SlideShare a Scribd company logo
1 of 584
Download to read offline
Júu² ꞌmɨɨn³² ꞌe³ ca²³ ŋɨ́n² Dios
El Nuevo Testamento
en el chinanteco de Lalana
La Liga Bíblica
Las Sagradas Escrituras para Todos
El Nuevo Testamento
en el chinanteco de Lalana
La Liga Bíblica 2M primera edición 1973 [cnl]
La Liga Bíblica 5M segunda edición 1994
La Liga Bíblica versión electrónica 2009
Publicado por
© La Liga Bíblica 1973
Se permite copiar, distribuir y comunicar públicamente esta obra bajo las
siguientes condiciones:
‣ Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bíblica los derechos que tiene en la
impresión o distribución de esta obra, deslindándola de responsabilidad alguna por
cualquier uso que se le de a la presente publicación.
‣ No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos.
‣ Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a
partir de ésta.
Índice
San Mateo................................................................................1
San Marcos........................................................................... 74
San Lucas............................................................................ 118
San Juan............................................................................. 196
Los Hechos.......................................................................... 252
Romanos............................................................................. 327
1 Corintios.......................................................................... 360
2 Corintios.......................................................................... 393
Gálatas................................................................................ 414
Efesios................................................................................. 426
Filipenses............................................................................ 438
Colosenses........................................................................... 446
1 Tesalonicenses................................................................. 454
2 Tesalonicenses................................................................. 461
1 Timoteo........................................................................... 465
2 Timoteo........................................................................... 475
Tito..................................................................................... 481
Filemón............................................................................... 485
Hebreos............................................................................... 487
Santiago.............................................................................. 510
1 Pedro............................................................................... 518
2 Pedro............................................................................... 527
1 Juan................................................................................. 533
2 Juan................................................................................. 541
3 Juan................................................................................. 543
Judas.................................................................................. 545
Apocalipsis.......................................................................... 548
1
ꞌE³ la²³ xi̱i̱n³ teꞌ²³ yi²³uuꞌ² jaa²³² ꞌñée²
Jesús ꞌi³ ja³ꞌláa²³ quieꞌ²³
(Lc. 3:23‑38)
1 La²³la³ cu³lø³¹ xi̱i̱n³ teꞌ²³
yi²³uuꞌ² jaa²³² ꞌñée² Jesucristo,
ꞌi³ rɨ³løn³¹ dsa³ ju̱u̱n²³ David quia̱ꞌ²
Abraham.
2 Abraham xi̱i̱n³ jmii³ Isaac. ꞌE³
quieꞌ²³ Isaac xi̱i̱n³ jmii³ Jacob.
Jacob xi̱i̱n³ jmii³ Judá quia̱ꞌ² cɨ²
jó̱o̱² ꞌñée². 3 Judá xi̱i̱n³ jmii³ Fares
quia̱ꞌ² Zara. ꞌE³ quieꞌ²³ Tamar xi̱i̱n³
xóo²teꞌ²³. Fares xi̱i̱n³ jmii³ Esrom. ꞌE³
quieꞌ²³ Esrom xi̱i̱n³ jmii³ Aram. 4 ꞌE³
quieꞌ²³ Aram xi̱i̱n³ jmii³ Aminadab.
ꞌE³ quieꞌ²³ Aminadab xi̱i̱n³ jmii³
Naasón. ꞌE³ quieꞌ²³ Naasón xi̱i̱n³
jmii³ Salmón. 5 ꞌE³ quieꞌ²³ Salmón
xi̱i̱n³ jmii³ Booz. ꞌE³ quieꞌ²³ Rahab
xi̱i̱n³ xóo² Booz. ꞌE³ quieꞌ²³ Booz
xi̱i̱n³ jmii³ Obed. ꞌE³ quieꞌ²³ Rut xi̱i̱n³
xóo² Obed. ꞌE³ quieꞌ²³ Obed xi̱i̱n³
jmii³ Isaí. 6 ꞌE³ quieꞌ²³ Isaí xi̱i̱n³ jmii³
rey David. Rey David quia̱ꞌ² mɨ́³
ꞌi³ ca²³lǿn²³ mɨ²³quieꞌ² Urías xe̱ꞌn²
rɨ³løn³¹ xóo² jmii³ Salomón.
7 ꞌE³ quieꞌ²³ Salomón xi̱i̱n³ jmii³
Roboam. ꞌE³ quieꞌ²³ Roboam xi̱i̱n³
jmii³ Abías. ꞌE³ quieꞌ²³ Abías xi̱i̱n³
jmii³ Asa. 8 ꞌE³ quieꞌ²³ Asa xi̱i̱n³ jmii³
Josafat. ꞌE³ quieꞌ²³ Josafat xi̱i̱n³ jmii³
Joram. ꞌE³ quieꞌ²³ Joram xi̱i̱n³ jmii³
Uzías. 9 ꞌE³ quieꞌ²³ Uzías xi̱i̱n³ jmii³
Jotam. ꞌE³ quieꞌ²³ Jotam xi̱i̱n³ jmii³
Acaz. ꞌE³ quieꞌ²³ Acaz xi̱i̱n³ jmii³
Ezequías. 10 ꞌE³ quieꞌ²³ Ezequías xi̱i̱n³
jmii³ Manasés. ꞌE³ quieꞌ²³ Manasés
xi̱i̱n³ jmii³ Amón. ꞌE³ quieꞌ²³ Amón
xi̱i̱n³ jmii³ Josías. 11 ꞌE³ quieꞌ²³
Josías xi̱i̱n³ jmii³ Jeconías quia̱ꞌ² cɨ²
jó̱o̱² ꞌi³ xen³ ma² i²xe̱ꞌn³ dsa³ Israel
dsa³ juɨɨ³ Babilonia ꞌe³ ca²³tøø³teꞌ²³
juɨɨ³ quieeꞌ³²teꞌ²³.
12 Ma²ca¹líi¹ laꞌ³, ca²³la²³xen³
jo̱o̱³¹ Jeconías ꞌi³ xi̱i̱n³ Salatiel. ꞌE³
quieꞌ²³ Salatiel xi̱i̱n³ jmii³ Zorobabel.
13 ꞌE³ quieꞌ²³ Zorobabel xi̱i̱n³ jmii³
Abiud. ꞌE³ quieꞌ²³ Abiud xi̱i̱n³ jmii³
Eliaquim. ꞌE³ quieꞌ²³ Eliaquim xi̱i̱n³
jmii³ Azor. 14 ꞌE³ quieꞌ²³ Azor xi̱i̱n³
jmii³ Sadoc. ꞌE³ quieꞌ²³ Sadoc xi̱i̱n³
jmii³ Aquim. ꞌE³ quieꞌ²³ Aquim xi̱i̱n³
jmii³ Eliud. 15 ꞌE³ quieꞌ²³ Eliud xi̱i̱n³
jmii³ Eleazar. ꞌE³ quieꞌ²³ Eleazar
xi̱i̱n³ jmii³ Matán. ꞌE³ quieꞌ²³ Matán
xi̱i̱n³ jmii³ Jacob. 16 ꞌE³ quieꞌ²³ Jacob
xi̱i̱n³ jmii³ Søø³² ꞌi³ ca²³lǿn²³ dsóo²³
quieen³² Ma³rii³¹, xóo² Jesús ꞌi³
sɨꞌ²³teꞌ²³ Cristo.
17 Abraham ca²³dxá³ ju̱u̱n²³
mɨ²xe̱ꞌn³¹ cɨ². Je² ca²³tɨ́³ gui²³quiʉ̱́³
taaꞌ² ꞌe³ ja³ꞌláa²³ ju̱u̱n²³ Abraham
ꞌe³ ca²³la²³xen³ David. ꞌE³ quieꞌ²³
Júu² Dxʉ́²³ ꞌe³ Ca²³sɨ́ɨ³ San Mateo
2
laꞌ³ je² ca²³tɨ́³ gui²³quiʉ̱́³ taaꞌ² ꞌe³
ja³ꞌláa²³ ju̱u̱n²³ ꞌñée² David ꞌe³
ca²³tɨ́³ ꞌe³ i²xe̱ꞌn³teꞌ²³ dsa³ Israel
ꞌe³ ca²³tøø³teꞌ²³ juɨɨ³ Babilonia. ꞌE³
quieꞌ²³ laꞌ³ ma²ca¹tɨ́³ cɨ² gui²³quiʉ̱́³
taaꞌ² ꞌe³ ja³ꞌláa²³ ju̱u̱n²³ David
co̱ꞌ³ cɨꞌ²³, jo̱³ ca²³tɨ́³ ꞌe³ ca²³la²³xen³
Cristo.
ꞌE³ la²³ ca²³la²³xen³ Jesucristo
(Lc. 2:1‑7)
18 La²³la³ cu³lø³¹ ꞌe³ la²³
ca²³la²³xen³ Jesucristo: Rɨ³ꞌién² júu²
quieꞌ² Søø³² ꞌe³ rɨ²³tǿø²³ Ma³rii³¹
ꞌi³ rɨ²³lín³ xóo² Jesús. ꞌIí² cɨ² ꞌe³
li²³quia̱ꞌ² uuꞌn² ca²³la²³quii²³ ꞌñée²
Ma³rii³¹ ꞌe³ huǿøn³ xi³yu̱u̱n³ quieꞌ².
Júu² ꞌueeꞌn³ quieeꞌ³² Espíritu Gáan³
ꞌe³ ca²³la²³huǿøn³ xi³yu̱u̱n³ ꞌí³.
19 Jmee²³ ꞌe³ ca³dsaan³² Søø³², ꞌi³
rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³lín³ dsóo²³ quieen³²
Ma³rii³¹. ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌnée²³ Søø³²
ꞌe³ rɨ²³sóo²³ rɨ²³jó²³ júu² ꞌe³ jmiiꞌ³¹
cu³lø³¹ quieꞌ² Ma³rii³¹. Qui² rɨ²³ji̱ꞌ²³
u²³ꞌiꞌ²³ ꞌu² cu²ruꞌ³ rɨ²³jmée²³ laꞌ³.
ꞌE³ jo̱³ ca²³lǿn³ ꞌe³ rɨ²³yáan² júu² je²
ñi³² ꞌnɨɨꞌn³¹ miin²³, ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³
rɨ²³tǿø²³ Ma³rii³¹. 20 ꞌE³ la²³ xin³ ꞌín³
laꞌ³, ca²³mi²³jnén³ ꞌñée² jø̱n³ ángel
quieen³² Juii³ra² je² cɨ²³ Søø³².
Ca²³juaꞌ³ ángel ꞌí³:
―Rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌnʉ³, Søø³², dsa³
ju̱u̱n²³ David: ꞌA²³jiaꞌ³ ꞌneꞌ² ꞌe³
rɨ²juøꞌn¹nu³ ꞌuǿøn²nu³. Rɨ²tøøn³¹
quién²nu³ Ma³rii³¹ ꞌe³ rɨ²³lín³
mɨ²³quién²nu³. Qui² júu² ꞌueeꞌn³
quieeꞌ³² Espíritu Gáan³ ꞌe³
ca²³la²³huǿøn³ xi³yu̱u̱n³ quieꞌ².
21 ꞌA³ cɨ² li²³xen³ xi³yu̱u̱n³ dsóo²³
quieen³². Jesús li²³xi̱i̱n³ rɨ²jméen².
Qui² rɨ²³láan² dsa³ quieen³² ꞌe³ juaꞌ³
xa³ dsoo² quieeꞌ³²teꞌ²³. ꞌE³ jo̱³ hua²
ꞌe³ li²³xi̱i̱n³ laꞌ³.
22 Laꞌ³ cu³lø³¹ ca²³lǿ²³. Qui² ꞌneꞌ²
rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³ lǿ² ca²³juaꞌ³ Juii³ra²
Dios ꞌe³ rɨ²³lí³. ꞌE³ ꞌiin³¹ Dios ca²³lʉ́³
jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³²
Dios mɨ²jaa²³² ma²ca¹juaꞌ³:
	 23	Li²³huǿøn³ xi³yu̱u̱n³ quieꞌ² jø̱n³
xi²³mɨɨ²³².
Li²³xen³ xi³yu̱u̱n³ ꞌi³ dsóo²³
quieꞌ².
Emanuel rɨ²³sɨꞌ²³teꞌ²³ xi³yu̱u̱n³
ꞌí³.
Qui² Emanuel juaꞌ³teꞌ²³ ju²³jmii²³²
quieeꞌ³²teꞌ²³ ꞌe³ juaꞌ³teꞌ²³ ꞌe³ jen³¹
Dios quia̱ꞌ² jne².
24 Ñín² Søø³² je² rɨ³guɨɨn³. ꞌE³
quieꞌ²³ jo̱³ ca²³jmée³ ꞌe³ la²³
ca²³dxi³ ꞌiꞌ²³ ángel quieen³² Juii³ra²
quieꞌ². Tǿø² quieꞌ²³ Ma³rii³¹. 25 ꞌE³
quieꞌ²³ ca²³ꞌáan² ꞌñée² Søø³² quia̱ꞌ²
mɨ²³quieꞌ² la²³huøøꞌn³¹ ꞌe³ ꞌíi²
li²³xen³ xi³yu̱u̱n³, juøꞌn³ quieꞌ²³
neeꞌn²³²teꞌ¹ ca³ti³². Ca²³jmée³ ꞌe³
Jesús xi̱i̱n³ xi³yu̱u̱n³ ma²mɨ³ꞌaa³ ꞌiꞌ²³
ꞌe³ xen³.
ꞌE³ la²³ i²joon³ xi³yu̱u̱n³
dsa³ ꞌi³ cuiin²³ li²³ꞌáan²
2 Juɨɨ³ Belén estado Judea
ca²³la²³xen³ Jesús. Herodes
rɨ³løn³¹ rey mɨ²jo̱³. La²³ca̱a̱n³ mɨ²jo̱³
ca²³dxi²³guín²³ juɨɨ³ Jerusalén dsa³
ꞌi³ cuiin²³ li²³ꞌáan², dsa³ ꞌi³ xen³ joo³¹
je² sɨ³ꞌién²³ ñiꞌ². 2 Ca²³juaꞌ³ dsa³ ꞌí³:
―¿Neen³¹ rey quieen³² dsa³
Israel ꞌi³ mɨ³la³xen³? Qui²
mɨ³nen²³²naꞌ³¹ li²³ꞌáan² ꞌi³ ta̱a̱n²³
mɨ³¹güii³ joo³¹ je² sɨ³ꞌién²³ ñiꞌ²,
ꞌi³ jmee²³ lii²³ ꞌe³ mɨ³la³xen³. ꞌE³
jo̱³ hua² mɨ³guaa²³raꞌ³¹ la³ ꞌe³
rɨ²mi³gáan²naꞌ³¹. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³
dsa³ ꞌi³ cuiin²³ li²³ꞌáan².
3 Bi²³ ca²³ŋɨ́³ dsɨ́² rey Herodes
ma²ca¹núu³ júu² quieeꞌ³²teꞌ²³.
San Mateo 1​, ​2
3
ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ la²³jɨn³ dsa³ juɨɨ³
Jerusalén co̱ꞌ³. 4 Ca²³dxi³ ꞌiꞌ²³
Herodes ꞌe³ ca²³ŋɨɨꞌn²³ la²³jɨn³ jmii³
dsa³ ꞌi³ gáan³ cɨ² quia̱ꞌ² dsa³ ꞌe²³
ley quieen³² dsa³ Israel. Ca²³sɨꞌ²³
teꞌ²³ dsa³ ꞌí³ ꞌe³ jiaaꞌ³¹ rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³
li²³xen³ Cristo ꞌi³ rɨ²³xíin²³ Dios. 5 ꞌE³
jo̱³ ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ Herodes:
―Juɨɨ³ Belén estado Judea rɨ³lø³¹
ꞌiꞌ²³ ꞌe³ li²³xen³. Qui² laꞌ³ cu³lø³¹ to̱o̱²³
ji³ ꞌe³ ca²³jmée³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³
júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³² je² juaꞌ³:
	 6	Juɨɨ³ Belén estado Judea
rɨ²³mi²³quí̱i̱n²³cɨ²teꞌ¹ ca³juɨ²
la²³ cɨꞌ²³ la²³jɨ³ juɨɨ³ estado
Judea.
Qui² núu²³ rɨ²³bǿn³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³
rɨ²³dxi³ ꞌiꞌ²³.
