ diáh⁴ oóh²ah³
liáh³xɨ³ naa³ah³ hí⁴dah²jmeéh⁴
niaá⁴ah³ vo̱ó̱h²ah³, chiaah¹ liáh³ja̱³
ga³chiuuh³² hiíh⁴ ley chiáh² Moisés
baáy⁴ xi³ chiáh² diáh⁴ profetas nɨ³.
Ca³jaa¹ chiáh² haah²ñu¹ hi³ dsuu³
(Lc. 13:24)
13 Liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³:
―Hi³ja̱³ gua³taáh¹ah³ haah²ñu¹ hi³
dsuu³ ba². Chiaah¹ hi²xiáh³ jla² haah²ñu¹
baáy⁴ hi²xiáh³ jmá³ fi¹ hi³ ga³dsaa³²
xi² hí⁴dsá⁴yaá⁴a² nɨ³. Hi³ja̱³ cua̱a̱y¹ná²
gaáy³ dɨ́h¹ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ hi³ mɨ³dsa³taáyh¹
haah²ñu¹ nɨ³. 14 Joó⁴ hi²xiáh³ dsuu³
haah²ñu¹ baáy⁴ hi²xiáh³ xúy¹ fi¹ hi³
ga³dsaa³² xi² dsa³yaa²a² dxú⁴ nɨ³, hi³ja̱³
ja̱y³aáy⁴ lɨ́⁴ ba² dsa³dxaah⁴ haah²ñu¹ nɨ³.
Lii⁴ ba² ma³ liáh³xɨ³ ná⁴lɨ¹ mɨɨ¹ chiáh²
(Lc. 6:43-44)
15 ’Xɨɨ́³ah³ chia̱á̱h¹ah³ diáh⁴ profetas
hi³ ca³dah²juu³² nɨ³. Chiaah¹ hi²xiáh³
váy¹jaay³ ca³dah²jmey³² mii⁴ mɨ²
ca³dsa³ñi³ niaá⁴ah³, liáh³xɨ³ diáh⁴
dsɨɨ³jaa³ ba² lii³²a², joó⁴ na³lɨ́y⁴ diáh⁴
liáh³xɨ³ diáh⁴ lobos hi³ ca³dah²jɨ̱ɨ̱h⁴
ba². 16 Hi²ca̱³ah³ ba² cua̱a̱y¹ná² liáh³xɨ³
na³lɨ́y⁴ diáh⁴ chiaah¹ hi³ ca³dah²jmee⁴
nɨ³ lii⁴. Chiaah¹ xɨ²fáh³ hí⁴hɨɨ́⁴ mɨ¹jóh¹
xaah¹ na¹ta̱á̱², ñé⁴ mɨ¹higo há⁴hé³ hí⁴hɨɨ́⁴
chie̱é̱yh¹ dxaáh² ma³. 17 Hi³ja̱³ jɨɨ⁴ ba²
ma³ hi³ dxu⁴, hi²xiáh³ dxú⁴ mɨɨ¹ ga³hɨɨ³,
joó⁴ ca̱a̱³ ma³ hi³ há⁴hé³ dxú⁴, ba² há⁴hé³
dxú⁴ mɨɨ¹ chiáh². 18 Há⁴hé³ hí⁴jooy³
hí⁴hɨɨ́⁴ mɨɨ¹ hi³ mɨ³hee³² ca̱a̱³ ma³ hi³
dxú⁴, ba² há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴hɨɨ́⁴ mɨɨ¹
hi³ dxú⁴ ca̱a̱³ ma³ hi³ mɨ³hee³². 19 Hi³ja̱³
hí⁴vi̱í̱h³ jɨɨ⁴ lɨ́⁴ ma³ hi³ há⁴hé³ dxú⁴ mɨɨ¹
duh³ hí⁴dsá⁴taah² dxaah¹ xi³. 20 Hi³ja̱³
hí⁴jooy³ ba² hi²ca̱³ah³ cua̱a̱y¹ná² liáh³xɨ³
na³lɨ́y⁴ diáh⁴ dsa³, chiaah¹ jɨɨ⁴ hi³
ca³dah²jmee⁴ nɨ³ ca³lɨ³lii⁴.
Há⁴ja̱³ liáh⁴jɨy³ hí⁴jooy³ hí⁴sa̱y³ dxú⁴
(Lc. 13:25-27)
21 ’Há⁴ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³
ca³dah²sɨɨ́h⁴ jniá³: “Ñuyh⁴, Ñuyh⁴”
San Mateo 7
14
hí⁴jooy³ hí⁴dsá⁴dxi̱i̱³² yuuh¹ güii³
xi² ga³chiuuh³² hiíh⁴ Dios nɨ³. Ti̱¹
diáh⁴ hi³ ca³dah²jmee⁴ liáh³xɨ³
ga³lɨ́³ dsɨ́² Ñuyh⁴ hi³ jey¹ yuuh¹ güii³
nɨ³ ba². 22 Hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ hi³
hí⁴dah²sɨɨ́h⁴ jniá³ liáh³la³ jmɨɨ́¹ mɨ²
mɨ³hí⁴hɨɨ́⁴ ñi² jmɨɨyh⁴²güii³: “Ñuyh⁴,
Ñuyh⁴, jniaah¹ gá⁴ŋɨ⁴²ah¹ juúh⁴
chiú̱h²u³, baáy⁴ dxɨ́⁴liaa³²u³ vo̱ó̱h²u³
gá⁴voo³²ah¹ diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ hi³
dɨ³heey³² diáh⁴ dsa³. Ba² dxɨ́⁴liaa³²u³
niu³ ja̱³ hi²xiáh³ ñuú³ fáh⁴lí³
gá⁴jmee²ah¹.” 23 Mɨ²ja̱³ jí̱⁴ñí³ cáh³ti³²
hi²fooh¹á² diáh⁴: “Há⁴hé³ jlɨ́h³
cá⁴lɨ́⁴cui̱i̱⁴²á⁴ niaá⁴ah³, cua³dxí̱⁴ah³
xiáh³ nɨɨ́⁴ niaá⁴ah³ ga³jmee³ah³
mɨ³hee³² nɨ³.”
La³ dsa³liú⁴ chiáh² hi³ tú̱⁴ xaah¹ yah³
(Lc. 6:47-49; Mr. 1:22)
24 ’Gu³xɨ³ hí̱³ba² hi³ ga³nuu³
baáy⁴ ga³jmee⁴ he̱é̱yh³ liáh³xɨ³
ga³fayh⁴, hi³hí̱³ xe̱y³ liáh³xɨ³ dsa³
hi³ gá⁴jmeéh² ñú² ñiíh² ca̱a̱³ na¹cu̱ú̱¹
gaáy³. 25 Hi³ja̱³ liáh³ güé⁴ jmɨ́²,
cá⁴lɨ́⁴gaáy³ jmɨɨ³ hi³ja̱³ hi²xiáh³ ba³
gá⁴chiu̱ú̱³ dsaah⁴ ñú² ja̱³, hi²xiáh³
ba³ gá⁴hɨɨ́³ dxɨ́³. Joó⁴ há⁴hé³ gá⁴cɨ́h⁴,
chiaah¹ hi²xiáh³ ba³ niaá² tɨɨ² yah³
ja̱³ ñiíh² na¹cu̱ú̱¹. 26 Joó⁴ ja̱y³ dsa³
hi³ ga³nuu³ fáh⁴liu⁴ chieéy⁴ baáy⁴
há⁴hé³ ga³jmee⁴ liáh³xɨ³ ga³fayh⁴,
hi³hí̱³ xe̱y³ liáh³xɨ³ ja̱y³ dsa³ hi³
tú¹jlayh³ hi³ gá⁴jmeéh² ñu² ñiíh²
sɨɨ́¹. 27 Hi³ja̱³ liáh³ güé⁴ jmɨ́² ja̱³,
ba² cá⁴lɨ́⁴gaáy³ jmɨɨ³, hi³ja̱³ hi²xiáh³
ba³ gá⁴chiu̱ú̱³ dsaah⁴ ñú² ja̱³, baáy⁴
hi²xiáh³ gá⁴hɨɨ́³ dxɨ́³ hi³ja̱³ gá⁴cɨ́h⁴
ñú² ja̱³. Jmɨ́yh³ ca̱á̱h³ tiaah² ba²
gá⁴yeéy⁴ cáh³ti³².
28 Liáh³ gá⁴jooy³ gá⁴liú³ Jesús
ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ dsaay³² dsɨ́²
diáh⁴ dsa³ ja̱³ liáh³xɨ³ ná⁴lɨ¹ he⁴
ja̱³. 29 Chiaah¹ heé⁴ diáh⁴ jmɨ́yh³
chie̱é̱yh¹ jú¹hiíh⁴ ba², há⁴ja̱³ liáh³xɨ³
ca³dah²he⁴ diáh⁴ dsa³he⁴ chiáh² ley
ja̱³.
Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ ja̱y³ dsa³ hi³
xeey⁴ mɨɨ¹
(Mr. 1:40-45; Lc. 5:12-16)
8 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴xieey⁴ Jesús
cua̱h³ ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴
dsa³ ta³nieéy¹ chie̱é̱yh¹. 2 Mɨ²ja̱³
cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ xi² dsa³hɨɨ́y⁴ Jesús
ja̱³ ja̱y³ dsaá⁴ hi³ xeey⁴ mɨɨ¹ hi³ bií⁴
dsa³xiah³, ja̱³ba² gá⁴xɨ́h² ji̱² rúh⁴ñi²
Jesús ja̱³, duh³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Ñuyh⁴, hu̱² hi²jmeey³ jmɨ²heé¹
hi³xi³ hi³u̱u̱h⁴u³ jniá³, chiaah¹
hí⁴jooy³ ba² chiú̱h²u³ xɨ³ nɨ³ naay³
liáh³ja̱³.
3 Mɨ²ja̱³ gá⁴jniaa³ guaa³ Jesús ja̱³
ñiíh² chiáh², baáy⁴ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Hí⁴jooy³ ba² liáh³ja̱³, hi³ja̱³
cua²lɨ³xɨ³ cua²lɨ³ŋɨ́³u³ xa³ja̱³.
Liáh³ gá⁴féh³ liáh³ja̱³, ja̱³ba² gá⁴uu³
dsaá¹ hi³ chie̱é̱yh¹ ja̱³. 4 Mɨ²ja̱³
liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Joo⁴² ruh³, há⁴ hi³taayh³² dxɨ́³
cáh³ti³² hi³ ma³laá³u³ nɨ³. Gua³héy¹
vo̱ó̱h²u³ rúh⁴ñi² jmii³dsa³ ba² nɨɨh¹,
duh³ gua³ca̱² foo³ liáh³xɨ³ gá⁴taáh⁴
ta² Moisés. Liáh³ja̱³ jmee² duh³ja̱³
hí⁴dsaá⁴ dsɨ́² diáh⁴ hi³ ma³laá³u³ nɨ³.
Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ xɨh³chie̱y³²
capitán romano
(Lc. 7:1-10)
5 Liáh³ gá⁴hí³ Jesús ja̱³ fɨɨ³
Capernaúm, mɨ²ja̱³ ja̱y³ capitán
cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ xi² dsa³hɨɨ́y⁴ ja̱³,
duh³ gá⁴ŋɨɨ́³ ca̱a̱³ jmɨ²heé¹ chiáh²,
6 liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Ñuyh⁴, na³caayh³² dsaah⁴² mozo
chia̱á̱²á⁴, há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴bɨ́y²
San Mateo 7​, ​8
15
hí⁴xíh² baáy⁴ cua̱a̱y¹ná² gaáy³ dɨ́h¹
cuuyh⁴ lɨ́y⁴.
7 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³
gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Ñii⁴ ya³bi³liaá¹á⁴ xa³ja̱³.
8 Joó⁴ mɨ²ja̱³ liáh³la³ ba² gá⁴féh³
capitán ja̱³:
―Ñuyh⁴, há⁴hé³ ga³jmee⁴ guaay³²
niu³ xɨ¹ñúh⁴ chieéy⁴ chiaah¹ há⁴hé³
na³jmɨɨ́h³á⁴ jniá³, hu̱² hí⁴jooy³ hi³
ca̱a̱³ hi²fáyh³ ba² hi³ cua²lieéy³
mozo chia̱á̱²á⁴ nɨ³. 9 Chiaah¹ liáh³ja̱³
xa̱⁴²á⁴ jniá³, ga³nuuy⁴ dsaá² chiáh²
diáh⁴ hi³ ca³dah²chiuuh³² hiíh⁴
chieéy⁴. Ba² ca³dah²nuu³ dsaá²
chieéy⁴ diáh⁴ soldados chia̱á̱²á⁴.
Hi³ja̱³ liu³u²xɨ³ hi²fooh¹á² ja̱y³ hi³
cua²dxaá³ xiah² liáh³nɨ³, mɨ²ja̱³
dsaa³². Baáy⁴ liu³u²xɨ³ hi²fooh¹á²
dxeeyh⁴ hi³ gua²je³, mɨ²ja̱³ hí⁴jé⁴. Ba²
liáh³ja̱³ mozo chia̱á̱²á⁴ nɨ³, liu³u²xɨ³
hi²fooh¹á² jmee² hi³la³, mɨ²ja̱³
hí⁴jmeé⁴ ba².
10 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴nuú³ Jesús
liáh³xɨ³ féh³ dsaá⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³
dsaay³² dsɨ́², liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴
hi³ na³cu̱yh⁴ chie̱é̱yh¹ ja̱³:
―Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á²
niaá⁴ah³: Na³ca̱á̱y⁴ vó⁴ Israel la³
há⁴hé³ jlɨ́h³ ma³dsaáh⁴á⁴ ja̱y³ dsa³ hi³
ca³dsa³taáy³ dxú⁴ liáh³xɨ³ dsaá⁴ la³.
11 Hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ dsa³ ca³jaa¹
xiáh³chia̱³² baáy⁴ ca³jaa¹ xiáh³ ñii³²
hí⁴bí⁴dxí̱⁴ duh³ hí⁴dah²güe³ ca̱a̱³
chie̱é̱yh¹ Abraham, chie̱é̱yh¹ Isaac,
baáy⁴ Jacob mɨ² mɨ³hí⁴chiuúh² hiíh⁴
Dios nɨ³. 12 Joó⁴ diáh⁴ hi³ ná⁴lɨ¹
cua̱a̱y¹ná² hí⁴dah²güe³ yuuh¹ güii³
nɨ³ xiáh³ hi³ hí⁴voóy⁴ dsá⁴dxí̱⁴ xiáh³
tɨɨ́² ba² diáh⁴. Nɨɨ́⁴ hí⁴dah²jláy² baáy⁴
hí⁴dah²jñúy² lɨ́⁴ oóyh² na¹ja̱² diáh⁴.
13 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³
gá⁴sɨɨ́h⁴ capitán ja̱³:
―Má⁴dxi², ma³lɨ⁴ ba² liáh³xɨ³
ma³taá³u³ nɨ³.
Ja̱³ba² xé̱yh² mɨ²ja̱³ gá⁴laáy³
mɨ¹liuh² mozo chié̱y² capitán ja̱³.
Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ xaá¹ mɨ́⁴chiáh²
Pedro
(Mr. 1:29-31; Lc. 4:38-39)
14 Liáh³ gá⁴dxaá² Jesús ja̱³
chiáh² Pedro, mɨ²ja̱³ gá⁴joóy² xaá¹
mɨ́⁴chiáh² Pedro ja̱³ hi³ na³caayh³²
dsaah⁴², hi³ chie̱é̱yh¹ hi³ dxɨɨ́³.
15 Mɨ²ja̱³ gá⁴sá̱h⁴ Jesús ja̱³ guaa³.
Liáh³ gá⁴sá̱h⁴ ja̱³ mɨ²ja̱³ ja̱³ba²
gá⁴guaay⁴ hi³ dxɨɨ́y³ ja̱³. Hi³ja̱³ ja̱³ba²
gá⁴bɨ́y² duh³ gá⁴laá⁴ mɨ³jí̱h³tɨ̱́y³
chiáh².
Hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ dsa³ dsaah⁴²
cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³
(Mr. 1:32-34; Lc. 4:40-41)
16 Liáh³ ma³niuu³ ja̱³, mɨ²ja̱³
hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³heey³²
hi³há⁴dxúy⁴ dah²ya²jay⁴ xi² jey¹
Jesús ja̱³. Mɨ²ja̱³ ca̱a̱³ gá⁴liú³ ba²,
ja̱³ba² gá⁴voóy⁴ diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴
ja̱³. Cá⁴bí⁴lieéy³ liáh⁴jɨy³ lɨ́⁴ diáh⁴
dsa³ dsaah⁴². 17 Gá⁴lɨ́⁴ liáh³ja̱³ duh³
hí⁴dxá⁴héy³ hí⁴lí³ liáh³xɨ³ gá⁴féh³
profeta Isaías, hi³ gá⁴féh³ liáh³la³:
“Ñaá² ba² gá⁴cá̱⁴ liáh⁴jɨ³ dsaá¹ vɨɨ³²
chiaa⁴²a².”
Diáh⁴ hi³ dɨ³niaá⁴ dsá⁴dxí̱⁴ fi¹ chiáh²
Jesús
(Lc. 9:57-62)
18 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴joó² Jesús ja̱³
hi³ hi²xiáh³ mɨ³fɨɨ́y⁴ dsa³ na³ta̱a̱y⁴
ji̱h²caayh⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴taáh⁴ ta²
hi³ na³fáyh⁴ hi³ dsá⁴dxí̱⁴ xiaáh³
ca³jaa¹ dxaá² gaáy³ ja̱³. 19 Mɨ²ja̱³ ja̱y³
dsa³he⁴ cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ xi² hiíy⁴ Jesús
ja̱³, duh³ liáh³la³ gá⁴féh³ gá⁴sɨɨ́h⁴:
San Mateo 8
16
―Dsa³he⁴, ñii⁴ chia̱a̱h⁴²á² niu³
gu³xɨ³ xiáh³ lɨ́⁴ guaay³².
20 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³
gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Xa³ ba² taá² diáh⁴ yah³dsɨɨ⁴, baá⁴
ba² xa³ ba² sɨɨ² diáh⁴ ta̱³. Joó⁴ Ja̱á̱²
Dsa³ nɨ³, há⁴hé³ xa³ xi² hí⁴chiaa³.
21 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ dxeeyh⁴
diáh⁴ xɨh³chie̱y³² Jesús ja̱³:
―Ñuyh⁴, ñii⁴ chia̱a̱h⁴²á² niu³ mɨ²
ma³jooy³ ma³chi³ ma³haa⁴²á² dia²
chia̱á̱²á⁴ nɨ³.
22 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³
gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Ña³ chia̱á̱h¹u³ jniá³, cua²dah²haáy²
ba² chiáh² oóyh² diáh⁴ dsa³jú̱y¹ nɨ³.
Gá⁴tiuúyh² Jesús ja̱³ ca̱a̱³ dxɨ́³ gaáy³
(Mr. 4:35-41; Lc. 8:22-25)
23 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí³ Jesús ja̱³ he̱é̱yh³
maá², ba² gá⁴dxí̱⁴ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³
chie̱é̱yh¹. 24 Mɨ²ja̱³ ca̱a̱³ ba² dɨ́h¹ gá⁴lá⁴
ca̱a̱³ jmɨ́²dxɨ́³ gaáy³ cáh³ti³². Hi³ja̱³
hi²xiáh³ mɨ³dsa³ha⁴² jmɨɨ³ he̱é̱yh³
maá² ja̱³ chiaah¹ hi³ bií⁴ ba² liah⁴ dxɨ́³
ja̱³. Joó⁴ ma³guɨ̱ɨ̱y³ Jesús ja̱³. 25 Mɨ²ja̱³
cá⁴dah²ñí² diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³ duh³
liáh³la³ cá⁴dah²sɨɨ́h⁴:
―¡Ñuyh⁴, lieey⁴² jnia² chiaah¹
mɨ³hí⁴güeé²a²!
26 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí̱¹ Jesús ja̱³, liáh³la³
gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―¿He²chiaah¹ hi³ bií⁴ dɨ́h¹ foh⁴ah³
nɨ³, niaá⁴ah³ dsa³ hi³ há⁴hé³ na³fáyh⁴
ca³dsa³taáy³?
Mɨ²ja̱³ gá⁴bɨ́y² duh³ gá⁴tiuúyh² dxɨ́³
chie̱é̱yh¹ jmɨɨ³ ja̱³, mɨ²ja̱³ ca̱a̱³ na³cɨ²
bɨh¹ gá⁴lɨ́⁴. 27 Mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ dsaay³²
dsɨ́² diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³, liáh³la³
cá⁴dah²féh³ diáh⁴:
―¿He² ja̱³ na³lɨ́y⁴ dsaá⁴ la³?
Hi³ja̱³ nɨ³ ji̱í̱⁴ dxɨ́³, chie̱é̱yh¹ jmɨɨ³ nɨ³
ca³dah²nuu³ dsaá² chiáh².
Diáh⁴ dsa³ Gadara hi³ dɨ³heey³²
hi³há⁴dxúy⁴
(Mr. 5:1-20; Lc. 8:26-39)
28 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴dxaá² Jesús
ja̱³ xiaáh³ ca³jaa¹ dxaá² gaáy³ vó⁴
chiáh² diáh⁴ dsa³ Gadara ja̱³, mɨ²ja̱³
aáy⁴ dsaá⁴ hi³ dɨ³heey³² hi³há⁴dxúy⁴
gá⁴voóy⁴ jee⁴² xi² na³haay⁴ diáh⁴
dsa³jú̱y¹. Ja̱³ba² cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ diáh⁴
xi² hiíy⁴ Jesús ja̱³. Hi²xiáh³ dɨ³sɨ̱yh³,
hi³ja̱³ gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ hí⁴jooy³
hí⁴hay³ fi¹ nɨɨ́⁴. 29 Mɨ²ja̱³ cá⁴dah²laá⁴
mɨ³dah²jla³² dah²te³², liáh³la³
dah²féh³:
―¿He²chiaah¹ hi³ ga³dxaa⁴u³
vo̱ó̱h²u³ chiaa⁴²ah¹ nɨ³, niu³ Ja̱á̱²
Dios nɨ³? ¿Xɨ³ ma³güe⁴u³ la³ duh³
hi²bi³chií⁴u³ jniaah¹ liáh³ca̱á̱h³ ja̱a̱h¹
hí⁴dxá⁴héy³ tiempo?
30 Mɨ³ji̱í̱³ nɨɨ́⁴ hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴
gu³chɨ¹ na³ta̱a̱y⁴ dah²eeh³², 31 hi³ja̱³
cá⁴dah²ŋɨɨ́³ jmɨ²heé¹ chiáh² Jesús
diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³, liáh³la³
cá⁴dah²sɨɨ́h⁴:
―Xɨ³ nɨ³ hi²voo⁴²u³ jniaah¹, joó⁴
cuo² je² dsa³taah²ah¹ ñuúh⁴ chiáh²
diáh⁴ gu³chɨ¹ nɨ³.
32 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³
gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―Gua³taáh¹ah³ xa³ja̱³.
Mɨ²ja̱³ gá⁴voóy⁴ diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴,
ja̱³ba² gá⁴taáyh¹ ñuúh⁴ chiáh² diáh⁴
gu³chɨ¹ ja̱³. Mɨ²ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴
gu³chɨ¹ ja̱³ hi³sá⁴ hi³guáy⁴ dɨ́h¹
gá⁴xiaá³ diáh⁴ ca̱a̱³ cua̱h³ xi² ñií²,
ja̱³ba² gá⁴saáy⁴ diáh⁴ he̱é̱yh³ dxaá²
ja̱³, ja̱³ba² jú̱y⁴ diáh⁴ he̱é̱yh³ jmɨɨ³ ja̱³.
33 Mɨ²ja̱³ gá⁴dxi̱i̱³² ji̱³nɨɨ́⁴ jee⁴² fɨɨ³
diáh⁴ hi³ dah²heeyh³ hí¹ gu³chɨ¹ ja̱³,
duh³ cá⁴dah²laá⁴ mɨ³dah²jmee⁴ juúh⁴
jɨɨ⁴ hi³ ma³lɨ⁴ ja̱³, ba² dah²jmee⁴
juúh⁴ liáh³xɨ³ ná⁴lɨ¹ ma³lɨ⁴ chiáh²
San Mateo 8
17
diáh⁴ dsaá⁴ hi³ dɨ³heey³² hi³há⁴dxúy⁴
ja̱³. 34 Mɨ²ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ dsa³ fɨɨ³
ja̱³ gá⁴voóy⁴ duh³ gá⁴dxí̱⁴ xi² hiíy⁴
Jesús ja̱³. Hi³ja̱³ liáh³ cá⁴dah²joóy²
ja̱³, mɨ²ja̱³ cá⁴dah²ŋɨɨ́³ jmɨ²heé¹
chiáh² Jesús ja̱³ hi³ cua²bi³hɨɨ́y⁴ fɨɨ³
chiáh² diáh⁴ ja̱³.
Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ ja̱y³ hi³ ná⁴hi̱y¹
(Mr. 2:1-12; Lc. 5:17-26)
9 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí³ ca̱á̱h³ maá² Jesús
ja̱³, duh³ gá⁴hay³ ca̱á̱h³ xiaáh³
ca³jaa¹ jmɨɨ³ ja̱³, ja̱³ba² gá⁴dxéyh²
jmɨ́yh³ fɨɨ³ chiáh². 2 Liáh³ mɨ³jey¹
nɨɨ́⁴ mɨ²ja̱³ dah²ya²jay⁴ ja̱y³ dsaá⁴
hi³ ná⁴hi̱y¹, na³dsɨy³² láh³. Liáh³
cá⁴lɨ́⁴chii⁴ Jesús ja̱³ hi³ hi²xiáh³ dxú⁴
ca³dsa³taáy³ diáh⁴ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³
liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ dsa³ hi³ ná⁴hi̱y¹ ja̱³:
―Cuoo² vo̱ó̱h²u³ hi³ bií⁴ ja̱a̱y⁴,
ma³bé⁴ ba² dsaa² chiú̱h²u³.
3 Mɨ²ja̱³ ja̱y³aáy⁴ diáh⁴ dsa³he⁴
chiáh² ley hi³ na³ta̱a̱y⁴ nɨɨ́⁴, liáh³la³
dah²ta³ dah²hɨ³ xi² dɨ³ñi³² mii⁴: “He²
dɨ́h¹ ja̱³ chiáh² dsaá⁴ la³, hi³ jmey³²
ñaá² Dios.” 4 Joó⁴ ca³lɨ³chii⁴ Jesús
ja̱³ liáh³xɨ³ ná⁴lɨ¹ dah²ta³ dah²hɨ³ ja̱³,
hi³ja̱³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―¿He²chiaah¹ hi³ ga³ta³ ga³hɨ³ah³
mɨ³hee³² nɨ³? 5 ¿He² ba² nɨ³ há⁴hé³
gaáy³ ta² hi²xɨɨh²a² dsa³ la³ xa³ja̱³, xɨ²
hi²xɨɨh²a²: “Ma³bé⁴ ba² dsaa² chiú̱h²u³
nɨ³”, ha²xɨ² gɨh³ hi²xɨɨh²a²: “Na³hɨɨ́y¹,
baáy⁴ duh³ chie²ji̱i̱²”? 6 Hi³ja̱³
hi²jmeey⁴² jniá² hi³ gaáy³ gɨh¹ ta² nɨ³
duh³ hí⁴dsaá⁴ há²ah³ hi³ Ja̱á̱² Dsa³ nɨ³
hee⁴ jú¹hiíh⁴ dxaah¹vó⁴ la³ hi³ hí⁴jmeé⁴
gaáy³ dsɨ́² dsaa² chiáh² diáh⁴ dsa³.
Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ dsa³ hi³
ná⁴hi̱y¹ ja̱³:
―Na³hɨɨ́y¹ hi²nia⁴²a², chia̱a̱⁴ láh³
chiú̱h²u³ nɨ³ duh³ má⁴dxi² xɨ¹ñúh⁴
chiú̱h²u³.
7 Mɨ²ja̱³ gá⁴bɨ́y² dsa³ ja̱³, duh³
ja̱³ba² ŋáyh² chiáh². 8 Liáh³ca̱á̱h³
cá⁴dah²joó² diáh⁴ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³
hi²xiáh³ gá⁴foyh⁴ diáh⁴, hi³ja̱³
cá⁴dah²jmeé³ gaáy³ chiáh² Dios
chiaah¹ hi³ gá⁴tiéyh² guaa³ diáh⁴
dsa³ hi³ hí⁴jmeé⁴ fáh⁴lí³ liáh³xɨ³ hi³
ma³dah²joó² ja̱³.
Gá⁴té⁴ Jesús ja̱³ gá⁴teé⁴ Mateo
(Mr. 2:13-17; Lc. 5:27-32)
9 Liáh³ca̱á̱h³ cá⁴bí⁴hɨɨ́y⁴ nɨɨ́⁴ Jesús
ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴joóy² ja̱y³ dsaá⁴ hi³
xɨ̱ɨ̱y³ Mateo, jey¹ he̱é̱¹ta² chiáh² hi³
ca̱a̱⁴ cuu². Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³
Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Ña³ chia̱á̱h¹u³ jniá³.
Ja̱³ba² gá⁴bɨ́y² Mateo ja̱³ duh³ ŋaá²
chie̱é̱yh¹.
10 Liáh³ca̱á̱h³ mɨ³jey¹ eeh³² Jesús
ja̱³ chiáh² Mateo chie̱é̱yh¹ diáh⁴
xɨh³chie̱y³² ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴
diáh⁴ hi³ *ca̱a̱⁴ cuu² chie̱é̱yh¹ diáh⁴
hi³ nieeyh⁴² mɨ³hee³² ja̱³ cá⁴dxá⁴dxí̱⁴
duh³ cá⁴dah²guá³ chie̱é̱yh¹ Jesús
ja̱³. 11 Joó⁴ liáh³ca̱á̱h³ cá⁴dah²joó²
diáh⁴ fariseos hi³ dsa³lí³ ja̱³, mɨ²ja̱³
cá⁴dah²ŋɨɨ́h⁴ juúh⁴ diáh⁴ xɨh³chie̱y³²
Jesús ja̱³, liáh³la³ cá⁴dah²féh³:
―¿He²chiaah¹ hi³ eeh³² dsa³he⁴
chia̱á̱²ah³ nɨ³ chie̱é̱yh¹ diáh⁴ hi³
ca̱a̱⁴ cuu² baáy⁴ diáh⁴ hi³ nieeyh⁴²
mɨ³hee³² nɨ³?
12 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴nuú³ Jesús
liáh³xɨ³ dah²féh³ ja̱³, mɨ²ja̱³ ñaá² ba²
gá⁴hí̱¹:
―Há⁴hé³ niaáh² dsa³mɨ³² chiáh² diáh⁴
hi³ dɨ³xe̱y³ dxú⁴, diáh⁴ hi³ dsaah⁴² ba²
nɨ³ dɨ³nieéy² dsa³mɨ³². 13 Cua³dxi̱i̱³²ah³
duh³ cua³bi³tɨ̱⁴ah³ liáh³xɨ³ niaá⁴
hí⁴féh³ fáh⁴liu⁴ la³: “Hi³ hi²ca̱³ah³ mih³
hi²maá⁴ah³ diáh⁴ ja̱á̱¹oóh²ah³ ba² nɨ³
naáy⁴, há⁴ja̱³ hi³ hi²jɨ̱́h⁴ah³ gú⁴nuú¹
San Mateo 8​, ​9
18
hi³ hi²cuo¹ah³ jniá³ foo³.” Há⁴ja̱³ hi³
ma³güe⁴²á⁴ duh³ hi²teé⁴á⁴ diáh⁴ hi³
nieeyh⁴² dxú⁴ nɨ³. Hi³ ma³güe⁴²á⁴ duh³
hu̱² hi³ hí⁴dah²tá⁴ hí⁴dah²hɨ́⁴ dxú⁴ diáh⁴
hi³ dɨ³nieeyh⁴² mɨ³hee³² ba² nɨ³.
Ca³jaa¹ chiáh² hi³hí̱³ ca³bi³jmɨɨ³
(Mr. 2:18-22; Lc. 5:33-39)
14 Ca̱á̱h³ tiaah² ja̱³ bí⁴dxí̱⁴ diáh⁴
xɨh³chie̱y³² Juan hi³ ga³xeey³ jmɨɨ³ dsa³
xi² hiíy⁴ Jesús ja̱³, duh³ cá⁴dah²ŋɨɨ́h⁴
juúh⁴, liáh³la³ cá⁴dah²sɨɨ́h⁴:
―Hi²xiáh³ sɨɨ́² ca³bi³jmɨɨ²ah¹ jniaah¹
chia̱a̱h²ah¹ diáh⁴ fariseos nɨ³, joó⁴
¿he²chiaah¹ hi³ há⁴hé³ ca³dah²bi³jmɨɨ³
cáh³ti³² diáh⁴ xɨh³chiú̱h²u³ nɨ³?
15 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³
gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―¿Xɨ²fáh³ dɨ³fɨɨh⁴² dsɨ́² diáh⁴ hi³
tieéyh¹ xi² dsa³ji̱í̱³ guaa³ dsa³, liáh³
rúh⁴ caayh³² jmɨ́¹feh⁴ mɨ¹liuh² hi³
dsa³ji̱í̱³ guaa³ ja̱³? Joó⁴ hí⁴dxá⁴héy³
hi³ hí⁴dah²jéy⁴ dsaá⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ si¹
hí⁴dah²bi³jmɨɨ³ diáh⁴.
16 ’Gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ ga³tia̱a̱³ mɨh³
mɨ³dsaáy⁴ chie̱é̱yh¹ mɨh³ mɨɨ³², chiaah¹
hí⁴jáh² mɨh³ mɨɨ³² ja̱³ mɨ²ja̱³ hí⁴xɨɨ́y⁴
mɨh³ mɨ³dsaáy⁴, baáy⁴ hí⁴xɨɨ́y⁴ gɨh¹
gaáy³ liáh³xɨ³ nɨɨh¹ na³xɨɨy⁴ ja̱³. 17 Ba²
há⁴hé³ ca³dsa³ha⁴² vino hi³ rúh⁴ dxɨ́⁴ja̱⁴
he̱é̱yh³ mɨh³ jmɨɨ³ laa³ hi³ mɨ³dsaáy⁴,
chiaah¹ xɨ³ liáh³ja̱³, mɨ²ja̱³ hí⁴dxii³ mɨh³
jmɨɨ³ laa³. Hi³ja̱³ hí⁴yeéy⁴ vino chie̱é̱yh¹
mɨh³ jmɨɨ³ laa³ ja̱³. Hi³ja̱³ he̱é̱yh³ mɨh³
jmɨɨ³ laa³ hi³ rúh⁴ mɨɨ́² ba² ca³dsa³ha⁴²
vino hi³mɨɨ³² duh³ja̱³ hí⁴lí³ dxú⁴ chiáh²
liú⁴u³ tú̱⁴ niaa³².
Ja̱á̱²mɨɨ¹ Jairo chie̱é̱yh¹ dxeeyh⁴ mɨ́³
hi³ gá⁴laáy³
(Mr. 5:21-43; Lc. 8:40-56)
18 Liáh³ féh³ liáh³ja̱³ Jesús ja̱³ sɨɨ́h⁴
diáh⁴ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³ ja̱y³ hi³ hiíy⁴
ñi² chiáh² diáh⁴ israelitas ja̱³ güéy⁴.
Ja̱³ba² gá⁴xɨ́h² ji̱² rúh⁴ñi² Jesús ja̱³,
duh³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Mɨ³du³liáh³ lɨ́⁴ ma³ju̱y⁴ ja̱y³
ja̱á̱²mɨɨ¹á², joó⁴ liu³u²xɨ³ hi²jay¹
hi²ya³jnieey³ guaay³² nɨ³ ñiíh²
chiáh², mɨ²ja̱³ hí⁴ji̱i̱h⁴ ca̱á̱h³.
19 Mɨ²ja̱³ ŋaá² Jesús ja̱³ chie̱é̱yh¹,
na³cu̱yh⁴ liáh³ja̱³ chie̱é̱yh¹ diáh⁴
xɨh³chie̱y³² ja̱³. 20 Mɨ²ja̱³ ja̱y³ mɨ́³
hi³ dsa³tiu̱u̱³ jmɨ³háy¹, hi³ mɨ³xa³
dxiá⁴tiú̱³ ji̱i̱³ bih³ chie̱é̱yh¹ liáh³ja̱³,
cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ rúh⁴cah² Jesús ja̱³,
ja̱³ba² gá⁴sá̱h⁴ xuuh⁴² mɨh³ chiáh².
21 Chiaah¹ liáh³la³ ta³hɨ³: “Gu³xɨ³
dɨ́h¹ xuuh⁴² mɨh³ chiáh² nɨ³ gɨh¹ dɨ́h¹
hí⁴tɨ̱́⁴á⁴ hi²sa̱yh¹ mɨ²ja̱³ hí⁴liaá³á⁴.”
22 Joó⁴ mɨ²ja̱³ gá⁴ji̱í̱y⁴ Jesús ja̱³,
duh³ gá⁴joóy² mɨ́³ ja̱³, hi³ja̱³ liáh³la³
gá⁴sɨɨ́h⁴:
―Cuoo² vo̱ó̱h²u³ hi³ bií⁴ ja̱a̱y⁴,
ma³laá³u³ ba² chiaah¹ hi³ ma³taá³u³
nɨ³.
Hi³ja̱³ xé̱yh² ba² mɨ²ja̱³ gá⁴laáy³
mɨ́³ ja̱³. 23 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴dxaá²
Jesús ja̱³ xɨ¹ñúh⁴ chiáh² hi³ hiíy⁴ ñi²
chiáh² diáh⁴ israelitas ja̱³, mɨ²ja̱³
gá⁴joó² hi³ mɨ³na³ŋɨɨyh⁴ diáh⁴ dsa³,
mɨ³dah²hɨ̱ɨ̱́h⁴ dsa³he⁴ baáy⁴ hi²xiáh³
dah²jlay³² diáh⁴ dsa³ ja̱³. 24 Hi³ja̱³
liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―Voó⁴ah³ la³, há⁴ja̱³ hi³ na³jú̱y¹ nɨ³
xɨ́⁴mɨɨ⁴² nɨ³, hi³ na³guɨ̱ɨ̱y³ ba² nɨ³.
Mɨ²ja̱³ hi³ cá⁴dah²bi³cuaá¹ ba²
diáh⁴ dsa³ ja̱³, liáh³xɨ³ gá⁴féh³ Jesús
ja̱³.
25 Joó⁴ liáh³ gá⁴voóy² diáh⁴
dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴hí³ xɨ¹ñúh⁴ xi²
na³caayh³² xɨ́⁴mɨɨ⁴² ja̱³ duh³ gá⁴sá̱h⁴
guaa³, ja̱³ba² gá⁴naayh⁴ xɨ́⁴mɨɨ⁴² ja̱³.
26 Mɨ²ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ dsa³ hi³
dɨ³nieeyh⁴² na³ca̱á̱y⁴ vó⁴ nɨɨ́⁴ gá⁴dsaá⁴
dsɨ́² diáh⁴ liáh⁴jɨ³ hi³ gá⁴lɨ́⁴ ja̱³.
San Mateo 9
19
Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ aáy⁴ hi³ dɨ³tuúy¹
27 Liáh³ca̱á̱h³ cá⁴bí⁴hɨɨ́y⁴ Jesús ja̱³
nɨɨ́⁴, mɨ²ja̱³ aáy⁴ dsa³ tuu² gá⁴dxí̱⁴
ta³nieéy¹ xi² dsa³hɨɨ́y⁴ ja̱³, hi²xiáh³
ba³ dah²jla³² dah²te³² liáh³la³
dah²sɨɨ́h⁴:
―¡Ja̱á̱² dxaa⁴² David, chia̱³ mih³
ñí⁴ jniaah¹!
28 Mɨ²ja̱³ gá⁴hii³² Jesús ja̱³ ca̱a̱³
hí¹ xɨ¹ñúh⁴. Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴hii³² ja̱³,
mɨ²ja̱³ cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ yeey⁴ diáh⁴ hi³
tuúy¹ ja̱³. Hi³ja̱³ gá⁴ŋɨɨ́h⁴ diáh⁴ juúh⁴,
liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―¿Xɨ² ga³ji̱i̱³²ah³ hi³ hí⁴jooy³
hi²bi³liaá¹á⁴ niaá⁴ah³?
Mɨ²ja̱³ liáh³la³ cá⁴dah²féh³ diáh⁴
dsa³ ja̱³:
―Jmɨ́yh³ liáh³ja̱³ ga³ji̱i̱³²ah¹ Ñuyh⁴.
29 Mɨ²ja̱³ gá⁴jñuú⁴ guaa³ Jesús ja̱³
mɨ¹ñi² diáh⁴ duh³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴
diáh⁴:
―Cua²liaá³ah³ xa³ja̱³, cua²lí³
liáh³xɨ³ ma³taá³ah³ nɨ³.
30 Mɨ²ja̱³ cá⁴lɨ́⁴jniaá⁴ diáh⁴ dsa³
ja̱³. Joó⁴ cá⁴bí⁴tieéyh³ diáh⁴ juúh⁴,
liáh³la³ jmɨ́yh³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―Há⁴ hi³taah³²ah³ dxɨ́³ cáh³ti³².
31 Joó⁴ xé̱yh² ba² liáh³ca̱á̱h³
gá⁴voóy⁴ diáh⁴ ja̱³ cá⁴dah²laá⁴
mɨ³dah²liu⁴ liáh³xɨ³ ma³jmeé³ Jesús
ja̱³. Liáh³ja̱³ gá⁴lɨ́⁴ gá⁴saáy⁴ juúh⁴
na³ca̱á̱y⁴ vó⁴ ja̱³.
Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ ja̱y³ hi³ caay⁴²
32 Liáh³ca̱á̱h³ ma³voóy⁴ diáh⁴ hi³
tuúy¹ ja̱³, mɨ²ja̱³ dah²ya²jay⁴ xi² jey¹
Jesús ja̱³ ja̱y³ dsaá⁴ hi³ caay⁴² baáy⁴
heey³² hi³há⁴dxúy⁴. 33 Xé̱yh² ba²
liáh³ gá⁴dxɨy³ Jesús hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³,
mɨ²ja̱³ gá⁴laá⁴ mɨ³liu⁴ dsa³ hi³ caay⁴²
ja̱³. Hi³ja̱³ hi²xiáh³ dsaay³² dsɨ́² diáh⁴
dsa³ ja̱³, hi³ja̱³ liáh³la³ dah²féh³:
―Há⁴hé³ jlɨ́h³ cáh³ti³² ma³joo⁴²a²
Israel la³ liáh³xɨ³ hi³ ma³joo⁴²a²
ja̱³nɨ́⁴.
34 Joó⁴ liáh³la³ ba² cá⁴dah²féh³
diáh⁴ fariseos ja̱³:
―Vih²chiaah¹ fáh⁴lí³ chiáh² fii²
diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ ba² nɨ³ ga³vooy³²
dsaá⁴ la³ diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ nɨ³.
Ga³ca̱³² mih³ Jesús nɨ³
ga³ñi³² diáh⁴ dsa³
35 Chie⁴ji̱i̱⁴ liáh³ja̱³ Jesús ja̱³ diáh⁴
fɨɨ³ cah² baáy⁴ diáh⁴ mɨ¹fɨɨ³ liuh²
ja̱³, dsa³ŋɨ́y³ diáh⁴ guah³ liuh², he⁴
juúh⁴ dxú⁴ liáh³xɨ³ niaá⁴ hí⁴jmeé⁴
Dios nɨ³ chiáh² diáh⁴ dsa³, ba²
je̱yh³² liáh⁴jɨ³ niaa³² dsaá¹vɨɨ³².
36 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴joóy² diáh⁴ dsa³ ja̱³,
mɨ²ja̱³ gá⁴ji̱í̱h⁴ hi³ liáh³dsɨɨ³² diáh⁴,
chiaah¹ mii⁴ ba² diáh⁴ baáy⁴ hi²xiáh³
na³saay⁴ na³jay⁴, liáh³xɨ³ diáh⁴
dsɨɨ³jaa³ hi³ há⁴hé³ xe̱y³ hi³ heeyh³
hí¹ ba². 37 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³
Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴ xɨh³chie̱y³²
ja̱³:
―He̱é̱yh³ ba², hi²xiáh³ ñuú³ diáh⁴
hi³ ma³raa³ hi³ ga³jmee⁴ hí⁴chia̱a̱⁴²
dxú⁴, joó⁴ há⁴hé³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ hi³
dah²jmee⁴ ta² nɨ³. 38 Hi³ja̱³ ŋɨɨ́¹ah³
jmɨ²heé¹ chiáh² fii² ta² nɨ³ hi³
gua²xɨ́y⁴ gɨh¹ fɨɨ́y⁴ dsa³ jee⁴² ta²
chiáh² la³.
Gá⁴tie̱e̱y³ dxié⁴tiú̱y³ diáh⁴ apóstoles
(Mr. 3:13-19; Lc. 6:12-16)
10 Mɨ²ja̱³ gá⁴té⁴ Jesús ja̱³
gá⁴teé⁴ liú⁴u³ dxié⁴tiú̱y³
diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³ duh³ gá⁴cuoó⁴
diáh⁴ jú¹hiíh⁴ hi³ hí⁴dah²voóy²
diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ baáy⁴ hi³
hí⁴dah²bi³lieéy³ diáh⁴ dsa³ hi³
dɨ³chie̱é̱yh¹ liáh⁴jɨ³ niaa³² dsaá¹,
baáy⁴ diáh⁴ hi³ dah²ca̱³² vɨɨ³².
San Mateo 9​, ​10
20
2 La³ tiaah² liáh³xɨ³ xɨ̱ɨ̱y³ liú⁴u³
dxié⁴tiú̱y³ diáh⁴ *apóstoles ja̱³:
Simón hi³ ca³dah²hey³² Pedro, baáy⁴
ja̱á̱¹ hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Andrés, baáy⁴ Jacobo
chie̱é̱yh¹ ja̱á̱¹ hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Juan, diáh⁴
ja̱á̱² Zebedeo, 3 Felipe, Bartolomé,
Tomás, Mateo hi³ ca̱a̱⁴ cuu², Jacobo
ja̱á̱² Alfeo, Lebeo hí̱³ba² hi³ xɨ̱ɨ̱y³
Tadeo, 4 Simón hi³ ca³dah²sɨɨ́h⁴
*cananista, baáy⁴ Judas Iscariote hi³
gá⁴nɨɨ́y⁴ Jesús ja̱³ xiáh³ rúh⁴cáh⁴.
Gá⁴xɨ́y⁴ cá⁴dxá⁴hé³ diáh⁴ xɨh³chie̱y³²
ja̱³
(Mr. 6:7-13; Lc. 9:1-6)
5 Gá⁴xɨɨ́⁴ Jesús ja̱³ gá⁴xɨ́y⁴ liú⁴u³
dxié⁴tiú̱y³ diáh⁴ xɨh³chie̱y³², liáh³la³
gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―Há⁴ hi³cua³dxí̱⁴ah³ vó⁴ xi²
há⁴hé³ nieeyh⁴² diáh⁴ israelitas,
ba² há⁴ hi³cua³dxí̱⁴ah³ diáh⁴
fɨɨ³ hi³ na³hii⁴ Samaria nɨ³.
6 Gua³dxí̱⁴ah³ gua³ñí⁴ah³ ti̱¹ diáh⁴
dsɨɨ³jaa³ hi³ na³yeey⁴ vó⁴ Israel
nɨ³ ba². 7 Gua³jmeé¹ah³ juúh⁴ hi³
mɨ³ya³chie̱y¹ hí⁴chiuúh² hiíh⁴ Dios
nɨ³ chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³.
8 Hi³bi³liaá¹ah³ diáh⁴ dsa³ dsaah⁴²,
hi³bi³ji̱i̱h⁴ah³ diáh⁴ dsa³jú̱y¹,
hi³bi³liaá¹ah³ diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³xeey⁴
mɨɨ¹ hi³ dsa³xiah³. Hi³voo⁴²ah³ diáh⁴
hi³há⁴dxúy⁴ hi³ dɨ³heey³² diáh⁴ dsa³.
Hi³ dɨ́h¹ gá⁴tɨ̱́³ah³ ba² nɨ³ niaá⁴ah³
fáh⁴lí³ la³, hi³ja̱³ há⁴ hi³ca̱³ah³ jñii¹
hi³ hi²jmeeh¹ah³ ta² fáh⁴lí³ nɨ³.
9 ’Há⁴ hi³ca̱³ah³ cáh³ti³² cuu².
10 Ba² há⁴ hi³ca̱³ah³ mɨh³tuh³ hi³
tiaah² hi³ naa³ah³ fi¹. Ca̱a̱³ ba²
mɨh³hií¹ hi³ca̱³ah³, há⁴ hi³ca̱³ah³
la³jnɨ⁴, há⁴ hi³ca̱³ah³ má⁴hu⁴².
Hí⁴tɨ̱́⁴ah³ ba² hi²cáh³ah³ nɨ³, chiaah¹
ja̱y³ hi³ ga³jmee⁴ ta² jmɨ́yh³ ga³jmee⁴
hí⁴tɨ̱́y⁴ hí⁴eéh².
11 ’Liu³u²xɨ³ mɨ² ma³dxa³dxí̱⁴ah³
ca̱a̱³ fɨɨ³ liuh² hu̱² gɨh³ ca̱a̱³ fɨɨ³
gaáy³, mɨ²ja̱³ hi³naah⁴ah³ ja̱y³ dsa³
hi³ naáy³ túh²dsɨ́², duh³ hí⁴bí⁴taáy¹
niaá⁴ah³ hí⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ hiíh⁴ hi³
hi²voó⁴ah³ ca̱á̱h³. 12 Mɨ² ma³taáh¹ah³
xɨ¹ñúh⁴ ja̱³ mɨ²ja̱³ hi³fooh³²ah³ diáh⁴
dsa³ nɨ³ hi³ cua²lɨ³chie̱é̱yh¹ diáh⁴
Dios. 13 Xɨ³ nɨ³ ga³jmee⁴ chiáh²
diáh⁴, mɨ²ja̱³ hí⁴bí⁴je̱é̱² Dios nɨ³
hí⁴bí⁴je̱é̱y² diáh⁴. Xɨ³ nɨ³ haá² yáh¹,
mɨ²ja̱³ há⁴hé³ hí⁴cueeyh⁴ chiáh²
diáh⁴ fáh⁴liu⁴ dxú⁴ chia̱á̱²ah³.
14 Liu³u²xɨ³ há⁴hé³ hí⁴dah²tee³
niaá⁴ah³ baáy⁴ há⁴hé³ dɨ́⁴dah²nuú⁴
chia̱á̱²ah³, mɨ²ja̱³ hi³voó⁴ah³ xɨ¹ñúh⁴
hu̱² gɨh³ fɨɨ³ nɨ³, baáy⁴ hi²xɨ³ah³
liaa³ hi³ hí⁴sá̱yh² tɨɨ¹ah³ nɨ³.
15 Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á²
niaá⁴ah³, hi³ mɨ² mɨ³hí⁴chia̱a̱⁴²
cua̱a̱y¹ná² chiáh² diáh⁴ dsa³
jmɨɨyh⁴²güii³ nɨ³, mɨ²ja̱³ fáh⁴yeey¹ lɨ́⁴
gɨh¹ hí⁴chi̱í̱yh² hí⁴beéyh² diáh⁴ dsa³
fɨɨ³ nɨ³ liáh³xɨ³ nɨɨh¹ gá⁴cɨ̱ɨ̱́yh² diáh⁴
dsa³ Sodoma baáy⁴ dsa³ Gomorra.
Hi²xiáh³ hí⁴dah²jmeéh⁴ jnia²
mɨ³hee³² diáh⁴ dsa³
16 ’Hi²sɨ́⁴á⁴ niaá⁴ah³ liáh³xɨ³
dsɨɨ³jaa³ ba² jee⁴² chiáh² diáh⁴ lobos
nɨ³. Hi³ja̱³ jmeé¹ah³ bí⁴sɨɨ́¹ah³ liáh³xɨ³
iíh¹ joó⁴ vá¹jaa³ah³ liáh³xɨ³ juu³.
17 Xɨɨ́³ah³ chia̱á̱h¹ah³ diáh⁴ dsa³,
chiaah¹ hí⁴dah²cuó⁴ dsaa² chia̱á̱²ah³
rúh⁴ñi² diáh⁴ autoridades, baáy⁴
hí⁴dah²tɨ̱́y⁴ niaá⁴ah³ ñuúh⁴guah³
liuh². 18 Ba² hí⁴dsá⁴jay⁴ lɨ́⁴ niaá⁴ah³
rúh⁴ñi² diáh⁴ gobernadores baáy⁴
rúh⁴ñi² diáh⁴ reyes vih²chieéy⁴.
Mɨ²ja̱³ hí⁴jooy³ ba² hi²liú¹ah³ ca³jaa¹
chieéy⁴ rúh⁴ñi² diáh⁴ gobernadores,
diáh⁴ reyes, baáy⁴ rúh⁴ñi² diáh⁴
hi³ há⁴hé³ na³lɨ́y⁴ israelitas. 19 Joó⁴
San Mateo 10
21
liu³u²xɨ³ mɨ² mɨ³hí⁴dah²cuó⁴ dsaa²
chia̱á̱²ah³ nɨ³, mɨ²ja̱³ há⁴ hi³ta³
hi³hɨ³ah³ ñuú³ jmiih⁴² hi²fáh³ah³,
chiaah¹ ja̱³ba² mɨ²ja̱³ hí⁴bí⁴jmeéy³
niaá⁴ah³ Dios nɨ³ liáh³xɨ³ hi²fáh³ah³.
20 Chiaah¹ há⁴hí̱³ vo̱ó̱h²ah³ ja̱³
hi²liú¹ah³, Espíritu chié̱y² Ñúh³a² nɨ³
ba² nɨ³ hí⁴liú⁴ dxá¹ah³.
21 ’Hí̱³ba² ja̱á̱¹ mii⁴ diáh⁴
hí⁴dah²ye̱e̱yh³ ca̱a̱³ dsaa² duh³
hí⁴jɨ̱yh⁴² diáh⁴. Ba² liáh³ja̱³ xaá¹jmii³
diáh⁴, hí⁴dah²tí̱² hí⁴dah²nií³ chie̱é̱yh¹
diáh⁴ ja̱á̱². Ba² liáh³ja̱³ diáh⁴ ja̱á̱²,
ba² hí⁴dah²naah³² fáh⁴liu⁴ chie̱é̱yh¹
xaá¹jmii³ diáh⁴ duh³ hí⁴jɨ̱yh⁴² diáh⁴.
22 Liáh⁴jɨy³ ba² diáh⁴ dsa³ hí⁴cɨ̱ɨ̱y³²
hí⁴dah²ñí² niaá⁴ah³ vih²chieéy⁴,
joó⁴ hi³ hí⁴tiaá⁴ hí⁴ra̱á̱h⁴ hí⁴hɨɨ́⁴
lɨ́⁴ ñi², hi³hí̱³ há⁴hé³ dsá⁴yeéy⁴
jmɨɨyh⁴²güii³ chiáh². 23 Liu³u²xɨ³
ca̱a̱³ fɨɨ³ hí⁴dah²hóy⁴ niaá⁴ah³,
mɨ²ja̱³ hi³cua³dxí̱⁴ah³ xiaáh³ fɨɨ³.
Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á²
niaá⁴ah³: Há⁴hé³ ma³cuuh⁴ah³
ma³chié¹ ma³ji̱í̱¹ah³ liáh⁴jɨ³ diáh⁴ fɨɨ³
vó⁴ Israel la³, mɨ² mɨ³hí⁴güéy³ ca̱á̱h³
Ja̱á̱² Dsa³ nɨ³.
24 ’Há⁴hé³ xe̱y³ xɨh³guah³ hi³ gaáy³
gɨh¹ liáh³xɨ³ dsa³he⁴ chié̱y², há⁴hé³
xe̱y³ mozo hi³ gaáy³ gɨh¹ liáh³xɨ³ fii².
25 Hi³ja̱³ gua²ji̱í̱h² ja̱y³ xɨh³guah³ hi³
hu̱² hí⁴dxá⁴heey⁴ liáh³xɨ³ dsa³he⁴
chié̱y², ba² liáh³ja̱³ mozo chie̱é̱yh¹ fii².
Chiaah¹ xɨ³ nɨ³ mɨ¹dxɨ² xɨ¹ñúh⁴ nɨ³
ca³dah²ye̱e̱yh³ hi³ na³lɨ́y⁴ Beelzebú,
jmiih⁴² nɨɨh¹ gɨh¹ hí⁴dah²jmeéh⁴ diáh⁴
hi³ na³lɨ́y⁴ chié̱y² nɨ³.
Chiáh² ja̱y³ ba² nɨ³ ga³jmee⁴
hi²jmee²a² foh⁴²a²
(Lc. 12:2-9)
26 ’Hi³ja̱³, há⁴ hi³jmee³ah³
foh⁴ah³ chiáh² diáh⁴ dsa³ nɨ³.
Jɨɨ⁴ lɨ́⁴ hi³ há⁴hé³ lii⁴ ja̱³nɨ́⁴,
hí⁴jniaa⁴ ba² dsa³cɨ̱ɨ̱y³. Jɨɨ⁴ lɨ́⁴
hi³ lii³²a² na³ma² ja̱³nɨ́⁴, hí⁴dsaá⁴
ba² dsɨ³²a² dsa³cɨ̱ɨ̱y³. 27 Hi³
ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ xi² nia⁴²a²
voo³²a² la³, hi³ nɨ³ hi³fooh³²ah³
liáh⁴jɨy³ dsa³. Hi³ ga³fooh³²á⁴
niaá⁴ah³ ca̱a̱³ há⁴ tiaah² dxɨ́³ la³,
hi³ nɨ³ hi³taah³²ah³ dxɨ́³ yuuh¹
ñú² ba². 28 Há⁴ hi³foh³²ah³ chiáh²
diáh⁴ hi³ ca³dah²jɨ̱ɨ̱h⁴, chiaah¹
ti̱¹ cuerpo ba² nɨ³ hí⁴dah²yeéy²,
joó⁴ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴dah²yeéy²
jmɨ́yh³ fáh⁴ji̱í̱h⁴. Jmeé¹ah³ foh⁴ah³
chiáh² hi³ hee⁴ jú¹hiíh⁴ hi³
hí⁴xɨ́y⁴ cuerpo chie̱é̱yh¹ fáh⁴ji̱í̱h⁴
nɨ³ jee⁴² xi²há⁴dxú⁴ ba².
29 ’Xieey⁴ cáh³ti³² ba² dsa³héyh³
hi³ aáy⁴ mɨ¹ja̱á̱² ta̱³, ¿xɨ² haá²?
Joó⁴ gu³xɨ³ ba² jmiih⁴ liáh³ja̱³ yáh¹,
há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴saáy⁴ diáh⁴ xɨ³
há⁴hé³ ma³féh³ liáh³ja̱³ Ñúh³a²
nɨ³. 30 Joó⁴ niaá⁴ah³ yáh¹ ji̱í̱⁴ jñu³
dxɨ́¹ah³ ñi³² ba² jáh³ mɨɨyh⁴ xa³.
31 Hi³ja̱³ há⁴ hi³foh³²ah³ cáh³ti³²,
chiaah¹ chi̱í̱⁴ah³ gɨh¹ liáh³ja̱³
liáh³ja̱³ah³ niaá⁴ah³, liáh³xɨ³ hi³ fɨɨ́y⁴
cáh³ti³² diáh⁴ mɨ¹ja̱á̱² ta̱³ nɨ³.
Hi²tia̱a̱²a² rúh⁴ñi² diáh⁴ dsa³ hi³
cui̱i̱⁴²a² Jesús
(Lc. 12:8-9)
32 ’Liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³
hí⁴dah²tie̱é̱y⁴ rúh⁴ñi² diáh⁴ dsa³
nɨ³ hi³ dɨ³cui̱i̱y⁴ jniá³, ba² hi²fayh¹
jniá³ hi³ cui̱i̱⁴²á⁴ mii⁴ diáh⁴ rúh⁴ñi²
Ñuyh⁴ hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³.
33 Joó⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²féh³
rúh⁴ñi² diáh⁴ dsa³ nɨ³ hi³ há⁴hé³
dɨ³cui̱i̱y⁴ jniá³, ba² hi²fayh¹ jniá²
hi³ há⁴hé³ cui̱i̱⁴²á⁴ mii⁴ diáh⁴
rúh⁴ñi² Ñuyh⁴ hi³ jey¹ yuuh¹ güii³
nɨ³.
San Mateo 10
22
Vih²chiaah¹ Jesús nɨ³ hí⁴dxeéy³ diáh⁴
dsa³
(Lc. 12:51-53; 14:26-27)
34 ’Há⁴ hi³ta³ hi³hɨ³ah³ hi³ güé⁴á⁴
duh³ hi²dxá⁴á⁴ dxú⁴ diáh⁴ dsa³
jmɨɨyh⁴²güii³ nɨ³. Há⁴ja̱³ hi³ja̱³ nɨ³
güé⁴á⁴. Hi³ bi²ca̱y⁴² espada ba² nɨ³,
35 duh³ hi²jmeey⁴² hi³ ja̱á̱² ja̱y³
dsa³ hí⁴tí̱y² chie̱é̱yh¹ jmii³, ja̱á̱²mɨɨ¹
hí⁴tí̱y² chie̱é̱yh¹ xaá¹, chi̱í̱h⁴ja̱á̱²
hí⁴tí̱y² chie̱é̱yh¹ xaá¹ diáh⁴. 36 Hi³ja̱³
hí̱³ba² liáh³du³ca̱y⁴ ca̱a̱³ xɨ¹ñúh⁴ ba²
nɨ³ hí⁴yá⁴chi⁴ nɨ³.
37 ’Ja̱y³ hi³ nieéy² gɨh¹ xaá¹jmii³
liáh³xɨ³ jniá³, hi³hí̱³ há⁴hé³ ga³jmee⁴
hí⁴lí³ chia̱á̱²á⁴. Ja̱y³ hi³ nieéy² gɨh¹
ja̱á̱²mɨɨ¹ ja̱á̱²ñuh¹ liáh³xɨ³ jniá³,
ba² há⁴hé³ ga³jmee⁴ hí⁴lí³ chia̱á̱²á⁴.
38 Ja̱y³ hi³ há⁴hé³ hí⁴cá̱² cruz
chiáh² duh³ hí⁴jmeé⁴ ca̱a̱³ chie̱é̱yh¹
jniá³, hi³hí̱³ há⁴hé³ ga³jmee⁴ hí⁴lí³
chia̱á̱²á⁴. 39 Ja̱y³ hi³ ga³naah³² ti̱¹ hi³
xa³ jmɨɨyh⁴²güii³ la³, hi³ hí⁴dsá⁴yeéy⁴
ba². Joó⁴ hi³ hí⁴cuó⁴ je² dsá⁴yeéy⁴
jmɨɨyh⁴²güii³ chiáh² vih²chieéy⁴,
hi³hí̱³ ba² hí⁴lieéy³ mɨ² mɨ³hí⁴hɨɨ́⁴ ñi²
jmɨɨyh⁴²güii³.
La³ dsa³féh³ hi³ xa³ hí⁴tɨ̱́⁴a²
(Mr. 9:41)
40 Liáh³la³ gá⁴féh³ ca̱á̱h³ Jesús ja̱³:
―Diáh⁴ hi³ ca³dah²tee³ niaá⁴ah³
dxú⁴, hí̱³ba² jniá³ ja̱³ ma³dah²tee³.
Baáy⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²tee³ jniá³,
ja̱³ba² hi³ ma³dah²tee³ hi³ gá⁴xɨ́y⁴ jniá³
nɨ³ ja̱³. 41 Gu³xɨ³ hí̱³ba² hi³ hí⁴tee³ ja̱y³
profeta hi³ fáh⁴ hi³ ga³ŋɨy³² fáh⁴liu⁴
chiáh² Dios ja̱³, hi³hí̱³ hí⁴tɨ̱́y⁴ ja̱³ba²
hi³ hí⁴tɨ̱́y⁴ profeta ja̱³. Gu³xɨ³ hí̱³ba²
hi³ hí⁴tee³ ja̱y³ hi³ xiaa³dsaay³² hi³
fáh⁴ hi³ xiaa³dsaay³² ja̱³, hi̱³ hí̱³ hí⁴tɨ̱́y⁴
ja̱³ba² hi³ hí⁴tɨ̱́y⁴ hi³ xiaa³dsaay³²
ja̱³. 42 Hi³ hí⁴cuó⁴ ca̱a̱³ vaso jmɨ́⁴dsɨ¹
hí⁴hɨ̱́h² ja̱y³ diáh⁴ mɨ¹píyh⁴ la³, hi³
fáh⁴ hi³ na³lɨ́y⁴ xɨh³chia̱á̱²á⁴, gu³xɨ³
ba² jmɨɨ³ ba² nɨɨh¹ hí⁴cuó⁴, joó⁴
jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á²
niaá⁴ah³: Xa³ hi³ hí⁴tɨ̱́y⁴ hi³hí̱³.
Gá⁴xɨ́y⁴ Juan Bautista ja̱³ diáh⁴ oóyh²
xi² jey¹ Jesús
(Lc. 7:18-35)
11 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴jooy³
gá⁴liúy² Jesús ja̱³ liú⁴u³
dxié⁴tiú̱y³ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² liáh³xɨ³
hí⁴dah²jmeé⁴ ta² ja̱³, mɨ²ja̱³ ŋaá²
xiaáh³ fɨɨ³, hi³ cá⁴dxá⁴hé³ fah² Dios.
2 Mɨ³híy¹ ñuúh⁴ñí¹ Juan ja̱³, hi³ja̱³
liáh³ gá⁴dsaá⁴ dsɨ́² hi³ jmee⁴ Cristo
ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴xɨ́y⁴ ja̱y³aáy⁴ diáh⁴
xɨh³chie̱y³² ja̱³ hi³ hí⁴dsá⁴ŋɨɨh⁴² diáh⁴
juúh⁴ Jesús ja̱³, 3 Hi³ja̱³ liáh³ca̱á̱h³
gá⁴ji̱i̱h⁴ diáh⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ liáh³la³
cá⁴dah²sɨɨ́h⁴:
―¿Xɨ² niu³ nɨ³ Cristo hi³ ná⁴lɨ¹
cua̱a̱y¹ná² hí⁴güéy³, ha²xɨ² ga³jmee⁴
hi²je̱⁴²ah¹ dxeeyh⁴?
4 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí̱¹ Jesús ja̱³, liáh³la³
gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―Gua³xɨɨ́h¹ah³ Juan nɨ³ liáh⁴jɨ³ hi³
joó³ah³ baáy⁴ liáh⁴jɨ³ hi³ nuu³ah³.
5 Gua³jmeéh¹ah³ juúh⁴ hi³ mɨ³jniaá⁴
diáh⁴ dsa³ tuu², mɨ³dah²chie⁴
dah²ji̱i̱⁴ diáh⁴ hi³ ná⁴hi̱y¹, ma³bé⁴
cáh³ti³² mɨɨ¹ hi³ xeey⁴ diáh⁴ dsa³,
mɨ³ca³dah²nuu³ diáh⁴ hi³ dɨ³guɨɨy⁴²,
ma³lɨ³ji̱i̱h⁴ ca̱á̱h³ diáh⁴ dsa³jú̱y¹,
baáy⁴ ma³lɨ³hee² diáh⁴ dsa³tieey³
juúh⁴ dxú⁴ nɨ³. 6 Hi²xiáh³ dxú⁴
chiáh² hi³ há⁴hé³ hí⁴tá⁴ hí⁴hɨ́⁴ ñuú³
chieéy⁴.
7 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴dxi̱i̱³² ca̱á̱h³ diáh⁴
oóyh² Juan ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴laá⁴ Jesús ja̱³
mɨ³liuy³² diáh⁴ dsa³ ja̱³ ca³jaa¹ chiáh²
Juan ja̱³, liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
San Mateo 10​, ​11
23
―¿Jmiih⁴² na³lɨ́y⁴ dsa³ hi³
ya²joo⁴²ah³ xi² na³caáy⁴ nɨ³?
¿Xɨ² vá³jlɨ́yh³ liáh³xɨ³ ná⁴lɨ¹ ca̱a̱³
mɨɨ́yh³ta³ hi³ ga³jliu³ ga³ye̱e̱y³²
dxɨ́³? 8 ¿Xɨ³ nɨ³ haá² yáh¹, hi³ja̱³
he² ba² nɨ³ ya²joo⁴²ah³ xa³ja̱³? ¿Xɨ²
ya²joo⁴²ah³ ja̱y³ dsaá⁴ hi³ chih³ mɨh³
hi³ dxú⁴ cáh³ti³²? Joó⁴ mɨ³maá³ah³
ba² niaá⁴ah³ hi³ chiáh² diáh⁴ reyes
ba² nieeyh⁴² hi³ dɨ³chih³ mɨh³
liih² mɨh³ dxú⁴ nɨ³. 9 ¿Hi³ja̱³ he²
nɨ³ ya²joo⁴²ah³ xa³ja̱³? ¿Xɨ² ja̱y³
profeta? Ja̱a̱¹, hi³hí̱³ nɨ³ ya²joo⁴²ah³,
ja̱y³ hi³ ná⁴ŋɨy¹ gɨh¹ liáh³xɨ³ ja̱y³
profeta. 10 Chiaah¹ hi³nɨy³² nɨ³
ga³hey³² hi³ na³xɨɨ² liáh³la³:
Hi²sɨ́⁴á⁴ mensajero chia̱á̱²á⁴
dsa³jéy⁴ liáh³ca̱á̱h³ ja̱a̱h¹
guaay³² nɨ³,
chiaah¹ hi³nɨy³² nɨ³ hí⁴bí⁴tɨɨ⁴ fi¹
chiú̱h²u³.
11 Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á²
niaá⁴ah³: Há⁴hé³ jlɨ́h³ ma³sa̱y³ hi³
gaáy³ gɨh¹ liáh³xɨ³ Juan hi³ ga³xeey³
jmɨɨ³ dsa³ nɨ³. Joó⁴ gu³xɨ³ ba² jmiih⁴
liáh³ja̱³, hi³ lii³²a² há⁴hé³ na³jmɨɨ́yh³
xi² jey¹ chiuuh³² hiíh⁴ Dios nɨ³ ba²
nɨ³ gaáy³ gɨh¹ liáh³xɨ³ Juan nɨ³.
12 ’Liáh³ güéy⁴ lɨ́⁴ Juan hi³
ga³xeey³ jmɨɨ³ dsa³ baáy⁴ ma³güe⁴
la³ ja̱³nɨ́⁴ há⁴hé³ niaá⁴ diáh⁴ dsa³
hi³ hí⁴chiuúh² hiíh⁴ Dios nɨ³ chiáh²
diáh⁴. Baáy⁴ diáh⁴ hi³ gú⁴nuúy¹
dɨ³niaá⁴ hí⁴dah²tiuúyh². 13 Liáh⁴jɨy³
lɨ́⁴ diáh⁴ profetas hi³ cá⁴dah²guá³
cá⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ güéy⁴ Juan nɨ³
cá⁴dah²liú³ chiáh² hi³ hí⁴chiuúh²
hiíh⁴ Dios nɨ³. Ba² liáh³ja̱³ dsa³féh³
ley chiáh² Moisés ja̱³. 14 Baáy⁴
hu̱²ca̱a̱³² ba² gua³taá³ah³ liáh³xɨ³
cá⁴dah²féh³, mɨ²ja̱³ hi²ca̱³ah³
cua̱a̱y¹ná² hi³ Juan nɨ³ na³lɨ́y⁴
liáh³xɨ³ profeta Elías hi³ ná⁴lɨ¹
cua̱a̱y¹ná² hí⁴güéy³ nɨ³. 15 Hi³ niaá⁴
hí⁴nuú⁴ cua²niuú³.
16 ’¿He² lii³²a² hi³ ree³ chie̱é̱yh¹
diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³nieeyh⁴² ja̱³nɨ́⁴?
Dah²jmee⁴ liáh³xɨ³ diáh⁴ xɨ³yu̱u̱y³
hi³ ca³dah²caa⁴ jee⁴² mah², hi³
ca³dah²jla³² ca³dah²te³² ca³dah²teé⁴
oóyh² diáh⁴, 17 liáh³la³ ca³dah²féh³
diáh⁴: “Ma³hi̱i̱h²ah¹ duh³ hi²gua̱¹ah³
joó⁴ há⁴hé³ ma³dxá̱²ah³. Ma³he²ah¹
su̱¹á² hi³ fɨɨh⁴² dsɨ³²a² ná⁴lɨ¹, joó⁴
há⁴hé³ ma³jla⁴²ah³ cáh³ti³².”
18 Liáh³ja̱³ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴
dsa³ hi³ nieeyh⁴² ja̱³nɨ́⁴. Chiaah¹
hi²xiáh³ liáh³dsɨɨ³² gá⁴guá³ Juan
ja̱³ liáh³ güéy⁴, ñé⁴ jmɨ́¹feh⁴ há⁴hé³
ga³tɨ̱y¹, hi³ja̱³ nɨ³ ga³fáh³ah³ hi³
heey³² hi³há⁴dxúy⁴. 19 Ja̱³ba² güéy⁴
Ja̱á̱² Dsa³ nɨ³, hi³ ga³tɨ̱y¹ jmɨ́¹feh⁴
hi³ja̱³ nɨ³ ga³fáh³ah³ hi³ bií⁴ ga³eeh³
ga³hɨ̱h³² nɨ³, baáy⁴ na³lɨ́y⁴ amigo
chié̱y² diáh⁴ hi³ ca̱a̱⁴ cuu² chie̱é̱yh¹
diáh⁴ hi³ dɨ³nieeyh⁴² mɨ³hee³². Joó⁴
lii⁴ hi³ bií⁴ jmɨɨh⁴dsaay⁴ Dios nɨ³
vih²chiaah¹ hi³ ga³jmee⁴ nɨ³.
Diáh⁴ dsa³ hi³ há⁴hé³ dɨ́⁴dah²nuú⁴
dsaá²
(Lc. 10:13-15)
20 Mɨ²ja̱³ gá⁴laá⁴ Jesús ja̱³
mɨ³seey³² diáh⁴ dsa³ fɨɨ³ xi² bií⁴
gá⁴jmeé³ fáh⁴lí³ ja̱³, chiaah¹ há⁴hé³
cá⁴dah²tá³ cá⁴dah²hɨ́³ dxú⁴. Liáh³la³
gá⁴féh³ Jesús ja̱³:
21 ―¡Dɨ́h¹ liáh³dsɨɨ³² niaá⁴ah³
dsa³ fɨɨ³ Corazín! ¡Dɨ́h¹ liáh³dsɨɨ³²
niaá⁴ah³ dsa³ fɨɨ³ Betsaida! Chiaah¹
hu̱² fɨɨ³ Tiro baáy⁴ Sidón nɨ³
gá⁴jmeéy⁴ fáh⁴lí³ hi³ gá⁴jmeéy⁴ jee⁴²
chia̱á̱²ah³ nɨ³, mɨ³xa³ bih³ cá⁴lɨ́⁴fɨɨh⁴²
dsɨ́² diáh⁴, baáy⁴ cá⁴dah²tá³
cá⁴dah²hɨ́³ dxú⁴ hu̱² liáh³ja̱³. 22 Hi³ja̱³
jmɨɨ́¹ mɨ² mɨ³hí⁴chia̱a̱⁴² cua̱a̱y¹ná²
San Mateo 11
24
chiáh² diáh⁴ dsa³ nɨ³, mɨ²ja̱³
niaá⁴ah³ ba² hí⁴chi̱í̱h² hí⁴beéh²ah³
gɨh¹ fáh⁴yeey¹ liáh³xɨ³ diáh⁴ dsa³
Tiro baáy⁴ dsa³ Sidón nɨ³. 23 Baáy⁴
niaá⁴ah³ dsa³ fɨɨ³ Capernaúm, ¿xɨ²
ga³ji̱i̱³²ah³ hi³ hi²xiáh³ dxú⁴ hí⁴lí³
chia̱á̱²ah³? Joó⁴ jee⁴² xi² na³haay⁴
diáh⁴ dsa³jú̱y¹ nɨ³ ba² cua³dxí̱⁴ah³
niaá⁴ah³. Chiaah¹ liu³u²xɨ³ hu̱² fɨɨ³
Sodoma nɨ³ gá⁴lɨ́⁴ diáh⁴ fáh⁴lí³ hi³
ma³lɨ⁴ jee⁴² chia̱á̱²ah³ nɨ³, mɨ²ja̱³
rúh⁴ niaá² ja̱³nɨ́⁴ fɨɨ³ nɨ³ hu̱² liáh³ja̱³.
24 Joó⁴ niaá⁴ah³ dsa³ fɨɨ³ Capernaúm
hí⁴tɨ̱́⁴ah³ castigo hi³ veyh³ gɨh¹
liáh³xɨ³ diáh⁴ dsa³ Sodoma nɨ³.
Hí⁴jmeé⁴ Jesús nɨ³ hi³ hí⁴tee³ dsɨ́²
fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiaa⁴²a²
(Lc. 10:21-22)
25 Jmɨɨ́¹ mɨ²ja̱³, liáh³la³ gá⁴féh³
Jesús ja̱³:
―Ñuyh⁴, fii² yuuh¹ güii³ baáy⁴
dxaah¹vó⁴ la³, ga³fooh³²á⁴ niu³ hi³
jmɨ²heé¹u³, chiaah¹ hi³ ma³heéy¹
diáh⁴ dsa³tieey³ nɨ³ jɨɨ⁴ hi³ gá⁴méy¹
gá⁴jmeéyh¹ diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴
nɨ³. 26 Liáh³ja̱³ Ñuyh⁴, chiaah¹
liáh³ja̱³ jmɨ́yh³ ga³lɨ́³ háy².
27 ’Jɨɨ⁴ lɨ́⁴ hi³la³ hi³nɨ³ ma³tiéyh²
guaay⁴ Ñuyh⁴ nɨ³. Gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³
cui̱i̱⁴ jniá³ dxú⁴, ti̱¹ Ñúh³a² Dios nɨ³
ba² cui̱i̱⁴ jniá³ dxú⁴. Ba² gu³xɨ³ hí̱³
há⁴hé³ cui̱i̱⁴ dxú⁴ Dios nɨ³, ti̱¹ jniá³
ba² cui̱i̱⁴²á⁴ dxú⁴. Ba² hí⁴cui̱i̱⁴ diáh⁴
hi³ naáy⁴ hi²hoó⁴á⁴ liáh³xɨ³ na³lɨ́y⁴.
28 Ya³dxí̱⁴ah³ chia̱á̱h¹ah³ jniá³
liáh⁴jɨ³ah³ niaá⁴ah³ vaah⁴ah³ hi³
jmee³ah³ ta², niaá⁴ah³ cɨ̱h³beeh³²ah³
nɨ³, duh³ hi²jmeey⁴² hi²teey¹ há²ah³.
29 Na³fáyh⁴ hi²jmee²a² ta² na³cu̱h⁴²a²
ba² duh³ hí⁴lí̱³ah³ liáh³xɨ³ ga³jmeey⁴.
Chiaah¹ hi²xiáh³ vá¹jaa⁴²á⁴ jniá³,
há⁴hé³ dxɨɨ́³tí̱yh³ chieéy⁴. Hi³
na³cu̱h⁴ah³ chia̱á̱h¹ah³ jniá³, mɨ²ja̱³
ba² hí⁴dxaah⁴ah³ xi² hí⁴tee³ dsɨ́²
fáh⁴ji̱í̱h⁴ chia̱á̱²ah³. 30 Chiaah¹ há⁴ja̱³
ta² hii³ nɨ³ ga³cuoó⁴á⁴ niaá⁴ah³,
hí⁴tiaá⁴ah³ ba² hi²ca̱³ah³ liaá¹
chieéy⁴ nɨ³.
Cá⁴dah²cú̱³ lii¹ trigo jmɨɨ́¹ mah²
(Mr. 2:23-28; Lc. 6:1-5)
12 Dxa² mɨ²ja̱³ gá⁴ŋɨ́y³ Jesús ja̱³
jee⁴² cuɨɨ³ ya³dsɨ² ca̱a̱³ mɨ²
jmɨɨ́¹ mah². Mɨ²ja̱³ cá⁴lɨ́⁴cue̱é̱h⁴ diáh⁴
xɨh³chie̱y³² ja̱³, hi³ja̱³ cá⁴dah²laá⁴
mɨ³dah²cu̱⁴ lii¹ cuɨɨ³ ya³dsɨ² ja̱³
duh³ mɨ³dah²vooy³² mɨɨ¹ ja̱³
dah²cuh³. 2 Liáh³ca̱á̱h³ cá⁴dah²joó²
diáh⁴ fariseos ja̱³ hi³ dah²jmee⁴
liáh³ja̱³ mɨ²ja̱³ liáh³la³ cá⁴dah²féh³
cá⁴dah²sɨɨ́h⁴ Jesús ja̱³:
―Joo⁴² ruh³, diáh⁴ xɨh³chiú̱h²u³
nɨ³ dah²jmee⁴ hi³ há⁴hé³ ga³jmee⁴
hi²jmee²a² jmɨɨ́¹ mah² la³.
3 Joó⁴ liáh³la³ ba² gá⁴féh³ Jesús ja̱³
gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
―¿Xɨ² há⁴hé³ jlɨ́h³ ma³joo⁴²ah³ xi²
dsa³féh³ liáh³xɨ³ gá⁴jmeé³ David
ca̱á̱h³ tiaah² chie̱é̱yh¹ diáh⁴ oóyh²
ja̱³ liáh³ca̱á̱h³ cá⁴lɨ́⁴cue̱é̱h⁴ diáh⁴?
4 Gá⁴hí³ David ja̱³ ñuúh⁴guah³ duh³
gá⁴eéh² hó² ya³dsɨ² hi³ na³ŋɨɨ́³ baáy⁴
gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ xa³ jú¹hiíh⁴ hí⁴eéh²
hi³ ja̱³, ti̱¹ diáh⁴ jmii³dsa³ ba² ja̱³ xa³
jú¹hiíh⁴ hí⁴dah²eéh². 5 ¿Xɨ² há⁴hé³
jlɨ́h³ ma³joo⁴²ah³ liáh³xɨ³ na³xɨɨ² ley
chiáh² Moisés? Chiaah¹ dsa³féh³
hi³ diáh⁴ jmii³ dsa³ ja̱³ cá⁴dah²jí̱h³
cá⁴dah²tɨ̱́y³ ñuúh⁴guah³ jmɨɨ́¹ mah²
ja̱³, joó⁴ há⁴hé³ xa³ dsaa² chiáh²
diáh⁴ gu³xɨ³ ba² liáh³ja̱³. 6 Joó⁴
ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³ la³ jey¹ ja̱y³
hi³ gaáy³ gɨh¹ liáh³xɨ³ ñuúh⁴guah³
nɨ³. 7 Há⁴hé³ ma³lɨ³dsaa⁴ah³ liáh³xɨ³
niaá⁴ hí⁴féh³ fáh⁴liu⁴ hi³ la³: “Hi³
San Mateo 11​, ​12
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (13)