Rɨ²³lín³ dxi² juɨɨ³ quieen³²
dsa³ Israel, ꞌi³ rɨ³løn³¹ dsa³
quién²³na²³.
Laꞌ³ cu³lø³¹ to̱o̱²³ ji³ ―ca²³juaꞌ³teꞌ²³.
7 ꞌE³ jo̱³ tǿ²³ Herodes. Ca²³jén²³
ca³jné³ dsa³ ꞌi³ cuiin²³ li²³ꞌáan².
Ca²³tín²³ júu² quieꞌ²teꞌ²³ ꞌe³ mɨ²lɨɨꞌ³¹
ca²³ꞌién²³ li²³ꞌáan² ꞌi³ ꞌen³²teꞌ²³. 8 ꞌE³
jo̱³ ca²³xíin²³ dsa³ ꞌí³ juɨɨ³ Belén.
Ca²³juaꞌ³:
―Guo³raꞌ³. Dxʉ́²³ la²³
rɨ²ꞌnaaꞌn²³naꞌ³ xi³yu̱u̱n³.
Mɨ³rɨ³dxeꞌn²³naꞌ³ xi³yu̱u̱n³,
rɨ²ñe³xiꞌ²raꞌ³ jné² co̱ꞌ³. Qui² ꞌnáan²³
ñiin²³ jné² co̱ꞌ³ ꞌe³ rɨ²mi³gáan²na²³
xi³yu̱u̱n³ ―ca²³juaꞌ³ Herodes.
9 Ma²ca¹núu³teꞌ²³ júu² quieeꞌ³² rey
Herodes, ca²³taꞌn²³teꞌ²³ jui³¹ co̱ꞌ³.
Có̱²³ jui³¹ jén²³ li²³ꞌáan² ꞌi³ ŋǿn²teꞌ²³
ꞌuǿ²³ quieeꞌ³²teꞌ²³ je² sɨ³ꞌién²³ ñiꞌ². ꞌE³
quieꞌ²³ jo̱³ ca²³noo³ yʉʉꞌ³¹ la²³ je²
rɨ³caaꞌn³² xi³yu̱u̱n³. 10 Bi²³ ma²³ꞌnee³
jɨn³ dsɨ́²teꞌ²³ ma²ŋo²³²teꞌ¹ ꞌe³
ca²³noo³ li²³ꞌáan². 11 Ca²³taꞌn²³teꞌ²³
xi²ñʉꞌ¹. Ŋǿn²teꞌ²³ xi³yu̱u̱n³ quia̱ꞌ²
Ma³rii³¹ xóo² xi³yu̱u̱n³. Ca²³xiiꞌ³
jñi²teꞌ¹ ꞌe³ ca²³mi²³gáan³teꞌ²³
xi³yu̱u̱n³. Ca²³jeꞌ²³teꞌ²³ láa²
quieeꞌ³²teꞌ²³. Ca²³cuǿø²³teꞌ²³ cu²nee³¹
quia̱ꞌ² xʉ̱³ quia̱ꞌ² jiaꞌ³ cɨꞌ²³ ꞌiin³² xʉ̱³
ꞌe³ xi̱i̱n³ mirra. 12 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³lʉ́³
Dios quia̱ꞌ² dsa³ ꞌí³ je² cɨ²³teꞌ²³.
Ca²³juaꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ ꞌneꞌ²
rɨ²³sɨ²³joon³teꞌ²³ co̱ꞌ³ Herodes. ꞌE³ jo̱³
jiaꞌ³ cɨꞌ²³ jui³¹ ca²³guiin³²teꞌ²³ co̱ꞌ³
juɨɨ³ quieeꞌ³²teꞌ²³.
ꞌE³ la²³ ŋóo² Søø³² ꞌuǿ²³ Egipto
13 Ma²ca¹guiin³² co̱ꞌ³ dsa³ ꞌí³,
ca²³mi²³jnén³ ꞌñée² jø̱n³ ángel
quieen³² Juii³ra² je² cɨ²³ Søø³².
Ca²³juaꞌ³:
―Naaꞌn²³ ꞌnʉ³. Rɨ²cui̱i̱n³¹
jo̱o̱²³na²³. Cu³jøn²³nu³ xi³yu̱u̱n³
quia̱ꞌ² xóo² ꞌuǿ²³ Egipto. Je²
núu²³ cu³ñí³raꞌ³ la²³huøꞌn²³ ꞌe³
rɨ²³tɨ́²³ ꞌe³ rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌnʉ³ ꞌe³
ꞌneꞌ² rɨ²³güeꞌn²³nu³ co̱ꞌ³. Qui² mɨ³
rɨ²³ꞌnaaꞌn³ xi³yu̱u̱n³ Herodes ꞌe³ juaꞌ³
ꞌnée²³ rɨ²³jŋɨꞌn²³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³
ángel.
14 ꞌUǿø²³ quieꞌ²³ laꞌ³ ca²³naaꞌn²³
Søø³². Ca²³jén²³ xi³yu̱u̱n³ quia̱ꞌ²
xóo². Ŋóo² ꞌuǿ²³ Egipto. 15 Je² núu²³
ca²³gua³ la²³huøꞌn²³ ꞌe³ ca²³tɨ́³ ꞌe³
jú̱n²³ Herodes. Laꞌ³ cu³lø³¹ ca²³lǿ²³
ꞌe³ la²³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³
ca²³juaꞌ³ Juii³ra² Dios ꞌe³ rɨ²³lí³.
Qui² júu² quieeꞌ³² Juii³ra² Dios
ca²³lʉ́³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu²
quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³² ma²ca¹juaꞌ³:
“Ca²³tǿøn²na²³ ja̱a̱n²³ ꞌe³ ca²³bǿn³
ꞌuǿ²³ Egipto”.
ꞌE³ la²³ ca²³dxi³ ꞌiꞌ²³ Herodes
ꞌe³ rɨ²³jŋɨꞌn²³teꞌ²³ xi³yu̱u̱n³
16 Bi²³ ma²³ꞌnee³ ca²³ti̱ꞌn³
Herodes ma²ca¹la¹quii²³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³
San Mateo 2
4
ca²³mi²³quí̱i̱n²³ dsa³ ꞌi³ cuiin²³
li²³ꞌáan² júu² ꞌe³ ca²³lʉ́³. Ca²³xíin²³
dsa³ ꞌe³ cu²xi³jŋɨꞌn²³teꞌ²³ la²³jɨn³
xi³yu̱u̱n³ ꞌi³ dsóo²³ ꞌi³ xen³ juɨɨ³
Belén quia̱ꞌ² la²³ca̱a̱n³ juɨɨ³ je²
mɨ³lén². ꞌE³ jo̱³ i²jŋɨꞌn¹teꞌ²³ la²³jɨn³
xi³yu̱u̱n³ ꞌi³ mɨ³tɨ́³ tú̱²³ ji̱i̱ꞌn²³ quia̱ꞌ²
ꞌi³ piꞌn² cɨ². Qui² ca²³juaꞌ³ dsa³ ꞌi³
cuiin²³ li²³ꞌáan² ꞌe³ mɨ²lɨɨꞌ³¹ ca²³ꞌién²³
li²³ꞌáan². 17 Laꞌ³ cu³lø³¹ ca²³lǿ²³ ꞌe³
la²³ ca²³juaꞌ³ Jeremías, jø̱n³ dsa³ ꞌi³
ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³²,
ma²ca¹juaꞌ³:
	 18	Xen³ ꞌi³ ꞌooꞌ³² juɨɨ³ Ramá ꞌe³ juaꞌ³
ŋɨ́³ dsɨ́².
Raquel hua² ꞌí³.
ꞌOoꞌ³² ꞌe³ juaꞌ³ ꞌa²³ꞌi̱³ ma²³ xen³
xi³yu̱u̱n³ quieen³².
ꞌA²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ² ma²³ rɨ²³liin²³ dsɨ́²
ꞌe³ la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ ŋɨ́³ dsɨ́² juo̱ꞌn³
quieꞌ²³ xen³ dsa³ ꞌi³ jmeeꞌn³²
dsɨ́².
Qui² ꞌa²³ꞌi̱³ ma²³ xen³ xi³yu̱u̱n³
quieen³².
Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jeremías mɨ²jaa²³².
19 Jen³¹ quieꞌ²³ ꞌuǿ²³ Egipto Søø³²
ma²ju̱n²³² Herodes. Jo̱³ ca²³mi²³jnén³
ꞌñée² co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ jø̱n³ ángel quieen³²
Juii³ra² je² cɨ²³ Søø³². Ca²³juaꞌ³:
20 ―Naaꞌn²³ ꞌnʉ³. Guøꞌn³²nu³ co̱ꞌ³
ꞌuǿ²³ quieeꞌ³² dsa³ Israel quia̱ꞌ²nu³
xi³yu̱u̱n³ quia̱ꞌ² xóo². Qui² jú̱n²³ ꞌi³
ꞌnée²³ rɨ²³jŋɨꞌn²³ xi³yu̱u̱n³. ―Laꞌ³
ca²³juaꞌ³ ángel.
21 ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³ Søø³². Ŋøꞌn²
co̱ꞌ³ ꞌuǿ²³ quieeꞌ³² dsa³ Israel quia̱ꞌ²
xi³yu̱u̱n³ quia̱ꞌ² xóo². 22 ꞌE³ quieꞌ²³
ca²³núu³ ꞌe³ rɨ³løn³¹ rey estado
Judea Arquelao je² ca²³lǿn²³ rey
Herodes jmii³ ꞌñée² Arquelao
mɨ²xe̱ꞌn³¹. ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ ca²³la²³bii²³
dsɨ́² Søø³² ꞌe³ rɨ²³dsóo² co̱ꞌ³ estado
Judea. ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³lʉ́³ Dios je² cɨ²³
Søø³². Ca²³juaꞌ³ ꞌe³ bi²³ juøꞌ². ꞌE³ jo̱³
ŋøꞌn² co̱ꞌ³ estado Galilea. 23 Ca²³gua³
co̱o̱³ juɨɨ³ je² xi̱i̱n³ Nazaret. Laꞌ³
cu³lø³¹ ca²³lǿ²³ ꞌe³ la²³ rɨ²³li²³juøꞌ²
rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³ ca²³juaꞌ³ teꞌ²³ dsa³ ꞌi³
ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³²
ꞌe³ rɨ²³lí³ ma²ca¹juaꞌ³teꞌ²³: “Dsa³
nazareno rɨ²³sɨꞌ²³teꞌ²³”.
ꞌE³ la²³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² Juan ꞌi³ ca²³xáan²
dsa³ jmɨɨ³
(Mr. 1:1‑8; Lc. 3:1‑9, 15‑17; Jn. 1:19‑28)
3 La²³ca̱a̱n³ mɨ²jo̱³ ca²³dxóo²
Juan ꞌi³ ca²³xáan² dsa³ jmɨɨ³.
Ca²³dxóo² ꞌuǿ²³ je² røøn³ estado
Judea je² ꞌa²³jiaꞌ³ neeꞌn²³² dsa³.
Ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu². 2 Ca²³juaꞌ³:
―Rɨ²tu³¹raꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³ ꞌe³
ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. Qui² mɨ³lǿ²³ mɨ³lén²
ꞌe³ rɨ²³lín³ juii² dsa³ Dios ꞌi³ jen³¹
yʉʉꞌ³¹ güii³.
3 Juan hua² ꞌi³ ca²³ꞌén² Isaías, jø̱n³
dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios
mɨ²jaa²³², ma²ca¹juaꞌ³:
Xen³ ꞌi³ xiꞌn²³ je² ꞌa²³jiaꞌ³ neeꞌn²³²
dsa³.
Lʉ²³ quiʉ̱ʉ̱³ dsa³ ꞌí³ ꞌe³ la²³ juaꞌ³:
“Rɨ²jmée²raꞌ³ dxʉ́²³ jui³¹ je²
rɨ²³ŋɨ́n³ Juii³ra².
Rɨ²jmée²raꞌ³ jui³¹ ꞌe³ ca³dsaan³²
je² rɨ²³ŋɨ́n³.”
4 Jñʉ³ jó̱² camello rɨ³lø³¹ ꞌmɨɨꞌ³
ꞌe³ quiiꞌ³ Juan. Rɨ³ꞌñuꞌn² loo³.
Cuꞌn³ quii². ꞌƗ̱ɨ̱ꞌ³² jmɨɨꞌ³¹ quieeꞌ³²
toꞌ² ꞌi³ xen³ je² nuu³. 5 I²guín¹ dsa³
Jerusalén ꞌe³ juaꞌ³ rɨ²³núu²³teꞌ²³ júu²
quieeꞌ³². ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ dsa³ ꞌi³ xen³
la²³ca̱a̱n³ je² røøn³ estado Judea
quia̱ꞌ² dsa³ ꞌi³ xen³ la²³ca̱a̱n³ coo³¹
jmɨɨ³ jueeꞌ³ Jordán. 6 Ca²³jmeꞌn²teꞌ²³
júu² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ cu³lø³¹ dsoo² ꞌe³ xa³
quieeꞌ³²teꞌ²³. ꞌE³ jo̱³ ca²³xáan² dsa³
jmɨɨ³ ꞌí³ Juan ꞌe̱ꞌ³ jmɨɨ³ jueeꞌ³ Jordán.
San Mateo 2​, ​3
5
7 Ŋó²³ Juan ꞌe³ ja³guín²³ juɨ́ɨn²³
dsa³ fariseo quia̱ꞌ² dsa³ saduceo ꞌe³
juaꞌ³ ꞌnée²³ ꞌe³ rɨ²³sáan²³teꞌ²³ jmɨɨ³.
ꞌE³ jo̱³ ca²³lʉ́³ ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³:
―Bi²³ sǿn²³naꞌ³. La²³ xen³ ꞌluu³
xen³naꞌ³. ¿Jmiiꞌ³¹ lǿ² ꞌe³ lǿn³naꞌ³ ꞌe³
rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³láan³naꞌ³ mɨ³rɨ³jmee³
Dios jñiin²³ dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³
jmoo³²? 8 ꞌNeꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³
dxʉ́²³ ꞌe³ la²³ li²³lii²³ ꞌe³ ꞌe̱ꞌn³ quieꞌ²³
dsɨ́² mɨ³tʉ́²raꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³ ꞌe³
ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. 9 ꞌA²³jiaꞌ³ ma²³ ꞌneꞌ²
rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³ uuꞌn²naꞌ³: “Abraham
rɨ³løn³¹ yi²³uuꞌ²ra² jaa²³² ¿mɨ³naaꞌ³¹?
ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³ꞌe³ xa³ rɨ²³jí̱i̱³ra².” Qui²
ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³líi² ꞌnɨɨꞌn³¹ laꞌ³. ꞌE³ jo̱³
rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: ꞌA²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ²
rɨ²³cuaaꞌn²³ gøn³ Dios. Cu³xi³ cú̱u̱²
la³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³jmén² dsa³ ju̱u̱n²³
Abraham Dios. 10 Mɨ³tɨ́³ ꞌe³ rɨ²³jmée²³
ta² ñí² laaꞌ³. Qui² rɨ²³hui̱ꞌ³ la²³jɨ³
ꞌmo³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌɨɨ³ mɨɨ³¹ ꞌe³ dxʉ́²³.
Rɨ²³toꞌ²³teꞌ²³ dxi²ji³ ꞌe³ cu²coo³. ―
Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Juan.
11 ―Jmɨɨ³ hua² caaꞌn³² jné² ꞌe³ la²³
xaan²³na²³ ꞌneeꞌ²³ jmɨɨ³ ꞌe³ la²³ li²³lii²³
ꞌe³ ꞌnoo³raꞌ³ mɨ³tʉ́²raꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³
ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌueeꞌn³
cɨ² júu² quieeꞌ³² ꞌñée² ꞌi³ cɨ² rɨ²³güén³
cɨ̱ɨ̱n³ cɨ² la²³ jné². ꞌA²³jiaꞌ³ li²³bii²³
dsɨn²³ cu³xi³ ꞌe³ rɨ²jmøꞌn³¹ loo³ taaꞌ²
tɨɨ² la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌueeꞌn³ júu² quieeꞌ³².
Rɨ²³jmée²³ ꞌñée² ꞌe³ rɨ²cø̱n²³naꞌ³
Espíritu Gáan³. Rɨ²³jmée²³ ꞌe³
rɨ²³dxi²³quié̱n²naꞌ³ la²³ dxi³quié̱n²
dsa³ ꞌi³ sɨ³cáan²³ dxi²ji³. Laꞌ³ cu³lø³¹
ꞌe³ rɨ²³xáan² jmɨɨ³ ꞌneeꞌ²³. 12 ꞌE̱é̱² ꞌe³
mɨ³so̱o̱ꞌ²³ cuaaꞌ² quieeꞌ³² ꞌe³ juaꞌ³
rɨ²³juá² mɨ³¹cuɨɨ³ trigo ꞌe³ cu²ŋɨ́ɨ³ sɨ́².
Mɨ³rɨ³cuaaꞌn²³ ꞌñen²³ mɨɨ³¹, rɨ²³toꞌ²³
saco, rɨ²³dxá²³ dxʉ́²³. ꞌE³ quieꞌ²³
rɨ²³toꞌ²³ sɨ́² dxi²ji³ je² ꞌa²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ²
rɨ²³yʉʉ³ ji³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Juan.
ꞌE³ la²³ ca²³jŋáan³ jmɨɨ³ Jesús
(Mr. 1:9‑11; Lc. 3:21‑22)
13 Mɨ²jo̱³ ca²³bǿn³ Jesús estado
Galilea. Ŋóo² co̱³² jmɨɨ³ jueeꞌ³
Jordán je² jen³¹ Juan ꞌe³ juaꞌ³ ꞌnée²³
ꞌe³ rɨ²³xóo² jmɨɨ³ Juan quieꞌ². 14 ꞌE³
quieꞌ²³ ca²³lǿn³ Juan ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³
rɨ²³ꞌíi²³ júu². Ca²³juaꞌ³:
―¿Jmiiꞌ³¹ lǿ² ꞌe³ mɨ³güén²³nu³
ꞌe³ juøꞌn³ rɨ²xáan¹na²³ ꞌnʉ³ jmɨɨ³?
Qui² dxi³ji̱i̱n³¹ ꞌe³ ꞌuǿøn²ma²nu³
rɨ²xáan¹nu³ jné² jmɨɨ³.
15 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ ꞌñée² Jesús.
Ca²³sɨꞌ²³ Juan:
―ꞌNeꞌ² rɨ²³lí³ laꞌ³ rɨ³nɨ²³. Qui²
dxi³ji̱i̱n³¹ ꞌe³ rɨ²jmee²ra² laꞌ³. ꞌE³
quieꞌ²³ ꞌneꞌ² rɨ²jmee²ra² la²³jɨ³ ꞌe³
dxi³ ꞌiꞌ²³ Dios. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús.
ꞌE³ jo̱³ ca²³ꞌíi³ quieꞌ²³ júu² Juan ꞌe³
ca²³xáan² quieꞌ²³ jmɨɨ³ Jesús. 16 Xe̱ꞌn²
ma²ca¹jŋáan³ jmɨɨ³ Jesús, ca²³bǿn³
ꞌe̱ꞌ³ jmɨɨ³. ꞌE³ xe̱ꞌn² quieꞌ²³ jo̱³ ca²³nó³
yʉʉꞌ³¹ güii³. Ŋǿn² Espíritu Gáan³
quieen³² Dios ꞌe³ la²³ sɨ³jiaan³².
La²³ lǿn²³ to̱³ju̱³¹ lǿn²³. Jŋáan² ñiꞌ²
quieeꞌ³² Jesús. 17 Xen³ ꞌi³ ca²³lʉ́³
yʉʉꞌ³¹ güii³. Ca²³juaꞌ³:
―ꞌI³ la³ ja̱a̱n²³ ꞌi³ bi²³ ꞌnáan²³na²³.
Bi²³ jmee²³ ꞌe³ jɨn³ dsɨn²³.
ꞌE³ la²³ ca²³jmée³ lá³ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² ꞌe³
juaꞌ³ ꞌnée²³ ꞌe³ rɨ²³jáan²³ Jesús
(Mr. 1:12‑13; Lc. 4:1‑13)
4 ꞌE³ jo̱³ ca²³jmée³ Espíritu
Gáan³ ꞌe³ ŋóo² Jesús je² ꞌa²³jiaꞌ³
neeꞌn²³² dsa³ ꞌe³ la²³ rɨ²³jmée²³ lá³
mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² ꞌe³ juaꞌ³ ꞌnée²³ ꞌe³
rɨ²³jáan²³ Jesús.
2 Ca²³jmée³ mɨ²³jmɨɨ²³ Jesús tú̱²³ lóo²
jmɨ́ɨ² tú̱²³ lóo² ꞌuøø²³. Ma²ca¹líi¹ laꞌ³,
bi²³ ca²³la²³cue̱ꞌ²³. 3 Ca²³dxóo² ꞌñée² ꞌi³
jmee²³ lá³. Ca²³juaꞌ³ ca²³sɨꞌ²³ Jesús:
San Mateo 3​, ​4
6
―Xi³nu³ ꞌe̱ꞌn³ quieꞌ²³ dsɨ́² Jo̱o̱³¹
Dios ꞌnʉ³, rɨ²dxín² ꞌiꞌ²³ ꞌe³ cu²lí³
ꞌɨ²³juɨ² cú̱u̱² la³.
4 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ ꞌñée² Jesús:
―To̱o̱²³ ji³ júu² quieeꞌ³² Dios:
“ꞌA²³laꞌ²³ ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ eeꞌ³² dsa³ ꞌe³
jmee²³ ꞌe³ rɨ³ji̱ꞌ²³ dsa³. ꞌE³ quieꞌ²³
la²³jɨ³ júu² ꞌe³ lʉ²³ Dios hua² jmee²³
ꞌe³ rɨ³ji̱ꞌ²³ dsa³ ca³quie̱e̱².”
5 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³jáa²³ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ²
quieꞌ² Jesús. I²jøn²³ juɨɨ³ je² rɨ³jɨ́²,
juɨɨ³ Jerusalén. I²jøn²³ je² jɨ̱ɨ̱n²³² cɨ²
bi²³ ꞌñʉ́² gáan³ je² mi³gáan³ Dios
dsa³ Israel. 6 ꞌE³ jo̱³ ca²³sɨꞌ²³ Jesús:
―Xi³nu³ ꞌe̱ꞌn³ quieꞌ²³ dsɨ́² Jo̱o̱³¹
Dios ꞌnʉ³, rɨ²tøꞌn¹nu³ ꞌuǿøn²nu³
ꞌuǿ²³. Qui² to̱o̱²³ ji³ júu² quieeꞌ³²
Dios:
Rɨ²³cuǿ²³ Dios cua̱a̱²tu¹
quieꞌ² ángeles quieen³² ꞌe³
rɨ²³mi²³quin³teꞌ²³ ꞌnʉ³.
ꞌE³ quieꞌ²³ xa³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³ je² to̱o̱²³ je²
ꞌen³² ángeles:
Guoo³teꞌ²³ xe̱e̱ꞌn³teꞌ²³ ꞌnʉ³
tén³ la²³ ꞌe³ la²³ ꞌa²³jiaꞌ³
rɨ²³ti²³quie̱³¹ cú̱u̱² tɨɨn³¹.
―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ².
7 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ ꞌñée² Jesús:
―Co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ xa³ je² to̱o̱²³ ji³ júu²
quieeꞌ³² Dios: “ꞌA²³ rɨ³jmee³raꞌ³ lá³
ꞌe³ juoꞌ³raꞌ³ ꞌnoo³raꞌ³ ꞌe³ rɨ²jáan¹naꞌ³
Dios Juii³raꞌ³”. ―Laꞌ³ ca²³sɨꞌ²³
mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ².
8 Co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ i²jøn²³ Jesús yʉʉꞌ³¹
moꞌ³ jɨ̱ɨ̱n²³². Ca²³ꞌée²³ la²³jɨ³ juɨɨ³ ꞌe³
xa³ la²³beeꞌn³¹ mɨ³¹güii³. Ca²³ꞌée²³
ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ꞌnɨɨꞌn³¹ gáan³. 9 Ca²³juaꞌ³
ca²³sɨꞌ²³ Jesús:
―Rɨ²cuǿøn¹na²³ ꞌnʉ³ la²³jɨ³
xi³nu³ rɨ²sɨꞌn² jñín² xi²ñin²³ ꞌe³
rɨ²mi³gáan²nu³ jné².
10 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ ꞌñée²
Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ²:
―Je̱ꞌn² nɨ³, Satanás. Qui² to̱o̱²³
ji³ júu² quieeꞌ³² Dios: “ꞌNeꞌ²
rɨ²mi³gáan²naꞌ³ Dios Juii³raꞌ³.
Jø̱n³ ꞌñée² hua² ꞌi³ ꞌneꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³
ta² quieeꞌ³².” Laꞌ³ cu³lø³¹ to̱o̱²³
ji³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³
mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ².
11 Jo̱³ hua² ca²³tʉ́ʉ² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ².
Jo̱³ tu³ ca²³dxi²³guín²³ ángeles ꞌi³
ca²³mi²³quin³ Jesús.
ꞌE³ la²³ ca²³tín²³ ta² Jesús estado
Galilea
(Mr. 1:14‑15; Lc. 4:14‑15)
12 Ca²³núu³ Jesús ꞌe³ sø̱ꞌn²teꞌ²³
Juan ꞌi³ ca²³xáan² dsa³ jmɨɨ³. ꞌE³ jo̱³
ŋøꞌn² estado Galilea. 13 ꞌE³ quieꞌ²³
ꞌa²³laꞌ²³ ma²³ jo̱³ juɨɨ³ Nazaret ŋøꞌn².
Qui² ca²³bǿn³ juɨɨ³ Nazaret. Ŋóo²
i²gua³ juɨɨ³ Capernaum ꞌe³ neeꞌ²³²
co̱³² jmɨ²³ñiiꞌ³¹ Galilea. La²³ca̱a̱n³ je²
núu²³ neeꞌn²³² mɨ²jaa²³² dsa³ Israel
ꞌi³ rɨ³løn³¹ dsa³ ju̱u̱n²³ teꞌ²³ dsa³
xooꞌ³¹ jmóo² ꞌi³ xi̱i̱n³ Zabulón quia̱ꞌ²
Neftalí. 14 Laꞌ³ ca²³jmée³ Jesús ꞌe³
la²³ rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³ ca²³juaꞌ³ Isaías,
jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³²
Dios mɨ²jaa²³², ꞌe³ rɨ²³lí³. Qui² je²
núu²³ ca²³ꞌé³ Isaías ma²ca¹juaꞌ³:
	 15	ꞌUǿ²³ je² røøn³ Zabulón quia̱ꞌ²
Neftalí,
la²³ca̱a̱n³ coo³¹ jui³¹ ꞌe³ dsoo³²ra²
jmɨ²³ñiiꞌ³¹ Galilea, la²³ca̱a̱n³
ꞌŋóo² jmɨɨ³ jueeꞌ³ Jordán,
ꞌuǿ²³ Galilea je² neeꞌn²³² dsa³
jiaꞌ³.
	 16	La²³ca̱a̱n³ je² núu²³ neeꞌn²³² dsa³
je² li³ꞌo̱o̱³ xe̱ꞌn².
ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌé̱e̱² ꞌe³ mɨ³ŋó²³teꞌ²³
ji³ beeꞌ² ꞌe³ li²³jnee²³ jui³¹
quieeꞌ³²teꞌ²³.
Rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³jú̱n³teꞌ²³ ꞌe³
xe̱ꞌn².
San Mateo 4
7
ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌé̱e̱² ꞌe³ mɨ³la³jné²³
quieꞌ²teꞌ²³ rɨ³nɨ²³.
Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Isaías mɨ²jaa²³².
17 Mɨ²jo̱³ ca²³la²³láa²³ ꞌe³ ca²³ꞌɨ́ɨ³
júu² Jesús. Ca²³juaꞌ³:
―Rɨ²tu³¹raꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³
dxʉ́²³. Qui² mɨ³lǿ²³ mɨ³lén² ꞌe³ rɨ²³lín³
juii² dsa³ Dios ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³.
ꞌE³ la²³ ca²³tøø³ Jesús quiú̱n³ dsa³ ꞌi³
cø̱n³² ꞌmooꞌ³
(Mr. 1:16‑20; Lc. 5:1‑11)
18 ꞌE³ la²³ ca²³ŋɨ́n³ Jesús co̱³²
jmɨ²³ñiiꞌ³¹ Galilea, ŋǿn² áan²³ dsa³
ꞌe³ la²³ ca³já̱a̱n². Muun³² ꞌi³ sɨꞌ²³teꞌ²³
jø̱n³. ꞌE³ quieꞌ²³ sɨꞌ²³teꞌ²³ Peen²³² co̱ꞌ³.
Drøø³¹ xi̱i̱n³ jó̱o̱². Taꞌn² jua³²teꞌ²³
ꞌmó² ꞌe̱ꞌ³ jmɨ²³ñiiꞌ³¹. Qui² rɨ³løn³¹teꞌ¹
dsa³ ꞌi³ cø̱n³² ꞌmooꞌ³. 19 ꞌE³ jo̱³
ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³:
―Ñe³raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ jné². Qui²
rɨ²cuǿøn¹na²³ ꞌneeꞌ²³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³
ꞌiin³² ta². Ta² ꞌe³ rɨ²tøø³¹raꞌ³ dsa³
rɨ²cuǿøn¹na²³ ꞌneeꞌ²³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³
Jesús.
20 Xe̱ꞌn² jmɨ́ɨ² ca²³cuaaꞌn³teꞌ²³
ꞌmó² quieeꞌ³²teꞌ²³. Ca²³guín²³teꞌ²³
quia̱ꞌ²teꞌ²³ Jesús.
21 ꞌE³ quieꞌ²³ ŋóo² cɨ² ca³juɨ² Jesús.
ꞌE³ jo̱³ ŋǿn² cɨ² áan²³ dsa³ ꞌe³ la²³
ca³já̱a̱n² co̱ꞌ³. Jacobo quia̱ꞌ² Juan
teꞌ²³ jo̱²³ñʉʉꞌ³¹ Zebedeo. Taꞌn²teꞌ²³
ꞌe̱ꞌ³ móo² quia̱ꞌ²teꞌ²³ jmii³teꞌ²³. Taꞌ²
ꞌmii³teꞌ²³ ꞌmó² quieeꞌ³²teꞌ²³. ꞌE³ jo̱³
tǿ²³ Jesús. Ca²³tøø³ dsa³ ꞌí³. 22 Xe̱ꞌn²
jmɨ́ɨ² ca²³cuaaꞌn³teꞌ²³ ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌñée² cɨ²
jmii³teꞌ²³ quia̱ꞌ² móo² quieeꞌ³²teꞌ²³.
Ca²³guín²³teꞌ²³ quia̱ꞌ²teꞌ²³ Jesús.
ꞌE³ la²³ ca²³ꞌée²³ juɨ́ɨn²³ dsa³ Jesús
(Lc. 6:17‑19)
23 Ca²³ŋɨ́³ Jesús la²³ca̱a̱n³ estado
Galilea. ꞌEe²³ dsa³ ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je²
mi³gáan³ Dios dsa³ Israel. ꞌƗɨ³ júu²
ꞌe³ ꞌnée²³ rɨ²³lín³ Dios juii² dsa³.
Ca²³mi²³ꞌláan³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³² te³
jmiiꞌ³¹ quieꞌ²³ lǿ² dsóo². 24 Ca²³núu³
dsa³ la²³ca̱a̱n³ ꞌuǿ²³ Siria ꞌe³ jmiiꞌ³¹
jmee²³ Jesús. ꞌE³ jo̱³ i²jøn²³teꞌ²³
caan²³ Jesús la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³²,
dsa³ ꞌi³ lǿn²³ dsóo² ꞌe³ ñúun³
ꞌiin³², dsa³ ꞌi³ cuuꞌ²³ quieꞌ², dsa³ ꞌi³
quie̱n³ espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ²,
dsa³ ꞌi³ ta̱a̱n²³ ꞌi̱ꞌ², dsa³ ꞌi³ tu̱u̱n²³².