تيسير الرحمن في تجويد القرءان طبعة ملونة
تيسير الرحمن في تجويد القرءان طبعة ملونةتيسير الرحمن في تجويد القرءان طبعة ملونة
تيسير الرحمن في تجويد القرءان طبعة ملونة
 
الأثر العقدي في تعدد التوجيه الإعرابي لآيات القرآن الكريم
الأثر العقدي في تعدد التوجيه الإعرابي لآيات القرآن الكريمالأثر العقدي في تعدد التوجيه الإعرابي لآيات القرآن الكريم
الأثر العقدي في تعدد التوجيه الإعرابي لآيات القرآن الكريم
 
Agenda primera sesión IETI - Comuna17
Agenda primera sesión IETI - Comuna17Agenda primera sesión IETI - Comuna17
Agenda primera sesión IETI - Comuna17
 
Plan ana
Plan anaPlan ana
Plan ana
 
แนวข้อสอบเจ้าหน้าที่ป้องกัน 2
แนวข้อสอบเจ้าหน้าที่ป้องกัน 2แนวข้อสอบเจ้าหน้าที่ป้องกัน 2
แนวข้อสอบเจ้าหน้าที่ป้องกัน 2
 
الجمعة
الجمعةالجمعة
الجمعة
 
كيف تصبح عبقريا؟
كيف تصبح عبقريا؟كيف تصبح عبقريا؟
كيف تصبح عبقريا؟
 
تحضير الدرس
تحضير الدرستحضير الدرس
تحضير الدرس
 
revisa enfoque 150
revisa enfoque 150revisa enfoque 150
revisa enfoque 150
 
السعوديون والحل الإسلامي مصدر الشرعية للنظام السعودي
السعوديون والحل الإسلامي مصدر الشرعية للنظام السعوديالسعوديون والحل الإسلامي مصدر الشرعية للنظام السعودي
السعوديون والحل الإسلامي مصدر الشرعية للنظام السعودي
 
Protected Wreck Sites at Risk
Protected Wreck Sites at RiskProtected Wreck Sites at Risk
Protected Wreck Sites at Risk
 
عرض دليل الحاج
عرض دليل الحاجعرض دليل الحاج
عرض دليل الحاج
 
Ramkumar
RamkumarRamkumar
Ramkumar
 

More from HolyBibles

Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...
Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...
Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...HolyBibles
 
Bible in cora, el nayar & mesa del nayar
Bible in cora, el nayar & mesa del nayarBible in cora, el nayar & mesa del nayar
Bible in cora, el nayar & mesa del nayarHolyBibles
 
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...HolyBibles
 
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanilla
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanillaBible in chol, tumbalá, chol de sabanilla
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanillaHolyBibles
 
Bible in chol, tila
Bible in chol, tilaBible in chol, tila
Bible in chol, tilaHolyBibles
 
Bible in chipaya, puquina
Bible in chipaya, puquinaBible in chipaya, puquina
Bible in chipaya, puquinaHolyBibles
 
Bible in chinantec, usila
Bible in chinantec, usilaBible in chinantec, usila
Bible in chinantec, usilaHolyBibles
 
Bible in chinantec, sochiapam
Bible in chinantec, sochiapamBible in chinantec, sochiapam
Bible in chinantec, sochiapamHolyBibles
 
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierra
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierraBible in chinantec, quiotepec, c. de la sierra
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierraHolyBibles
 
Bible in chinantec, palantla, c. de santiago tlatepusco
Bible in chinantec, palantla, c. de santiago tlatepuscoBible in chinantec, palantla, c. de santiago tlatepusco
Bible in chinantec, palantla, c. de santiago tlatepuscoHolyBibles
 
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepec
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepecBible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepec
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepecHolyBibles
 
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalanaBible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalanaHolyBibles
 
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...HolyBibles
 
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...HolyBibles
 
Bible in chácobo
Bible in chácoboBible in chácobo
Bible in chácoboHolyBibles
 
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...HolyBibles
 
Bible in carrier
Bible in carrierBible in carrier
Bible in carrierHolyBibles
 
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...HolyBibles
 
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisati
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisatiBible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisati
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisatiHolyBibles
 
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monocho
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monochoBible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monocho
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monochoHolyBibles
 

More from HolyBibles (20)

Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...
Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...
Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...
 
Bible in cora, el nayar & mesa del nayar
Bible in cora, el nayar & mesa del nayarBible in cora, el nayar & mesa del nayar
Bible in cora, el nayar & mesa del nayar
 
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...
 
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanilla
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanillaBible in chol, tumbalá, chol de sabanilla
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanilla
 
Bible in chol, tila
Bible in chol, tilaBible in chol, tila
Bible in chol, tila
 
Bible in chipaya, puquina
Bible in chipaya, puquinaBible in chipaya, puquina
Bible in chipaya, puquina
 
Bible in chinantec, usila
Bible in chinantec, usilaBible in chinantec, usila
Bible in chinantec, usila
 
Bible in chinantec, sochiapam
Bible in chinantec, sochiapamBible in chinantec, sochiapam
Bible in chinantec, sochiapam
 
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierra
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierraBible in chinantec, quiotepec, c. de la sierra
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierra
 
Bible in chinantec, palantla, c. de santiago tlatepusco
Bible in chinantec, palantla, c. de santiago tlatepuscoBible in chinantec, palantla, c. de santiago tlatepusco
Bible in chinantec, palantla, c. de santiago tlatepusco
 
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepec
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepecBible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepec
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepec
 
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalanaBible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
 
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...
 
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...
 
Bible in chácobo
Bible in chácoboBible in chácobo
Bible in chácobo
 
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...
 
Bible in carrier
Bible in carrierBible in carrier
Bible in carrier
 
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...
 
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisati
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisatiBible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisati
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisati
 
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monocho
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monochoBible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monocho
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monocho
 