Ca²³mi²³ꞌláan³ la²³jɨn³. 25 Ca²³qui̱i̱³
Jesús juɨ́ɨn²³ dsa³ ꞌi³ xen³ estado
Galilea quia̱ꞌ² ꞌi³ xen³ je² xi̱i̱n³ Guiá²³
Juɨɨ³ quia̱ꞌ² ꞌi³ xen³ juɨɨ³ Jerusalén
quia̱ꞌ² ꞌi³ xen³ estado Judea quia̱ꞌ² ꞌi³
xen³ ꞌŋóo² jmɨɨ³ jueeꞌ³ Jordán.
ꞌE³ la²³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² Jesús yʉʉꞌ³¹ moꞌ³
5 Ŋó²³ Jesús ꞌe³ juɨ́ɨn²³ dsa³ ꞌi³
ca²³ŋɨɨꞌn²³. ꞌE³ jo̱³ ca²³huɨ́ɨ³
yʉʉꞌ³¹ moꞌ³. ꞌE³ la²³ ca²³guó³
núu²³ Jesús, ca²³lǿn²³ mɨ³lén² dsa³
quieen³². 2 Ca²³la²³láa²³ ꞌe³ ca²³ꞌée²³
dsa³ quieen³². Ca²³juaꞌ³:
Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ²
(Lc. 6:20‑23)
3 ―Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³
sɨ³li³quii²³ ꞌe³ xa³ ꞌe³ ꞌneꞌ² quieꞌ²
dsɨ́². Qui² Dios ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³
rɨ³løn³¹ juii²teꞌ¹.
4 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ ꞌooꞌ³²
ñʉꞌ²³ dsɨ́². Qui² Dios rɨ²³jmeꞌn²
dsɨ́²teꞌ²³.
5 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ mi³ꞌuǿn²³
ꞌñée². Qui² rɨ²³ꞌióo²³teꞌ²³ mɨ³¹güii³ la³
ꞌe³ la²³ ca²³juaꞌ³ Dios.
6 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ ꞌé̱e̱²
ꞌe³ cue̱ꞌ²³, ꞌé̱e̱² ꞌe³ dxíin³ dsɨ́² jmɨɨ³
la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ ꞌnée²³ rɨ²³jmóo²
ca³dsaan³². Qui² rɨ²³jmée²³ Dios ꞌe³
rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³jmóo² laꞌ³.
San Mateo 4​, ​5
8
7 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ cuuꞌ²³
dsɨ́² quia̱ꞌ² uuꞌn². Qui² li²³cuuꞌ²³ dsɨ́²
Dios quia̱ꞌ² miin²³.
8 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ rɨ³jɨ́² dsɨ́².
Qui² rɨ²³ñín²teꞌ²³ Dios.
9 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ dxaan³²
qui³. Qui² ꞌa³ cɨ² rɨ²³sɨꞌ²³teꞌ²³ jo̱o̱³¹
Dios.
10 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³
jmeꞌ²³teꞌ²³ dsoo² ꞌe³ juaꞌ³ jmoo³²
ca³dsaan³². Qui² Dios ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹
güii³ rɨ³løn³¹ juii²teꞌ¹.
11 Bi²³ dxʉ́²³ quién² ꞌneeꞌ²³ xi³nu³
maaꞌn³² liiꞌn³²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³, xi³nu³
cuøø²³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ²,
xi³nu³ bi²³ ñúun³ la²³jɨ³ ꞌe³ ꞌñeꞌ²
lʉ²³teꞌ²³ ꞌen³²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³, ꞌe³ quieꞌ²³
te³ juu³²teꞌ²³. Bi²³ dxʉ́²³ quién²
ꞌneeꞌ²³ xi³nu³ sɨ³jí̱i̱n²naꞌ³ laꞌ³ dsoo²
ꞌe³ rɨ³løn³¹naꞌ³ dsa³ quién²³na²³.
12 ꞌNeꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ jɨn³ ꞌóo²raꞌ³.
ꞌNeꞌ² li²³dxʉ́²³ ꞌóo²raꞌ³. Qui² bi²³
ñúun³ jñiin²³naꞌ³ xa³ yʉʉꞌ³¹ güii³.
ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ cu³lø³¹ ca²³jmeꞌ²³teꞌ²³
dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios
mɨ²jaa²³².
La²³ xen³ juɨ² ñi², la²³ xen³ ji³, xen³
dsa³ quieen³² Jesús
(Mr. 9:50; Lc. 14:34‑35)
13 La²³ xen³ juɨ² ñi² xen³ ꞌneeꞌ²³.
ꞌNeꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ co̱²juøꞌ¹ quieꞌ² dsa³
mɨ³¹güii³. ꞌE³ quieꞌ²³ xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³
ma²³ ñii²³² juɨ² ñi², ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³
jmɨ́ɨ² rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³jmóo²teꞌ²³ ꞌe³
li²³ñii²³² co̱ꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? Qui²
ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ ꞌneeꞌ³¹. Bi²³ cɨ² dxʉ́²³ ꞌe³
rɨ²³tó̱o̱²teꞌ²³, ꞌe³ rɨ²³ꞌee²³ dsa³ ñiꞌ².
14 La²³ xen³ ji³ xen³ ꞌneeꞌ²³. ꞌNeꞌ²
rɨ²guiꞌ²raꞌ³ ji³ quieꞌ² dsa³ mɨ³¹güii³.
Qui² ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ³ꞌmo² la²³ cu²ruꞌ³
co̱o̱³ juɨɨ³ ꞌe³ neeꞌ²³² yʉʉꞌ³¹ moꞌ³.
Bi²³ huɨ̱́ɨ̱³ jné³. 15 ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³
ꞌa²³jiaꞌ³ dxa²³ dsa³ ñʉꞌ²³ mɨɨꞌ³ dsuu²
ji³ mɨ³rɨ³xe̱e̱ꞌn³²teꞌ²³. ꞌE³ quieꞌ²³
dxa²³teꞌ²³ ñiꞌ² joo³¹ ꞌmo³ jɨ̱ɨ̱n²³². ꞌE³
jo̱³ cuø²³ jmɨ́ɨ²³ ꞌe³ la²³ li²³jné²³ quieꞌ²
la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ neeꞌn²³² xi²ñʉꞌ¹.
16 ꞌNeꞌ² rɨ²³cuǿ²³ jmɨ́ɨ²³ ji³ quien³²naꞌ³
ꞌe³ la²³ li²³jné²³ quieꞌ² jiaꞌ³ cɨꞌ²³ dsa³.
Jo̱³ hua² rɨ²³ñí²teꞌ²³ la²³jɨ³ ꞌe³ dxʉ́²³
ꞌe³ jmee³raꞌ³. Rɨ²³juaꞌ³teꞌ²³ ꞌe³ bi²³
gáan³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³.
ꞌE³ la²³ ca²³ꞌé³ ley Jesús
17 ꞌA²³ rɨ³lǿn³naꞌ³ ꞌe³ mɨ³güén²³na²³
ꞌe³ juøꞌn²³ rɨ²mi³guaꞌn²³ ley, ꞌe³
juøꞌn²³ rɨ²mi³guaꞌn²³ júu² ꞌe³ ca²³té̱e̱²
ji³ teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³²
Dios mɨ²jaa²³². Qui² ꞌa²³laꞌ²³ laꞌ³ ꞌe³
mɨ³güén²³na²³. Mɨ³güén²³na²³ ꞌe³
juøꞌn²³ rɨ²jmeen²³² lii²³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹
juaꞌ³ ca³quie̱e̱². 18 ꞌE³ jo̱³ rɨ²juøøn³¹na¹
ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: La²³huøꞌn²³ ꞌe³ ꞌiʉ²
quieꞌ²³ jui³¹ mɨ³¹güii³ quia̱ꞌ² ꞌuǿ²³,
ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³lí³ ꞌe³ te³ li²³ŋɨ́n³ ꞌe³ to̱o̱²³
ley cu³xi³ co̱o̱³ mɨɨ³¹ mɨ²ꞌuøꞌ² piiꞌ².
ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ² rɨ²³lí³ laꞌ³
la²³huøꞌn²³ ꞌe³ ꞌíi² rɨ²³lí³ la²³jɨ³ ꞌe³
to̱o̱²³ ꞌe³ rɨ²³lí³. 19 ¿Jmiiꞌ³¹ xi³nu³
xen³ dsa³ ꞌi³ rɨ²³taꞌ²³ cɨ² co̱o̱³ jo̱o̱²³²
júu² ꞌe³ to̱o̱²³ ley? ¿Jmiiꞌ³¹ xi³nu³
rɨ²³ꞌée²³ uuꞌn² ꞌe³ rɨ²³jmée²³ ꞌe³ lø³²
laꞌ³? Jo̱³ li²³xi̱i̱n³ ꞌñée² ꞌi³ piiꞌ² jee²³²
quieeꞌ³² la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ rɨ³løn³¹ Dios
juii². ¿Jmiiꞌ³¹ xi³nu³ xen³ dsa³ ꞌi³
jmee²³ quieꞌ² ꞌe³ la²³ lǿ² to̱o̱²³ ley,
ꞌi³ ꞌee²³ uuꞌn² ꞌe³ cu²jmóo¹ la²³jɨ³ ꞌe³
to̱o̱²³? Jo̱³ li²³xi̱i̱n³ ꞌi³ gáan³ jee²³²
quieeꞌ³² la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ rɨ³løn³¹
Dios juii². 20 ꞌE³ jo̱³ rɨ²juøøn³¹na¹
ꞌneeꞌ²³: ꞌA²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ² rɨ²³li²³juøꞌ²
rɨ²taaꞌn³²naꞌ³ je² røøn³ Dios ꞌi³ jen³¹
yʉʉꞌ³¹ güii³ xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³ jmee³raꞌ³
ca³dsaan³² ꞌe³ dsɨ³² cɨ² ꞌe³ la²³ jmoo³²
dsa³ ꞌe²³ ley quia̱ꞌ² dsa³ fariseo.
San Mateo 5
9
Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ sɨ³ti̱ꞌn³
(Lc. 12:57‑59)
21 Nuu³raꞌ³ ꞌe³ la²³la³ cu³lø³¹
ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ dsa³ mɨ²jaa²³²: “ꞌA²³
rɨ³jmee³raꞌ³ ꞌmóo². Qui² rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³
ꞌe³ rɨ²³dxá²³teꞌ²³ ta² quieeꞌ³² dsa³ ꞌi³
jmee²³ ꞌmóo².” 22 ꞌE³ quieꞌ²³ jné²
rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: Rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³
rɨ²³dxá²³teꞌ²³ ta² quieeꞌ³² dsa³ ꞌi³ ti̱ꞌn³
ñin³² uuꞌn². Rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³ji̱ꞌ²³
jñiin²³ dsa³ ꞌi³ bi²³ ꞌñeꞌ² sɨꞌ²³ uuꞌn².
Dsa³ ꞌi³ dxa²³ ta² mɨ³¹güii³ la³ hua²
rɨ²³jmóo² jñiin²³. ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ³lø³¹
ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³dsóo² guiáa²³ juɨ́ɨ² je²
rɨ³jøn³¹ ji³ dsa³ ꞌi³ maaꞌn³² liiꞌn³²
uuꞌn².
23 Xi³nu³ xen³ ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ mɨ³dxóo²
coo³¹ ꞌióo³ ꞌe³ juoꞌ³raꞌ³ xa³ ꞌe³
lǿn³naꞌ³ ꞌe³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³ Dios
ꞌu², ꞌe³ quieꞌ²³ mɨ³la³liin³²naꞌ³
co̱o̱³ júu² ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³ dsɨ́²
uuꞌn²naꞌ³ ꞌe³ ñin³² ꞌneeꞌ²³, 24 ꞌe³ jo̱³
ꞌneꞌ² rɨ²cuaaꞌn²³²naꞌ³ coo³¹ ꞌióo³ ꞌe³
lǿn³naꞌ³ ꞌe³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³ Dios. ꞌNeꞌ²
cu³jóon²³cu²ruꞌ³naꞌ³ uuꞌn²naꞌ³. Xe̱ꞌn²
cɨ² ꞌneꞌ² rɨ²lʉ́²raꞌ³ co̱o̱³ júu² quia̱ꞌ²naꞌ³
uuꞌn²naꞌ³. Jo̱³ tu³ cu³guín²³naꞌ³ co̱ꞌ³
coo³¹ ꞌióo³, cu³cuǿø²raꞌ³ Dios ꞌe³
lǿn³naꞌ³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³.
25 Xi³nu³ xen³ dsa³ ꞌi³ dsoo³²
sɨ³cuǿ³ dsoo² quién²naꞌ³ xi²ñi² juez,
ꞌneꞌ² rɨ²ꞌnoꞌ²raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ li²³dxʉ́²³
lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ ꞌe³ la²³ taꞌn²naꞌ³
jui³¹ ca³ti³². Qui² bi²³ juøꞌ² rɨ²³dxén²
ꞌneeꞌ²³ guoo³ juez. ꞌE³ quieꞌ²³ juez
rɨ²³dxén² ꞌneeꞌ²³ guoo³ dsa³ ꞌláa³.
Rɨ²³ta̱a̱ꞌn³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ i²³ñí².
26 Rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹:
ꞌA²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ² rɨ²³ꞌuøøn³teꞌ²³
ꞌneeꞌ²³ i²³ñí² la²³huøꞌn²³ ꞌe³ ꞌíi²
rɨ²³dxi²³cɨ́²raꞌ³ la²³jɨ³ sú̱n² ꞌe³
ya̱ꞌn³naꞌ³.
Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ jmee²³ ñii³ dxa³
27 Nuu³raꞌ³ ꞌe³ la²³la³ cu³lø³¹
ca²³juaꞌ³teꞌ²³ mɨ²jaa²³²: “ꞌA²³
rɨ³jmee³raꞌ³ ñii³ dxa³”. 28 ꞌE³ quieꞌ²³
jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: Mɨ³jmée³
ñii³ dxa³ ñʉꞌ²³ dsɨ́² dsa³ ꞌi³ joon³² mɨ́³
ꞌe³ juaꞌ³ ꞌnée²³ rɨ²³jmée²³ ñii³ dxa³.
29 Xi³nu³ jmee²³ mɨ²ñí²raꞌ³
ꞌe³ la²³ rɨ²³ꞌlǿn²³naꞌ³, bi²³ cɨ²
dxʉ́²³ quién²naꞌ³ ꞌe³ rɨ²dxí²raꞌ³
mɨ²ñí²raꞌ³ jaan²³naꞌ³ ꞌe³ dxʉ́²³.
Rɨ²tó̱o̱²raꞌ³ mɨ²ñí²raꞌ³. Qui² bi²³
juøꞌ² rɨ²³juén²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ guiáa²³
juɨ́ɨ² rɨ³ca̱ꞌn²³naꞌ³. 30 Xi³nu³ jmee²³
guoo³²raꞌ³ ꞌe³ la²³ rɨ²³ꞌlǿn²³naꞌ³,
rɨ²tʉn²³²naꞌ³ guoo³²raꞌ³ jaan²³naꞌ³
ꞌe³ dxʉ́²³. Bi²³ cɨ² dxʉ́²³ quién²naꞌ³
ꞌe³ rɨ²tó̱o̱²raꞌ³ guoo³²raꞌ³. Qui² bi²³
juøꞌ² cu³guín²³naꞌ³ guiáa²³ juɨ́ɨ²
rɨ³ca̱ꞌn²³naꞌ³.
Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ tʉn³² mɨ²³quieꞌ²
(Mt. 19:9; Mr. 10:11‑12; Lc. 16:18)
31 Co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ ca²³juaꞌ³teꞌ²³ mɨ²jaa²³²:
“Xi³nu³ xen³ dsóo²³ ꞌi³ tʉn³²
mɨ²³quieꞌ², ꞌneꞌ² rɨ²³jmée²³ co̱o̱³ ji³ ꞌe³
rɨ²³cuǿø²³ mɨ²³quieꞌ² ꞌe³ juaꞌ³ tʉn³²”.
32 ꞌE³ quieꞌ²³ jné² rɨ²juøøn³¹na¹
ꞌneeꞌ²³: Xi³nu³ xen³ dsóo²³ ꞌi³ tʉn³²
mɨ²³quieꞌ², ꞌe³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³
ca²³ta̱a̱ꞌn³ ꞌñée² mɨ²³quieꞌ² quia̱ꞌ² jiaꞌ³
cɨꞌ²³ dsóo²³ ꞌu², dsɨn³² dsoo² dsa³
ꞌí³ ꞌe³ jmee²³ ñii³ dxa³ mɨ²³quieꞌ²
xi³nu³ rɨ²³tǿø²³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³ dsóo²³ mɨ́³
ꞌi³ ca²³tʉ́n². ꞌE³ quieꞌ²³ jmee²³ ñii³
dxa³ dsóo²³ ꞌi³ tøø²³ mɨ́³ ꞌi³ ca²³tʉ́n²
dsóo²³ quieen³².
Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ juaꞌ³ ꞌe³
jmiiꞌ³¹ rɨ²³jmóo²
33 Co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ nuu³raꞌ³ ꞌe³ la²³la³
cu³lø³¹ ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ dsa³ mɨ²jaa²³²:
San Mateo 5
10
“ꞌA²³ rɨ³júu²raꞌ³ ꞌe³ la²³ ꞌǿn²³naꞌ³
la²³jɨn³ ꞌi³ quí̱i̱n²³ ꞌe³ juoꞌ³raꞌ³ ꞌe³
jmiiꞌ³¹ rɨ²jmée²raꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³
rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ la²³ juɨɨꞌ³²raꞌ³
Juii³ra² Dios ꞌe³ rɨ²jmée²raꞌ³.” 34 ꞌE³
quieꞌ²³ jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³:
ꞌA²³ꞌe³ xa³ ꞌe³ ꞌneꞌ² rɨ²ꞌó²raꞌ³ ꞌe³ la²³
juoꞌ³raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ rɨ²jmée²raꞌ³. ꞌA²³
rɨ³ꞌo³raꞌ³ yʉʉꞌ³¹ güii³. Qui² núu²³
jen³¹ Dios. 35 ꞌA²³ rɨ³ꞌo³raꞌ³ mɨ³¹güii³
la³ co̱ꞌ³. Qui² xen³ la²³ xen³ ñiꞌ²³ jlɨ²
je² rɨ³cooꞌ²³ tɨɨ². ꞌA²³ rɨ³ꞌo³raꞌ³ juɨɨ³
Jerusalén. Qui² rɨ³lø³¹ juɨɨ³ quieeꞌ³²
ꞌñée² rey ꞌi³ gáan³. 36 ꞌA²³ rɨ³ꞌo³raꞌ³
mɨ²dxí²raꞌ³. Qui² ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ²
rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ taa³ cu³xi³ co̱o̱³
mɨɨꞌn²³ jñʉ³ dxí²raꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³
laꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³
ꞌe³ laaꞌ³. 37 Líi² te³ rɨ²juoꞌ²raꞌ³
“jɨ̱ɨ̱²”, rɨ²juoꞌ²raꞌ³ “ꞌa²³jiaꞌ³”. Qui²
mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² hua² ꞌi³ ꞌnée²³ ꞌe³ xa³
ꞌe³ rɨ²ꞌó²raꞌ³.
Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ dxaan³ la²³jɨ³ ꞌe³
mɨ³jmeꞌ²³teꞌ²³ ꞌñée²
(Lc. 6:29‑30)
38 Nuu³raꞌ³ ꞌe³ la²³la³ cu³lø³¹
ca²³juaꞌ³teꞌ²³ mɨ²jaa²³²: “Dsa³ ꞌi³
rɨ²³yáan² mɨ²ñi² uuꞌn², ꞌe³ quieꞌ²³ laꞌ³
ꞌneꞌ² rɨ²³jmeꞌ²³teꞌ²³ ꞌñée² co̱ꞌ³. Co̱ꞌ³
cɨꞌ²³ laꞌ³ dsa³ ꞌi³ rɨ²³taꞌ²³ jo̱² uuꞌn², ꞌe³
quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌneꞌ² rɨ²³jmeꞌ²³teꞌ²³ ꞌñée²
co̱ꞌ³.” 39 ꞌE³ quieꞌ²³ jné² rɨ²juøøn³¹na¹
ꞌneeꞌ²³: ꞌA²³ rɨ³jníin²naꞌ³ ꞌe³ la²³ jmeꞌ²³
ꞌneeꞌ²³ dsa³ ꞌi³ jmee²³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³
dxʉ́²³. Xi³nu³ jnoo³² dsa³ juuꞌ³raꞌ³
jaan²³naꞌ³ ꞌe³ dxʉ́²³, ꞌe³ quieꞌ²³ jo̱³
cuøø²raꞌ³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³ joo³¹ juuꞌ³raꞌ³
ꞌe³ cu²jnóo¹. 40 Xi³nu³ xen³ dsa³ ꞌi³
sɨ³jǿn²³ ꞌneeꞌ²³ xi²ñi² juez ꞌe³ juaꞌ³
ꞌnée²³ rɨ²³co̱o̱²³ ꞌmɨɨꞌ³ ꞌiún²naꞌ³,
ꞌii²quien¹naꞌ³ júu² ꞌe³ rɨ²³co̱o̱²³ ꞌmɨɨꞌ³
dxóo³ quien³²naꞌ³ co̱ꞌ³. 41 Xi³nu³ xen³
dsa³ ꞌi³ rɨ²³dxi³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ cu³guín²³naꞌ³
quia̱ꞌ²naꞌ³ co̱o̱³ hora, ꞌe³ quieꞌ²³ ꞌneꞌ²
cu³guín²³naꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ tú̱²³ horas
ꞌe³ la²³ dxʉ́²³ ꞌóo²raꞌ³. 42 Cuøø²raꞌ³
dsa³ ꞌi³ xa³ ꞌe³ ŋɨꞌ²³ ꞌneeꞌ²³. ꞌE³ quieꞌ²³
cuøø²raꞌ³ dsa³ ꞌi³ ŋɨɨ²³ ꞌe³ juaꞌ³
rɨ²³dxaan³ co̱ꞌ³.
ꞌE³ la²³ ꞌneꞌ² li²³ꞌneen²³²na² dsa³ ꞌi³
hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² jne²
(Lc. 6:27‑28, 32‑36)
43 Nuu³raꞌ³ ꞌe³ la²³la³ cu³lø³¹
ca²³juaꞌ³teꞌ²³ mɨ²jaa²³²: “ꞌNeꞌ²
li²³ꞌnáan²³naꞌ³ uuꞌn²naꞌ³. ꞌE³
quieꞌ²³ ꞌneꞌ² ꞌe³ rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³
hui²³dsɨ́ɨn²naꞌ³ mǿn²³naꞌ³ dsa³ ꞌi³
hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² ꞌneeꞌ²³.” 44 ꞌE³
quieꞌ²³ jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³:
ꞌNeꞌ² li²³ꞌnáan²³naꞌ³ dsa³ ꞌi³
hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² ꞌneeꞌ²³. Rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³
Dios ꞌe³ rɨ²³mi²³jé̱e̱n² dsa³ ꞌi³ bi²³
ꞌñeꞌ² sɨꞌ²³ ꞌneeꞌ²³. Dxʉ́²³ rɨ²jmeeꞌ³¹raꞌ³
dsa³ ꞌi³ hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² ꞌneeꞌ²³.
ꞌNeꞌ² rɨ²lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ Dios ꞌe³
rɨ²ŋɨ́ɨ²raꞌ³ ꞌe³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³
cuøø²³ ꞌneeꞌ²³ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ². 45 La²³nɨ³
hua² rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ la²³ jmee²³
Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³.
Qui² jmee²³ ꞌñée² ꞌe³ sɨ³ꞌién²³ ñiꞌ²
quieen³² ꞌe³ cuø²³ jmɨ́ɨ²³ ꞌe³ ꞌneꞌ²
quieꞌ² dsa³, juøꞌn³ quieꞌ²³ dsa³ ꞌi³
jmoo³² ꞌe³ dxʉ́²³, juøꞌn³ quieꞌ²³
dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ jmoo³² ꞌe³ dxʉ́²³.
Jmee²³ ꞌe³ sɨ³ꞌló²³ jmɨ́² ꞌe³ ꞌneꞌ² quieꞌ²
dsa³, juøꞌn³ quieꞌ²³ dsa³ ꞌi³ jmoo³²
ꞌe³ ca³dsaan³², juøꞌn³ quieꞌ²³ dsa³
ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ jmoo³² ꞌe³ ca³dsaan³².
46 Xi³nu³ ꞌnɨɨꞌn³¹ dsa³ ꞌi³ ꞌnéen²
ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ ꞌnáan²³naꞌ³, ꞌa²³ꞌe³ cua̱a̱²tu¹
xa³ quién²naꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? Cu³xi³
ꞌioꞌ² ꞌnéen² quia̱ꞌ² uuꞌn² ¿mɨ³naaꞌ³¹?
47 Xi³nu³ ꞌnɨɨꞌn³¹ uuꞌn²naꞌ³ ꞌi³ cuø³raꞌ³
u²³jueeꞌn³¹ quia̱ꞌ²naꞌ³, ꞌa²³jiaꞌ³
San Mateo 5
11
jmee³raꞌ³ dsɨ³² cɨ² la²³ jmoo³² jiaꞌ³
cɨꞌ²³ dsa³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? Qui² laꞌ³
jmoo³² la²³jɨn³ dsa³, juøꞌn³ quieꞌ²³
dsa³ jiaꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? 48 ꞌE³ quieꞌ²³
ꞌneꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ jmøꞌn² ꞌe³ dxʉ́²³ ꞌe³
la²³ jmee²³ jmøꞌn² ꞌe³ dxʉ́²³ Ñʉꞌ²raꞌ³
ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³.
ꞌE³ la²³ ꞌneꞌ² rɨ²jmee²ra² ꞌe³ dxʉ́²³
6 Rɨ²jmée²raꞌ³ quién²naꞌ³ ꞌe³
ꞌa²³laꞌ²³ jo̱³ je² joo³² dsa³ je²
rɨ³ca̱ꞌn²³ gáan³ ꞌe³ rɨ²jmée²raꞌ³ la²³jɨ³
ꞌe³ ꞌuǿn²naꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³. Qui²
ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³quí² jñiin²³naꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³
ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ xi³nu³ jmee³raꞌ³
je² joo³² dsa³ je² rɨ³ca̱ꞌn²³ gáan³
la²³jɨ³ ꞌe³ ꞌuǿn²naꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³. 2 ꞌE³
jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²cuuꞌn²³² rɨ²ñiiꞌn²³naꞌ³
dsa³ ꞌe³ cu²jóo¹ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ cu³lø³¹
ꞌe³ cuøø³²raꞌ³ dsa³ taan³. Qui² laꞌ³
cu³lø³¹ jmoo³² dsa³ ꞌi³ te³ jmoo³²
guóo². Bi²³ beeꞌ² jmoo³² ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́²
je² mi³gáan³ dsa³ Dios. ꞌE³ quieꞌ²³
laꞌ³ jmoo³² jee²³² calles. Qui²
ꞌnée²³ ꞌe³ bi²³ dxʉ́²³ rɨ²³lʉ́²³ dsa³ ꞌe³
rɨ²³ꞌén²teꞌ²³. Rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³
ju²dsoo³¹: Mɨ³líi² mɨ³ꞌioo³² jñiin²³
dsa³ ꞌí³. ꞌA²³ꞌe³ ma²³ xa³ ꞌe³ cɨ² ꞌíi²
ꞌe³ rɨ²³ꞌióo²³. 3 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³laꞌ²³ je²
joo³² dsa³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³ dsa³ taan³.
ꞌE̱é̱² ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ joo³² guoo³²raꞌ³
jaan²³naꞌ³ ꞌe³ jiaꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ jmee²³
guoo³²raꞌ³ jaan²³naꞌ³ ꞌe³ dxʉ́²³. 4 Je²
rɨ³ꞌmo² rɨ²cuøø³¹raꞌ³ dsa³ taan³. Jo̱³
hua² rɨ²³cuǿ²³ jñiin²³naꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³
joo³² la²³jɨ³ ꞌe³ sɨ³lí³ je² rɨ³ꞌmo².
ꞌE³ la²³ ꞌneꞌ² rɨ²lʉ²ra² quia̱ꞌ²na² Dios
(Lc. 11:2‑4)
5 ꞌE³ la²³ lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ Dios,
ꞌa²³ rɨ³jmee³raꞌ³ ꞌe³ la²³ jmoo³²
dsa³ ꞌi³ te³ jmoo³² guóo². Qui² bi²³
la²³noo³teꞌ²³ ꞌe³ lʉ²³teꞌ²³ quia̱ꞌ²teꞌ²³
Dios ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je² mi³gáan³ dsa³
Dios. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ jmoo³² je²
sɨ³cuꞌn²³ jui³¹ co̱ꞌ³. Qui² ꞌnée²³teꞌ²³ ꞌe³
rɨ²³jóo² dsa³. Rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³
ju²dsoo³¹: Mɨ³líi² mɨ³ꞌioo³² jñiin²³
dsa³ ꞌí³. ꞌA²³ꞌe³ ma²³ xa³ ꞌe³ cɨ² ꞌíi² ꞌe³
rɨ²³ꞌióo²³. 6 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌneeꞌ²³, ꞌe³ la²³
lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ Dios, rɨ²taaꞌn³²naꞌ³
ca²³juꞌ²³. Rɨ²jnɨ́²raꞌ³ ꞌooꞌ². Rɨ²lʉ́²raꞌ³
quia̱ꞌ²naꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ ꞌiún² quia̱ꞌ²
ꞌneeꞌ²³ je² rɨ³ꞌmo². Jo̱³ hua² rɨ²³quí²
jñiin²³naꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ joo³² la²³jɨ³ ꞌe³
sɨ³lí³ je² rɨ³ꞌmo².
7 ꞌE³ la²³ lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ Dios,
ꞌa²³ rɨ³lʉ́²raꞌ³ ñúun³ júu² ꞌe³ cu³xi³
ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ jmee³raꞌ³ ꞌiꞌ²³, ꞌe³ te³
mɨ³la³ta̱a̱n³²naꞌ³ ꞌe³ lʉ́²raꞌ³. Qui² laꞌ³
jmoo³² dsa³ jiaꞌ³. Qui² lǿn³teꞌ²³ ꞌe³ te³
bi²³ ñúun³ lʉ²³teꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³núu²³ Dios.
8 ꞌA²³ rɨ³jmee³raꞌ³ ꞌe³ la²³ jmoo³²
dsa³ ꞌí³. Qui² ꞌíi² cɨ² rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³
Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌe³ ñi³² ꞌñée² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ꞌneꞌ²
quién²naꞌ³. 9 La²³la³ cu³lø³¹ rɨ²lʉ́²raꞌ³
quia̱ꞌ²naꞌ³ Dios jo̱o̱²³na²³:
Dios Ñʉꞌ²raꞌ³¹ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³.
Cu²li³quii²³ dsa³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ꞌnɨɨꞌn³¹
rɨ³jɨ́n²nu³.
	 10	Cu²lín³nu³ juii² la²³jɨn³ dsa³.
Cu²lí³ mɨ³¹güii³ la³ ꞌe³ la²³ ꞌnaan³
ꞌuǿøn²nu³ ꞌe³ rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³
sɨ³lí³ yʉʉꞌ³¹ güii³.
	 11	Cuøø² jneeꞌ³¹ ꞌɨ́² ꞌe³ ꞌneꞌ²
rɨ²quie²raꞌ³¹ cɨꞌ³ la²³ co̱o̱³ jmɨ́ɨ².
	 12	Rɨ²jméen² u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³²
rɨ²mǿn¹nu³ jneeꞌ³¹. Qui² jneeꞌ³¹
jmee³raꞌ³¹ u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³²
nen²³²naꞌ³¹ dsa³ ꞌi³ jmeꞌ²³
jneeꞌ³¹.
	 13	ꞌA²³ rɨ³jmeen³ ꞌe³ rɨ²ŋɨ²raꞌ³¹
je² juøꞌ² rɨ²³jáan²³ dsɨ³raꞌ³¹
mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². ꞌA²³ rɨ³cuøn³
júu² ꞌe³ rɨ²jmee²raꞌ³¹ ꞌe³
ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³.
San Mateo 5​, ​6
12
Qui² rɨ³løn³¹nu³ juii² dsa³
quien³²nu³. ꞌUǿøn²nu³ ꞌi³ bi²³
ꞌueeꞌn³. ꞌUǿøn²nu³ ꞌi³ bi²³ gáan³
ca³cuaa³. Amén.
14 Xi³nu³ jmee³raꞌ³ u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³²
mǿn²³naꞌ³ dsa³ ꞌi³ jmeꞌ²³ ꞌneeꞌ²³,
rɨ²³jmée²³ u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³² Ñʉꞌ²raꞌ³
ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ rɨ²³ñín² ꞌneeꞌ²³.