Bible in chinantec, lealao, c. de latani

  • 1. Ja̱³la³ fáh⁴dxa⁴² dxú⁴ hi³ mɨɨ³² chiáh² Ñúh³a² Jesucristo El Nuevo Testamento Chinanteco de Lealao La Liga Bíblica Las Sagradas Escrituras para Todos
  • 2. El Nuevo Testamento en el chinanteco de Lealao La Liga Bíblica 3C primera edición 1980 [cle] La Liga Bíblica 4C primera edición 2008 La Liga Bíblica versión electrónica 2009 Publicado por © La Liga Bíblica 1980 y 2008 Se permite copiar, distribuir y comunicar públicamente esta obra bajo las siguientes condiciones: ‣ Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bíblica los derechos que tiene en la impresión o distribución de esta obra, deslindándola de responsabilidad alguna por cualquier uso que se le de a la presente publicación. ‣ No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos. ‣ Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a partir de ésta.
  • 3. Prólogo El Nuevo Testamento forma parte de las Sagradas Escrituras, mejor conocidas como la Biblia. Consta de veintisiete libros distintos, cada uno de los cuales es proveedor de ricas bendiciones al que lo lee. Fue escrito originalmente en el idioma griego, pero a través de casi dos mil años se ha traducido en más de mil quinientos idiomas. En la actualidad, millones de personas de miles de pueblos pueden leerlo en su propio idioma. El vocabulario y la gramática del idioma chinanteco son muy distintos a los del griego, y también a los del español; sin embargo, el chinanteco posee abundantes formas gramaticales y retóricas que pueden expresar a fondo el significado del griego original.
  • 4. Índice San Mateo............................................................................................1 San Marcos.........................................................................................73 San Lucas.........................................................................................120 San Juan...........................................................................................197 Hechos..............................................................................................255 Romanos..........................................................................................328 1 Corintios........................................................................................359 2 Corintios........................................................................................389 Gálatas..............................................................................................409 Efesios..............................................................................................420 Filipenses.........................................................................................430 Colosenses.......................................................................................437 1 Tesalonicenses...............................................................................444 2 Tesalonicenses...............................................................................451 1 Timoteo.........................................................................................455 2 Timoteo.........................................................................................464 Tito...................................................................................................470 Filemón............................................................................................474 Hebreos............................................................................................476 Santiago............................................................................................499 1 Pedro.............................................................................................507 2 Pedro.............................................................................................516 1 Juan...............................................................................................521 2 Juan...............................................................................................529 3 Juan...............................................................................................531 Judas.................................................................................................533 Apocalipsis.......................................................................................536
  • 5. 1 Diáh⁴ xa²yaa² ñú⁴uuh² Jesucristo (Lc. 3:23-38) 1 La³ na³xɨɨ² liáh³xɨ³ xɨ̱ɨ̱y³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ xa²yaa² ñú⁴uuh² Jesucristo hi³ na³lɨ́y⁴ ja̱á̱²dxaa⁴² David, ja̱á̱²dxaa⁴² Abraham. 2 Abraham ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Isaac, Isaac ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Jacob, Jacob ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Judá baáy⁴ gɨh¹ diáh⁴ ja̱á̱¹. 3 Judá ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Fares baáy⁴ jmii³ Zara, baáy⁴ xaá¹ diáh⁴ ja̱³ gá⁴nuú³ Tamar. Fares ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Esrom, Esrom ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Aram. 4 Aram ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Aminadab, Aminadab ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Naasón, Naasón ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Salmón. 5 Salmón ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Booz, xaá¹ Booz ja̱³ gá⁴nuú³ *Rahab. Booz ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Obed, xaá¹ Obed ja̱³ gá⁴nuú³ Rut. Obed ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Isaí. 6 Isaí ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ rey David, rey David ja̱³ chie̱é̱yh¹ hi³ gá⁴lɨ́y⁴ mɨ́⁴chiáh² Urías ja̱³, gá⁴lɨ́y⁴ diáh⁴ xaá¹jmii³ Salomón. 7 Salomón ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Roboam, Roboam ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Abías. Abías ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Asa. 8 Asa ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Josafat, Josafat ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Joram, Joram ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Uzías. 9 Uzías ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Jotam, Jotam ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Acaz, Acaz ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Ezequías. 10 Ezequías ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Manasés, Manasés ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Amón, Amón ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Josías. 11 Josías ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Jeconías, baáy⁴ xe̱y³ gɨh¹ dxeeyh⁴ ja̱á̱¹ Jeconías ja̱³. Dxa² mɨ²ja̱³ fáh⁴dxá⁴tie̱é̱y¹ lɨ́⁴ cá⁴lɨ́⁴jey⁴² diáh⁴ israelitas ja̱³ Babilonia. 12 Dsa³cɨ̱ɨ̱y³ liáh³ja̱³ Jeconías ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Salatiel, Salatiel ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Zorobabel. 13 Zorobabel ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Abiud, Abiud ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Eliaquim, Eliaquim ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Azor. 14 Azor ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Sadoc, Sadoc ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Aquim, Aquim ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Eliud. 15 Eliud ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Eleazar, Eleazar ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Matán, Matán ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ Jacob. 16 Jacob ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ jmii³ José, dsaá⁴ chié̱y² María, baáy⁴ María ja̱³ gá⁴lɨ́y⁴ xaá¹ Jesús hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Cristo. 17 Gá⁴sa̱y³ ja̱á̱² Abraham ja̱³, gá⁴sa̱y³ diáh⁴ ja̱á̱²dxaa⁴² cá⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ dxiá⁴chiú̱³ tiaah² liáh³ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴sa̱y³ David. Ba² gá⁴sa̱y³ ca̱á̱h³ dxiá⁴chiú̱³ tiaah² liáh³ja̱³ chiáh² David ja̱³, cá⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ liáh³ cá⁴lɨ́⁴jey⁴² diáh⁴ israelitas Juúh⁴ dxú⁴ chiáh² Jesús hi³ gá⁴xɨɨ́³ Mateo
  • 6. 2 ja̱³ Babilonia. Ba² gá⁴sa̱y³ ca̱á̱h³ dxiá⁴chiú̱y³ nieey³² liáh³ja̱³ hi³ cá⁴lɨ́⁴liaá² lɨ́⁴ liáh³ cá⁴lɨ́⁴jey⁴² diáh⁴ Babilonia, cá⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ gá⁴sa̱y³ Jesús. Liáh³la³ gá⁴lɨ́⁴ gá⁴sa̱y³ Jesucristo (Lc. 2:1-7) 18 Liáh³la³ ná⁴lɨ¹ gá⁴lɨ́⁴ gá⁴sa̱y³ Jesucristo. María xaá¹ ja̱³, mɨ³ná⁴lɨ¹ cua̱a̱y¹ná² hi³ hí⁴güe³ chie̱é̱yh¹ José. Joó⁴ ja̱a̱h¹ ba² hí⁴dah²cú̱yh⁴ diáh⁴ liáh³ mɨ³vóy³ xɨ³yu̱u̱y³ chié̱y² María ja̱³ vih²chiaah¹ fáh⁴lí³ chiáh² Espíritu Santo chié̱y² Dios. 19 Joó⁴ José dsaá⁴ chié̱y² ja̱³ yáh¹ hi²xiáh³ dxú⁴ ga³ta³ ga³hɨ³, hi³ja̱³ gá⁴laá⁴ mɨ³hí⁴tiúy² ca̱a̱³ há⁴ tiaah² dxɨ́³ duh³ há⁴hé³ hí⁴cuoó⁴ fáh⁴hiíh⁴. 20 Liáh³ mɨ³ta³hɨ³ liáh³ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴joóy² ja̱y³ ángel chié̱y² Ñúh³a² jee⁴² xi² cɨ⁴. Liáh³la³ gá⁴féh³ ángel ja̱³ ji̱í̱h⁴: ―José, ja̱á̱²dxaa⁴² David, há⁴ hi³ta³ hi³hɨy³ ñuú³, ñí³ chia̱á̱h¹u³ María nɨ³, chiaah¹ hi³chie̱y³² Espíritu Santo chié̱y² Dios ba² nɨ³ xɨ³yu̱u̱y³ hi³ mɨ³chie̱y³ nɨ³. 21 Hi³ja̱³ mɨ³hii³² hí⁴sa̱y³ ja̱á̱² María nɨ³. Mɨ² ma³sa̱y³ nɨ³, mɨ²ja̱³ hi²bi³chiá̱¹u³ Jesús. Liáh³ja̱³ hi²bi³chiá̱¹u³ xɨ³yu̱u̱y³ nɨ³, chiaah¹ hi³nɨy³² nɨ³ hí⁴bé² dsaa² chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³. 22 Gá⁴lɨ́⁴ liáh³ja̱³, duh³ hí⁴dxá⁴héy³ hí⁴lí³ liáh³xɨ³ gá⁴féh³ Ñúh³a² Dios ja̱³ mɨ² dsa³jéy⁴ lɨ́⁴, chiaah¹ liáh³la³ gá⁴féh³ dxɨ́⁴lieey³² ja̱y³ *profeta: 23 Ja̱y³ xɨ́⁴mɨɨ⁴² hí⁴vóy³ mɨ¹ja̱á̱², hi³ja̱³ hí⁴sa̱y³ ja̱y³ ja̱á̱². Hi³hí̱³ hí⁴dah²bi³chié̱y³ Emanuel, hi³ niaá⁴ hí⁴féh³: Dios na³cu̱yh⁴ chie̱é̱yh¹ jnia². 24 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴ñí² José ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴jmeé³ liáh³xɨ³ gá⁴taáh⁴ ta² ángel chié̱y² Ñúh³a² ja̱³, gá⁴jéy⁴ María ja̱³ duh³ hí⁴lí³ mɨ́⁴chiáh². 25 Joó⁴ há⁴hé³ gá⁴cú̱yh⁴ chie̱é̱yh¹ cá⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ gá⁴sa̱y³ xɨ³yu̱u̱y³ chié̱y² María ja̱³ ba². Xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³ yáh¹ cá⁴dah²bi³chié̱y³ Jesús. La³ dsa³féh³ hi³ bí⁴dxí̱⁴ diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴ 2 Gá⁴sa̱y³ Jesús ja̱³ fɨɨ³ Belén hi³ na³hii⁴ vó⁴ Judea, dxa² liáh³ na³lɨ́y⁴ rey Herodes. Mɨ²ja̱³ cá⁴dxá⁴dxí̱⁴ Jerusalén ja̱³ ja̱y³aáy⁴ dsaá⁴ hi³ bí⁴dxí̱⁴ ca³jaa¹ xi² yéy⁴ ñíh², diáh⁴ hi³ ca³lɨ³chii⁴ ba² jɨɨ⁴ lɨ́⁴. 2 Mɨ²ja̱³ cá⁴dah²ŋɨɨ́³ juúh⁴, liáh³la³ cá⁴dah²féh³: ―¿Xiah² nɨ³ ma³sa̱y³ rey chié̱y² diáh⁴ israelitas nɨ³? Chiaah¹ ma³joo⁴²ah¹ ñú⁴heé¹ chié̱y² xi² yéy⁴ ñíh², hi³ja̱³ nɨ³ ma³bi³dxia⁴²ah¹ duh³ hi²jmeeh²ah¹ hu̱u̱¹rá². 3 Liáh³ gá⁴nuú³ Herodes fáh⁴liu⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ mɨ³ta³hɨ³ ñuú³, ba² liáh³ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ dsa³ Jerusalén ja̱³. 4 Mɨ²ja̱³ gá⁴té⁴ rey ja̱³ gá⁴teé⁴ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ jmii³dsa³ cáyh¹, chie̱é̱yh¹ diáh⁴ hi³ ca³dah²he⁴ ley ja̱³, duh³ gá⁴ŋɨɨ́h⁴ diáh⁴ juúh⁴ hi³ xiah² ja̱³ hí⁴sa̱y³ hi³ na³dxɨy⁴² chié̱y² Dios hi³ ca³dah²hey³² *Cristo ja̱³. 5 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ cá⁴dah²féh³ diáh⁴ dsa³ ja̱³: ―Fɨɨ³ Belén hi³ na³hii⁴ Judea nɨ³ hí⁴sa̱y³, chiaah¹ liáh³ja̱³ gá⁴xɨɨ́³ ja̱y³ profeta: 6 Niu³, fɨɨ³ Belén, hi³ na³hii⁴ vó⁴ chiáh² Judá, há⁴hí̱³ hi³ ga³hɨɨ³ gɨh¹ ñi² nɨ³ niu³ chiáh² diáh⁴ hi³ dɨ³cáyh¹ vó⁴ Judá. Chiaah¹ vó⁴ chiú̱h²u³ nɨ³ hí⁴sa̱y³ ja̱y³ dsa³ gaáy³ hi³ hí⁴heéyh² San Mateo 1​, ​2
  • 7. 3 hí¹ Israel diáh⁴ dsa³ chia̱á̱²á⁴ nɨ³. 7 Mɨ²ja̱³ gá⁴té⁴ na³ma² Herodes ja̱³ gá⁴teé⁴ diáh⁴ hi³ bí⁴dxí̱⁴ ja̱³, duh³ gá⁴ŋɨɨ́h⁴ diáh⁴ juúh⁴ he² jmɨ́yh³ hiíh⁴ ja̱³ ma³lɨ³jnieey³² ñú⁴heé¹ ja̱³. 8 Mɨ²ja̱³ gá⁴xɨ́y⁴ diáh⁴ fɨɨ³ Belén ja̱³ baáy⁴ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―Cua³dxí̱⁴ah³ gua³niaah⁴ah³ lɨ² va² lɨ́⁴ xi² jey¹ xɨ³yu̱u̱y³ nɨ³, joó⁴ hi³ya³xɨɨ́h¹ah³ jniá³ mɨ² ma³dsaáh⁴ah³ nɨ³, duh³ ba² ñii⁴ jniá³ ya³jmeeh⁴²á² hu̱u̱¹rá². 9 Liáh³ cá⁴dah²nuú³ hi³ gá⁴féh³ rey Herodes ja̱³ mɨ²ja̱³ gá⁴dxí̱⁴ diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴ ja̱³. Mɨ²ja̱³ dsa³jéy⁴ liáh³ja̱³ rúh⁴ñi² diáh⁴ ñú⁴heé¹ hi³ ma³dah²joóy² xi² yéy⁴ ñíh² ja̱³. Hi³ gá⁴hɨɨ́³ gɨh¹ ñi² ba² ja̱³ gá⁴cueeyh⁴ dsaá² lɨ́⁴ xi² jey¹ xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³. 10 Liáh³ cá⁴dah²joó² diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴ ja̱³ cá⁴dah²joóy² ñú⁴heé¹ ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ cá⁴lɨ́⁴jé⁴ dsɨ́² diáh⁴. 11 Liáh³ gá⁴taáyh¹ diáh⁴ xɨ¹ñúh⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ cá⁴dah²joóy² xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³ chie̱é̱yh¹ María xaá¹ ja̱³. Mɨ²ja̱³ cá⁴dah²xɨ́h² ji̱² rúh⁴ñi² duh³ cá⁴dah²jmeéh⁴ hu̱u̱¹rá² xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³. Ja̱³ba² cá⁴dah²jeéh⁴ liaá¹ diáh⁴ ja̱³, duh³ cá⁴dah²cuoó⁴ ñí¹niaá³ cá⁴dah²cuoó⁴ xu̱³ baáy⁴ naa⁴² hi³ xɨ̱ɨ̱y³ mirra. 12 Dsa³cɨ̱ɨ̱y³ liáh³ja̱³ gá⁴dxi̱i̱³² fɨɨ³ chiáh² diáh⁴ joó⁴ xiaáh³ fi¹ bɨh¹ ba², chiaah¹ cá⁴dah²cɨ́³ hi³ féh³ Dios ja̱³ sɨɨ́h⁴ diáh⁴ hi³ há⁴hé³ máh⁴ ga³jmee⁴ dsá⁴dxi̱i̱³² xi² jey¹ rey Herodes ja̱³. Gá⁴cui̱í̱³ José ja̱³ ŋaá² Egipto 13 Liáh³ ma³dxi̱i̱³² diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ ja̱y³ ángel chié̱y² Ñúh³a² cá⁴lɨ́⁴jnieey³² jee⁴² xi² cɨ⁴ José ja̱³, liáh³la³ gá⁴féh³ ángel ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Bɨ́y², duh³ xeeyh⁴² xɨ³yu̱u̱y³ nɨ³ chie̱é̱yh¹ xaá¹, duh³ cui̱i̱² má⁴dxií⁴ vó⁴ Egipto duh³ gua³ñí³ nɨɨ́⁴ liáh³nɨɨh¹ lɨ́⁴ voó³ hi²taáyh⁴ ta². Chiaah¹ hí⁴naah³² Herodes nɨ³ hí⁴naayh³² xɨ³yu̱u̱y³ nɨ³ duh³ hí⁴jɨ̱́yh⁴. 14 Liáh³ ñí² José ja̱³ mɨ²ja̱³ gá⁴bɨ́y², duh³ gá⁴jéy⁴ xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³ chie̱é̱yh¹ xaá¹, ja̱³ba² ŋaá² chie̱é̱yh¹ diáh⁴ vó⁴ Egipto, liáh³xɨ³ ma³féh³ ángel ja̱³. 15 Nɨɨ́⁴ gá⁴guá³ cá⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ jú̱y⁴ Herodes ja̱³. Liáh³ja̱³ gá⁴lɨ́⁴, duh³ hí⁴lí³ liáh³xɨ³ gá⁴féh³ Ñúh³a² ja̱³ dxɨ́⁴lieey³² profeta, chiaah¹ liáh³la³ gá⁴féh³: “Liáh³ jey¹ Egipto mɨ²ja̱³ gá⁴teé⁴á⁴ ja̱a̱y⁴ nɨ³.” Gá⁴taáh⁴ ta² Herodes ja̱³ hí⁴jɨ̱yh⁴² diáh⁴ xɨ³yu̱u̱y³ 16 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴cá̱⁴ cua̱a̱y¹ná² Herodes ja̱³ hi³ ma³dah²bi³cuaá¹ diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴ ja̱³ ma³dah²bi³cuaáy¹, mɨ²ja̱³ cua̱a̱y¹ná² gaáy³ dɨ́h¹ lɨ́⁴cɨ̱ɨ̱y³². Hi³ja̱³ gá⁴taáh⁴ ta² hi³ hí⁴jɨ̱yh⁴² liáh⁴jɨy³ diáh⁴ xɨ́⁴ñuu² hi³ mɨ³ca̱a̱³ mɨ³tú̱⁴ ji̱i̱yh⁴, ja̱á̱² diáh⁴ hi³ dɨ³nieeyh⁴² Belén baáy⁴ diáh⁴ hi³ dɨ³nieeyh⁴² caa¹ Belén ja̱³. Chiaah¹ gá⁴dxá³ cua̱a̱y¹ná² liáh³xɨ³ cá⁴dah²féh³ diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴ ja̱³ hi³ja̱³ ta³hɨ³ hi³ nɨɨ́⁴ caayh³² Jesús ja̱³. 17 Liáh³ja̱³ gá⁴lɨ́⁴ ja̱³ba² liáh³xɨ³ gá⁴féh³ profeta Jeremías, liáh³ca̱á̱h³ gá⁴féh³ liáh³la³: 18 Cá⁴yá⁴niuúh³ fɨɨ³ Ramá nɨ³ hi³ bií⁴ jla³te³² dsa³ hi³ fɨɨh⁴² túh²dsɨ́². Raquel nɨ³ ja̱³ jlay³² chiáh² diáh⁴ ja̱á̱², baáy⁴ há⁴hé³ máh⁴ niaá⁴ hi³ xe̱y³ hí⁴bí⁴jee⁴ dsɨ́², chiaah¹ hi³ ma³ju̱y⁴ diáh⁴ ja̱á̱² ja̱³. San Mateo 2
  • 8. 4 19 Joó⁴ liáh³ca̱á̱h³ ma³ju̱y⁴ Herodes ja̱³, mɨ²ja̱³ cá⁴lɨ́⁴jnieey³² ángel chié̱y² Ñúh³a² jee⁴² xi² cɨ⁴ José ja̱³, duh³ liáh³la³ gá⁴féh³ gá⁴sɨɨ́h⁴ José ja̱³: 20 ―Bi³hɨɨ́y⁴ ca̱á̱h³ la³, tieé² xɨ³yu̱u̱y³ nɨ³ chie̱é̱yh¹ xaá¹ duh³ má⁴dxi² ca̱á̱h³ vó⁴ Israel nɨ³, chiaah¹ ma³ju̱y⁴ ba² diáh⁴ hi³ dɨ́⁴dah²jɨ̱́yh⁴ xɨ³yu̱u̱y³ nɨ³. 21 Mɨ²ja̱³ cá⁴bí⁴hɨɨ́y⁴ José ja̱³ fɨɨ³ xi² jey¹ ja̱³, gá⁴tee³ xɨ³yu̱u̱y³ ja̱³ chie̱é̱yh¹ xaá¹, duh³ gá⁴dxi̱i̱³² diáh⁴ ca̱á̱h³ vó⁴ Israel. 22 Joó⁴ liáh³ca̱á̱h³ gá⁴dsaá⁴ dsɨ́² José ja̱³ hi³ Arquelao ja̱á̱² Herodes ja̱³ chiuuh³² hiíh⁴ Judea ja̱³ dxa² jmii³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ mɨ³foyh⁴ dsayh³² nɨɨ́⁴. Joó⁴ ángel ja̱³ cá⁴bí⁴xɨ́h³ dsɨ́² jee⁴² xi² cɨ⁴ hi³ cua²dxaá³ vó⁴ Galilea, hi³ja̱³ nɨɨ́⁴ ŋaá² José ja̱³. 23 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴dxaá² vó⁴ nɨɨ́⁴, mɨ²ja̱³ ŋaá² dxá⁴güe³ fɨɨ³ liuh² hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Nazaret duh³ hí⁴lí³ liáh³xɨ³ cá⁴dah²féh³ diáh⁴ profetas ja̱³, hi³ ga³jmee⁴ hi³ hí⁴nuú⁴ nazareno Jesús ja̱³. Gá⁴hé³ Juan Bautista ja̱³ fah² Dios (Mr. 1:1-8; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28) 3 Dxa² mɨ²ja̱³ güéy⁴ Juan hi³ ga³xeey³ jmɨɨ³ dsa³ hi³ he⁴ fah² Dios, ca̱a̱³ hí¹ xi² na³caáy⁴ vó⁴ Judea, 2 liáh³la³ féh³ sɨɨ́h⁴ diáh⁴ dsa³ ja̱³: ―Tia³hi³ah³ dxú⁴, chiaah¹ mɨ³ya³chie̱y¹ hí⁴chiuúh² hiíh⁴ Dios nɨ³ chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³. 3 Juan ja̱³ ja̱³ ga³hey³² profeta Isaías liáh³ gá⁴féh³ liáh³la³: Hí⁴sa̱y³ ja̱y³ dsa³ hi³ hí⁴liúy² diáh⁴ dsa³ vó⁴ xi² há⁴hé³ xa³fáh³, liáh³la³ hí⁴féh³: “Bi³tɨɨ⁴ah³ chia̱á̱²ah³ hi³ hi²nuu³ah³ chiáh² Ñúh³a² nɨ³, niá¹ah³ ca̱a̱³ fi¹ dsaá² chiáh².” 4 Ñú⁴já̱¹ camello ba² ná⁴lɨ¹ mɨh³ chiáh² Juan ja̱³, sɨ̱ɨ̱yh²laa³ chiáh² ja̱³ ná⁴lɨ¹ ca̱a̱³ cua̱a̱y¹ná² láh¹laa³ ba², i̱i̱h³ ba² ga³cuyh³, baáy⁴ táh² hi³ xa³ cua̱h³máh³ ba² ga³hɨ̱h³². 5 Hi³ja̱³ dsa³dxí̱⁴ diáh⁴ dsa³ Jerusalén hi³ hí⁴dah²nuú⁴ hi³ féh³ ja̱³, ba² liáh³ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ dsa³ vó⁴ Judea, baáy⁴ diáh⁴ dsa³ vó⁴ hi³ nieeyh⁴² yeey⁴ ji̱h²jmɨɨ³ Jordán ja̱³. 6 Mɨ²ja̱³ gá⁴xaa³ jmɨɨ³ Juan ja̱³ gá⁴xeey³ diáh⁴ ji̱h²jmɨɨ³ Jordán, liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³ cá⁴dah²nɨɨ́h² dsaa² chiáh² diáh⁴. 7 Joó⁴ liáh³ gá⁴joó² Juan ja̱³ hi³ hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ fariseos chie̱é̱yh¹ diáh⁴ *saduceos ja̱³ ya³dxí̱⁴ hi³ hí⁴ja̱á̱y³ diáh⁴ jmɨɨ³, mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―¡Niaá⁴ah³ iíh¹ nɨ³! ¿Jmiih⁴² ja̱³ ga³ji̱i̱³²ah³ hi³ hí⁴jooy³ hi²cui̱i̱³ah³, duh³ hí⁴liaá³ah³ chiáh² hi³ dxɨɨ́³vɨɨ³² hi³ mɨ³hí⁴lí³ nɨ³? 8 Jmeé¹ah³ hi³ dxú⁴, duh³ lii⁴ hi³ he̱é̱yh³ ba² mɨ³ta³hɨ³ah³ dxú⁴. 9 Há⁴hé³ cua̱a̱y¹ná² gu³xɨ³ ba² hi²fáh³ah³ hi³ na³lɨ́⁴ah³ ja̱á̱²dxaa⁴² Abraham chiaah¹ jniá³ ga³fayh⁴ hi³ hí⁴jooy³ ba² hí⁴jméy² Dios nɨ³ ja̱á̱²dxaa⁴² Abraham nɨ³ diáh⁴ na¹cu̱ú̱¹ la³ xɨ³ nɨ³ niaá⁴ liáh³ja̱³. 10 Ba² mɨ³na³tɨɨ⁴ ba² ñí¹ hi³ hí⁴vi̱í̱h³ diáh⁴ ma³ nɨ³. Hí⁴vi̱í̱h³ jɨɨ⁴ lɨ́⁴ diáh⁴ ma³ hi³ há⁴hé³ dxú⁴ mɨɨ¹ hi³ ga³hɨɨ³, duh³ hí⁴dsá⁴taah² dxaah¹ xi³. 11 Jmɨ́yh³ jmɨɨ³ ba² nɨ³ ga³xaa⁴²á² niaá⁴ah³ jniá³ duh³ lii⁴ hi³ mɨ³ta³hɨ³ah³ dxú⁴. Joó⁴ hi³ hí⁴güéy³ dsa³cɨ̱ɨ̱y³ nɨ³ cua̱a̱y¹ná² gaáy³ dɨ́h¹ hee⁴ fáh⁴lí³ liáh³xɨ³ jniá³. Há⁴hé³ na³jmɨɨ́h³á⁴ jniá³ chiáh², hi³ja̱³ ñé⁴ gu³xɨ³ laa³ chiáh², há⁴hé³ ga³jmee⁴ hi²ŋɨ⁴²á². Hi³nɨy³² ba² nɨ³ hí⁴xeey³ niaá⁴ah³ San Mateo 2​, ​3