15 ꞌE³ quieꞌ²³ xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³ jmee³raꞌ³
u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³² mǿn²³naꞌ³ dsa³ ꞌi³
jmeꞌ²³ ꞌneeꞌ²³, ꞌe³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³
rɨ²³jmée²³ u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³² Ñʉꞌ²raꞌ³
rɨ²³ñín² ꞌneeꞌ²³ ꞌe³ la²³ jmee³raꞌ³ ꞌe³
xa³ dsoo² quien³²naꞌ³.
Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ jmoo³² mɨ²³jmɨɨ²³
16 ꞌE³ la²³ jmee³raꞌ³ mɨ²³jmɨɨ²³, ꞌa²³
rɨ³jmee³raꞌ³ lii²³ ñí²raꞌ³ ꞌe³ cu²lǿn³
dsa³ ꞌe³ bi²³ la²³dsɨɨ³² dsa³ nɨ³.
Qui² laꞌ³ jmoo³² dsa³ ꞌi³ te³ jmoo³²
guóo². Jmoo³² ꞌe³ ꞌñeꞌ² cu³lø³¹
ñi²teꞌ¹ ꞌe³ la²³ rɨ²³dsóo²³ dsɨ́² dsa³
ꞌe³ jmoo³² mɨ²³jmɨɨ²³. Rɨ²juøøn³¹na¹
ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: Mɨ³líi² mɨ³ꞌioo³²
jñiin²³teꞌ²³. ꞌA²³ꞌe³ ma²³ xa³ ꞌe³ cɨ²
ꞌíi² ꞌe³ rɨ²³ꞌióo²³. 17 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌe³ la²³
jmee³raꞌ³ mɨ²³jmɨɨ²³, rɨ²tooꞌ³¹raꞌ³
noo²³² mɨ²dxí²raꞌ³, rɨ²u̱u̱ꞌ³¹raꞌ³
ñí²raꞌ³. 18 Laꞌ³ rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ la²³
ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³dsóo²³ dsɨ́² dsa³. Qui²
dsoo²³ dsɨ́² Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ ꞌiún² quia̱ꞌ²
ꞌneeꞌ²³ je² rɨ³ꞌmo². ꞌE³ jo̱³ rɨ²³cuǿ²³
jñiin²³naꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ joo³² la²³jɨ³ ꞌe³
sɨ³lí³ je² rɨ³ꞌmo².
Je² ca²³ꞌé³ Jesús la²³jɨ³ ꞌe³ quí̱i̱n²³ ꞌe³
ꞌaa³ dsa³ yʉʉꞌ³¹ güii³
(Lc. 12:33‑34)
19 ꞌA²³ rɨ³ꞌoo³raꞌ³ quién²naꞌ³ la²³jɨ³
ꞌe³ quí̱i̱n²³ mɨ³¹güii³ la³. Qui² cuuꞌ³
joꞌ³. Sɨ³quie̱e̱²³ juiiꞌ²³. Sɨ³taꞌn²³ dsa³
ꞌi³ jmoo³² ꞌi̱i̱³. 20 ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²ꞌóo²raꞌ³
quién²naꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³ quí̱i̱n²³ yʉʉꞌ³¹
güii³. Qui² núu²³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³cuuꞌ³
joꞌ³. ꞌA²³jiaꞌ³ sɨ³quie̱e̱²³ juiiꞌ²³. ꞌA²³jiaꞌ³
sɨ³taꞌn²³ dsa³ ꞌi³ jmoo³² ꞌi̱i̱³. 21 Qui²
nee² ꞌóo²raꞌ³ je² xa³ la²³jɨ³ ꞌe³ quí̱i̱n²³
ꞌe³ ꞌoo³raꞌ³.
ꞌE³ la²³ jmee²³ ta² mɨ²ñí²ra² ꞌe³ jné³ ji³
(Lc. 11:34‑36)
22 Mɨ²ñí²ra² jmee²³ ta² ꞌe³ jné³
ji³. Xi³nu³ dxʉ́²³ quieꞌ²³ mɨ²ñí²raꞌ³,
bi²³ jné³ quién²naꞌ³. Laꞌ³ xen³naꞌ³
xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌiin²³ ꞌóo²raꞌ³ la²³jɨ³
ꞌe³ xa³. 23 ꞌE³ quieꞌ²³ xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³
ma²³ dxʉ́²³ mɨ²ñí²raꞌ³, bi²³ sɨ³lí³
li³ꞌo̱o̱³ quién²naꞌ³. Xi³nu³ li³ꞌo̱o̱³ je²
ya̱ꞌn³ rɨ²³cuǿ²³ jmɨ́ɨ²³ quién²naꞌ³, bi²³
ma²³ꞌnee³ li³ꞌo̱o̱³. Laꞌ³ xen³naꞌ³ xi³nu³
ꞌiin²³ ꞌóo²raꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³ xa³.
Je² ꞌen³² Dios quia̱ꞌ² je² ꞌe²³ cuu²
(Lc. 16:13)
24 ꞌA²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³jmée²³
dsa³ ta² quia̱ꞌ² áan²³ juii². Qui² rɨ²³lí³
ꞌe³ hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² jø̱n³. ꞌE³ quieꞌ²³
li²³ꞌnéen² jø̱n³. Rɨ²³jmée²³ ꞌe³ la²³
juaꞌ³ jø̱n³. ꞌA²³jiaꞌ³ rɨ²³mi²³quí̱i̱n²³ ꞌe³
la²³ juaꞌ³ jø̱n³. ꞌA²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ²
rɨ²jmée²raꞌ³ ta² ꞌe³ dxi³ ꞌiꞌ²³ Dios
ca³ti³² quia̱ꞌ² ta² ꞌe³ dxi³ ꞌiꞌ²³ cuu².
Je² juaꞌ³ ꞌe³ Dios hua² ꞌi³ mi³quin³
jo̱o̱³¹
(Lc. 12:22‑31)
25 ꞌE³ jo̱³ rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: ꞌA²³
rɨ³mi³ñúun²naꞌ³ ꞌóo²raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹
li²³xa³ la²³jɨ³ ꞌe³ ꞌneꞌ² quién²naꞌ³
ꞌe³ rɨ²ꞌuꞌ² rɨ²cøꞌ²raꞌ³ quia̱ꞌ² ꞌe³
rɨ²cɨꞌ²raꞌ³. ꞌNeꞌ² rɨ²mi³jueꞌn²naꞌ³ ꞌe³
rɨ³ji̱ꞌn²quien²³naꞌ³. Bi²³ cɨ² ꞌneꞌ²
laꞌ³ la²³ cɨꞌ²³ la²³jɨ³ ꞌe³ rɨ²cøꞌ²raꞌ³
¿mɨ³naaꞌ³¹? ꞌNeꞌ² rɨ²mi³jueꞌn²naꞌ³ ꞌe³
xa³ jmɨ² ŋú²raꞌ³. Bi²³ cɨ² ꞌneꞌ² laꞌ³ la²³
cɨꞌ²³ la²³jɨ³ ꞌe³ rɨ²cɨꞌ²raꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹?
San Mateo 6
13
26 Jmee²raꞌ³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ sɨ³ji̱ꞌ²³
jo̱o̱³¹ to̱³. ꞌA²³jiaꞌ³ jmoo³²teꞌ²³ jmo².
ꞌA²³ cɨꞌ²³ ꞌe³ jmoo³²teꞌ²³ ꞌó̱o̱²³. ꞌA²³
cɨꞌ²³ ca²quie̱e̱²³teꞌ²³ láa² ꞌui²dsoo²³².
ꞌE³ quieꞌ²³ cuø²³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹
yʉʉꞌ³¹ güii³ ꞌe³ eeꞌ³²teꞌ²³. Cu³xi³ jo̱o̱³¹
to̱³ miꞌ³ eeꞌn³² ¿mɨ³naaꞌ³¹? ꞌE³ quieꞌ²³
bi²³ cɨ² ma²³ꞌnee³ quí̱i̱n²³ ꞌneeꞌ²³
la²³ cɨꞌ²³ jo̱o̱³¹ to̱³. 27 ꞌA²³ꞌi̱³ xen³
ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³
ꞌe³ cuaan²³cɨ²naꞌ³ co̱o̱³ joo³¹ metro,
juøꞌn³ jmiꞌ³ ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ mi³ñúun²naꞌ³
ꞌóo²raꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹?
28 ¿ꞌEe² lǿ² mi³ñúun²naꞌ³ ꞌóo²raꞌ³
ꞌe³ jmiiꞌ³¹ li²³xa³ ꞌe³ rɨ²cɨꞌ²raꞌ³?
Jmee²raꞌ³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ lǿ² ꞌe³
sɨ³cua̱a̱n²³ mɨ²lí² ꞌe³ xa³ je² nuu³.
ꞌA²³jiaꞌ³ jmoo³² ta². ꞌA²³ cɨꞌ²³ ꞌe³
ben³² mɨ³¹ñi³. 29 ꞌE³ jo̱³ rɨ²juøøn³¹na¹
ꞌneeꞌ²³ ꞌe³ bi²³ cɨ² liiꞌ² cu³lø³¹ mɨ²lí²
la²³ cɨꞌ²³ cuo̱o̱³ rey Salomón, juøꞌn³
quieꞌ²³ bi²³ liiꞌ², juøꞌn³ quieꞌ²³ bi²³
ñúun³ la²³jɨ³ ꞌe³ xa³ quieꞌ² mɨ²jaa²³².
30 Jmee²³ ji̱i̱³ Dios ꞌe³ sɨ³li³xa³
mɨ²lii³¹ xooꞌ³¹ nuu³, juøꞌn³ quieꞌ²³
ca²³jí̱i̱³ hua² xa³. ꞌE̱é̱² ꞌe³ jmee²³ ji̱i̱³
mɨ³¹cuo̱o̱³ ꞌe³ liiꞌ². Jmee²³ quieꞌ²³ ji̱i̱³,
juøꞌn³ quieꞌ²³ co̱o̱³ jmɨ́ɨ² rɨ³nɨ²³ cɨ²
xa³. ꞌE³ quieꞌ²³ mi²ꞌaa³ rɨ²³jɨ̱́²³teꞌ²³
too³ ꞌuɨ̱́ɨ̱². Bi²³ cɨ² rɨ²³jmée²³ ji̱i̱³ ꞌe³
rɨ²cɨꞌ²raꞌ³ ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ bi²³ ca³piiꞌ²
sɨ³táan³naꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹?
31 ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³ rɨ³mi³ñúun²naꞌ³
ꞌóo²raꞌ³. ꞌA²³ rɨ³juoꞌ³raꞌ³: “¿ꞌEe²
miꞌ³ ꞌnoo³¹ rɨ²ꞌniꞌ² rɨ²quie²ra²?
¿ꞌEe² ꞌnoo³¹ rɨ²quiiꞌ²ra²?” 32 Qui²
la²³jɨ³ ꞌe³ jo̱³ cu²ruꞌ³ mi³quí̱i̱n²³
dsa³ jiaꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ ñi³² Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³
jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ ꞌe³ ꞌneꞌ² quién²naꞌ³
la²³jɨ³ ꞌe³ lø³² laꞌ³. 33 ꞌE³ quieꞌ²³
rɨ²mi³quí̱i̱n²³naꞌ³ ca³quie̱e̱² ꞌe³ jmiiꞌ³¹
rɨ²³lín³ Dios juii³raꞌ³, ꞌe³ jmiiꞌ³¹
rɨ²jmée²raꞌ³ ca³dsaan³² ꞌe³ la²³ ꞌnée²³
ꞌñée². Jo̱³ hua² rɨ²³cuǿø²³ ꞌneeꞌ²³
la²³jɨ³ ꞌe³ ꞌneꞌ² quieꞌ² jmɨ² ŋú²raꞌ³
co̱ꞌ³. 34 ꞌA²³ rɨ³mi³ñúun²naꞌ³ ꞌóo²raꞌ³
jén²³ cɨ² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ cu³lø³¹ u²³ŋɨ́³
dsɨ́ɨ² ꞌe³ li²³xa³ cɨ̱ɨ̱n³ cɨ². Qui² jiaꞌ³
cɨꞌ²³ cu³lø³¹ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ² ꞌe³ sɨ³li³xa³
cɨꞌ³ la²³ co̱o̱³ jmɨ́ɨ². Líi² ꞌnɨɨꞌn³¹ u²³ŋɨ́³
dsɨ́ɨ² ꞌe³ sɨ³li³xa³ cɨꞌ³ la²³ co̱o̱³ jmɨ́ɨ²
ꞌe³ rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌiꞌ²³.
ꞌE³ la²³ ꞌa²³jiaꞌ³ jooꞌ²³ rɨ²juaaꞌ²ra² ꞌe³
xa³ dsoo² quieeꞌ³² uuꞌn²na²
(Lc. 6:37‑38, 41‑42)
7 ꞌA²³ rɨ³juoꞌ³raꞌ³ ꞌe³ ꞌnɨɨꞌn³¹
uuꞌn²naꞌ³ xa³ dsoo² quieeꞌ³².
Jo̱³ hua² ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³jmeꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ laꞌ³
Dios. 2 Qui² la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ juoꞌ³raꞌ³
ꞌe³ xa³ dsoo² quieeꞌ³² uuꞌn²naꞌ³, ꞌe³
quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ rɨ²³juaꞌ³ Dios
ꞌe³ xa³ dsoo² quien³²naꞌ³. La²³ꞌnɨɨꞌn³¹
ñuꞌn² jmee³raꞌ³ ꞌneeꞌ²³ quia̱ꞌ²naꞌ³
uuꞌn²naꞌ³, ꞌe³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌnɨɨꞌn³¹
ñuꞌn² rɨ²³jmée²³ ꞌñée² quia̱ꞌ² ꞌneeꞌ²³.
3 ¿Jmiiꞌ³¹ lǿ² ꞌe³ sɨ³li³bii²³ ꞌóo²raꞌ³
ꞌe³ joo³²raꞌ³ mɨ³¹ꞌlaa³ piiꞌ² ꞌe³ ꞌiʉ²
mɨ²ñi² uuꞌn²naꞌ³? ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³
mi³quí²raꞌ³ ꞌnoo³¹ ꞌmo³ ꞌe³ ꞌiʉ²
mɨ²ñí²raꞌ³ miin²³naꞌ³. 4 ¿Jmiiꞌ³¹ lǿ²
ꞌe³ sɨ³li³bii²³ ꞌóo²raꞌ³ ꞌe³ juɨɨꞌ³²raꞌ³
uuꞌn²naꞌ³: “Maan²³² rɨ²dxin²³²
mɨ³¹ꞌlaa³ piiꞌ² ꞌe³ ꞌiʉ² mɨ²ñín²”, ꞌe³
quieꞌ²³ ꞌiʉ² xi³ ꞌnoo³¹ ꞌmo³ mɨ²ñí²raꞌ³
miin²³naꞌ³? 5 Bi²³ te³ jmee³raꞌ³ guóo².
Xe̱ꞌn² cɨ² ꞌneꞌ² rɨ²dxí²raꞌ³ ꞌnoo³¹
ꞌmo³ ꞌe³ ꞌiʉ² mɨ²ñí²raꞌ³ miin²³naꞌ³.
Jo̱³ hua² li²³jné²³ quién²naꞌ³ ꞌe³ la²³
rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²dxí²raꞌ³ mɨ³¹ꞌlaa³ piiꞌ²
ꞌe³ ꞌiʉ² mɨ²ñi² uuꞌn²naꞌ³.
6 ꞌA²³ rɨ³cuø³raꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³ rɨ³jɨ́²
quieꞌ² Dios ꞌe³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³ dsa³ ꞌi³
ꞌa²³jiaꞌ³ ta³dsɨ³², ꞌi³ xen³ la²³ xen³
dsɨɨ³. ꞌE³ quieꞌ²³ xi³nu³ jmee³raꞌ³
laꞌ³, ꞌé̱e̱² ꞌe³ jua³²raꞌ³ xi²ñi² cu²xi³¹
San Mateo 6​, ​7
14
mɨ³¹huiiꞌ³ ꞌe³ bi²³ quí̱i̱n²³. Qui² bi²³
juøꞌ² rɨ²³ꞌee²³ cu²xi³¹ ñiꞌ² mɨ³¹huiiꞌ³
jo̱³. Jo̱³ tu³ rɨ²³ji̱i̱n²³, ꞌe³ rɨ²³cuꞌn³
ꞌneeꞌ²³.