  • 9. 5 Espíritu Santo, baáy⁴ chie̱é̱yh¹ xi³. 12 Mɨ³xa̱h³ ba² lɨ́y¹ñí¹ chiáh² duh³ hí⁴bí⁴dxúy⁴ mɨ¹cuɨɨ³ ya³dsɨ². Hí⁴taáh⁴ dxú⁴ mɨɨ¹ chiáh² nɨ³, joó⁴ hí⁴jɨ̱́⁴ diáh⁴ cuéh¹ baáy⁴ há⁴hé³ jlɨ́h³ hí⁴ii³ xi³ chiáh² nɨ³. La³ dsa³féh³ hi³ gá⁴ja̱á̱y³ jmɨɨ³ Jesús ja̱³ (Mr. 1:9-11; Lc. 3:21-22) 13 Mɨ²ja̱³ güéy⁴ Jesús ja̱³ ji̱h²jmɨɨ³ Jordán hi³ naay³ Galilea, güéy⁴ xi² xeey³ jmɨɨ³ dsa³ Juan ja̱³, duh³ hí⁴xaa³ jmɨɨ³ Juan ja̱³ hí⁴xeey³. 14 Joó⁴ há⁴hé³ nuu³ dsaá² Juan ja̱³, liáh³la³ ba² gá⁴féh³: ―¿Jmiih⁴² gɨh³ ja̱³? Niu³ ba² nɨ³ ga³jmee⁴ hi²xaa⁴²u³ jniá³ jmɨɨ³ nɨ³. 15 Joó⁴ liáh³la³ ba² gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Xeey⁴² jniá³ xu̱ú̱³, chiaah¹ ga³jmee⁴ hi²jmee²a² liáh³xɨ³ niaá⁴ Dios ba². Mɨ²ja̱³ ba² gá⁴nuú³ dsaá² Juan ja̱³. 16 Liáh³ ma³ja̱á̱y³ jmɨɨ³ Jesús ja̱³, mɨ²ja̱³ cá⁴bí⁴hɨɨ́y⁴ he̱é̱yh³ jmɨɨ³. Xé̱yh² ba² mɨ²ja̱³ gá⁴ná³ yuuh¹ güii³. Mɨ²ja̱³ gá⁴joó² Jesús ja̱³ hi³ yá⁴xiaá² Espíritu Santo chié̱y² Dios, na³lɨ́y⁴ liáh³xɨ³ ja̱y³ juu³, ja̱³ba² güéy⁴ ñiíh² chiáh² Jesús ja̱³. 17 Mɨ²ja̱³ cá⁴yá⁴niuúh³ hi³ xe̱y³ gá⁴liú³ yuuh¹ güii³ ja̱³, liáh³la³ gá⁴féh³: ―Hi³ley³² nɨ³ jmɨ́yh³ ja̱a̱y⁴ hi³ bií⁴ naá⁴á⁴, hi²xiáh³ jé⁴ dsɨy⁴ chia̱a̱h⁴²á². Cá⁴yá⁴dsaa³ hiíh⁴ Hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³ chiáh² Jesús (Mr. 1:12-13; Lc. 4:1-13) 4 Ja̱³ba² gá⁴jeé⁴ Espíritu ja̱³ gá⁴jéy⁴ Jesús duh³ ya²jay⁴ xi² há⁴hé³ xa³fáh³ cáh³ti³², duh³ja̱³ hí⁴yá⁴dsaa³ hiíh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³ chiáh². 2 Liáh³ ma³jooy³ ma³bi³jmɨɨ³ tú̱⁴laá³ jmɨɨ́¹ tú̱⁴laá³ voo⁴ Jesús ja̱³, mɨ²ja̱³ cá⁴lɨ́⁴cue̱é̱h⁴. 3 Mɨ²ja̱³ cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ xi² hiíy⁴ Jesús ja̱³ duh³ja̱³ hí⁴yá⁴dsaa³ hiíh⁴ chiáh² liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Xɨ³ jmɨ́yh³he̱é̱yh³ niu³ nɨ³ Ja̱á̱² Dios, hi³ja̱³ tiaáh² ta² hi³ cua²lii⁴ hó² ya³dsɨ² na¹cu̱ú̱¹ la³. 4 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí̱¹ Jesús ja̱³, liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Liáh³la³ ba² na³xɨɨ² xi³ chiáh² Dios: “Há⁴ja̱³ ti̱¹ hó² ya³dsɨ² chie̱é̱yh¹ na³ji̱í̱yh⁴ diáh⁴ dsa³, ba² chie̱é̱yh¹ ba² liáh⁴jɨ³ fáh⁴liu⁴ chiáh² Dios nɨ³.” 5 Mɨ²ja̱³ gá⁴jeé⁴ hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³ gá⁴jéy⁴ duh³ja̱³ ya²jay⁴ fɨɨ³ Jerusalén hi³ na³xɨ³ na³ŋɨɨ́³ nɨ³, duh³ gá⁴xeéy² yuuh¹ guah³. 6 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ gá⁴sɨɨ́h⁴ Jesús ja̱³: ―Xɨ³ jmɨ́yh³ niu³ nɨ³ Ja̱á̱² Dios, hi³ja̱³ tieyh⁴² vo̱ó̱h²u³ la³, chiaah¹ liáh³la³ dsa³féh³ xi³ hi³ na³xɨɨ² fah² Dios nɨ³: Hí⁴xɨ́y⁴ Dios nɨ³ diáh⁴ ángeles chié̱y² duh³ hí⁴dah²heéyh² niu³ hí¹. Chie̱é̱yh¹ guaa³ diáh⁴ hí⁴dah²xeéy² niu³ ñií² duh³ há⁴hé³ hí⁴niaá²u³ na¹cu̱ú̱¹. 7 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí̱¹ Jesús ja̱³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Ba² liáh³la³ dsa³féh³ xi³ hi³ na³xɨɨ² fah² Dios nɨ³: “Há⁴ hi³ya³dsaa⁴u³ hiíh⁴ chiáh² Ñúh³a² Dios nɨ³.” 8 Mɨ²ja̱³ ya²jaa⁴ ca̱á̱h³ hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³ ya²jay⁴ Jesús ja̱³ ca̱a̱³ cua̱h³ xi² ñií² duh³ gá⁴heé⁴ na³ca̱á̱y⁴ jee⁴² jmɨɨyh⁴²güii³ baáy⁴ jɨɨ⁴ hi³ bií⁴ liih² hi³ xa³ nɨ³. 9 Baáy⁴ liáh³la³ gá⁴féh³ gá⁴sɨɨ́h⁴ Jesús ja̱³: San Mateo 3​, ​4
  • 10. 6 ―Jɨɨ⁴ hi³la³ hi²cuoó⁴á⁴ niu³, xɨ³ nɨ³ hi²sɨyh¹ jí̱y¹ hi²jmeeyh¹ jniá³ hu̱u̱¹rá². 10 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Má⁴dxi² Hi³há⁴dxúy⁴, chiaah¹ liáh³la³ ba² na³xɨɨ² ñi² xi³ chiáh² Dios nɨ³: “Jmeeh² hu̱u̱¹rá² Dios chiú̱h²u³ ba², baáy⁴ ti̱¹ chiáh² ñaá² ba² hi²nuuy³ hi²maáy³ dsaá².” 11 Mɨ²ja̱³ gá⁴jé̱yh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³ ca³jaa¹, ja̱³ba² bí⁴dxí̱⁴ diáh⁴ ángeles duh³ hí⁴dah²jí̱h³ hí⁴dah²tɨ̱́y³ chiáh² Jesús ja̱³. Gá⁴laá⁴ Jesús ja̱³ mɨ³he⁴ fah² Dios ja̱³ Galilea (Mr. 1:14-15; Lc. 4:14-15) 12 Liáh³ gá⁴nuú³ Jesús ja̱³ hi³ ná⁴híy¹ ñuúh⁴ñí¹ Juan hi³ ga³xeey³ jmɨɨ³ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³ ŋáyh² vó⁴ Galilea. 13 Joó⁴ há⁴hé³ máh⁴ gá⁴cueeyh⁴ voó³ Nazaret ja̱³, fɨɨ³ Capernaúm bɨh¹ cá⁴dxá⁴güe³, ca̱a̱³ fɨɨ³ hi³ niaá² caa¹ jmɨ́⁴ñih¹, yeey⁴ vó⁴ chiáh² Zabulón baáy⁴ Neftalí, 14 duh³ja̱³ hí⁴lí³ liáh³xɨ³ gá⁴féh³ profeta Isaías, liáh³ gá⁴féh³ liáh³la³: 15 Liáh³la³ hí⁴lí³ vó⁴ chiáh² Zabulón baáy⁴ vó⁴ chiáh² Neftalí, hi³ niaá² caa¹ jmɨ́⁴ñih¹ ga³dxaa³² lɨ́⁴ xiaáh³ ca³jaa¹ ji̱h²jmɨɨ³ Jordán, dɨ́h¹ feh²a² vó⁴ Galilea xi² nieeyh⁴² caah³²dxiuuyh³² dsa³. 16 Diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² xi² ñu³ha̱a̱h³ cá⁴dah²joó² ca̱a̱³ ya⁴²jmɨɨ́⁴ gaáy³. Diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² xi² chie̱y³ foóh¹ fáh⁴ju̱y¹, joó⁴ ca̱a̱³ ba² dɨ́h¹ gá⁴dxiíh² diáh⁴ ya⁴²jmɨɨ́⁴. 17 Mɨ²ja̱³ lɨ́⁴ bih³ ja̱³ gá⁴laá⁴ Jesús ja̱³ mɨ³he⁴ fáh⁴liu⁴ chiáh² Dios ja̱³ liáh³la³ féh³: ―Tia³hi³ah³ dxú⁴ chiaah¹ mɨ³ya³chie̱y¹ hí⁴chiuúh² hiíh⁴ Dios nɨ³ chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³. Diáh⁴ hi³ ca³dah²güeeyh³² hi³tieéyh¹ jmɨɨ³ (Mr. 1:16-20; Lc. 5:1-11) 18 Ca̱á̱h³ tiaah² ja̱³ chie⁴ji̱i̱⁴ Jesús ja̱³ caa¹ dxaá² gaáy³ Galilea. Mɨ²ja̱³ gá⁴joóy² aáy⁴ dsaá⁴ hi³ dah²ta̱a̱³² má² chiáh² diáh⁴ ja̱³ he̱é̱yh³ jmɨɨ³, chiaah¹ hi³ ja̱³ ná⁴lɨ¹ ta² chiáh² diáh⁴. Ja̱y³ ja̱³ xɨ̱ɨ̱y³ Simón Pedro, dxeeyh⁴ ja̱³ xɨ̱ɨ̱y³ Andrés ja̱á̱¹. 19 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―Ya³dxí̱⁴ah³ chia̱á̱h¹ah³ jniá³, duh³ hi²hoó⁴á⁴ niaá⁴ah³ liáh³xɨ³ hi²jmee³ah³ hi²naah⁴ah³ dsa³ chia̱á̱²á⁴ ba². 20 Ja̱³ba² cá⁴dah²cueeyh³ nɨɨ́⁴ má² chiáh² diáh⁴ ja̱³, duh³ gá⁴dxí̱⁴ chie̱é̱yh¹ Jesús ja̱³. 21 Ca³liuh² gɨh¹ liáh³ja̱³ ŋaá² Jesús ja̱³ mɨ²ja̱³ gá⁴joóy² ca̱á̱h³ dxeeyh⁴ aáy⁴ dsa³, Jacobo chie̱é̱yh¹ ja̱á̱¹ hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Juan. Dɨ³tieéyh¹ he̱é̱yh³ maá² chie̱é̱yh¹ Zebedeo jmii³ diáh⁴, hi³ dah²mii³ má² chiáh² diáh⁴. Mɨ²ja̱³ gá⁴té⁴ Jesús ja̱³ gá⁴teé⁴ diáh⁴. 22 Hi³ja̱³ ja̱³ba² gá⁴dxí̱⁴ diáh⁴. Ba² cá⁴dah²cueeyh³ maá² chiáh² diáh⁴, baáy⁴ cá⁴dah²tiúy² jmii³ diáh⁴, duh³ gá⁴dxí̱⁴ chie̱é̱yh¹ Jesús ja̱³. Hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ dsa³ cá⁴dah²nuú³ fah² Dios (Lc. 6:17-19) 23 Gá⁴chié³ gá⁴ji̱í̱³ Jesús ja̱³ na³ca̱á̱y⁴ Galilea, he⁴ fah² Dios ja̱³ ñuúh⁴guah³ San Mateo 4
  • 11. 7 liáh³ca̱a̱³ fɨɨ³ liáh³ca̱a̱³ fɨɨ³. Jmee⁴ juúh⁴ dxú⁴ liáh³xɨ³ niaá⁴ Dios nɨ³ hí⁴jmeé⁴ chiáh² diáh⁴ dsa³, baáy⁴ bi³lieéy³ diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³chie̱é̱yh¹ gu³xɨ³ hé³ ba² dsaá¹. 24 Gá⁴dsaá⁴ dsɨ́² diáh⁴ dsa³ vó⁴ Siria hi³ jmee⁴ Jesús ja̱³, hi³ja̱³ dah²ya²jay⁴ xi² jey¹ Jesús ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ dsa³ hi³ dah²ca̱³² vɨɨ³², diáh⁴ hi³ cɨ̱yh³beeyh³² vih²chiaah¹ dsaá¹, diáh⁴ hi³ dɨ³heey³² hi³há⁴dxúy⁴, diáh⁴ hi³ ca³lɨ³taay³ cáh³ti³², baáy⁴ diáh⁴ hi³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴bɨ́y² hí⁴xíh². Liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³hí̱³, cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³. 25 Hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ dsa³ Galilea gá⁴dxí̱⁴ chie̱é̱yh¹, ba² liáh³ja̱³ diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³nieeyh⁴² diáh⁴ mɨ¹fɨɨ³ liuh² hi³ na³hii⁴ Decápolis, diáh⁴ dsa³ Jerusalén, diáh⁴ dsa³ vó⁴ Judea, baáy⁴ diáh⁴ dsa³ xiaáh³ ca³jaa¹ jmɨɨ³ Jordán ja̱³. Gá⁴hé⁴ Jesús ja̱³ gá⁴heé⁴ diáh⁴ dsa³ 5 Liáh³ gá⁴joó² Jesús ja̱³ hi³ bií⁴ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴saa³ yuuh¹ cua̱h³ ja̱³, duh³ gá⁴guá³ nɨɨ́⁴. Mɨ²ja̱³ cá⁴ná⁴cua̱a̱yh⁴² diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³ ji̱h²caayh⁴. 2 Mɨ²ja̱³ gá⁴laá⁴ Jesús ja̱³ mɨ³heé⁴ diáh⁴ dsa³ ja̱³, liáh³la³ sɨɨ́h⁴ diáh⁴: Gá⁴liú³ Jesús ja̱³ chiáh² hi³ bií⁴ dxú⁴ chiaa⁴²a² (Lc. 6:20-23) 3 ―Dɨ́h¹ yaa⁴ diáh⁴ dsa³ hi³ ca³dah²ca̱³² cua̱a̱y¹ná² hi³ xa³ hi³ niaáh² chiáh² fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiáh² diáh⁴, chiaah¹ diáh⁴ hi³nɨy³² na³hiiy⁴ chiáh² Dios. 4 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ dɨ³fɨɨh⁴² túh²dsɨ́², chiaah¹ hí⁴dxá⁴heey⁴ hí⁴jé⁴ dsɨ́² diáh⁴. 5 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ ca³dah²jmey³² mii⁴ píyh¹, chiaah¹ na³ca̱á̱y⁴ ba² dxaah¹vó⁴ nɨ³ hí⁴lí³ chiáh² diáh⁴. 6 ’Dɨ́h¹ yaa⁴ diáh⁴ hi³ ga³ŋɨɨ⁴ dsɨ́² hi³ xiaa³dsaa³², chiaah¹ hí⁴dxá⁴heey⁴ hí⁴lií² chiáh² diáh⁴. 7 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ ca³dah²ca̱³² mih³ ca³dah²ñi³² dsa³, chiaah¹ hí⁴dxá⁴heey⁴ hí⁴chia̱² mih³ chiáh² mii⁴ diáh⁴. 8 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ na³xɨ³ na³ŋɨɨ́³ fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiáh² diáh⁴, chiaah¹ hí⁴dxá⁴heey⁴ hí⁴dah²joóy² Dios. 9 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ dɨ³nieeyh⁴² naáy³ chie̱é̱yh¹ dsa³, chiaah¹ hí⁴dah²nuú⁴ ja̱á̱² Dios. 10 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ ga³cɨ̱ɨ̱yh³² ga³beeyh³² vih²chiaah¹ hi³ ca³dah²naah³² hi³ xiaa³dsaa³², chiaah¹ diáh⁴ hi³nɨy³² na³hiiy⁴ xi² ga³chiuuh³² hiíh⁴ Dios. 11 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chia̱á̱²ah³, liu³u²xɨ³ vih²chieéy⁴ nɨ³ ca³dah²liuy³² niaá⁴ah³ mɨ³hee³², ca³dah²jmeéh⁴ niaá⁴ah³ mɨ³hee³², baáy⁴ mɨ² ca³dah²ye̱e̱yh³ niaá⁴ah³ ca̱a̱³ hi³ há⁴hé³ he̱é̱yh³. 12 Bi³jee⁴²ah³ há²ah³ mɨ²ja̱³, chiaah¹ hí⁴tɨ̱́⁴ah³ ca̱a̱³ premio gaáy³ yuuh¹ güii³ nɨ³, chiaah¹ liáh³ja̱³ cá⁴dah²jmeéh⁴ diáh⁴ profetas hi³ cá⁴dah²guá³ dsa³jéy⁴ liáh³xɨ³ niaá⁴ah³. Fɨɨh⁴²ñi² baáy⁴ ya⁴²jmɨɨ́⁴ (Mr. 9:50; Lc. 14:34-35) 13 ’Niaá⁴ah³ nɨ³ na³lɨ́⁴ah³ liáh³xɨ³ fɨɨh⁴²ñi² chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³. Joó⁴ xɨ³ ma³lɨ³jmií¹ fɨɨh⁴²ñi² nɨ³, ¿jmiih⁴² ja̱³ máh⁴ hí⁴lii⁴ ca̱á̱h³? Há⁴hé³ máh⁴ xiáh³ niaáh² cáh³ti³², hi³ mɨ³hii³² hí⁴tia̱a̱² hí⁴dah²heé⁴ hí⁴dah²fiíh⁴ diáh⁴ dsa³ bɨh¹ ba². San Mateo 4​, ​5
  • 12. 8 14 ’Niaá⁴ah³ nɨ³ na³lɨ́⁴ah³ ya⁴²jmɨɨ́⁴ chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³. Liu³u²xɨ³ ca̱a̱³ fɨɨ³ hi³ niaá² yuuh¹ cua̱h³, há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴ma². 15 Ba² há⁴hé³ ca³lɨ³hi̱i̱⁴ xi³ ñuúh⁴ ca̱a̱³ guaá². Xi² ñií² ba² ca³lɨ³jniaa³ duh³ jniaá⁴ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³ tieéyh¹ xɨ¹ñúh⁴. 16 Ba² liáh³ja̱³ xa̱³ah³ niaá⁴ah³, ga³jmee⁴ hí⁴já⁴ dxú⁴ xi³ chia̱á̱²ah³ duh³ hí⁴dah²joó² diáh⁴ dsa³, duh³ mɨ² ma³dah²joó² hi³ jmee³ah³ jmáyh² hi³ dxú⁴ ba², mɨ²ja̱³ hí⁴dah²jmeé⁴ dsa³lí³ dsa³dxaá³ chiáh² Ñúh³a² Dios hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³. Gá⁴hé³ Jesús ja̱³ ca³jaa¹ chiáh² ley chiáh² Moisés 17 ’Há⁴ hi³ta³ hi³hɨ³ah³ hi³ ma³güe⁴²á⁴ ma³ya³tiuuh⁴²á² ley chiáh² Moisés, chie̱é̱yh¹ hi³ cá⁴dah²hé³ diáh⁴ profetas. Chiaah¹ há⁴ja̱³ hi³ ma³güe⁴²á⁴ hi²tiuuh⁴²á² la³, hi³ ma³güe⁴²á⁴ hi²jmeey⁴² liáh³xɨ³ na³xɨɨ² duh³ hí⁴yey³ hí⁴jooy³ chiáh² ba² nɨ³. 18 Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á² niaá⁴ah³: Liáh³ rúh⁴ niaá² dxaah¹vó⁴ la³ baáy⁴ yuuh¹ güii³ nɨ³, ñé⁴ gu³xɨ³ ca̱a̱³ vóh² mɨ¹píh⁴ cáh³ti³² chiáh² ley nɨ³ há⁴hé³ hí⁴ii³ hí⁴yey³ hí⁴jooy³ jɨɨ⁴ lɨ́⁴. 19 Hi³ja̱³, liu³u²xɨ³ xe̱y³ hi³ há⁴hé³ hí⁴jmeé⁴ he̱é̱yh³ ca̱a̱³ mandamiento hi³ ga³ji̱í̱h⁴ pih², baáy⁴ xɨ³ liáh³ja̱³ hí⁴heé⁴ dxeeyh⁴, mɨ²ja̱³ hi³hí̱³ hí⁴lí³ píyh¹ gɨh¹ liáh³xɨ³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² yuuh¹ güii³ nɨ³. Joó⁴ liu³u²xɨ³ hi³ ga³nuu³ dsaá², baáy⁴ liáh³ja̱³ hí⁴heé⁴ dxeeyh⁴, hi³hí̱³ hí⁴lí³ ná⁴ŋɨy¹ gɨh¹ jee⁴² chiáh² diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² yuuh¹ güii³. 20 Hi³ja̱³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ xɨ³ nɨ³ há⁴hé³ hi²jmee³ah³ gɨh¹ xiaa³dsaa³² liáh³ nɨɨh¹ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ *dsa³he⁴ chie̱é̱yh¹ diáh⁴ fariseos nɨ³, mɨ²ja̱³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ cua³dxi̱i̱³²ah³ xi² ga³chiuuh³² hiíh⁴ Dios nɨ³. Gá⁴hé³ Jesús ja̱³ ca³jaa¹ chiáh² hi³hí̱³ ca³lɨ³tí̱yh³ (Lc. 12:57-59) 21 ’Maá³ah³ ba² hi³ liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨ́yh¹ diáh⁴ xa²yaa²a² ñú⁴uuh²a²: “Há⁴ hi³jɨ̱h⁴u³ dsa³, chiaah¹ diáh⁴ hi³ ca³dah²jɨ̱yh⁴ dsa³ ga³jmee⁴ hí⁴dah²chí².” 22 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³ hí⁴tí̱yh³ hí⁴ñí² du³ñuúh², hi³hí̱³ ga³jmee⁴ hí⁴chí². Ja̱y³ hi³ hí⁴liúy² mɨ³hee³² du³ñuúh², mɨ²ja̱³ diáh⁴ dsa³ jmee⁴ ta² hí⁴dah²ca̱a̱⁴ cua̱a̱y¹ná² chiáh². Baáy⁴ ja̱y³ hi³ hí⁴féh³ hi³ há⁴hé³ xiáh³ niaáh² du³ñuúh², hi³hí̱³ ga³jmee⁴ hí⁴chi̱í̱yh² hí⁴beéyh² dxaah¹ xi³ jee⁴² xi²há⁴dxú⁴. 23 ’Hi³ja̱³, liu³u²xɨ³ mɨ³hi²cuoy³ foo³ chiú̱h²u³ ñi²yaá³, baáy⁴ ca̱a̱³ ba² dɨ́h¹ hí⁴liih³²u³ hi³ xa³ ná⁴lɨ¹ dsɨ́² du³ñuúh²u³ jooy³² niu³, 24 na³fáyh⁴ cueeyh⁴² ruh³ nɨ³ foo³ chiú̱h²u³ duh³ gua³liu² ruh³ dxú⁴ chia̱á̱h¹u³ ba². Mɨ²ja̱³ ba² hi³güé³u³ ca̱á̱h³ duh³ hi²cuoy³ foo³ chiú̱h²u³ nɨ³. 25 ’Liu² dxú⁴ chia̱á̱h¹u³ hi³ cuo⁴ dsaa² chiú̱h²u³ liáh³ rúh⁴ tiaáh¹ah³ fi¹ hi³ jey⁴ niu³ he̱é̱¹ta². Chiaah¹ liu³u²xɨ³ haá², mɨ²ja̱³ hí⁴cuó⁴ dsaa² chiú̱h²u³ liáh³ ga³jmee⁴ rúh⁴ñi² chiu³fáh⁴. Mɨ²ja̱³ chiu³fáh⁴ nɨ³ hí⁴tiéyh² guaa³ diáh⁴ hɨh²dxaah¹ duh³ hí⁴dah²ta̱a̱yh³ niu³ ñuúh⁴ñí¹. 26 Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á² niu³ hi³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hi²bi³hɨɨ́⁴u³ nɨɨ́⁴, hí⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ hi²cɨ́y³ na³ŋɨɨyh⁴ liáh³nɨɨh¹ hí⁴dah²bi³chiíy⁴ niu³. Diáh⁴ hi³ ca³dah²jmee⁴ ga̱y³ 27 ’Maá³ah³ ba² liáh³xɨ³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²: “Há⁴ hi³jmeey³ ga̱³u³.” San Mateo 5
  • 13. 9 28 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³ liu³u²xɨ³ ti̱¹ hi³hí̱³ hí⁴joóy² ba² ja̱y³ mɨ́³ baáy⁴ hí⁴lí³ dsɨ́², ja̱³ba² hi³ ma³jmeé³ ga̱y³ chie̱é̱yh¹ fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiáh² ja̱³. 29 ’Hi³ja̱³ xɨ³ mɨ¹ñíy¹ hi³ nu¹u³ nɨ³ ga³jmee⁴ hi³ ga³jmeey³ mɨ³hee³², na³fáyh⁴ gɨh¹ dxɨ́² duh³ tia̱a̱³ vɨ̱ɨ̱́³ cáh³ti³² ba², na³fáyh⁴ gɨh¹ hi³ hí⁴yeéy⁴ ca³liuh² cuerpo chiú̱h²u³ nɨ³, dxa² hi³ guaay³² na³ca̱á̱⁴u³ jee⁴² xi²há⁴dxú⁴ nɨ³. 30 Baáy⁴ xɨ³ guaay³² hi³ nu¹u³ nɨ³ ga³jmee⁴ ga³jmeey³ mɨ³hee³², mɨ²ja̱³ na³fáyh⁴ reey⁴² duh³ tia̱a̱³ vɨ̱ɨ̱́³, chiaah¹ na³fáyh⁴ gɨh¹ hi³ dsá⁴yeéy⁴ ca³liuh² cuerpo chiú̱h²u³ nɨ³, dxa² hi³ guaay³² na³ca̱á̱⁴u³ jee⁴² xi²há⁴dxú⁴. Ga³dsaáy³ diáh⁴ hi³ ná⁴ji̱i̱¹ guaa³ (Mt. 19:9; Mr. 10:11-12; Lc. 16:18) 31 ’Ba² liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²: “Gu³xɨ³ hí̱³ba² hi³ hí⁴tiúy² mɨ́⁴chiáh², ga³jmee⁴ hí⁴cuoó⁴ ca̱a̱³ xi³ mɨ́⁴chiáh² ja̱³, duh³ lii⁴ hi³ he̱é̱yh³ ba² ma³dsaáy³ diáh⁴.” 32 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³ liu³u²xɨ³ ja̱y³ dsaá⁴ hi³ hí⁴tiúy² mɨ́⁴chiáh², baáy⁴ xɨ³ há⁴ja̱³ vih²chiaah¹ hi³ ga̱y³ ja̱³ mɨ́³ ja̱³, mɨ²ja̱³ dsɨ̱́y³ dsaa² hi³ hí⁴jmeé⁴ ga̱y³ mɨ́³ ja̱³ xɨ³ nɨ³ hí⁴güe³ chie̱é̱yh¹ dxeeyh⁴ dsaá⁴, baáy⁴ liáh³ja̱³ dsaá⁴ ja̱³, ba² hi³ hí⁴jmeé⁴ ga̱y³ ba² ja̱³. Ca³jaa¹ chiáh² hi³ ga³he³²a² Fii³²a² 33 ’Ba² maá³ah³ hi³ liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨh² diáh⁴ xa²yaa²a² ñú⁴uuh²a²: “Há⁴ hi³caáyh³ juúh⁴ chiú̱h²u³ hi³ ma³tia̱a̱h⁴u³ vo̱ó̱h²u³ hi²jmeey³. Hi³jmeey³ ba² hi³ ma³xɨɨ́yh¹ Ñúh³a² nɨ³ hi³ hi²jmeey³.” 34 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ há⁴ hi³ho⁴ah³ Dios he² liáh³nɨ³ liú¹ah³. Há⁴ hi³ho³ah³ yuuh¹ güii³, chiaah¹ nɨɨ́⁴ jey¹ Dios. 35 Ba² há⁴ hi³ho³ah³ dxaah¹vó⁴, chiaah¹ la³ nɨ³ na³heeh⁴ diáh⁴ tɨɨ². Há⁴ hi³ho³ah³ Jerusalén, chiaah¹ nɨɨ́⁴ jey¹ rey hi³ bií⁴ gaáy³ nɨ³. 36 Ba² há⁴ hi³ho³ah³ mɨ¹dxɨ́¹ah³ he² liáh³nɨ³ ga³fáh³ah³, chiaah¹ gu³xɨ³ ca̱a̱³ mɨɨyh⁴ jñu³ dxɨ́¹ah³ nɨ³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hi²guah⁴²ah³ hi²jmee³ah³ tiaa³ hu̱² gɨh³ liah³. 37 Ca̱a̱³ hi³ fáh³ah³ “ja̱a̱¹” hi³ liáh³ja̱³, baáy⁴ hi³fáh³ah³ “haá²” hi³ há⁴hé³ he̱é̱yh³. Chiaah¹ jmáyh² hi³chiaah³² hi³há⁴dxúy⁴ ba² nɨ³ fáh⁴liu⁴ hi³ ca³lɨ³ta̱á̱h² gɨh¹ nɨ³. Hi³hí̱³ ga³ji̱í̱h⁴ ca̱á̱h³ he² nɨ³ hí̱³ cɨ̱ɨ̱yh³² (Lc. 6:29-30) 38 ’Maá³ah³ ba² hi³ liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²: “Ja̱y³ hi³ ma³yeéy² mɨ¹ñi² oóyh², ba² ga³jmee⁴ hí⁴yeéy⁴ chiáh² ñaá². Ba² liáh³ja̱³ hi³ hí⁴yeéy² na¹ja̱² oóyh², ba² ga³jmee⁴ hí⁴yeéy⁴ chiáh² ñaá².” 39 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³: Há⁴ hi³lɨ́³ah³ ree³ chia̱á̱h¹ah³ ja̱y³ hi³ mɨ³hey³². Xɨ³ xe̱y³ ja̱y³ hi³ hí⁴chiu̱ú̱⁴ ca³jaa¹ ñíy¹, cuoo² xiáh³ ca³jaa¹ ba². 40 Liu³u²xɨ³ ja̱y³ dsa³ hí⁴laá⁴ hí⁴liú⁴ ñuú³ duh³ hí⁴booy³ niu³ mɨh³hií¹ chiú̱h²u³, cuoo² gua²chiá̱³ ji̱í̱⁴ mɨh³dxaá³ chiú̱h²u³ ba². 41 Liu³u²xɨ³ hí⁴dah²dxa³tie̱e̱y³ niu³ hi²ca̱a̱y⁴ ca̱a̱³ liaá¹ hí⁴yey³ ca̱a̱³ kilómetro, na³fáyh⁴ chia̱a̱⁴ tú̱⁴ kilómetros cáh³ti³². 42 Gu³xɨ³ hí̱³ba² hi³ hí⁴ŋɨɨ́h⁴ niu³ hi³la³ hi³nɨ³, hi³cuooy³². Baáy⁴ xɨ³ xa³ hi³ hí⁴ŋɨɨ́h⁴ niu³ prestado ja̱y³ dsa³, há⁴ hi³bi³hɨɨ́y¹. Hi²jmee²a² niaa³²a² diáh⁴ hi³ na³chi⁴²a² chia̱a̱h²a² (Lc. 6:27-28, 32-36) 43 ’Ba² liih³²ah³ hi³ liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²: “Hi³jmeey³ naá⁴u³ San Mateo 5