ꞌE³ la²³ ꞌneꞌ² rɨ²ŋɨɨ²ra², ꞌe³ la²³ ꞌneꞌ²
rɨ²ꞌneeꞌ²³ra², ꞌe³ la²³ ꞌneꞌ² rɨ²te²ra²
ꞌooꞌ²
(Lc. 11:9‑13; 6:31)
7 Rɨ²ŋɨɨꞌ³¹raꞌ³ Dios. Jo̱³ hua²
rɨ²³cuǿø²³ ꞌneeꞌ²³. Rɨ²ꞌnoꞌ²raꞌ³. Jo̱³
hua² rɨ²³dxeꞌn³naꞌ³. Rɨ²tǿ²raꞌ³ ꞌooꞌ².
Jo̱³ hua² rɨ²³né²teꞌ²³ quién²naꞌ³.
8 Qui² sɨ³ꞌióo²³ la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ ŋɨɨ²³.
Sɨ³dxooꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ꞌnoꞌ²³. ꞌE³ quieꞌ²³
rɨ²³né²teꞌ²³ ꞌooꞌ² je² tø³² dsa³ ꞌi³ tø³².
9 ꞌA²³ꞌi̱³ xen³ ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³
jó̱o̱³raꞌ³ cú̱u̱² xi³nu³ ŋɨɨ²³ ꞌɨ²³juɨ²
¿mɨ³naaꞌ³¹? 10 ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³
rɨ²cuøøn³¹naꞌ³ ꞌluu³ xi³nu³ ŋɨɨn³²
ꞌmooꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? 11 Móo³raꞌ³
ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxún²³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹
rɨ²cuøø³¹raꞌ³ jó̱o̱³raꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³
dxʉ́²³.ꞌE³ jo̱³ bi²³ cɨ² ma²³ꞌnee³
rɨ²³cuǿ²³ ꞌe³ dxʉ́²³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹
yʉʉꞌ³¹ güii³, rɨ²³cuǿø²³ dsa³ ꞌi³ ŋɨɨ²³.
12 Rɨ²jmeeꞌ³¹raꞌ³ dsa³ ꞌe³ la²³
ꞌnoo³raꞌ³ miin²³naꞌ³ ꞌe³ rɨ²³jmeꞌ²³teꞌ²³
ꞌneeꞌ²³. Qui² laꞌ³ juaꞌ³ ley ꞌe³ ca²³ŋɨ́n²
Moisés. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ júu² ꞌe³
ca²³té̱e̱² ji³ teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu²
quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³².
Je² ca²³ꞌé³ Jesús ꞌooꞌ² ꞌe³ bi²³ dsuu³
(Lc. 13:24)
13 Rɨ²taaꞌn³²naꞌ³ ꞌooꞌ² ꞌe³ bi²³
dsuu³. Qui² xa³ ꞌooꞌ² ꞌe³ bi²³ jlo²
co̱ꞌ³. ꞌA²³jiaꞌ³ gáan³ dxíi³ jui³¹ je²
dsoo³² dsa³ mɨ³rɨ³ŋɨ́n³ ꞌooꞌ² ꞌe³ bi²³
jlo². Qui² jui³¹ jueeꞌ³ hua² jo̱³. ꞌE³
quieꞌ²³ rɨ²³guaꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ŋɨ́³ jui³¹
jo̱³. Bi²³ juɨ́ɨn²³ dsa³ sɨ³ꞌín³ ꞌooꞌ² jo̱³.
14 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ lǿ² laꞌ³ ꞌooꞌ² ꞌe³
bi²³ dsuu³. Bi²³ gáan³ dxíi³ jui³¹ je²
dsoo³² dsa³ mɨ³rɨ³ŋɨ́n³ ꞌooꞌ² jo̱³. ꞌE³
quieꞌ²³ rɨ²³ji̱i̱ꞌn²³ dsa³ ꞌi³ ŋɨ́³ jui³¹ jo̱³.
ꞌA²³jiaꞌ³ juɨ́ɨn²³ ꞌi³ sɨ³dxooꞌ²³. Te³ ꞌi̱i̱²
hua².
Je² juaꞌ³ ꞌe³ mɨɨ³¹ ꞌe³ ꞌɨɨ³ jmee²³ lii²³ ꞌe³
ꞌee² ꞌmo³
(Lc. 6:43‑44)
15 Rɨ³móo³raꞌ³. Qui² xen³ dsa³ ꞌi³
te³ juu³² ꞌi³ juaꞌ³ ꞌe³ rɨ³løn³¹teꞌ¹ dsa³
ꞌi³ ꞌɨɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios. ꞌE̱é̱² ꞌe³
quiiꞌ³ jñʉ³ jó̱² dsɨɨ³ joo³. ꞌE³ quieꞌ²³
ñʉꞌ²³ dsɨ́² rɨ³løn³¹ dsɨɨ³ nuu³ ꞌi³ cuꞌn³
dsɨɨ³ joo³. 16 Li²³quin³naꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹
cu³løn³¹ dsa³ mɨ³rɨ³joo³²raꞌ³ ꞌe³
jmiiꞌ³¹ jmoo³². ꞌA²³laꞌ²³ jo̱³ xooꞌ³¹ tó̱o̱²
ꞌe³ ꞌɨɨ³ mɨ²jøꞌ² ¿mɨ³naaꞌ³¹? ꞌA²³laꞌ²³
jo̱³ noo² ꞌe³ ꞌɨɨ³ mɨ²higo ¿mɨ³naaꞌ³¹?
17 La²³jɨ³ ꞌmo³ ꞌe³ dxʉ́²³ ꞌɨɨ³ mɨɨ³¹ ꞌe³
dxʉ́²³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌneeꞌ³¹
mɨɨ³¹ ꞌe³ ꞌɨɨ³ ꞌmo³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³.
18 ꞌA²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³ꞌɨ́ɨ²³ mɨɨ³¹
ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌneeꞌ³¹ ꞌmo³ ꞌe³ dxʉ́²³.
ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ²
rɨ²³ꞌɨ́ɨ²³ mɨɨ³¹ ꞌe³ dxʉ́²³ ꞌmo³ ꞌe³
ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. 19 Quiʉʉꞌ³²teꞌ²³
la²³jɨ³ ꞌmo³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌɨɨ³ mɨɨ³¹ ꞌe³
dxʉ́²³. Tooꞌ²³teꞌ²³ dxi²ji³. 20 ꞌE³ jo̱³
li²³quin³naꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ cu³løn³¹ dsa³
mɨ³rɨ³joo³²raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ jmoo³².
ꞌA²³laꞌ²³ la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ rɨ²³taꞌn²³ je²
rɨ³løn³¹ Dios juii²
(Lc. 13:25‑27)
21 ꞌA²³laꞌ²³ la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ sɨꞌ²³ jné²
“Juii³raꞌ³¹, Juii³raꞌ³¹”, ꞌi³ rɨ²³taꞌn²³
yʉʉꞌ³¹ güii³ je² rɨ³løn³¹ Dios juii².
Qui² la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ dsa³ ꞌi³ jmee²³ ꞌe³
la²³ ꞌnée²³ Ñuꞌn²³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³
hua² ꞌi³ rɨ²³taꞌn²³. 22 Mɨ³rɨ³ti³ jmɨ́ɨ²
jo̱³, juɨ́ɨn²³ ꞌi³ rɨ²³juaꞌ³ rɨ²³sɨꞌ²³ jné²:
“Juii³raꞌ³¹, Juii³raꞌ³¹, ca²³ꞌii²raꞌ³¹ júu²
San Mateo 7
15
quieeꞌ³² Dios ꞌe³ juaaꞌ³raꞌ³¹ rɨ³løn³¹naꞌ³¹
dsa³ quien³²nu³ ¿mɨ³naaꞌ³¹?
Ca²³ꞌuøøn²³²naꞌ³¹ espíritus ꞌé̱e̱²
mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² ꞌe³ juaaꞌ³raꞌ³¹ rɨ³løn³¹naꞌ³¹
dsa³ quien³²nu³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? Bi²³
gáan³ la²³jɨ³ ꞌe³ ca²³jmee²raꞌ³¹ ꞌe³
juaaꞌ³raꞌ³¹ rɨ³løn³¹naꞌ³¹ dsa³ quien³²nu³
¿mɨ³naaꞌ³¹?” Laꞌ³ rɨ²³sɨꞌ²³teꞌ²³ jné².
23 Jo̱³ hua² rɨ²juøøn³¹teꞌ¹: “ꞌA²³jiaꞌ³ lɨꞌ³
ca³la³cuiin²³na²³ ꞌneeꞌ²³. Je̱ꞌn²naꞌ³,
ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ jmee³raꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³.”
Je² ca²³ꞌé³ Jesús tú̱²³ ꞌiin³² je² té̱e̱³ ꞌñʉ́²
(Lc. 6:47‑49; Mr. 1:22)
24 La²³la³ cu³løn³¹ la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³
nuu³ júu² quián²³, ꞌi³ jmoo³² ꞌe³
la²³ lǿ²: Xen³ la²³ xen³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³
bi²³ ta³jmee²³ ꞌiꞌ²³. Ca²³jmée³ ꞌñʉ́²
ñiꞌ² ꞌloo³. 25 Ca²³tɨ́³ ꞌe³ ca²³ꞌló²³ jmɨ́².
Ca²³la²³gáan³ jmɨɨ³. Bi²³ ca²³ró̱o̱²³
dxí³. Ca²³cuǿ³ dxí³ ꞌñʉ́² jo̱³. ꞌE³ quieꞌ²³
ꞌa²³jiaꞌ³ ca²³ꞌló²³ ꞌñʉ́². Qui² ñiꞌ² ꞌloo³
ja³¹. 26 La²³la³ cu³løn³¹ la²³jɨn³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³
dsa³ ꞌi³ nuu³ júu² quián²³, ꞌe³ quieꞌ²³
ꞌa²³jiaꞌ³ jmoo³² ꞌe³ la²³ lǿ²: Xen³ la²³
xen³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ ta³jmee²³ ꞌiꞌ²³.
Ca²³jmée³ ꞌñʉ́² je² bi²³ xa³ sɨ́ɨ². 27 Ca²³tɨ́³
ꞌe³ ca²³ꞌló²³ jmɨ́². Ca²³la²³gáan³ jmɨɨ³.
Bi²³ ca²³ró̱o̱²³ dxí³. Ca²³cuǿ³ dxí³ ꞌñʉ́²
jo̱³. ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³ꞌló²³ ꞌñʉ́². Bi²³ beeꞌ²
ꞌe³ ca²³lǿ²³ ma²mɨ³ꞌló²³.
28 Ma²ca¹líi¹ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² Jesús, bi²³
juøꞌ²³ ca²³ti²³cø̱n³¹ dsa³ ꞌi³ ca²³núu³
júu² ꞌe³ ca²³ꞌé³. 29 Qui² ca²³ꞌé³ Jesús
ꞌe³ la²³ ꞌe²³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ꞌueeꞌn³ júu²
quieeꞌ³². ꞌA²³laꞌ²³ ꞌe³ la²³ ꞌe²³ dsa³ ꞌe²³
ley quieen³²teꞌ²³ ca²³ꞌé³.
ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús jø̱n³ dsa³
ꞌi³ ta̱a̱n²³ goo³
(Mr. 1:40‑45; Lc. 5:12‑16)
8 Ma²ca¹jiaan³² Jesús ꞌe³ ñíin²
yʉʉꞌ³¹ moꞌ³, juɨ́ɨn²³ dsa³ ꞌi³
ca²³qui̱ꞌ³ Jesús. 2 Ca²³tɨ́³ ꞌe³ ca²³dxóo²
caan²³ Jesús jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ta̱a̱n²³ goo³.
Ca²³xiiꞌ³ jñi² xi²ñi² Jesús. Ca²³juaꞌ³:
―Juiin²³. Rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²jméen²
ꞌe³ rɨ²³jñin³ la³ꞌen²³ xi³nu³ ꞌnaan³
rɨ²jméen² laꞌ³.
3 ꞌE³ jo̱³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ guoo³ Jesús.
Ca²³quiu̱u̱ꞌn³ dsa³ ꞌí³. Ca²³juaꞌ³:
―ꞌNáan²³ xú̱n³. Cu²jñin³ la³ꞌén².
Xe̱ꞌn² quieꞌ²³ jmɨ́ɨ² jo̱³ ca²³je̱ꞌn²³
goo³. 4 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús.
Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³:
―Sú̱n² quieꞌ²³ ꞌa²³ rɨ³juɨɨꞌn³² jiaꞌ³
cɨꞌ²³ dsa³ ꞌe³ la²³ mɨ³lǿ²³. Guo³
cu³ꞌeen² ꞌuǿøn²nu³ jmii³ dsa³.
Rɨ²cuøøn³¹nu³ Dios ꞌi³ cuøn³² dsa³
ꞌi³ mɨ³jŋɨn³ la³ꞌe². Qui² laꞌ³ cu³lø³¹
ca²³dxi³ ꞌiꞌ²³ Moisés. Jo̱³ hua²
rɨ²³dsóo²³ dsɨ́² dsa³ ꞌe³ mɨ³jŋɨn³
la³ꞌén². ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús.
ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús mozo
quieen³² jø̱n³ juii² dsa³ ꞌláa³
(Lc. 7:1‑10)
5 Ma²ꞌi³¹ Jesús jee²³² juɨɨ³
Capernaum, ca²³lǿn²³ mɨ³lén² jø̱n³
dsa³ jiaꞌ³ ꞌi³ rɨ³løn³¹ juii² co̱o̱³ i³láan³
dsa³ ꞌláa³. Bi²³ ca²³ŋɨ́ɨ³ mɨ²ꞌáa².
6 Ca²³juaꞌ³:
―Juii³raꞌ³¹. Rɨ³caaꞌn³² xi²ñʉꞌ¹
jø̱n³ mozo ꞌi³ jmee²³ ta² quián²³.
Mɨ³la³tu̱u̱n²³². Bi²³ ma²³ꞌnee³
dxi³quié̱n².
7 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³
juii² dsa³ ꞌláa³:
―Ñiin²³ i³mi³ꞌláan²na²³ mozo
quien³²nu³.
8 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ juii² dsa³
ꞌláa³:
―Juiin²³. Bi²³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxún²³na²³.
ꞌA²³jiaꞌ³ dxi³ji̱i̱n³¹ ꞌe³ rɨ²ꞌín³nu³ xi²ñʉꞌ¹
quián²³. Líi² te³ rɨ²dxín² ꞌiꞌ²³. Jo̱³
rɨ²³ꞌláan³ mozo quién²³na²³. 9 Xen³
San Mateo 7​, ​8
16
dsa³ ꞌi³ dxi³ ꞌiꞌ²³ quián²³. ꞌE³ quieꞌ²³
laꞌ³, xen³ dsa³ ꞌláa³ ꞌi³ dxin²³ ꞌiꞌ²³
quieꞌ². Líi² te³ rɨ²juøøn³¹ jø̱n³:
“Guo³”. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ dsoo³². ꞌE³
quieꞌ²³ rɨ²juøøn³¹ jiaꞌ³ cɨꞌ²³: “Ñe³
la³”. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ rɨ²³ja³. Juøøn³²
mozo quién²³na²³: “La²³la³ cu³lø³¹
rɨ²jméen²”. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ rɨ²³jmée²³
laꞌ³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ juii² dsa³ ꞌláa³.
10 Bi²³ juøꞌ²³ ca²³núu³ Jesús júu²
quieeꞌ³². Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌi³ quia̱ꞌ²
ꞌñée²:
―Jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³
ju²dsoo³¹: Cu³xi³ la²³ca̱a̱n³ juɨɨ³
quieeꞌ³² dsa³ Israel ꞌa²³jiaꞌ³ lɨꞌ³
ca³jí̱i̱n³na²³ dsa³ ꞌi³ sɨ³táan³ quia̱ꞌ²
jné² ꞌe³ la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ sɨ³táan³ dsa³
la³. 11 Jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³:
Juɨ́ɨn²³ dsa³ jiaꞌ³ ꞌi³ rɨ²³ja²³guín²³
je² huɨ̱́ɨ̱³ i²³la³ i²³nɨ³ ꞌe³ rɨ²³gua³teꞌ²³
coo³¹ mesa quia̱ꞌ² Abraham quia̱ꞌ²
Isaac quia̱ꞌ² Jacob yʉʉꞌ³¹ güii³ je²
rɨ³løn³¹ Dios juii². 12 ꞌE³ quieꞌ²³
ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³taꞌn²³ la²³jɨn³ dsa³ Israel
ꞌi³ rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³taꞌn²³ je² rɨ³løn³¹
Dios juii². Rɨ²³juén²teꞌ²³ je² li³ꞌo̱o̱³
teꞌ²³ ꞌi³ ꞌí³. Je² núu²³ rɨ²³ꞌoꞌ² dsa³.