  • 14. 10 amigo chiú̱h²u³, joó⁴ hi³jmeey³ cɨ̱ɨ̱³²u³ hi³joo⁴u³ enemigo chiú̱h²u³.” 44 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³: Hi³jmee³ah³ naá⁴ah³ diáh⁴ enemigos chia̱á̱²ah³ ba², liu⁴²ah³ dxú⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²liuy³² niaá⁴ah³ mɨ³hee³², jmeéh¹ah³ dxú⁴ diáh⁴ hi³ dɨ³cɨ̱ɨ̱y³² ca³dah²ñi³² niaá⁴ah³, liu⁴²ah³ Dios chiáh² diáh⁴ hi³ ca³dah²liu⁴ mɨ³hee³² chia̱á̱²ah³ baáy⁴ diáh⁴ ca³dah²caayh³² niaá⁴ah³. 45 Mɨ²ja̱³ hí⁴lí³ah³ ja̱á̱² Ñúh³a² Dios hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ hi³ ga³jmee⁴ ga³hooyh⁴ yaa³ diáh⁴ hi³ xe̱y³ dxú⁴, baáy⁴ diáh⁴ hi³ mɨ³hey³². Hi³ ga³xɨy⁴ jmɨ́² chiáh² diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² xiaa³dsaa³², baáy⁴ diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² mɨ³hee³² nɨ³. 46 Liu³u²xɨ³ ti̱¹ diáh⁴ hi³ dɨ³nieéy² niaá⁴ah³ ba² hi²jmee³ah³ naá⁴ah³, ¿xɨ² foóh¹ xa³ cua̱a̱y¹ná² hi³ liáh³ja̱³? Chiaah¹ ca³dah²jmee⁴ ba² liáh³ja̱³ diáh⁴ hi³ *ca̱a̱⁴ cuu² nɨ³. 47 Baáy⁴ xɨ³ ti̱¹ diáh⁴ hi³ naá³ah³ chia̱á̱h¹ah³ ba² hi²hí̱¹ah³ hi²jmeeh¹ah³, he² ja̱³ na³guayh⁴ gɨh¹ jmee³ah³. Chiaah¹ ba² ji̱í̱⁴ diáh⁴ hi³ há⁴hé³ dɨ³cui̱i̱y⁴ Dios ca³dah²jmee⁴ liáh³ja̱³. 48 Hi³ñí³ah³ jmɨ́yh³ xiaa³dsaa³² cáh³ti³² ba², liáh³xɨ³ xiaa³dsaay³² ñaá² Ñúh³a² hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³. Gá⁴hé³ Jesús ca³jaa¹ chiáh² foo³ 6 ’Xɨɨ́³ah³ ba², liu³u²xɨ³ mɨ² ga³jmee³ah³ hi³ dxú⁴, chiaah¹ xe̱y³ diáh⁴ hi³ ca³dah²jmee⁴ hi³ dxú⁴ joó⁴ duh³ hí⁴dah²joó² diáh⁴ dsa³ ba². Chiaah¹ hi³ liáh³ja̱³, mɨ²ja̱³ há⁴hé³ xa³ hí⁴cuoó⁴ niaá⁴ah³ Ñúh³a² hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³: 2 Hi³ja̱³ liu³u²xɨ³ mɨ² ca³gua³tie̱é̱y¹ chiáh² diáh⁴ dsa³tieey³, há⁴ hi³taayh³² dxɨ́³ liáh³xɨ³ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²bi³dxúy⁴ mii⁴ ñuúh⁴guah³ baáy⁴ jee⁴² fɨɨ³, duh³ hí⁴dah²jmeé⁴ dsa³lí³ dsa³dxaá³ diáh⁴ dsa³ nɨ³ chiáh² diáh⁴. Jmɨ́yh³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³, hi³ ja̱³ba² hi³ ma³tɨ̱́y³ jñiiy⁴ diáh⁴ ja̱³. 3 Hi³ja̱³ niu³ liu³u²xɨ³ hi²cuooy¹ hi³la³ hi³nɨ³ diáh⁴ hi³ ŋɨɨh⁴niaah³² chiáh², joó⁴ xɨɨ́³u³ ba² duh³ gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ hí⁴chii⁴ hi³ ma³jmeéy¹ ja̱³. 4 Jmee² ca̱a̱³ há⁴ tiaah² dxɨ́³ ba², duh³ ja̱³ Ñúh³a² hi³ ga³joo³² xi² na³ma² nɨ³, xa³ hi³ hí⁴cuoó⁴ niu³ xi² ca³dah²joo³² diáh⁴ dsa³. Gá⁴hé³ Jesús ja̱³ liáh³xɨ³ ga³jmee⁴ hi²liu⁴²a² Dios (Lc. 11:2-4) 5 ’Liu³u²xɨ³ mɨ² mɨ³hi²liu⁴²ah³ Dios nɨ³, há⁴ hi³jmee³ah³ liáh³xɨ³ diáh⁴ hi³ ca³dah²bi³dxúy⁴ mii⁴ nɨ³, chiaah¹ na³ta̱a̱y⁴ ba² ca³dah²liuy³² Dios *ñuúh⁴guah³ liuh² baáy⁴ haah² fi¹ gaáy³ xi² ca³dah²joo³² diáh⁴ dsa³. Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á² niaá⁴ah³, hi³ ja̱³ba² ma³tɨ̱́y³ jñiiy⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²jmee⁴ liáh³nɨ³. 6 Joó⁴ niu³ yáh¹, liu³u²xɨ³ mɨ² ga³liu⁴²u³ Ñúh³a², jniy⁴² vo̱ó̱h²u³ xɨ¹ñúh⁴ chiú̱h²u³, duh³ liuy⁴² Dia² chiú̱h²u³ hi³ há⁴hé³ lii³² nɨ³. Mɨ²ja̱³ yáh¹ Ñúh³a² hi³ ga³joo³² jɨɨ⁴ lɨ́⁴ hí⁴chí² jñii⁴u³ rúh⁴ñi² diáh⁴ dsa³. 7 ’Liu³u²xɨ³ mɨ² ga³liu⁴²ah³ Dios, há⁴ hi³fáh³ah³ ñuú³ tiaah² ja̱³ba² hi³ ma³féh¹ah³ liáh³xɨ³ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ hi³ há⁴hé³ dɨ³cui̱i̱y⁴ Dios, chiaah¹ ga³ji̱í̱h⁴ diáh⁴ hi³ hí⁴nuú⁴ Dios nɨ³ hi³ bií⁴ ñuú³ ca³dah²liu⁴. 8 Hi³ja̱³ há⁴ hi³jmee³ah³ liáh³xɨ³ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ hi³nɨy³², chiaah¹ mɨ³ñi³² ba² Ñúh³a² nɨ³ hi³ ŋɨɨh⁴niaah³² chia̱á̱²ah³ liáh³ca̱á̱h³ ja̱a̱h¹ hi²ŋɨɨ́¹ah³ nɨ³. 9 Hi³ja̱³ liáh³la³ ba² hi²fáh³ah³ hi²liu⁴²ah³ Dios nɨ³: San Mateo 5​, ​6
  • 15. 11 Dia² chia̱a̱⁴²ah¹, niu³ je¹u³ yuuh¹ güii³ nɨ³, hi²xiáh³ na³xɨ³ na³ŋɨɨ́³u³ niu³. 10 Hu̱² hi²chiuúyh³ hiíh⁴ chiaa⁴²ah¹. Cua²lí³ liáh³xɨ³ ga³lɨ́³ háy² vo̱ó̱h²u³ ba² dxaah¹vó⁴ la³, ja̱³ba² liáh³xɨ³ ga³lɨ́³ yuuh¹ güii³ nɨ³. 11 Cuoo² jniaah¹ hi³ hi²chiuh² hi²chia⁴²ah¹ jmɨɨ́¹ la³ ja̱³nɨ́⁴. 12 Jmee² gaáy³ háy² liáh⁴jɨ³ hi³ ga³jmee⁴²ah¹, ja̱³ba² liáh³xɨ³ ga³jmee⁴²ah¹ gaáy³ dsɨ³²ah¹ chiáh² diáh⁴ hi³ ca³dah²jmeéh⁴ jniaah¹ mɨ³hee³² nɨ³. 13 Há⁴ hi³cuoy³ je² hí⁴sa³ hi³ hí⁴yá⁴dsaa³ hiíh⁴ chiaa⁴²ah¹, lieey⁴² jniaah¹ ba² chiáh² hi³ mɨ³hee³². Chiaah¹ niu³ ba² nɨ³ ga³chiuúyh³ hiíh⁴, hi²xiáh³ haay³ fáh⁴lí³, baáy⁴ hi²xiáh³ gaá³u³. Cua²lí³ liáh³ja̱³ liáh⁴jɨ³ fɨɨy⁴. Amén. 14 ’Chiaah¹ liu³u²xɨ³ hi²jmee³ah³ gaáy³ há²ah³ chiáh² diáh⁴ hi³ ca³dah²jmeéh⁴ niaá⁴ah³ mɨ³hee³², mɨ²ja̱³ ba² hí⁴jmeé⁴ gaáy³ dsɨ́² chia̱á̱²ah³ vo̱ó̱h²ah³ Ñúh³a² hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³. 15 Joó⁴ liu³u²xɨ³ há⁴hé³ hi²jmee³ah³ gaáy³ há²ah³ chiáh² dxeeyh⁴, mɨ²ja̱³ ba² há⁴hé³ hí⁴jmeé⁴ gaáy³ dsɨ́² Ñúh³a² nɨ³ dsaa² chia̱á̱²ah³ vo̱ó̱h²ah³. Gá⁴hé³ Jesús ja̱³ liáh³xɨ³ hi²bi³jmɨɨ²a² 16 ’Liu³u²xɨ³ mɨ² ca³bi³jmɨɨ́¹ah³, há⁴ hi³jmee³ah³ lii⁴ ñí¹ah³ hi³ fɨɨh⁴² há²ah³ liáh³xɨ³ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²bi³dxúy⁴ mii⁴ nɨ³, chiaah¹ ca³dah²jmee⁴ lii⁴ duh³ hí⁴chii⁴ diáh⁴ dsa³ hi³ dah²bi³jmɨɨ³. Joó⁴ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³ ja̱³ba² hi³ ma³tɨ̱́y³ jñiiy⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²jmee⁴ liáh³nɨ³. 17 Joó⁴ niu³, liu³u²xɨ³ mɨ² mɨ³hi²bi³jmɨɨ́y¹, hi³ta̱á̱yh³ jmɨɨ³ ñíy¹, baáy⁴ hi³jmeeh⁴u³ vo̱ó̱h²u³ dxú⁴ cáh³ti³², 18 duh³ há⁴hé³ hí⁴chii⁴ diáh⁴ dsa³ hi³ bi³jmɨɨ́y¹. Ti̱¹ Ñúh³a² hi³ há⁴hé³ lii³² nɨ³ ba² hí⁴dsaá⁴ dsɨ́². Mɨ²ja̱³ yáh¹ Ñúh³a² hi³ ga³joo³² jɨɨ⁴ lɨ́⁴ hí⁴chí² jñii⁴u³ rúh⁴ñi² diáh⁴ dsa³. Ca³jaa¹ chiáh² hi³ xa³fáh³ chiaa⁴²a² (Lc. 12:33-34) 19 ’Há⁴ hi³dxa³cua̱a̱h⁴²ah³ hi³la³ hi³nɨ³ jmɨɨyh⁴²güii³ la³, chiaah¹ hí⁴ja² baáy⁴ hí⁴sɨ́³, baáy⁴ foóh¹ hí⁴dsá⁴hí³ dsa³ hi̱i̱³. 20 Na³fáyh⁴ gɨh¹ hi³ naáh³ah³ jmiih⁴² hí⁴jooy³ hí⁴xaa³²ah³ yuuh¹ güii³ ba². Chiaah¹ nɨ³ si¹ há⁴hé³ hí⁴ja² ñé⁴ hi³ hí⁴sɨ́³, baáy⁴ há⁴hé³ hí⁴jooy³ dsá⁴taáyh¹ diáh⁴ dsa³hi̱i̱³. 21 Baáy⁴ hi³bi³liih⁴²ah³ há²ah³, hi³ ja̱³ba² xi² na³jniaa³ hi³ bií⁴ chi̱í̱⁴ chia̱á̱²ah³ nɨ³, ja̱³ ba² nɨ³ na³jniaa³ fáh⁴ji̱í̱h⁴ chia̱á̱²ah³. Xi³ chiáh² cuerpo chiaa⁴²a² (Lc. 11:34-36) 22 ’Mɨ¹ñi²a² nɨ³ ná⁴lɨ¹ liáh³xɨ³ lámpara chiáh² cuerpo chiaa⁴²a², hi³ja̱³ xɨ³ dxú⁴ diáh⁴ mɨ¹ñíy¹ nɨ³, mɨ²ja̱³ na³ca̱á̱y⁴ ba² cuerpo chiú̱h²u³ nɨ³ xa³ jmɨɨ́⁴. 23 Joó⁴ xɨ³ mɨ³hee³² diáh⁴ mɨ¹ñíy¹ nɨ³, mɨ²ja̱³ ñu³ha̱a̱h³ ba² na³ca̱á̱y⁴ xi² dsa³hɨɨ́² cuerpo chiú̱h²u³. Baáy⁴ xɨ³ je¹u³ liáh³nɨ³ xi² ñu³ha̱a̱h³ mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ liáh³dsɨɨ³² niu³ chiaah¹ cua̱a̱y¹ná² gaáy³ ñu³ha̱a̱h³ xi² há⁴hé³ xa³ cáh³ti³² jmɨɨ́⁴ nɨ³. Ca³jaa¹ chiáh² Dios baáy⁴ chiáh² cuu² (Lc. 16:13) 24 ’Gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴jmeé⁴ ta² chiáh² hi³ aáy⁴ dsa³, San Mateo 6
  • 16. 12 chiaah¹ cɨ̱ɨ̱y³² chie̱é̱yh¹ ja̱y³, baáy⁴ hí⁴jmeé⁴ nieéy² gɨh¹ ja̱y³ fii² ja̱³. Hu̱² gɨh³, hí⁴jmeé⁴ xiaa³dsaa³² rúh⁴ñi² ja̱y³ baáy⁴ há⁴hé³ hí⁴jméy² cua̱a̱y¹ná² dxeeyh⁴. Hi³ja̱³ niaá⁴ah³ yáh¹, há⁴hé³ hí⁴jooy³ hi²naah⁴ah³ Dios, baáy⁴ naa³ah³ ba² chia̱á̱²ah³ hí⁴xaa³²ah³. Dios nɨ³ ga³heeyh³ hí¹ diáh⁴ ja̱á̱² ñaá² (Lc. 12:22-31) 25 ’Hi³ja̱³ nɨ³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³: há⁴ hi³ta³ hi²hɨ³ah³ ñuú³ jmiih⁴² hí⁴tɨ̱́⁴ah³ hi³ hi²cáh³ hi²húh³ah³ ñé⁴ chiáh² mɨh³ chia̱á̱²ah³. Chiaah¹ ná⁴ŋɨy¹ gɨh¹ fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiaa⁴²a² liáh³xɨ³ comida, ná⁴ŋɨy¹ gɨh¹ cuerpo chiaa⁴²a² liáh³xɨ³ mɨh³. 26 Joo⁴²ah³ diáh⁴ xɨɨ́¹ ta̱³ hi³ ca³dsa³ra̱á̱³ ñiíh² maa² ñiíh² dxɨ́³ nɨ³, há⁴hé³ ca³dah²jñi³² ca³dah²haa³², baáy⁴ há⁴hé³ ca³dah²ca̱a̱⁴ hi³ ma³raa³ duh³ hí⁴dah²taáh⁴ dxú⁴. Joó⁴ gu³xɨ³ ba² jmiih⁴ liáh³ja̱³ yáh¹ ca³bi³taá¹ ba² Ñúh³a² hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³ ca³bi³taáy¹ diáh⁴. ¡Joó⁴ ná⁴ŋɨ¹ah³ gɨh¹ niaá⁴ah³ liáh³xɨ³ diáh⁴ ta̱³ nɨ³! 27 Xɨ² xe̱y³ niaá⁴ah³ hí⁴jooy³ hi²jmee³ah³ hí⁴cueé⁴ah³ gɨh¹ ca̱³naa¹ metro gu³xɨ³ ba² cua̱a̱y¹ná² gaáy³ dɨ́h¹ naa³ah³ liáh³ja̱³. 28 ’¿He²chiaah¹ hi³ bií⁴ ga³ta³ ga³hɨ³ah³ ñuú³ chiáh² mɨh³ chia̱á̱²ah³ nɨ³? Joo⁴²ah³ ruh³ liáh³xɨ³ ga³lɨ́³ ca³lɨ³cah² diáh⁴ mɨ¹lí¹ hi³ xa³ cua̱h³máh³, há⁴hé³ ca³dah²jmee⁴ ta², baáy⁴ há⁴hé³ ca³dah²dxa⁴ jaa³. 29 Joó⁴ gu³xɨ³ ba² jmiih⁴ liáh³ja̱³, ñé⁴ rey Salomón há⁴hé³ gá⁴cɨ́h⁴ mɨh³ liih² liáh³xɨ³ diáh⁴ mɨ¹lí¹ nɨ³, gu³xɨ³ ba² booy¹ dɨ́h¹ xa³ chiáh². 30 Xɨ³ ca³bi³chíyh³ ba² mɨh³ Dios nɨ³ diáh⁴ mee³nuu³ ná⁴reéh¹ ja̱³nɨ́⁴, baáy⁴ já̱⁴mɨ²hee³ mɨ³hí⁴caa³ ñuúh⁴ vɨ̱ɨ̱́¹, ca̱á̱h³liaáh³ gɨh¹ hí⁴jmeé⁴ chia̱á̱²ah³ niaá⁴ah³ hi³ ca³liuh² ca³gua³taá³ah³ nɨ³. 31 Hi³ja̱³ há⁴ hi³ta³ hi³hɨ³ah³ ñuú³, há⁴ hi³fáh³ah³: “¿He² hi²chia⁴²a²?, ¿he² hi²hi̱h²a²? hu̱² gɨh³ hi²fáh³ah³, ¿jmiih⁴² hí⁴lí³ mɨh³ hi³ hi²chih²a²?” 32 Chiaah¹ liáh³ja̱³ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ hi³ há⁴hé³ dɨ³cui̱i̱y⁴ Dios. Joó⁴ xe̱y³ ba² Ñúh³ah³ niaá⁴ah³ hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³. Hi³nɨy³² ba² nɨ³ mɨ³ñi³² jɨɨ⁴ hi³ ŋɨɨh⁴niaah³² chia̱á̱²ah³. 33 Joó⁴ dsa³jéy⁴ ruh³ hi³naáh³ah³ jmɨ́yh³ liáh³xɨ³ ga³chiuuh³² hiíh⁴ Dios ba², baáy⁴ duh³ hí⁴jmeéh⁴ niaá⁴ah³ xa̱³ah³ dxú⁴ liáh³xɨ³ na³lɨ́y⁴ ñaá². 34 Hi³ja̱³ há⁴ hi³ta³ hi³hɨ³ah³ ñuú³ chiáh² hi²cuh³ hi²cáh³ah³ jmɨɨ́¹ hi³ já̱⁴mɨ²hee³, hi³cueeh⁴²ah³ hi³nɨ³ chiáh² já̱⁴mɨ²hee³ ba². Chiaah¹ liáh³ca̱a̱³ jmɨɨ́¹ hi²xiáh³ xa³ hi³ fɨɨh⁴²caáh⁴. Há⁴hé³ ga³jmee⁴ hi²chia̱a̱⁴²a² cua̱a̱y¹ná² chiáh² oóh²a² (Lc. 6:37-38, 41-42) 7 ’Há⁴ hi³ca̱a̱⁴ah³ cua̱a̱y¹ná² chiáh² oóh²ah³, duh³ há⁴hé³ hí⁴ca̱a̱⁴ cua̱a̱y¹ná² Dios nɨ³ chia̱á̱²ah³ vo̱ó̱h²ah³. 2 Chiaah¹ ja̱³ba² liáh³xɨ³ ga³jmee³ah³ ga³ca̱a̱⁴ah³ cua̱a̱y¹ná² chiáh² oóh²ah³, ja̱³ba² liáh³nɨ³ hí⁴ca̱a̱⁴ cua̱a̱y¹ná² Dios nɨ³ chia̱á̱²ah³ vo̱ó̱h²ah³. Liáh³xɨ³ ga³jmeeh³²ah³ dxeeyh⁴, ja̱³ba² liáh³ja̱³ hí⁴jmeéh⁴ niaá⁴ah³ Dios nɨ³. 3 ¿Jmiih⁴² ja̱³ hi³ ga³joóy³ chi³ hi³ ná⁴hi⁴² mɨ¹ñi² oóh²u³ baáy⁴ há⁴hé³ ga³ca̱y³ cua̱a̱y¹ná² hi³ má¹ ba² na³tia⁴ chiú̱h²u³ vo̱ó̱h²u³? 4 ¿Jmiih⁴² ja̱³ dɨ́h¹ hi²fooyh³² oóh²u³ liáh³la³: “Cuo² je² hi²dxɨy⁴² chi³ hi³ ná⁴hi⁴² mɨ¹ñíy¹ nɨ³”, liáh³ca̱á̱h³ má¹ ba² San Mateo 6​, ​7
  • 17. 13 na³tia⁴ chiú̱h²u³ vo̱ó̱h²u³? 5 ¡He² dɨ́h¹ hi³gaay³² nɨ³ niu³ hi³ ca³bi³dxú⁴u³ vo̱ó̱h²u³ nɨ³! Dsa³jéy⁴ ruh³ dxɨ́² má¹ hi³ na³tia⁴ chiú̱h²u³ vo̱ó̱h²u³ ba², duh³ hí⁴jniaá²u³ dxú⁴ hi³ hi²dxɨy³ chi³ hi³ ná⁴hi⁴² mɨ¹ñi² du³ñuúh²u³. 6 ’Há⁴ hi³cuoo³²ah³ diáh⁴ dsɨɨ³ hi³ na³ŋɨɨ́³ chia̱á̱²ah³ nɨ³, chiaah¹ foóh¹ hí⁴yá⁴hɨɨ́y⁴ diáh⁴ duh³ hí⁴dah²cuyh³ niaá⁴ah³. Há⁴ hi³taah⁴ah³ hi³ dxú⁴ chia̱á̱²ah³ nɨ³ xi² tieéyh¹ diáh⁴ gu³chɨ¹, chiaah¹ hí⁴dah²heé⁴ hí⁴dah²fiíh⁴. Hí⁴cuoó⁴ ba² jnia² Dios liáh⁴jɨ³ hi³ hi²ŋɨɨh²a² (Lc. 11:9-13; 6:31) 7 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ ca̱á̱h³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―Ŋɨɨ́¹ah³, duh³ hí⁴tɨ̱́⁴ah³. Niaah⁴ah³, duh³ hí⁴dxaah⁴ah³. Tieé¹ah³ diáh⁴ haah²ñu¹, chiaah¹ hí⁴dah²niá² ba². 8 Chiaah¹ ga³tɨ̱y⁴ ba² hi³ ga³ŋɨɨ⁴, ba² hí⁴dxaah⁴ ba² hi³ ga³naah³², ba² hí⁴dah²hí̱¹ ba² chiáh² hi³ ga³te³². 9 ’¿Xɨ² xe̱y³ niaá⁴ah³ hí⁴tiá³ há²ah³ hi²cuoo¹ah³ na¹cu̱ú̱¹ diáh⁴ xɨ³yu̱u̱y³ chia̱á̱²ah³, liu³u²xɨ³ dah²ŋɨɨ́h⁴ niaá⁴ah³ hó² ya³dsɨ²? 10 ¿Xɨ² hi²cuoo¹ah³ diáh⁴ chiáh² iíh¹, liu³u²xɨ³ dah²ŋɨɨ́h⁴ niaá⁴ah³ chiáh² hi³tieéyh¹ jmɨɨ³? 11 Hi³ja̱³ gu³xɨ³ ba² mɨ³he³²ah³ niaá⁴ah³, ná⁴lɨ¹ chiáh² maá³ah³ ba² hi³ hi²jmeeh¹ah³ dxú⁴ diáh⁴ ja̱a̱³ah³ nɨ³. Ca̱á̱h³liaáh³ gɨh¹ dxú⁴ hí⁴jmeé⁴ Ñúh³a² hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³, hí⁴cuoó⁴ ba² jɨɨ⁴ lɨ́⁴ hi³ dxú⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²ŋɨɨ́h⁴. 12 ’Hi³ja̱³ jmeéh¹ah³ diáh⁴ oóh²ah³ liáh³xɨ³ naa³ah³ hí⁴dah²jmeéh⁴ niaá⁴ah³ vo̱ó̱h²ah³, chiaah¹ liáh³ja̱³ ga³chiuuh³² hiíh⁴ ley chiáh² Moisés baáy⁴ xi³ chiáh² diáh⁴ profetas nɨ³. Ca³jaa¹ chiáh² haah²ñu¹ hi³ dsuu³ (Lc. 13:24) 13 Liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³: ―Hi³ja̱³ gua³taáh¹ah³ haah²ñu¹ hi³ dsuu³ ba². Chiaah¹ hi²xiáh³ jla² haah²ñu¹ baáy⁴ hi²xiáh³ jmá³ fi¹ hi³ ga³dsaa³² xi² hí⁴dsá⁴yaá⁴a² nɨ³. Hi³ja̱³ cua̱a̱y¹ná² gaáy³ dɨ́h¹ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ hi³ mɨ³dsa³taáyh¹ haah²ñu¹ nɨ³. 14 Joó⁴ hi²xiáh³ dsuu³ haah²ñu¹ baáy⁴ hi²xiáh³ xúy¹ fi¹ hi³ ga³dsaa³² xi² dsa³yaa²a² dxú⁴ nɨ³, hi³ja̱³ ja̱y³aáy⁴ lɨ́⁴ ba² dsa³dxaah⁴ haah²ñu¹ nɨ³. Lii⁴ ba² ma³ liáh³xɨ³ ná⁴lɨ¹ mɨɨ¹ chiáh² (Lc. 6:43-44) 15 ’Xɨɨ́³ah³ chia̱á̱h¹ah³ diáh⁴ profetas hi³ ca³dah²juu³² nɨ³. Chiaah¹ hi²xiáh³ váy¹jaay³ ca³dah²jmey³² mii⁴ mɨ² ca³dsa³ñi³ niaá⁴ah³, liáh³xɨ³ diáh⁴ dsɨɨ³jaa³ ba² lii³²a², joó⁴ na³lɨ́y⁴ diáh⁴ liáh³xɨ³ diáh⁴ lobos hi³ ca³dah²jɨ̱ɨ̱h⁴ ba². 16 Hi²ca̱³ah³ ba² cua̱a̱y¹ná² liáh³xɨ³ na³lɨ́y⁴ diáh⁴ chiaah¹ hi³ ca³dah²jmee⁴ nɨ³ lii⁴. Chiaah¹ xɨ²fáh³ hí⁴hɨɨ́⁴ mɨ¹jóh¹ xaah¹ na¹ta̱á̱², ñé⁴ mɨ¹higo há⁴hé³ hí⁴hɨɨ́⁴ chie̱é̱yh¹ dxaáh² ma³. 17 Hi³ja̱³ jɨɨ⁴ ba² ma³ hi³ dxu⁴, hi²xiáh³ dxú⁴ mɨɨ¹ ga³hɨɨ³, joó⁴ ca̱a̱³ ma³ hi³ há⁴hé³ dxú⁴, ba² há⁴hé³ dxú⁴ mɨɨ¹ chiáh². 18 Há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴hɨɨ́⁴ mɨɨ¹ hi³ mɨ³hee³² ca̱a̱³ ma³ hi³ dxú⁴, ba² há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴hɨɨ́⁴ mɨɨ¹ hi³ dxú⁴ ca̱a̱³ ma³ hi³ mɨ³hee³². 19 Hi³ja̱³ hí⁴vi̱í̱h³ jɨɨ⁴ lɨ́⁴ ma³ hi³ há⁴hé³ dxú⁴ mɨɨ¹ duh³ hí⁴dsá⁴taah² dxaah¹ xi³. 20 Hi³ja̱³ hí⁴jooy³ ba² hi²ca̱³ah³ cua̱a̱y¹ná² liáh³xɨ³ na³lɨ́y⁴ diáh⁴ dsa³, chiaah¹ jɨɨ⁴ hi³ ca³dah²jmee⁴ nɨ³ ca³lɨ³lii⁴. Há⁴ja̱³ liáh⁴jɨy³ hí⁴jooy³ hí⁴sa̱y³ dxú⁴ (Lc. 13:25-27) 21 ’Há⁴ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³ ca³dah²sɨɨ́h⁴ jniá³: “Ñuyh⁴, Ñuyh⁴” San Mateo 7
  • 18. 14 hí⁴jooy³ hí⁴dsá⁴dxi̱i̱³² yuuh¹ güii³ xi² ga³chiuuh³² hiíh⁴ Dios nɨ³. Ti̱¹ diáh⁴ hi³ ca³dah²jmee⁴ liáh³xɨ³ ga³lɨ́³ dsɨ́² Ñuyh⁴ hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³ ba². 22 Hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ hi³ hí⁴dah²sɨɨ́h⁴ jniá³ liáh³la³ jmɨɨ́¹ mɨ² mɨ³hí⁴hɨɨ́⁴ ñi² jmɨɨyh⁴²güii³: “Ñuyh⁴, Ñuyh⁴, jniaah¹ gá⁴ŋɨ⁴²ah¹ juúh⁴ chiú̱h²u³, baáy⁴ dxɨ́⁴liaa³²u³ vo̱ó̱h²u³ gá⁴voo³²ah¹ diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ hi³ dɨ³heey³² diáh⁴ dsa³. Ba² dxɨ́⁴liaa³²u³ niu³ ja̱³ hi²xiáh³ ñuú³ fáh⁴lí³ gá⁴jmee²ah¹.” 23 Mɨ²ja̱³ jí̱⁴ñí³ cáh³ti³² hi²fooh¹á² diáh⁴: “Há⁴hé³ jlɨ́h³ cá⁴lɨ́⁴cui̱i̱⁴²á⁴ niaá⁴ah³, cua³dxí̱⁴ah³ xiáh³ nɨɨ́⁴ niaá⁴ah³ ga³jmee³ah³ mɨ³hee³² nɨ³.” La³ dsa³liú⁴ chiáh² hi³ tú̱⁴ xaah¹ yah³ (Lc. 6:47-49; Mr. 1:22) 24 ’Gu³xɨ³ hí̱³ba² hi³ ga³nuu³ baáy⁴ ga³jmee⁴ he̱é̱yh³ liáh³xɨ³ ga³fayh⁴, hi³hí̱³ xe̱y³ liáh³xɨ³ dsa³ hi³ gá⁴jmeéh² ñú² ñiíh² ca̱a̱³ na¹cu̱ú̱¹ gaáy³. 25 Hi³ja̱³ liáh³ güé⁴ jmɨ́², cá⁴lɨ́⁴gaáy³ jmɨɨ³ hi³ja̱³ hi²xiáh³ ba³ gá⁴chiu̱ú̱³ dsaah⁴ ñú² ja̱³, hi²xiáh³ ba³ gá⁴hɨɨ́³ dxɨ́³. Joó⁴ há⁴hé³ gá⁴cɨ́h⁴, chiaah¹ hi²xiáh³ ba³ niaá² tɨɨ² yah³ ja̱³ ñiíh² na¹cu̱ú̱¹. 26 Joó⁴ ja̱y³ dsa³ hi³ ga³nuu³ fáh⁴liu⁴ chieéy⁴ baáy⁴ há⁴hé³ ga³jmee⁴ liáh³xɨ³ ga³fayh⁴, hi³hí̱³ xe̱y³ liáh³xɨ³ ja̱y³ dsa³ hi³ tú¹jlayh³ hi³ gá⁴jmeéh² ñu² ñiíh² sɨɨ́¹. 27 Hi³ja̱³ liáh³ güé⁴ jmɨ́² ja̱³, ba² cá⁴lɨ́⁴gaáy³ jmɨɨ³, hi³ja̱³ hi²xiáh³ ba³ gá⁴chiu̱ú̱³ dsaah⁴ ñú² ja̱³, baáy⁴ hi²xiáh³ gá⁴hɨɨ́³ dxɨ́³ hi³ja̱³ gá⁴cɨ́h⁴ ñú² ja̱³. Jmɨ́yh³ ca̱á̱h³ tiaah² ba² gá⁴yeéy⁴ cáh³ti³². 28 Liáh³ gá⁴jooy³ gá⁴liú³ Jesús ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ dsaay³² dsɨ́² diáh⁴ dsa³ ja̱³ liáh³xɨ³ ná⁴lɨ¹ he⁴ ja̱³. 29 Chiaah¹ heé⁴ diáh⁴ jmɨ́yh³ chie̱é̱yh¹ jú¹hiíh⁴ ba², há⁴ja̱³ liáh³xɨ³ ca³dah²he⁴ diáh⁴ dsa³he⁴ chiáh² ley ja̱³. Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ ja̱y³ dsa³ hi³ xeey⁴ mɨɨ¹ (Mr. 1:40-45; Lc. 5:12-16) 8 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴xieey⁴ Jesús cua̱h³ ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ dsa³ ta³nieéy¹ chie̱é̱yh¹. 2 Mɨ²ja̱³ cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ xi² dsa³hɨɨ́y⁴ Jesús ja̱³ ja̱y³ dsaá⁴ hi³ xeey⁴ mɨɨ¹ hi³ bií⁴ dsa³xiah³, ja̱³ba² gá⁴xɨ́h² ji̱² rúh⁴ñi² Jesús ja̱³, duh³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Ñuyh⁴, hu̱² hi²jmeey³ jmɨ²heé¹ hi³xi³ hi³u̱u̱h⁴u³ jniá³, chiaah¹ hí⁴jooy³ ba² chiú̱h²u³ xɨ³ nɨ³ naay³ liáh³ja̱³. 3 Mɨ²ja̱³ gá⁴jniaa³ guaa³ Jesús ja̱³ ñiíh² chiáh², baáy⁴ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Hí⁴jooy³ ba² liáh³ja̱³, hi³ja̱³ cua²lɨ³xɨ³ cua²lɨ³ŋɨ́³u³ xa³ja̱³. Liáh³ gá⁴féh³ liáh³ja̱³, ja̱³ba² gá⁴uu³ dsaá¹ hi³ chie̱é̱yh¹ ja̱³. 4 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Joo⁴² ruh³, há⁴ hi³taayh³² dxɨ́³ cáh³ti³² hi³ ma³laá³u³ nɨ³. Gua³héy¹ vo̱ó̱h²u³ rúh⁴ñi² jmii³dsa³ ba² nɨɨh¹, duh³ gua³ca̱² foo³ liáh³xɨ³ gá⁴taáh⁴ ta² Moisés. Liáh³ja̱³ jmee² duh³ja̱³ hí⁴dsaá⁴ dsɨ́² diáh⁴ hi³ ma³laá³u³ nɨ³. Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ xɨh³chie̱y³² capitán romano (Lc. 7:1-10) 5 Liáh³ gá⁴hí³ Jesús ja̱³ fɨɨ³ Capernaúm, mɨ²ja̱³ ja̱y³ capitán cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ xi² dsa³hɨɨ́y⁴ ja̱³, duh³ gá⁴ŋɨɨ́³ ca̱a̱³ jmɨ²heé¹ chiáh², 6 liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Ñuyh⁴, na³caayh³² dsaah⁴² mozo chia̱á̱²á⁴, há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴bɨ́y² San Mateo 7​, ​8
  • 19. 15 hí⁴xíh² baáy⁴ cua̱a̱y¹ná² gaáy³ dɨ́h¹ cuuyh⁴ lɨ́y⁴. 7 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Ñii⁴ ya³bi³liaá¹á⁴ xa³ja̱³. 8 Joó⁴ mɨ²ja̱³ liáh³la³ ba² gá⁴féh³ capitán ja̱³: ―Ñuyh⁴, há⁴hé³ ga³jmee⁴ guaay³² niu³ xɨ¹ñúh⁴ chieéy⁴ chiaah¹ há⁴hé³ na³jmɨɨ́h³á⁴ jniá³, hu̱² hí⁴jooy³ hi³ ca̱a̱³ hi²fáyh³ ba² hi³ cua²lieéy³ mozo chia̱á̱²á⁴ nɨ³. 9 Chiaah¹ liáh³ja̱³ xa̱⁴²á⁴ jniá³, ga³nuuy⁴ dsaá² chiáh² diáh⁴ hi³ ca³dah²chiuuh³² hiíh⁴ chieéy⁴. Ba² ca³dah²nuu³ dsaá² chieéy⁴ diáh⁴ soldados chia̱á̱²á⁴. Hi³ja̱³ liu³u²xɨ³ hi²fooh¹á² ja̱y³ hi³ cua²dxaá³ xiah² liáh³nɨ³, mɨ²ja̱³ dsaa³². Baáy⁴ liu³u²xɨ³ hi²fooh¹á² dxeeyh⁴ hi³ gua²je³, mɨ²ja̱³ hí⁴jé⁴. Ba² liáh³ja̱³ mozo chia̱á̱²á⁴ nɨ³, liu³u²xɨ³ hi²fooh¹á² jmee² hi³la³, mɨ²ja̱³ hí⁴jmeé⁴ ba². 10 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴nuú³ Jesús liáh³xɨ³ féh³ dsaá⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ dsaay³² dsɨ́², liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴ hi³ na³cu̱yh⁴ chie̱é̱yh¹ ja̱³: ―Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á² niaá⁴ah³: Na³ca̱á̱y⁴ vó⁴ Israel la³ há⁴hé³ jlɨ́h³ ma³dsaáh⁴á⁴ ja̱y³ dsa³ hi³ ca³dsa³taáy³ dxú⁴ liáh³xɨ³ dsaá⁴ la³. 11 Hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ dsa³ ca³jaa¹ xiáh³chia̱³² baáy⁴ ca³jaa¹ xiáh³ ñii³² hí⁴bí⁴dxí̱⁴ duh³ hí⁴dah²güe³ ca̱a̱³ chie̱é̱yh¹ Abraham, chie̱é̱yh¹ Isaac, baáy⁴ Jacob mɨ² mɨ³hí⁴chiuúh² hiíh⁴ Dios nɨ³. 12 Joó⁴ diáh⁴ hi³ ná⁴lɨ¹ cua̱a̱y¹ná² hí⁴dah²güe³ yuuh¹ güii³ nɨ³ xiáh³ hi³ hí⁴voóy⁴ dsá⁴dxí̱⁴ xiáh³ tɨɨ́² ba² diáh⁴. Nɨɨ́⁴ hí⁴dah²jláy² baáy⁴ hí⁴dah²jñúy² lɨ́⁴ oóyh² na¹ja̱² diáh⁴. 13 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴ capitán ja̱³: ―Má⁴dxi², ma³lɨ⁴ ba² liáh³xɨ³ ma³taá³u³ nɨ³. Ja̱³ba² xé̱yh² mɨ²ja̱³ gá⁴laáy³ mɨ¹liuh² mozo chié̱y² capitán ja̱³. Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ xaá¹ mɨ́⁴chiáh² Pedro (Mr. 1:29-31; Lc. 4:38-39) 14 Liáh³ gá⁴dxaá² Jesús ja̱³ chiáh² Pedro, mɨ²ja̱³ gá⁴joóy² xaá¹ mɨ́⁴chiáh² Pedro ja̱³ hi³ na³caayh³² dsaah⁴², hi³ chie̱é̱yh¹ hi³ dxɨɨ́³. 15 Mɨ²ja̱³ gá⁴sá̱h⁴ Jesús ja̱³ guaa³. Liáh³ gá⁴sá̱h⁴ ja̱³ mɨ²ja̱³ ja̱³ba² gá⁴guaay⁴ hi³ dxɨɨ́y³ ja̱³. Hi³ja̱³ ja̱³ba² gá⁴bɨ́y² duh³ gá⁴laá⁴ mɨ³jí̱h³tɨ̱́y³ chiáh². Hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ dsa³ dsaah⁴² cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ (Mr. 1:32-34; Lc. 4:40-41) 16 Liáh³ ma³niuu³ ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³heey³² hi³há⁴dxúy⁴ dah²ya²jay⁴ xi² jey¹ Jesús ja̱³. Mɨ²ja̱³ ca̱a̱³ gá⁴liú³ ba², ja̱³ba² gá⁴voóy⁴ diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³. Cá⁴bí⁴lieéy³ liáh⁴jɨy³ lɨ́⁴ diáh⁴ dsa³ dsaah⁴². 17 Gá⁴lɨ́⁴ liáh³ja̱³ duh³ hí⁴dxá⁴héy³ hí⁴lí³ liáh³xɨ³ gá⁴féh³ profeta Isaías, hi³ gá⁴féh³ liáh³la³: “Ñaá² ba² gá⁴cá̱⁴ liáh⁴jɨ³ dsaá¹ vɨɨ³² chiaa⁴²a².” Diáh⁴ hi³ dɨ³niaá⁴ dsá⁴dxí̱⁴ fi¹ chiáh² Jesús (Lc. 9:57-62) 18 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴joó² Jesús ja̱³ hi³ hi²xiáh³ mɨ³fɨɨ́y⁴ dsa³ na³ta̱a̱y⁴ ji̱h²caayh⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴taáh⁴ ta² hi³ na³fáyh⁴ hi³ dsá⁴dxí̱⁴ xiaáh³ ca³jaa¹ dxaá² gaáy³ ja̱³. 19 Mɨ²ja̱³ ja̱y³ dsa³he⁴ cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ xi² hiíy⁴ Jesús ja̱³, duh³ liáh³la³ gá⁴féh³ gá⁴sɨɨ́h⁴: San Mateo 8
  • 20. 16 ―Dsa³he⁴, ñii⁴ chia̱a̱h⁴²á² niu³ gu³xɨ³ xiáh³ lɨ́⁴ guaay³². 20 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Xa³ ba² taá² diáh⁴ yah³dsɨɨ⁴, baá⁴ ba² xa³ ba² sɨɨ² diáh⁴ ta̱³. Joó⁴ Ja̱á̱² Dsa³ nɨ³, há⁴hé³ xa³ xi² hí⁴chiaa³. 21 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ dxeeyh⁴ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² Jesús ja̱³: ―Ñuyh⁴, ñii⁴ chia̱a̱h⁴²á² niu³ mɨ² ma³jooy³ ma³chi³ ma³haa⁴²á² dia² chia̱á̱²á⁴ nɨ³. 22 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Ña³ chia̱á̱h¹u³ jniá³, cua²dah²haáy² ba² chiáh² oóyh² diáh⁴ dsa³jú̱y¹ nɨ³. Gá⁴tiuúyh² Jesús ja̱³ ca̱a̱³ dxɨ́³ gaáy³ (Mr. 4:35-41; Lc. 8:22-25) 23 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí³ Jesús ja̱³ he̱é̱yh³ maá², ba² gá⁴dxí̱⁴ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³ chie̱é̱yh¹. 24 Mɨ²ja̱³ ca̱a̱³ ba² dɨ́h¹ gá⁴lá⁴ ca̱a̱³ jmɨ́²dxɨ́³ gaáy³ cáh³ti³². Hi³ja̱³ hi²xiáh³ mɨ³dsa³ha⁴² jmɨɨ³ he̱é̱yh³ maá² ja̱³ chiaah¹ hi³ bií⁴ ba² liah⁴ dxɨ́³ ja̱³. Joó⁴ ma³guɨ̱ɨ̱y³ Jesús ja̱³. 25 Mɨ²ja̱³ cá⁴dah²ñí² diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³ duh³ liáh³la³ cá⁴dah²sɨɨ́h⁴: ―¡Ñuyh⁴, lieey⁴² jnia² chiaah¹ mɨ³hí⁴güeé²a²! 26 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí̱¹ Jesús ja̱³, liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―¿He²chiaah¹ hi³ bií⁴ dɨ́h¹ foh⁴ah³ nɨ³, niaá⁴ah³ dsa³ hi³ há⁴hé³ na³fáyh⁴ ca³dsa³taáy³? Mɨ²ja̱³ gá⁴bɨ́y² duh³ gá⁴tiuúyh² dxɨ́³ chie̱é̱yh¹ jmɨɨ³ ja̱³, mɨ²ja̱³ ca̱a̱³ na³cɨ² bɨh¹ gá⁴lɨ́⁴. 27 Mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ dsaay³² dsɨ́² diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³, liáh³la³ cá⁴dah²féh³ diáh⁴: ―¿He² ja̱³ na³lɨ́y⁴ dsaá⁴ la³? Hi³ja̱³ nɨ³ ji̱í̱⁴ dxɨ́³, chie̱é̱yh¹ jmɨɨ³ nɨ³ ca³dah²nuu³ dsaá² chiáh². Diáh⁴ dsa³ Gadara hi³ dɨ³heey³² hi³há⁴dxúy⁴ (Mr. 5:1-20; Lc. 8:26-39) 28 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴dxaá² Jesús ja̱³ xiaáh³ ca³jaa¹ dxaá² gaáy³ vó⁴ chiáh² diáh⁴ dsa³ Gadara ja̱³, mɨ²ja̱³ aáy⁴ dsaá⁴ hi³ dɨ³heey³² hi³há⁴dxúy⁴ gá⁴voóy⁴ jee⁴² xi² na³haay⁴ diáh⁴ dsa³jú̱y¹. Ja̱³ba² cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ diáh⁴ xi² hiíy⁴ Jesús ja̱³. Hi²xiáh³ dɨ³sɨ̱yh³, hi³ja̱³ gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴hay³ fi¹ nɨɨ́⁴. 29 Mɨ²ja̱³ cá⁴dah²laá⁴ mɨ³dah²jla³² dah²te³², liáh³la³ dah²féh³: ―¿He²chiaah¹ hi³ ga³dxaa⁴u³ vo̱ó̱h²u³ chiaa⁴²ah¹ nɨ³, niu³ Ja̱á̱² Dios nɨ³? ¿Xɨ³ ma³güe⁴u³ la³ duh³ hi²bi³chií⁴u³ jniaah¹ liáh³ca̱á̱h³ ja̱a̱h¹ hí⁴dxá⁴héy³ tiempo? 30 Mɨ³ji̱í̱³ nɨɨ́⁴ hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ gu³chɨ¹ na³ta̱a̱y⁴ dah²eeh³², 31 hi³ja̱³ cá⁴dah²ŋɨɨ́³ jmɨ²heé¹ chiáh² Jesús diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³, liáh³la³ cá⁴dah²sɨɨ́h⁴: ―Xɨ³ nɨ³ hi²voo⁴²u³ jniaah¹, joó⁴ cuo² je² dsa³taah²ah¹ ñuúh⁴ chiáh² diáh⁴ gu³chɨ¹ nɨ³. 32 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―Gua³taáh¹ah³ xa³ja̱³. Mɨ²ja̱³ gá⁴voóy⁴ diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴, ja̱³ba² gá⁴taáyh¹ ñuúh⁴ chiáh² diáh⁴ gu³chɨ¹ ja̱³. Mɨ²ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ gu³chɨ¹ ja̱³ hi³sá⁴ hi³guáy⁴ dɨ́h¹ gá⁴xiaá³ diáh⁴ ca̱a̱³ cua̱h³ xi² ñií², ja̱³ba² gá⁴saáy⁴ diáh⁴ he̱é̱yh³ dxaá² ja̱³, ja̱³ba² jú̱y⁴ diáh⁴ he̱é̱yh³ jmɨɨ³ ja̱³. 33 Mɨ²ja̱³ gá⁴dxi̱i̱³² ji̱³nɨɨ́⁴ jee⁴² fɨɨ³ diáh⁴ hi³ dah²heeyh³ hí¹ gu³chɨ¹ ja̱³, duh³ cá⁴dah²laá⁴ mɨ³dah²jmee⁴ juúh⁴ jɨɨ⁴ hi³ ma³lɨ⁴ ja̱³, ba² dah²jmee⁴ juúh⁴ liáh³xɨ³ ná⁴lɨ¹ ma³lɨ⁴ chiáh² San Mateo 8
  • 21. 17 diáh⁴ dsaá⁴ hi³ dɨ³heey³² hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³. 34 Mɨ²ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ dsa³ fɨɨ³ ja̱³ gá⁴voóy⁴ duh³ gá⁴dxí̱⁴ xi² hiíy⁴ Jesús ja̱³. Hi³ja̱³ liáh³ cá⁴dah²joóy² ja̱³, mɨ²ja̱³ cá⁴dah²ŋɨɨ́³ jmɨ²heé¹ chiáh² Jesús ja̱³ hi³ cua²bi³hɨɨ́y⁴ fɨɨ³ chiáh² diáh⁴ ja̱³. Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ ja̱y³ hi³ ná⁴hi̱y¹ (Mr. 2:1-12; Lc. 5:17-26) 9 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí³ ca̱á̱h³ maá² Jesús ja̱³, duh³ gá⁴hay³ ca̱á̱h³ xiaáh³ ca³jaa¹ jmɨɨ³ ja̱³, ja̱³ba² gá⁴dxéyh² jmɨ́yh³ fɨɨ³ chiáh². 2 Liáh³ mɨ³jey¹ nɨɨ́⁴ mɨ²ja̱³ dah²ya²jay⁴ ja̱y³ dsaá⁴ hi³ ná⁴hi̱y¹, na³dsɨy³² láh³. Liáh³ cá⁴lɨ́⁴chii⁴ Jesús ja̱³ hi³ hi²xiáh³ dxú⁴ ca³dsa³taáy³ diáh⁴ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ dsa³ hi³ ná⁴hi̱y¹ ja̱³: ―Cuoo² vo̱ó̱h²u³ hi³ bií⁴ ja̱a̱y⁴, ma³bé⁴ ba² dsaa² chiú̱h²u³. 3 Mɨ²ja̱³ ja̱y³aáy⁴ diáh⁴ dsa³he⁴ chiáh² ley hi³ na³ta̱a̱y⁴ nɨɨ́⁴, liáh³la³ dah²ta³ dah²hɨ³ xi² dɨ³ñi³² mii⁴: “He² dɨ́h¹ ja̱³ chiáh² dsaá⁴ la³, hi³ jmey³² ñaá² Dios.” 4 Joó⁴ ca³lɨ³chii⁴ Jesús ja̱³ liáh³xɨ³ ná⁴lɨ¹ dah²ta³ dah²hɨ³ ja̱³, hi³ja̱³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―¿He²chiaah¹ hi³ ga³ta³ ga³hɨ³ah³ mɨ³hee³² nɨ³? 5 ¿He² ba² nɨ³ há⁴hé³ gaáy³ ta² hi²xɨɨh²a² dsa³ la³ xa³ja̱³, xɨ² hi²xɨɨh²a²: “Ma³bé⁴ ba² dsaa² chiú̱h²u³ nɨ³”, ha²xɨ² gɨh³ hi²xɨɨh²a²: “Na³hɨɨ́y¹, baáy⁴ duh³ chie²ji̱i̱²”? 6 Hi³ja̱³ hi²jmeey⁴² jniá² hi³ gaáy³ gɨh¹ ta² nɨ³ duh³ hí⁴dsaá⁴ há²ah³ hi³ Ja̱á̱² Dsa³ nɨ³ hee⁴ jú¹hiíh⁴ dxaah¹vó⁴ la³ hi³ hí⁴jmeé⁴ gaáy³ dsɨ́² dsaa² chiáh² diáh⁴ dsa³. Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ dsa³ hi³ ná⁴hi̱y¹ ja̱³: ―Na³hɨɨ́y¹ hi²nia⁴²a², chia̱a̱⁴ láh³ chiú̱h²u³ nɨ³ duh³ má⁴dxi² xɨ¹ñúh⁴ chiú̱h²u³. 7 Mɨ²ja̱³ gá⁴bɨ́y² dsa³ ja̱³, duh³ ja̱³ba² ŋáyh² chiáh². 8 Liáh³ca̱á̱h³ cá⁴dah²joó² diáh⁴ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ gá⁴foyh⁴ diáh⁴, hi³ja̱³ cá⁴dah²jmeé³ gaáy³ chiáh² Dios chiaah¹ hi³ gá⁴tiéyh² guaa³ diáh⁴ dsa³ hi³ hí⁴jmeé⁴ fáh⁴lí³ liáh³xɨ³ hi³ ma³dah²joó² ja̱³. Gá⁴té⁴ Jesús ja̱³ gá⁴teé⁴ Mateo (Mr. 2:13-17; Lc. 5:27-32) 9 Liáh³ca̱á̱h³ cá⁴bí⁴hɨɨ́y⁴ nɨɨ́⁴ Jesús ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴joóy² ja̱y³ dsaá⁴ hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Mateo, jey¹ he̱é̱¹ta² chiáh² hi³ ca̱a̱⁴ cuu². Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Ña³ chia̱á̱h¹u³ jniá³. Ja̱³ba² gá⁴bɨ́y² Mateo ja̱³ duh³ ŋaá² chie̱é̱yh¹. 10 Liáh³ca̱á̱h³ mɨ³jey¹ eeh³² Jesús ja̱³ chiáh² Mateo chie̱é̱yh¹ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³, mɨ²ja̱³ hi²xiáh³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ hi³ *ca̱a̱⁴ cuu² chie̱é̱yh¹ diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² mɨ³hee³² ja̱³ cá⁴dxá⁴dxí̱⁴ duh³ cá⁴dah²guá³ chie̱é̱yh¹ Jesús ja̱³. 11 Joó⁴ liáh³ca̱á̱h³ cá⁴dah²joó² diáh⁴ fariseos hi³ dsa³lí³ ja̱³, mɨ²ja̱³ cá⁴dah²ŋɨɨ́h⁴ juúh⁴ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² Jesús ja̱³, liáh³la³ cá⁴dah²féh³: ―¿He²chiaah¹ hi³ eeh³² dsa³he⁴ chia̱á̱²ah³ nɨ³ chie̱é̱yh¹ diáh⁴ hi³ ca̱a̱⁴ cuu² baáy⁴ diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² mɨ³hee³² nɨ³? 12 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴nuú³ Jesús liáh³xɨ³ dah²féh³ ja̱³, mɨ²ja̱³ ñaá² ba² gá⁴hí̱¹: ―Há⁴hé³ niaáh² dsa³mɨ³² chiáh² diáh⁴ hi³ dɨ³xe̱y³ dxú⁴, diáh⁴ hi³ dsaah⁴² ba² nɨ³ dɨ³nieéy² dsa³mɨ³². 13 Cua³dxi̱i̱³²ah³ duh³ cua³bi³tɨ̱⁴ah³ liáh³xɨ³ niaá⁴ hí⁴féh³ fáh⁴liu⁴ la³: “Hi³ hi²ca̱³ah³ mih³ hi²maá⁴ah³ diáh⁴ ja̱á̱¹oóh²ah³ ba² nɨ³ naáy⁴, há⁴ja̱³ hi³ hi²jɨ̱́h⁴ah³ gú⁴nuú¹ San Mateo 8​, ​9
  • 22. 18 hi³ hi²cuo¹ah³ jniá³ foo³.” Há⁴ja̱³ hi³ ma³güe⁴²á⁴ duh³ hi²teé⁴á⁴ diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² dxú⁴ nɨ³. Hi³ ma³güe⁴²á⁴ duh³ hu̱² hi³ hí⁴dah²tá⁴ hí⁴dah²hɨ́⁴ dxú⁴ diáh⁴ hi³ dɨ³nieeyh⁴² mɨ³hee³² ba² nɨ³. Ca³jaa¹ chiáh² hi³hí̱³ ca³bi³jmɨɨ³ (Mr. 2:18-22; Lc. 5:33-39) 14 Ca̱á̱h³ tiaah² ja̱³ bí⁴dxí̱⁴ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² Juan hi³ ga³xeey³ jmɨɨ³ dsa³ xi² hiíy⁴ Jesús ja̱³, duh³ cá⁴dah²ŋɨɨ́h⁴ juúh⁴, liáh³la³ cá⁴dah²sɨɨ́h⁴: ―Hi²xiáh³ sɨɨ́² ca³bi³jmɨɨ²ah¹ jniaah¹ chia̱a̱h²ah¹ diáh⁴ fariseos nɨ³, joó⁴ ¿he²chiaah¹ hi³ há⁴hé³ ca³dah²bi³jmɨɨ³ cáh³ti³² diáh⁴ xɨh³chiú̱h²u³ nɨ³? 15 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―¿Xɨ²fáh³ dɨ³fɨɨh⁴² dsɨ́² diáh⁴ hi³ tieéyh¹ xi² dsa³ji̱í̱³ guaa³ dsa³, liáh³ rúh⁴ caayh³² jmɨ́¹feh⁴ mɨ¹liuh² hi³ dsa³ji̱í̱³ guaa³ ja̱³? Joó⁴ hí⁴dxá⁴héy³ hi³ hí⁴dah²jéy⁴ dsaá⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ si¹ hí⁴dah²bi³jmɨɨ³ diáh⁴. 16 ’Gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ ga³tia̱a̱³ mɨh³ mɨ³dsaáy⁴ chie̱é̱yh¹ mɨh³ mɨɨ³², chiaah¹ hí⁴jáh² mɨh³ mɨɨ³² ja̱³ mɨ²ja̱³ hí⁴xɨɨ́y⁴ mɨh³ mɨ³dsaáy⁴, baáy⁴ hí⁴xɨɨ́y⁴ gɨh¹ gaáy³ liáh³xɨ³ nɨɨh¹ na³xɨɨy⁴ ja̱³. 17 Ba² há⁴hé³ ca³dsa³ha⁴² vino hi³ rúh⁴ dxɨ́⁴ja̱⁴ he̱é̱yh³ mɨh³ jmɨɨ³ laa³ hi³ mɨ³dsaáy⁴, chiaah¹ xɨ³ liáh³ja̱³, mɨ²ja̱³ hí⁴dxii³ mɨh³ jmɨɨ³ laa³. Hi³ja̱³ hí⁴yeéy⁴ vino chie̱é̱yh¹ mɨh³ jmɨɨ³ laa³ ja̱³. Hi³ja̱³ he̱é̱yh³ mɨh³ jmɨɨ³ laa³ hi³ rúh⁴ mɨɨ́² ba² ca³dsa³ha⁴² vino hi³mɨɨ³² duh³ja̱³ hí⁴lí³ dxú⁴ chiáh² liú⁴u³ tú̱⁴ niaa³². Ja̱á̱²mɨɨ¹ Jairo chie̱é̱yh¹ dxeeyh⁴ mɨ́³ hi³ gá⁴laáy³ (Mr. 5:21-43; Lc. 8:40-56) 18 Liáh³ féh³ liáh³ja̱³ Jesús ja̱³ sɨɨ́h⁴ diáh⁴ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³ ja̱y³ hi³ hiíy⁴ ñi² chiáh² diáh⁴ israelitas ja̱³ güéy⁴. Ja̱³ba² gá⁴xɨ́h² ji̱² rúh⁴ñi² Jesús ja̱³, duh³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Mɨ³du³liáh³ lɨ́⁴ ma³ju̱y⁴ ja̱y³ ja̱á̱²mɨɨ¹á², joó⁴ liu³u²xɨ³ hi²jay¹ hi²ya³jnieey³ guaay³² nɨ³ ñiíh² chiáh², mɨ²ja̱³ hí⁴ji̱i̱h⁴ ca̱á̱h³. 19 Mɨ²ja̱³ ŋaá² Jesús ja̱³ chie̱é̱yh¹, na³cu̱yh⁴ liáh³ja̱³ chie̱é̱yh¹ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³. 20 Mɨ²ja̱³ ja̱y³ mɨ́³ hi³ dsa³tiu̱u̱³ jmɨ³háy¹, hi³ mɨ³xa³ dxiá⁴tiú̱³ ji̱i̱³ bih³ chie̱é̱yh¹ liáh³ja̱³, cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ rúh⁴cah² Jesús ja̱³, ja̱³ba² gá⁴sá̱h⁴ xuuh⁴² mɨh³ chiáh². 21 Chiaah¹ liáh³la³ ta³hɨ³: “Gu³xɨ³ dɨ́h¹ xuuh⁴² mɨh³ chiáh² nɨ³ gɨh¹ dɨ́h¹ hí⁴tɨ̱́⁴á⁴ hi²sa̱yh¹ mɨ²ja̱³ hí⁴liaá³á⁴.” 22 Joó⁴ mɨ²ja̱³ gá⁴ji̱í̱y⁴ Jesús ja̱³, duh³ gá⁴joóy² mɨ́³ ja̱³, hi³ja̱³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴: ―Cuoo² vo̱ó̱h²u³ hi³ bií⁴ ja̱a̱y⁴, ma³laá³u³ ba² chiaah¹ hi³ ma³taá³u³ nɨ³. Hi³ja̱³ xé̱yh² ba² mɨ²ja̱³ gá⁴laáy³ mɨ́³ ja̱³. 23 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴dxaá² Jesús ja̱³ xɨ¹ñúh⁴ chiáh² hi³ hiíy⁴ ñi² chiáh² diáh⁴ israelitas ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴joó² hi³ mɨ³na³ŋɨɨyh⁴ diáh⁴ dsa³, mɨ³dah²hɨ̱ɨ̱́h⁴ dsa³he⁴ baáy⁴ hi²xiáh³ dah²jlay³² diáh⁴ dsa³ ja̱³. 24 Hi³ja̱³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―Voó⁴ah³ la³, há⁴ja̱³ hi³ na³jú̱y¹ nɨ³ xɨ́⁴mɨɨ⁴² nɨ³, hi³ na³guɨ̱ɨ̱y³ ba² nɨ³. Mɨ²ja̱³ hi³ cá⁴dah²bi³cuaá¹ ba² diáh⁴ dsa³ ja̱³, liáh³xɨ³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³. 25 Joó⁴ liáh³ gá⁴voóy² diáh⁴ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴hí³ xɨ¹ñúh⁴ xi² na³caayh³² xɨ́⁴mɨɨ⁴² ja̱³ duh³ gá⁴sá̱h⁴ guaa³, ja̱³ba² gá⁴naayh⁴ xɨ́⁴mɨɨ⁴² ja̱³. 26 Mɨ²ja̱³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³nieeyh⁴² na³ca̱á̱y⁴ vó⁴ nɨɨ́⁴ gá⁴dsaá⁴ dsɨ́² diáh⁴ liáh⁴jɨ³ hi³ gá⁴lɨ́⁴ ja̱³. San Mateo 9
  • 23. 19 Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ aáy⁴ hi³ dɨ³tuúy¹ 27 Liáh³ca̱á̱h³ cá⁴bí⁴hɨɨ́y⁴ Jesús ja̱³ nɨɨ́⁴, mɨ²ja̱³ aáy⁴ dsa³ tuu² gá⁴dxí̱⁴ ta³nieéy¹ xi² dsa³hɨɨ́y⁴ ja̱³, hi²xiáh³ ba³ dah²jla³² dah²te³² liáh³la³ dah²sɨɨ́h⁴: ―¡Ja̱á̱² dxaa⁴² David, chia̱³ mih³ ñí⁴ jniaah¹! 28 Mɨ²ja̱³ gá⁴hii³² Jesús ja̱³ ca̱a̱³ hí¹ xɨ¹ñúh⁴. Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴hii³² ja̱³, mɨ²ja̱³ cá⁴dxá⁴jé̱yh⁴ yeey⁴ diáh⁴ hi³ tuúy¹ ja̱³. Hi³ja̱³ gá⁴ŋɨɨ́h⁴ diáh⁴ juúh⁴, liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―¿Xɨ² ga³ji̱i̱³²ah³ hi³ hí⁴jooy³ hi²bi³liaá¹á⁴ niaá⁴ah³? Mɨ²ja̱³ liáh³la³ cá⁴dah²féh³ diáh⁴ dsa³ ja̱³: ―Jmɨ́yh³ liáh³ja̱³ ga³ji̱i̱³²ah¹ Ñuyh⁴. 29 Mɨ²ja̱³ gá⁴jñuú⁴ guaa³ Jesús ja̱³ mɨ¹ñi² diáh⁴ duh³ liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―Cua²liaá³ah³ xa³ja̱³, cua²lí³ liáh³xɨ³ ma³taá³ah³ nɨ³. 30 Mɨ²ja̱³ cá⁴lɨ́⁴jniaá⁴ diáh⁴ dsa³ ja̱³. Joó⁴ cá⁴bí⁴tieéyh³ diáh⁴ juúh⁴, liáh³la³ jmɨ́yh³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―Há⁴ hi³taah³²ah³ dxɨ́³ cáh³ti³². 31 Joó⁴ xé̱yh² ba² liáh³ca̱á̱h³ gá⁴voóy⁴ diáh⁴ ja̱³ cá⁴dah²laá⁴ mɨ³dah²liu⁴ liáh³xɨ³ ma³jmeé³ Jesús ja̱³. Liáh³ja̱³ gá⁴lɨ́⁴ gá⁴saáy⁴ juúh⁴ na³ca̱á̱y⁴ vó⁴ ja̱³. Cá⁴bí⁴lieéy³ Jesús ja̱³ ja̱y³ hi³ caay⁴² 32 Liáh³ca̱á̱h³ ma³voóy⁴ diáh⁴ hi³ tuúy¹ ja̱³, mɨ²ja̱³ dah²ya²jay⁴ xi² jey¹ Jesús ja̱³ ja̱y³ dsaá⁴ hi³ caay⁴² baáy⁴ heey³² hi³há⁴dxúy⁴. 33 Xé̱yh² ba² liáh³ gá⁴dxɨy³ Jesús hi³há⁴dxúy⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴laá⁴ mɨ³liu⁴ dsa³ hi³ caay⁴² ja̱³. Hi³ja̱³ hi²xiáh³ dsaay³² dsɨ́² diáh⁴ dsa³ ja̱³, hi³ja̱³ liáh³la³ dah²féh³: ―Há⁴hé³ jlɨ́h³ cáh³ti³² ma³joo⁴²a² Israel la³ liáh³xɨ³ hi³ ma³joo⁴²a² ja̱³nɨ́⁴. 34 Joó⁴ liáh³la³ ba² cá⁴dah²féh³ diáh⁴ fariseos ja̱³: ―Vih²chiaah¹ fáh⁴lí³ chiáh² fii² diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ ba² nɨ³ ga³vooy³² dsaá⁴ la³ diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ nɨ³. Ga³ca̱³² mih³ Jesús nɨ³ ga³ñi³² diáh⁴ dsa³ 35 Chie⁴ji̱i̱⁴ liáh³ja̱³ Jesús ja̱³ diáh⁴ fɨɨ³ cah² baáy⁴ diáh⁴ mɨ¹fɨɨ³ liuh² ja̱³, dsa³ŋɨ́y³ diáh⁴ guah³ liuh², he⁴ juúh⁴ dxú⁴ liáh³xɨ³ niaá⁴ hí⁴jmeé⁴ Dios nɨ³ chiáh² diáh⁴ dsa³, ba² je̱yh³² liáh⁴jɨ³ niaa³² dsaá¹vɨɨ³². 36 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴joóy² diáh⁴ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴ji̱í̱h⁴ hi³ liáh³dsɨɨ³² diáh⁴, chiaah¹ mii⁴ ba² diáh⁴ baáy⁴ hi²xiáh³ na³saay⁴ na³jay⁴, liáh³xɨ³ diáh⁴ dsɨɨ³jaa³ hi³ há⁴hé³ xe̱y³ hi³ heeyh³ hí¹ ba². 37 Mɨ²ja̱³ liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³: ―He̱é̱yh³ ba², hi²xiáh³ ñuú³ diáh⁴ hi³ ma³raa³ hi³ ga³jmee⁴ hí⁴chia̱a̱⁴² dxú⁴, joó⁴ há⁴hé³ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ hi³ dah²jmee⁴ ta² nɨ³. 38 Hi³ja̱³ ŋɨɨ́¹ah³ jmɨ²heé¹ chiáh² fii² ta² nɨ³ hi³ gua²xɨ́y⁴ gɨh¹ fɨɨ́y⁴ dsa³ jee⁴² ta² chiáh² la³. Gá⁴tie̱e̱y³ dxié⁴tiú̱y³ diáh⁴ apóstoles (Mr. 3:13-19; Lc. 6:12-16) 10 Mɨ²ja̱³ gá⁴té⁴ Jesús ja̱³ gá⁴teé⁴ liú⁴u³ dxié⁴tiú̱y³ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³ duh³ gá⁴cuoó⁴ diáh⁴ jú¹hiíh⁴ hi³ hí⁴dah²voóy² diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ baáy⁴ hi³ hí⁴dah²bi³lieéy³ diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³chie̱é̱yh¹ liáh⁴jɨ³ niaa³² dsaá¹, baáy⁴ diáh⁴ hi³ dah²ca̱³² vɨɨ³². San Mateo 9​, ​10
  • 24. 20 2 La³ tiaah² liáh³xɨ³ xɨ̱ɨ̱y³ liú⁴u³ dxié⁴tiú̱y³ diáh⁴ *apóstoles ja̱³: Simón hi³ ca³dah²hey³² Pedro, baáy⁴ ja̱á̱¹ hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Andrés, baáy⁴ Jacobo chie̱é̱yh¹ ja̱á̱¹ hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Juan, diáh⁴ ja̱á̱² Zebedeo, 3 Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo hi³ ca̱a̱⁴ cuu², Jacobo ja̱á̱² Alfeo, Lebeo hí̱³ba² hi³ xɨ̱ɨ̱y³ Tadeo, 4 Simón hi³ ca³dah²sɨɨ́h⁴ *cananista, baáy⁴ Judas Iscariote hi³ gá⁴nɨɨ́y⁴ Jesús ja̱³ xiáh³ rúh⁴cáh⁴. Gá⁴xɨ́y⁴ cá⁴dxá⁴hé³ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³ (Mr. 6:7-13; Lc. 9:1-6) 5 Gá⁴xɨɨ́⁴ Jesús ja̱³ gá⁴xɨ́y⁴ liú⁴u³ dxié⁴tiú̱y³ diáh⁴ xɨh³chie̱y³², liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―Há⁴ hi³cua³dxí̱⁴ah³ vó⁴ xi² há⁴hé³ nieeyh⁴² diáh⁴ israelitas, ba² há⁴ hi³cua³dxí̱⁴ah³ diáh⁴ fɨɨ³ hi³ na³hii⁴ Samaria nɨ³. 6 Gua³dxí̱⁴ah³ gua³ñí⁴ah³ ti̱¹ diáh⁴ dsɨɨ³jaa³ hi³ na³yeey⁴ vó⁴ Israel nɨ³ ba². 7 Gua³jmeé¹ah³ juúh⁴ hi³ mɨ³ya³chie̱y¹ hí⁴chiuúh² hiíh⁴ Dios nɨ³ chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³. 8 Hi³bi³liaá¹ah³ diáh⁴ dsa³ dsaah⁴², hi³bi³ji̱i̱h⁴ah³ diáh⁴ dsa³jú̱y¹, hi³bi³liaá¹ah³ diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³xeey⁴ mɨɨ¹ hi³ dsa³xiah³. Hi³voo⁴²ah³ diáh⁴ hi³há⁴dxúy⁴ hi³ dɨ³heey³² diáh⁴ dsa³. Hi³ dɨ́h¹ gá⁴tɨ̱́³ah³ ba² nɨ³ niaá⁴ah³ fáh⁴lí³ la³, hi³ja̱³ há⁴ hi³ca̱³ah³ jñii¹ hi³ hi²jmeeh¹ah³ ta² fáh⁴lí³ nɨ³. 9 ’Há⁴ hi³ca̱³ah³ cáh³ti³² cuu². 10 Ba² há⁴ hi³ca̱³ah³ mɨh³tuh³ hi³ tiaah² hi³ naa³ah³ fi¹. Ca̱a̱³ ba² mɨh³hií¹ hi³ca̱³ah³, há⁴ hi³ca̱³ah³ la³jnɨ⁴, há⁴ hi³ca̱³ah³ má⁴hu⁴². Hí⁴tɨ̱́⁴ah³ ba² hi²cáh³ah³ nɨ³, chiaah¹ ja̱y³ hi³ ga³jmee⁴ ta² jmɨ́yh³ ga³jmee⁴ hí⁴tɨ̱́y⁴ hí⁴eéh². 11 ’Liu³u²xɨ³ mɨ² ma³dxa³dxí̱⁴ah³ ca̱a̱³ fɨɨ³ liuh² hu̱² gɨh³ ca̱a̱³ fɨɨ³ gaáy³, mɨ²ja̱³ hi³naah⁴ah³ ja̱y³ dsa³ hi³ naáy³ túh²dsɨ́², duh³ hí⁴bí⁴taáy¹ niaá⁴ah³ hí⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ hiíh⁴ hi³ hi²voó⁴ah³ ca̱á̱h³. 12 Mɨ² ma³taáh¹ah³ xɨ¹ñúh⁴ ja̱³ mɨ²ja̱³ hi³fooh³²ah³ diáh⁴ dsa³ nɨ³ hi³ cua²lɨ³chie̱é̱yh¹ diáh⁴ Dios. 13 Xɨ³ nɨ³ ga³jmee⁴ chiáh² diáh⁴, mɨ²ja̱³ hí⁴bí⁴je̱é̱² Dios nɨ³ hí⁴bí⁴je̱é̱y² diáh⁴. Xɨ³ nɨ³ haá² yáh¹, mɨ²ja̱³ há⁴hé³ hí⁴cueeyh⁴ chiáh² diáh⁴ fáh⁴liu⁴ dxú⁴ chia̱á̱²ah³. 14 Liu³u²xɨ³ há⁴hé³ hí⁴dah²tee³ niaá⁴ah³ baáy⁴ há⁴hé³ dɨ́⁴dah²nuú⁴ chia̱á̱²ah³, mɨ²ja̱³ hi³voó⁴ah³ xɨ¹ñúh⁴ hu̱² gɨh³ fɨɨ³ nɨ³, baáy⁴ hi²xɨ³ah³ liaa³ hi³ hí⁴sá̱yh² tɨɨ¹ah³ nɨ³. 15 Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á² niaá⁴ah³, hi³ mɨ² mɨ³hí⁴chia̱a̱⁴² cua̱a̱y¹ná² chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³ nɨ³, mɨ²ja̱³ fáh⁴yeey¹ lɨ́⁴ gɨh¹ hí⁴chi̱í̱yh² hí⁴beéyh² diáh⁴ dsa³ fɨɨ³ nɨ³ liáh³xɨ³ nɨɨh¹ gá⁴cɨ̱ɨ̱́yh² diáh⁴ dsa³ Sodoma baáy⁴ dsa³ Gomorra. Hi²xiáh³ hí⁴dah²jmeéh⁴ jnia² mɨ³hee³² diáh⁴ dsa³ 16 ’Hi²sɨ́⁴á⁴ niaá⁴ah³ liáh³xɨ³ dsɨɨ³jaa³ ba² jee⁴² chiáh² diáh⁴ lobos nɨ³. Hi³ja̱³ jmeé¹ah³ bí⁴sɨɨ́¹ah³ liáh³xɨ³ iíh¹ joó⁴ vá¹jaa³ah³ liáh³xɨ³ juu³. 17 Xɨɨ́³ah³ chia̱á̱h¹ah³ diáh⁴ dsa³, chiaah¹ hí⁴dah²cuó⁴ dsaa² chia̱á̱²ah³ rúh⁴ñi² diáh⁴ autoridades, baáy⁴ hí⁴dah²tɨ̱́y⁴ niaá⁴ah³ ñuúh⁴guah³ liuh². 18 Ba² hí⁴dsá⁴jay⁴ lɨ́⁴ niaá⁴ah³ rúh⁴ñi² diáh⁴ gobernadores baáy⁴ rúh⁴ñi² diáh⁴ reyes vih²chieéy⁴. Mɨ²ja̱³ hí⁴jooy³ ba² hi²liú¹ah³ ca³jaa¹ chieéy⁴ rúh⁴ñi² diáh⁴ gobernadores, diáh⁴ reyes, baáy⁴ rúh⁴ñi² diáh⁴ hi³ há⁴hé³ na³lɨ́y⁴ israelitas. 19 Joó⁴ San Mateo 10
  • 25. 21 liu³u²xɨ³ mɨ² mɨ³hí⁴dah²cuó⁴ dsaa² chia̱á̱²ah³ nɨ³, mɨ²ja̱³ há⁴ hi³ta³ hi³hɨ³ah³ ñuú³ jmiih⁴² hi²fáh³ah³, chiaah¹ ja̱³ba² mɨ²ja̱³ hí⁴bí⁴jmeéy³ niaá⁴ah³ Dios nɨ³ liáh³xɨ³ hi²fáh³ah³. 20 Chiaah¹ há⁴hí̱³ vo̱ó̱h²ah³ ja̱³ hi²liú¹ah³, Espíritu chié̱y² Ñúh³a² nɨ³ ba² nɨ³ hí⁴liú⁴ dxá¹ah³. 21 ’Hí̱³ba² ja̱á̱¹ mii⁴ diáh⁴ hí⁴dah²ye̱e̱yh³ ca̱a̱³ dsaa² duh³ hí⁴jɨ̱yh⁴² diáh⁴. Ba² liáh³ja̱³ xaá¹jmii³ diáh⁴, hí⁴dah²tí̱² hí⁴dah²nií³ chie̱é̱yh¹ diáh⁴ ja̱á̱². Ba² liáh³ja̱³ diáh⁴ ja̱á̱², ba² hí⁴dah²naah³² fáh⁴liu⁴ chie̱é̱yh¹ xaá¹jmii³ diáh⁴ duh³ hí⁴jɨ̱yh⁴² diáh⁴. 22 Liáh⁴jɨy³ ba² diáh⁴ dsa³ hí⁴cɨ̱ɨ̱y³² hí⁴dah²ñí² niaá⁴ah³ vih²chieéy⁴, joó⁴ hi³ hí⁴tiaá⁴ hí⁴ra̱á̱h⁴ hí⁴hɨɨ́⁴ lɨ́⁴ ñi², hi³hí̱³ há⁴hé³ dsá⁴yeéy⁴ jmɨɨyh⁴²güii³ chiáh². 23 Liu³u²xɨ³ ca̱a̱³ fɨɨ³ hí⁴dah²hóy⁴ niaá⁴ah³, mɨ²ja̱³ hi³cua³dxí̱⁴ah³ xiaáh³ fɨɨ³. Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á² niaá⁴ah³: Há⁴hé³ ma³cuuh⁴ah³ ma³chié¹ ma³ji̱í̱¹ah³ liáh⁴jɨ³ diáh⁴ fɨɨ³ vó⁴ Israel la³, mɨ² mɨ³hí⁴güéy³ ca̱á̱h³ Ja̱á̱² Dsa³ nɨ³. 24 ’Há⁴hé³ xe̱y³ xɨh³guah³ hi³ gaáy³ gɨh¹ liáh³xɨ³ dsa³he⁴ chié̱y², há⁴hé³ xe̱y³ mozo hi³ gaáy³ gɨh¹ liáh³xɨ³ fii². 25 Hi³ja̱³ gua²ji̱í̱h² ja̱y³ xɨh³guah³ hi³ hu̱² hí⁴dxá⁴heey⁴ liáh³xɨ³ dsa³he⁴ chié̱y², ba² liáh³ja̱³ mozo chie̱é̱yh¹ fii². Chiaah¹ xɨ³ nɨ³ mɨ¹dxɨ² xɨ¹ñúh⁴ nɨ³ ca³dah²ye̱e̱yh³ hi³ na³lɨ́y⁴ Beelzebú, jmiih⁴² nɨɨh¹ gɨh¹ hí⁴dah²jmeéh⁴ diáh⁴ hi³ na³lɨ́y⁴ chié̱y² nɨ³. Chiáh² ja̱y³ ba² nɨ³ ga³jmee⁴ hi²jmee²a² foh⁴²a² (Lc. 12:2-9) 26 ’Hi³ja̱³, há⁴ hi³jmee³ah³ foh⁴ah³ chiáh² diáh⁴ dsa³ nɨ³. Jɨɨ⁴ lɨ́⁴ hi³ há⁴hé³ lii⁴ ja̱³nɨ́⁴, hí⁴jniaa⁴ ba² dsa³cɨ̱ɨ̱y³. Jɨɨ⁴ lɨ́⁴ hi³ lii³²a² na³ma² ja̱³nɨ́⁴, hí⁴dsaá⁴ ba² dsɨ³²a² dsa³cɨ̱ɨ̱y³. 27 Hi³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ xi² nia⁴²a² voo³²a² la³, hi³ nɨ³ hi³fooh³²ah³ liáh⁴jɨy³ dsa³. Hi³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ ca̱a̱³ há⁴ tiaah² dxɨ́³ la³, hi³ nɨ³ hi³taah³²ah³ dxɨ́³ yuuh¹ ñú² ba². 28 Há⁴ hi³foh³²ah³ chiáh² diáh⁴ hi³ ca³dah²jɨ̱ɨ̱h⁴, chiaah¹ ti̱¹ cuerpo ba² nɨ³ hí⁴dah²yeéy², joó⁴ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴dah²yeéy² jmɨ́yh³ fáh⁴ji̱í̱h⁴. Jmeé¹ah³ foh⁴ah³ chiáh² hi³ hee⁴ jú¹hiíh⁴ hi³ hí⁴xɨ́y⁴ cuerpo chie̱é̱yh¹ fáh⁴ji̱í̱h⁴ nɨ³ jee⁴² xi²há⁴dxú⁴ ba². 29 ’Xieey⁴ cáh³ti³² ba² dsa³héyh³ hi³ aáy⁴ mɨ¹ja̱á̱² ta̱³, ¿xɨ² haá²? Joó⁴ gu³xɨ³ ba² jmiih⁴ liáh³ja̱³ yáh¹, há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴saáy⁴ diáh⁴ xɨ³ há⁴hé³ ma³féh³ liáh³ja̱³ Ñúh³a² nɨ³. 30 Joó⁴ niaá⁴ah³ yáh¹ ji̱í̱⁴ jñu³ dxɨ́¹ah³ ñi³² ba² jáh³ mɨɨyh⁴ xa³. 31 Hi³ja̱³ há⁴ hi³foh³²ah³ cáh³ti³², chiaah¹ chi̱í̱⁴ah³ gɨh¹ liáh³ja̱³ liáh³ja̱³ah³ niaá⁴ah³, liáh³xɨ³ hi³ fɨɨ́y⁴ cáh³ti³² diáh⁴ mɨ¹ja̱á̱² ta̱³ nɨ³. Hi²tia̱a̱²a² rúh⁴ñi² diáh⁴ dsa³ hi³ cui̱i̱⁴²a² Jesús (Lc. 12:8-9) 32 ’Liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³ hí⁴dah²tie̱é̱y⁴ rúh⁴ñi² diáh⁴ dsa³ nɨ³ hi³ dɨ³cui̱i̱y⁴ jniá³, ba² hi²fayh¹ jniá³ hi³ cui̱i̱⁴²á⁴ mii⁴ diáh⁴ rúh⁴ñi² Ñuyh⁴ hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³. 33 Joó⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²féh³ rúh⁴ñi² diáh⁴ dsa³ nɨ³ hi³ há⁴hé³ dɨ³cui̱i̱y⁴ jniá³, ba² hi²fayh¹ jniá² hi³ há⁴hé³ cui̱i̱⁴²á⁴ mii⁴ diáh⁴ rúh⁴ñi² Ñuyh⁴ hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³. San Mateo 10
  • 26. 22 Vih²chiaah¹ Jesús nɨ³ hí⁴dxeéy³ diáh⁴ dsa³ (Lc. 12:51-53; 14:26-27) 34 ’Há⁴ hi³ta³ hi³hɨ³ah³ hi³ güé⁴á⁴ duh³ hi²dxá⁴á⁴ dxú⁴ diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³ nɨ³. Há⁴ja̱³ hi³ja̱³ nɨ³ güé⁴á⁴. Hi³ bi²ca̱y⁴² espada ba² nɨ³, 35 duh³ hi²jmeey⁴² hi³ ja̱á̱² ja̱y³ dsa³ hí⁴tí̱y² chie̱é̱yh¹ jmii³, ja̱á̱²mɨɨ¹ hí⁴tí̱y² chie̱é̱yh¹ xaá¹, chi̱í̱h⁴ja̱á̱² hí⁴tí̱y² chie̱é̱yh¹ xaá¹ diáh⁴. 36 Hi³ja̱³ hí̱³ba² liáh³du³ca̱y⁴ ca̱a̱³ xɨ¹ñúh⁴ ba² nɨ³ hí⁴yá⁴chi⁴ nɨ³. 37 ’Ja̱y³ hi³ nieéy² gɨh¹ xaá¹jmii³ liáh³xɨ³ jniá³, hi³hí̱³ há⁴hé³ ga³jmee⁴ hí⁴lí³ chia̱á̱²á⁴. Ja̱y³ hi³ nieéy² gɨh¹ ja̱á̱²mɨɨ¹ ja̱á̱²ñuh¹ liáh³xɨ³ jniá³, ba² há⁴hé³ ga³jmee⁴ hí⁴lí³ chia̱á̱²á⁴. 38 Ja̱y³ hi³ há⁴hé³ hí⁴cá̱² cruz chiáh² duh³ hí⁴jmeé⁴ ca̱a̱³ chie̱é̱yh¹ jniá³, hi³hí̱³ há⁴hé³ ga³jmee⁴ hí⁴lí³ chia̱á̱²á⁴. 39 Ja̱y³ hi³ ga³naah³² ti̱¹ hi³ xa³ jmɨɨyh⁴²güii³ la³, hi³ hí⁴dsá⁴yeéy⁴ ba². Joó⁴ hi³ hí⁴cuó⁴ je² dsá⁴yeéy⁴ jmɨɨyh⁴²güii³ chiáh² vih²chieéy⁴, hi³hí̱³ ba² hí⁴lieéy³ mɨ² mɨ³hí⁴hɨɨ́⁴ ñi² jmɨɨyh⁴²güii³. La³ dsa³féh³ hi³ xa³ hí⁴tɨ̱́⁴a² (Mr. 9:41) 40 Liáh³la³ gá⁴féh³ ca̱á̱h³ Jesús ja̱³: ―Diáh⁴ hi³ ca³dah²tee³ niaá⁴ah³ dxú⁴, hí̱³ba² jniá³ ja̱³ ma³dah²tee³. Baáy⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²tee³ jniá³, ja̱³ba² hi³ ma³dah²tee³ hi³ gá⁴xɨ́y⁴ jniá³ nɨ³ ja̱³. 41 Gu³xɨ³ hí̱³ba² hi³ hí⁴tee³ ja̱y³ profeta hi³ fáh⁴ hi³ ga³ŋɨy³² fáh⁴liu⁴ chiáh² Dios ja̱³, hi³hí̱³ hí⁴tɨ̱́y⁴ ja̱³ba² hi³ hí⁴tɨ̱́y⁴ profeta ja̱³. Gu³xɨ³ hí̱³ba² hi³ hí⁴tee³ ja̱y³ hi³ xiaa³dsaay³² hi³ fáh⁴ hi³ xiaa³dsaay³² ja̱³, hi̱³ hí̱³ hí⁴tɨ̱́y⁴ ja̱³ba² hi³ hí⁴tɨ̱́y⁴ hi³ xiaa³dsaay³² ja̱³. 42 Hi³ hí⁴cuó⁴ ca̱a̱³ vaso jmɨ́⁴dsɨ¹ hí⁴hɨ̱́h² ja̱y³ diáh⁴ mɨ¹píyh⁴ la³, hi³ fáh⁴ hi³ na³lɨ́y⁴ xɨh³chia̱á̱²á⁴, gu³xɨ³ ba² jmɨɨ³ ba² nɨɨh¹ hí⁴cuó⁴, joó⁴ jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á² niaá⁴ah³: Xa³ hi³ hí⁴tɨ̱́y⁴ hi³hí̱³. Gá⁴xɨ́y⁴ Juan Bautista ja̱³ diáh⁴ oóyh² xi² jey¹ Jesús (Lc. 7:18-35) 11 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴jooy³ gá⁴liúy² Jesús ja̱³ liú⁴u³ dxié⁴tiú̱y³ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² liáh³xɨ³ hí⁴dah²jmeé⁴ ta² ja̱³, mɨ²ja̱³ ŋaá² xiaáh³ fɨɨ³, hi³ cá⁴dxá⁴hé³ fah² Dios. 2 Mɨ³híy¹ ñuúh⁴ñí¹ Juan ja̱³, hi³ja̱³ liáh³ gá⁴dsaá⁴ dsɨ́² hi³ jmee⁴ Cristo ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴xɨ́y⁴ ja̱y³aáy⁴ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³ hi³ hí⁴dsá⁴ŋɨɨh⁴² diáh⁴ juúh⁴ Jesús ja̱³, 3 Hi³ja̱³ liáh³ca̱á̱h³ gá⁴ji̱i̱h⁴ diáh⁴ ja̱³, mɨ²ja̱³ liáh³la³ cá⁴dah²sɨɨ́h⁴: ―¿Xɨ² niu³ nɨ³ Cristo hi³ ná⁴lɨ¹ cua̱a̱y¹ná² hí⁴güéy³, ha²xɨ² ga³jmee⁴ hi²je̱⁴²ah¹ dxeeyh⁴? 4 Mɨ²ja̱³ gá⁴hí̱¹ Jesús ja̱³, liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―Gua³xɨɨ́h¹ah³ Juan nɨ³ liáh⁴jɨ³ hi³ joó³ah³ baáy⁴ liáh⁴jɨ³ hi³ nuu³ah³. 5 Gua³jmeéh¹ah³ juúh⁴ hi³ mɨ³jniaá⁴ diáh⁴ dsa³ tuu², mɨ³dah²chie⁴ dah²ji̱i̱⁴ diáh⁴ hi³ ná⁴hi̱y¹, ma³bé⁴ cáh³ti³² mɨɨ¹ hi³ xeey⁴ diáh⁴ dsa³, mɨ³ca³dah²nuu³ diáh⁴ hi³ dɨ³guɨɨy⁴², ma³lɨ³ji̱i̱h⁴ ca̱á̱h³ diáh⁴ dsa³jú̱y¹, baáy⁴ ma³lɨ³hee² diáh⁴ dsa³tieey³ juúh⁴ dxú⁴ nɨ³. 6 Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² hi³ há⁴hé³ hí⁴tá⁴ hí⁴hɨ́⁴ ñuú³ chieéy⁴. 7 Liáh³ca̱á̱h³ gá⁴dxi̱i̱³² ca̱á̱h³ diáh⁴ oóyh² Juan ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴laá⁴ Jesús ja̱³ mɨ³liuy³² diáh⁴ dsa³ ja̱³ ca³jaa¹ chiáh² Juan ja̱³, liáh³la³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: San Mateo 10​, ​11
  • 27. 23 ―¿Jmiih⁴² na³lɨ́y⁴ dsa³ hi³ ya²joo⁴²ah³ xi² na³caáy⁴ nɨ³? ¿Xɨ² vá³jlɨ́yh³ liáh³xɨ³ ná⁴lɨ¹ ca̱a̱³ mɨɨ́yh³ta³ hi³ ga³jliu³ ga³ye̱e̱y³² dxɨ́³? 8 ¿Xɨ³ nɨ³ haá² yáh¹, hi³ja̱³ he² ba² nɨ³ ya²joo⁴²ah³ xa³ja̱³? ¿Xɨ² ya²joo⁴²ah³ ja̱y³ dsaá⁴ hi³ chih³ mɨh³ hi³ dxú⁴ cáh³ti³²? Joó⁴ mɨ³maá³ah³ ba² niaá⁴ah³ hi³ chiáh² diáh⁴ reyes ba² nieeyh⁴² hi³ dɨ³chih³ mɨh³ liih² mɨh³ dxú⁴ nɨ³. 9 ¿Hi³ja̱³ he² nɨ³ ya²joo⁴²ah³ xa³ja̱³? ¿Xɨ² ja̱y³ profeta? Ja̱a̱¹, hi³hí̱³ nɨ³ ya²joo⁴²ah³, ja̱y³ hi³ ná⁴ŋɨy¹ gɨh¹ liáh³xɨ³ ja̱y³ profeta. 10 Chiaah¹ hi³nɨy³² nɨ³ ga³hey³² hi³ na³xɨɨ² liáh³la³: Hi²sɨ́⁴á⁴ mensajero chia̱á̱²á⁴ dsa³jéy⁴ liáh³ca̱á̱h³ ja̱a̱h¹ guaay³² nɨ³, chiaah¹ hi³nɨy³² nɨ³ hí⁴bí⁴tɨɨ⁴ fi¹ chiú̱h²u³. 11 Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á² niaá⁴ah³: Há⁴hé³ jlɨ́h³ ma³sa̱y³ hi³ gaáy³ gɨh¹ liáh³xɨ³ Juan hi³ ga³xeey³ jmɨɨ³ dsa³ nɨ³. Joó⁴ gu³xɨ³ ba² jmiih⁴ liáh³ja̱³, hi³ lii³²a² há⁴hé³ na³jmɨɨ́yh³ xi² jey¹ chiuuh³² hiíh⁴ Dios nɨ³ ba² nɨ³ gaáy³ gɨh¹ liáh³xɨ³ Juan nɨ³. 12 ’Liáh³ güéy⁴ lɨ́⁴ Juan hi³ ga³xeey³ jmɨɨ³ dsa³ baáy⁴ ma³güe⁴ la³ ja̱³nɨ́⁴ há⁴hé³ niaá⁴ diáh⁴ dsa³ hi³ hí⁴chiuúh² hiíh⁴ Dios nɨ³ chiáh² diáh⁴. Baáy⁴ diáh⁴ hi³ gú⁴nuúy¹ dɨ³niaá⁴ hí⁴dah²tiuúyh². 13 Liáh⁴jɨy³ lɨ́⁴ diáh⁴ profetas hi³ cá⁴dah²guá³ cá⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ güéy⁴ Juan nɨ³ cá⁴dah²liú³ chiáh² hi³ hí⁴chiuúh² hiíh⁴ Dios nɨ³. Ba² liáh³ja̱³ dsa³féh³ ley chiáh² Moisés ja̱³. 14 Baáy⁴ hu̱²ca̱a̱³² ba² gua³taá³ah³ liáh³xɨ³ cá⁴dah²féh³, mɨ²ja̱³ hi²ca̱³ah³ cua̱a̱y¹ná² hi³ Juan nɨ³ na³lɨ́y⁴ liáh³xɨ³ profeta Elías hi³ ná⁴lɨ¹ cua̱a̱y¹ná² hí⁴güéy³ nɨ³. 15 Hi³ niaá⁴ hí⁴nuú⁴ cua²niuú³. 16 ’¿He² lii³²a² hi³ ree³ chie̱é̱yh¹ diáh⁴ dsa³ hi³ dɨ³nieeyh⁴² ja̱³nɨ́⁴? Dah²jmee⁴ liáh³xɨ³ diáh⁴ xɨ³yu̱u̱y³ hi³ ca³dah²caa⁴ jee⁴² mah², hi³ ca³dah²jla³² ca³dah²te³² ca³dah²teé⁴ oóyh² diáh⁴, 17 liáh³la³ ca³dah²féh³ diáh⁴: “Ma³hi̱i̱h²ah¹ duh³ hi²gua̱¹ah³ joó⁴ há⁴hé³ ma³dxá̱²ah³. Ma³he²ah¹ su̱¹á² hi³ fɨɨh⁴² dsɨ³²a² ná⁴lɨ¹, joó⁴ há⁴hé³ ma³jla⁴²ah³ cáh³ti³².” 18 Liáh³ja̱³ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ dsa³ hi³ nieeyh⁴² ja̱³nɨ́⁴. Chiaah¹ hi²xiáh³ liáh³dsɨɨ³² gá⁴guá³ Juan ja̱³ liáh³ güéy⁴, ñé⁴ jmɨ́¹feh⁴ há⁴hé³ ga³tɨ̱y¹, hi³ja̱³ nɨ³ ga³fáh³ah³ hi³ heey³² hi³há⁴dxúy⁴. 19 Ja̱³ba² güéy⁴ Ja̱á̱² Dsa³ nɨ³, hi³ ga³tɨ̱y¹ jmɨ́¹feh⁴ hi³ja̱³ nɨ³ ga³fáh³ah³ hi³ bií⁴ ga³eeh³ ga³hɨ̱h³² nɨ³, baáy⁴ na³lɨ́y⁴ amigo chié̱y² diáh⁴ hi³ ca̱a̱⁴ cuu² chie̱é̱yh¹ diáh⁴ hi³ dɨ³nieeyh⁴² mɨ³hee³². Joó⁴ lii⁴ hi³ bií⁴ jmɨɨh⁴dsaay⁴ Dios nɨ³ vih²chiaah¹ hi³ ga³jmee⁴ nɨ³. Diáh⁴ dsa³ hi³ há⁴hé³ dɨ́⁴dah²nuú⁴ dsaá² (Lc. 10:13-15) 20 Mɨ²ja̱³ gá⁴laá⁴ Jesús ja̱³ mɨ³seey³² diáh⁴ dsa³ fɨɨ³ xi² bií⁴ gá⁴jmeé³ fáh⁴lí³ ja̱³, chiaah¹ há⁴hé³ cá⁴dah²tá³ cá⁴dah²hɨ́³ dxú⁴. Liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³: 21 ―¡Dɨ́h¹ liáh³dsɨɨ³² niaá⁴ah³ dsa³ fɨɨ³ Corazín! ¡Dɨ́h¹ liáh³dsɨɨ³² niaá⁴ah³ dsa³ fɨɨ³ Betsaida! Chiaah¹ hu̱² fɨɨ³ Tiro baáy⁴ Sidón nɨ³ gá⁴jmeéy⁴ fáh⁴lí³ hi³ gá⁴jmeéy⁴ jee⁴² chia̱á̱²ah³ nɨ³, mɨ³xa³ bih³ cá⁴lɨ́⁴fɨɨh⁴² dsɨ́² diáh⁴, baáy⁴ cá⁴dah²tá³ cá⁴dah²hɨ́³ dxú⁴ hu̱² liáh³ja̱³. 22 Hi³ja̱³ jmɨɨ́¹ mɨ² mɨ³hí⁴chia̱a̱⁴² cua̱a̱y¹ná² San Mateo 11
  • 28. 24 chiáh² diáh⁴ dsa³ nɨ³, mɨ²ja̱³ niaá⁴ah³ ba² hí⁴chi̱í̱h² hí⁴beéh²ah³ gɨh¹ fáh⁴yeey¹ liáh³xɨ³ diáh⁴ dsa³ Tiro baáy⁴ dsa³ Sidón nɨ³. 23 Baáy⁴ niaá⁴ah³ dsa³ fɨɨ³ Capernaúm, ¿xɨ² ga³ji̱i̱³²ah³ hi³ hi²xiáh³ dxú⁴ hí⁴lí³ chia̱á̱²ah³? Joó⁴ jee⁴² xi² na³haay⁴ diáh⁴ dsa³jú̱y¹ nɨ³ ba² cua³dxí̱⁴ah³ niaá⁴ah³. Chiaah¹ liu³u²xɨ³ hu̱² fɨɨ³ Sodoma nɨ³ gá⁴lɨ́⁴ diáh⁴ fáh⁴lí³ hi³ ma³lɨ⁴ jee⁴² chia̱á̱²ah³ nɨ³, mɨ²ja̱³ rúh⁴ niaá² ja̱³nɨ́⁴ fɨɨ³ nɨ³ hu̱² liáh³ja̱³. 24 Joó⁴ niaá⁴ah³ dsa³ fɨɨ³ Capernaúm hí⁴tɨ̱́⁴ah³ castigo hi³ veyh³ gɨh¹ liáh³xɨ³ diáh⁴ dsa³ Sodoma nɨ³. Hí⁴jmeé⁴ Jesús nɨ³ hi³ hí⁴tee³ dsɨ́² fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiaa⁴²a² (Lc. 10:21-22) 25 Jmɨɨ́¹ mɨ²ja̱³, liáh³la³ gá⁴féh³ Jesús ja̱³: ―Ñuyh⁴, fii² yuuh¹ güii³ baáy⁴ dxaah¹vó⁴ la³, ga³fooh³²á⁴ niu³ hi³ jmɨ²heé¹u³, chiaah¹ hi³ ma³heéy¹ diáh⁴ dsa³tieey³ nɨ³ jɨɨ⁴ hi³ gá⁴méy¹ gá⁴jmeéyh¹ diáh⁴ hi³ jmɨɨh⁴dsaay⁴ nɨ³. 26 Liáh³ja̱³ Ñuyh⁴, chiaah¹ liáh³ja̱³ jmɨ́yh³ ga³lɨ́³ háy². 27 ’Jɨɨ⁴ lɨ́⁴ hi³la³ hi³nɨ³ ma³tiéyh² guaay⁴ Ñuyh⁴ nɨ³. Gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ cui̱i̱⁴ jniá³ dxú⁴, ti̱¹ Ñúh³a² Dios nɨ³ ba² cui̱i̱⁴ jniá³ dxú⁴. Ba² gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ cui̱i̱⁴ dxú⁴ Dios nɨ³, ti̱¹ jniá³ ba² cui̱i̱⁴²á⁴ dxú⁴. Ba² hí⁴cui̱i̱⁴ diáh⁴ hi³ naáy⁴ hi²hoó⁴á⁴ liáh³xɨ³ na³lɨ́y⁴. 28 Ya³dxí̱⁴ah³ chia̱á̱h¹ah³ jniá³ liáh⁴jɨ³ah³ niaá⁴ah³ vaah⁴ah³ hi³ jmee³ah³ ta², niaá⁴ah³ cɨ̱h³beeh³²ah³ nɨ³, duh³ hi²jmeey⁴² hi²teey¹ há²ah³. 29 Na³fáyh⁴ hi²jmee²a² ta² na³cu̱h⁴²a² ba² duh³ hí⁴lí̱³ah³ liáh³xɨ³ ga³jmeey⁴. Chiaah¹ hi²xiáh³ vá¹jaa⁴²á⁴ jniá³, há⁴hé³ dxɨɨ́³tí̱yh³ chieéy⁴. Hi³ na³cu̱h⁴ah³ chia̱á̱h¹ah³ jniá³, mɨ²ja̱³ ba² hí⁴dxaah⁴ah³ xi² hí⁴tee³ dsɨ́² fáh⁴ji̱í̱h⁴ chia̱á̱²ah³. 30 Chiaah¹ há⁴ja̱³ ta² hii³ nɨ³ ga³cuoó⁴á⁴ niaá⁴ah³, hí⁴tiaá⁴ah³ ba² hi²ca̱³ah³ liaá¹ chieéy⁴ nɨ³. Cá⁴dah²cú̱³ lii¹ trigo jmɨɨ́¹ mah² (Mr. 2:23-28; Lc. 6:1-5) 12 Dxa² mɨ²ja̱³ gá⁴ŋɨ́y³ Jesús ja̱³ jee⁴² cuɨɨ³ ya³dsɨ² ca̱a̱³ mɨ² jmɨɨ́¹ mah². Mɨ²ja̱³ cá⁴lɨ́⁴cue̱é̱h⁴ diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³, hi³ja̱³ cá⁴dah²laá⁴ mɨ³dah²cu̱⁴ lii¹ cuɨɨ³ ya³dsɨ² ja̱³ duh³ mɨ³dah²vooy³² mɨɨ¹ ja̱³ dah²cuh³. 2 Liáh³ca̱á̱h³ cá⁴dah²joó² diáh⁴ fariseos ja̱³ hi³ dah²jmee⁴ liáh³ja̱³ mɨ²ja̱³ liáh³la³ cá⁴dah²féh³ cá⁴dah²sɨɨ́h⁴ Jesús ja̱³: ―Joo⁴² ruh³, diáh⁴ xɨh³chiú̱h²u³ nɨ³ dah²jmee⁴ hi³ há⁴hé³ ga³jmee⁴ hi²jmee²a² jmɨɨ́¹ mah² la³. 3 Joó⁴ liáh³la³ ba² gá⁴féh³ Jesús ja̱³ gá⁴sɨɨ́h⁴ diáh⁴: ―¿Xɨ² há⁴hé³ jlɨ́h³ ma³joo⁴²ah³ xi² dsa³féh³ liáh³xɨ³ gá⁴jmeé³ David ca̱á̱h³ tiaah² chie̱é̱yh¹ diáh⁴ oóyh² ja̱³ liáh³ca̱á̱h³ cá⁴lɨ́⁴cue̱é̱h⁴ diáh⁴? 4 Gá⁴hí³ David ja̱³ ñuúh⁴guah³ duh³ gá⁴eéh² hó² ya³dsɨ² hi³ na³ŋɨɨ́³ baáy⁴ gu³xɨ³ hí̱³ há⁴hé³ xa³ jú¹hiíh⁴ hí⁴eéh² hi³ ja̱³, ti̱¹ diáh⁴ jmii³dsa³ ba² ja̱³ xa³ jú¹hiíh⁴ hí⁴dah²eéh². 5 ¿Xɨ² há⁴hé³ jlɨ́h³ ma³joo⁴²ah³ liáh³xɨ³ na³xɨɨ² ley chiáh² Moisés? Chiaah¹ dsa³féh³ hi³ diáh⁴ jmii³ dsa³ ja̱³ cá⁴dah²jí̱h³ cá⁴dah²tɨ̱́y³ ñuúh⁴guah³ jmɨɨ́¹ mah² ja̱³, joó⁴ há⁴hé³ xa³ dsaa² chiáh² diáh⁴ gu³xɨ³ ba² liáh³ja̱³. 6 Joó⁴ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³ la³ jey¹ ja̱y³ hi³ gaáy³ gɨh¹ liáh³xɨ³ ñuúh⁴guah³ nɨ³. 7 Há⁴hé³ ma³lɨ³dsaa⁴ah³ liáh³xɨ³ niaá⁴ hí⁴féh³ fáh⁴liu⁴ hi³ la³: “Hi³ San Mateo 11​, ​12