Rɨ²³cuuꞌ³ la²³ cɨ² jo̱²teꞌ¹ ꞌe³ la²³ꞌnɨɨꞌn³¹
ꞌe³ rɨ²³ŋɨ́³ dsɨ́²teꞌ²³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³
Jesús.
13 ꞌE³ jo̱³ ca²³sɨꞌ²³ juii² dsa³ ꞌláa³:
―Guøꞌn³. Cu²lí³ ꞌe³ la²³ mɨ³ŋɨꞌn²nu³
jné². Qui² sɨ³táan³nu³ quia̱ꞌ²nu³ jné².
Xe̱ꞌn² quieꞌ²³ ꞌe³ la²³ ca²³juaꞌ³ laꞌ³
Jesús, ca²³ꞌláan³ mozo quieen³² juii²
dsa³ ꞌláa³.
ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús xóo²
mɨ²³quieꞌ² Peen²³²
(Mr. 1:29‑31; Lc. 4:38‑39)
14 Ma²ꞌi³¹ Jesús xi²ñʉꞌ¹ quieeꞌ³²
Peen²³², ŋó²³ ꞌe³ dsooꞌ²³² xóo²
mɨ²³quieꞌ² Peen²³². Rɨ³caaꞌn³². Qui²
jmee²³ dsóo² dxíi³ quieꞌ². 15 ꞌE³
quieꞌ²³ jo̱³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ guoo³ Jesús
ꞌe³ ca²³quiʉ̱ꞌ² guoo³ mɨ́³. ꞌE³ jo̱³
ca²³je̱ꞌn²³ dsóo² dxíi³. ꞌE³ quieꞌ²³
jo̱³ ca²³naaꞌn²³ mɨ́³. Ca²³mi²³quin³
ca³juɨ² Jesús.
ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús juɨ́ɨn²³
dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³²
(Mr. 1:32‑34; Lc. 4:40‑41)
16 Ma²ca¹nʉʉ³ jmɨ́ɨ² jo̱³, i²jøn²³teꞌ²³
caan²³ Jesús juɨ́ɨn²³ dsa³ ꞌi³ quie̱n³
espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². ꞌE³
jo̱³ ca²³lʉ́³ Jesús. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³
ca²³ꞌuǿøn² espíritus. Co̱ꞌ³ cɨꞌ²³
ca²³mi²³ꞌláan³ la²³jɨn³ ꞌi³ dsooꞌ²³².
17 Laꞌ³ ca²³jmée³ ꞌe³ la²³ rɨ²³lí³ ꞌe³
la²³ ca²³juaꞌ³ Isaías, jø̱n³ dsa³ ꞌi³
ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³²,
ꞌe³ rɨ²³lí³. Qui² ca²³juaꞌ³ Isaías:
“Ca²³je̱ꞌn² ꞌñée² ꞌe³ jmee²³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³
ꞌueeꞌn³ jmɨ² ŋú²ra². ꞌE³ quieꞌ²³
ca²³je̱ꞌn² dsóo² ꞌe³ jmeꞌ²³ jne².” Laꞌ³
ca²³juaꞌ³ Isaías mɨ²jaa²³².
Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ ꞌnée²³ rɨ²³ŋɨ́²³ quia̱ꞌ²
Jesús
(Lc. 9:57‑62)
18 Ŋó²³ Jesús ꞌe³ juɨ́ɨn²³ dsa³ ꞌi³
té̱e̱n³ la²³cuꞌ². ꞌE³ jo̱³ ca²³dxi³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³
sɨ³guín²³teꞌ²³ ꞌŋóo² la²³ jmɨ²³ñiiꞌ³¹.
19 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³lǿn²³ mɨ³lén²
jø̱n³ dsa³ ꞌe²³ ley. Ca²³juaꞌ³ ca²³sɨꞌ²³
Jesús:
―Dsa³ ꞌe²³. ꞌNáan²³ ñiin²³
quia̱ꞌ²³²na¹ ꞌnʉ³ te³ jiaaꞌ³¹ ŋɨ́n².
20 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús:
―ꞌNeꞌ² rɨ²jméen² ꞌiꞌ²³ dxʉ́²³. Qui²
xa³ tóo² ꞌiooꞌ³. Xa³ mɨ²sɨɨ² jo̱o̱³¹ to̱³.
ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³ꞌe³ xa³ quián²³ jné²
Jo̱o̱³¹ Dsa³ je² guɨɨn²³na²³.
21 Xen³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³ dsa³ quieen³² ꞌi³
ca²³juaꞌ³:
San Mateo 8
17
―Juiin²³. Cuø² júu² ꞌe³
i³ꞌaan²³²cu²ruꞌ³na²³ ꞌlɨ́ɨ³ ñuꞌn²³. Jo̱³
tu³ ñiin²³ quia̱ꞌ²³²na¹ ꞌnʉ³.
22 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ Jesús.
Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³:
―Ñe³ quia̱ꞌ²nu³ jné². Cu²ꞌáan¹
quieꞌ²³ ꞌlɨ́ɨ³ teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ꞌé̱e̱² ꞌe³
rɨ³jú̱n².
ꞌE³ la²³ ca²³jmée³ Jesús ꞌe³ ca²³cu²³tá²
dxí³, ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ ca²³xáan² ꞌñée²
ꞌuaaꞌ³ jmɨ²³ñiiꞌ³¹
(Mr. 4:35‑41; Lc. 8:22‑25)
23 ꞌͲ Jesús ꞌe̱ꞌ³ móo². ꞌE³ quieꞌ²³
jo̱³ ca²³guín²³ dsa³ quieen³² quia̱ꞌ²
Jesús. 24 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ bi²³ beeꞌ² dxí³
ca²³ró̱o̱²³ ñiꞌ² jmɨ²³ñiiꞌ³¹. Bi²³ ꞌuaaꞌ³
bɨ³² jmɨɨ³. Sɨ³ꞌo² jmɨɨ³ ꞌe̱ꞌ³ móo². ꞌE³
quieꞌ²³ rɨ³guɨɨn³ Jesús. 25 ꞌE³ jo̱³
ca²³ñín²teꞌ²³ Jesús. Ca²³juaꞌ³teꞌ²³:
―Laan²³² jne², Juii³raꞌ³¹. Qui² mɨ³
sɨ³guaꞌ²³ jne² rɨ³nɨ²³.
26 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ ꞌñée² Jesús.
Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ quieen³²:
―¿ꞌEe² lǿ² bi²³ juøøꞌn²³naꞌ³, ꞌneeꞌ²³
ꞌi³ bi²³ ca³piiꞌ² sɨ³táan³ quia̱ꞌ² jné²?
ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³. Ca²³jín² dxí³
quia̱ꞌ² jmɨ²³ñiiꞌ³¹. ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³
ca²³xáan² ꞌñée² jmɨɨ³. 27 Bi²³ juøꞌ²³
ca²³jóo² dsa³. Ca²³juaꞌ³teꞌ²³:
―¿Jmiiꞌ³¹ cu³løn³¹ dsa³ nɨ³
cu²ne²ra²? Dxí³ beeꞌ² quia̱ꞌ² jmɨɨ³
miꞌ³ mɨ³guaan²³ ꞌe³ la²³ mɨ³dxi³ ꞌiꞌ²³
¿mɨ³naaꞌ³¹?
ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús dsa³
Gadara ꞌi³ quie̱n³ espíritus ꞌé̱e̱²
mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ²
(Mr. 5:1‑20; Lc. 8:26‑39)
28 Ca²³dxóo² Jesús ꞌŋóo² la²³
jmɨ²³ñiiꞌ³¹ je² neeꞌn²³² dsa³ Gadara.
ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³mi²³jí̱i̱n³ Jesús
áan²³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌuǿøn² too³ ꞌloo³ je²
ꞌaan³² dsa³ ꞌlɨ́ɨ³. Quie̱n³ espíritus ꞌé̱e̱²
mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² teꞌ²³ dsa³ ꞌí³. ꞌA²³jiaꞌ³
ma²³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³ŋɨ́n³ dsa³ jui³¹
je² neeꞌn²³²teꞌ¹ ꞌe³ la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³
la³jmøn³¹teꞌ¹. 29 Quiʉ̱ʉ̱³ ca²³lʉ́³ teꞌ²³
dsa³ ꞌí³. Ca²³juaꞌ³:
―Rɨ²xiiꞌ³¹raꞌ³¹ ꞌnʉ³, Jo̱o̱³¹ Dios:
¿ꞌEe² lǿ² dxaan²³nu³ ꞌuǿøn²nu³
quia̱ꞌ²nu³ jneeꞌ³¹? ¿ꞌA² mɨ³güén²³nu³
la³ ꞌe³ juøꞌn³ rɨ²jmeeꞌn³¹nu³ jneeꞌ³¹
ꞌe³ ꞌíi² quieꞌ²³ rɨ²³tɨ́²³ jmɨ́ɨ² laꞌ³? ―Laꞌ³
ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ Jesús.
30 Xen³ juɨ́ɨn²³ cu²xi³¹ ꞌi³ taꞌn²
eeꞌ³² je² huɨ̱́ɨ̱³ ca³juɨ² la²³ neeꞌn²³².
31 Bi²³ ca²³ŋɨ́ɨ³ mɨ²ꞌáa² espíritus ꞌé̱e̱²
mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². Ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ Jesús:
―Xi³nu³ rɨ²ꞌuøøn²³²nu³ jneeꞌ³¹, xiin²³
jneeꞌ³¹ ꞌe³ rɨ²taaꞌn³²naꞌ³¹ cu²xi³¹.
32 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús:
―Cu³guín²³naꞌ³ je² ꞌo³raꞌ³ nɨ³.
ꞌE³ jo̱³ ca²³ꞌuǿøn²teꞌ²³ ꞌe³ taꞌn²teꞌ²³
dsa³. Ca²³taaꞌn³teꞌ²³ miin²³teꞌ²³
cu²xi³¹. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³cuɨ̱́ɨ̱²
la²³jɨn³ sú̱n² cu²xi³¹. Ca²³guín²³teꞌ²³
je² juɨɨꞌ²³². Ca²³jiuꞌn² cu²xi³¹ ꞌe̱ꞌ³
jmɨ²³ñiiꞌ³¹. ꞌE³ jo̱³ ca²³ꞌaꞌn²teꞌ²³ ꞌe̱ꞌ³
jmɨɨ³.
33 ꞌE³ jo̱³ ca²³cuɨ̱́ɨ̱² dsa³ ꞌi³ ꞌaan³²
cu²xi³¹. Ca²³taꞌn²³ jee²³² juɨɨ³. Ca²³sɨꞌ²³
dsa³ la²³jɨ³ ꞌe³ ca²³lǿ²³. Ca²³jmeꞌn²
júu² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ca²³ji̱ꞌ²³ dsa³ ꞌi³ quie̱n³
espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² xe̱ꞌn².
34 ꞌE³ jo̱³ ca²³ꞌuǿøn² la²³jɨn³ dsa³ juɨɨ³
ꞌe³ juaꞌ³teꞌ²³ rɨ²³mi²³jí̱i̱n³teꞌ²³ Jesús.
Ma²ŋøn³¹teꞌ¹ Jesús, ca²³ŋɨ́ɨ³teꞌ²³
mɨ²ꞌáa² quieꞌ² ꞌe³ cu²bǿn³ la²³ca̱a̱n³
je² neeꞌn²³²teꞌ¹.
ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús jø̱n³ dsa³
ꞌi³ tu̱u̱n²³²
(Mr. 2:1‑12; Lc. 5:17‑26)
9 ꞌͲ co̱ꞌ³ ꞌe̱ꞌ³ móo² Jesús. Ca²³ꞌøn³
co̱ꞌ³ jmɨ²³ñiiꞌ³¹. Ca²³dxeꞌn² co̱ꞌ³
San Mateo 8​, ​9
18
juɨɨ³ quieeꞌ³² joo³¹ i²³ꞌŋóo². 2 ꞌE³ jo̱³
i²jøn²³teꞌ²³ caan²³ Jesús jø̱n³ dsa³ ꞌi³
tu̱u̱n²³². ꞌIún² jmoo³. Ca²³la²³quii²³
Jesús ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ꞌnɨɨꞌn³¹ sɨ³táan³teꞌ²³
quia̱ꞌ²teꞌ²³ ꞌñée². ꞌE³ jo̱³ ca²³sɨꞌ²³ dsa³
ꞌi³ tu̱u̱n²³²:
―Ja̱a̱n²³ne². Dxa² co̱o̱³ ꞌáan².
Mɨ³uu³ dsoo² quien³²nu³.
3 ꞌE³ quieꞌ²³ xen³ dsa³ ꞌe²³ ley ꞌi³
ca²³juaꞌ³ ca²³sɨꞌ²³ uuꞌn²:
―Dxí² ꞌñeꞌ² lʉ²³ dsa³ nɨ³. Juaꞌ³ ꞌñée²
ꞌe³ jmee²³ ꞌe³ la²³ jmee²³ Dios.
4 Ñi³² Jesús jmiiꞌ³¹ cu³lø³¹ ꞌe³
jmoo³² ꞌiꞌ²³ dsa³ ꞌe²³ ley. ꞌE³ jo̱³
ca²³juaꞌ³:
―¿ꞌEe² lǿ² jmee³raꞌ³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³
ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³? 5 ¿Jmiiꞌ³¹ cu³lø³¹
ꞌe³ tu³sɨꞌ²³ cɨ², lǿn³naꞌ³? ¿ꞌA²
tu³sɨꞌ²³ cɨ² ꞌe³ rɨ²juøꞌn³¹: “Mɨ³uu³
dsoo² quien³²nu³”? ¿ꞌA² tu³sɨꞌ²³
cɨ² ꞌe³ rɨ²juøꞌn³¹: “Naaꞌn²³ ꞌnʉ³.
Ŋɨ² jo̱o̱²³na²³”? 6 Qui² ꞌnáan²³ ꞌe³
rɨ²móo²raꞌ³ ꞌe³ xa³ ca³dsaan³²
quián²³ jné² Jo̱o̱³¹ Dsa³ ꞌe³
yuun²³²na¹ dsoo² quieeꞌ³² dsa³.
ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ ca²³sɨꞌ²³ dsa³
ꞌi³ tu̱u̱n²³²:
―Naaꞌn²³ ꞌnʉ³. Ben²³² jmoo³
quien³²nu³. Guøꞌn³ jo̱o̱²³.
7 ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³ dsa³ ꞌi³ tu̱u̱n²³²
xe̱ꞌn². Ŋøꞌn² dsa³ ꞌí³. 8 Ŋó²³ la²³jɨn³
dsa³. Bi²³ juøꞌ²³ ca²³jóo²teꞌ²³. ꞌE³ jo̱³
ca²³mi²³gáan³teꞌ²³ Dios. Qui² ꞌi³ ꞌí³
hua² ꞌi³ ca²³cuǿø²³ dsa³ júu² ꞌueeꞌn³
ꞌe³ lø³² laꞌ³.
ꞌE³ la²³ ca²³tøø³ Jesús jø̱n³ dsa³ ꞌi³
xi̱i̱n³ Tee³¹
(Mr. 2:13‑17; Lc. 5:27‑32)
9 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ŋóo² co̱ꞌ³ Jesús.
Ca²³ti²³cø̱n³¹ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ xi̱i̱n³ Tee³¹.
Jen³¹ co̱³² cuu² ꞌe³ rɨ³løn³¹ ꞌioꞌ². ꞌE³
jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ Tee³¹:
―Ñe³ quia̱ꞌ²nu³ jné².
ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³ Tee³¹. Ŋóo²
quia̱ꞌ² Jesús.
10 ꞌE³ la²³ jen³¹ Jesús xi²ñʉꞌ¹ coo³¹
mesa, ca²³dxi²³guín²³ juɨ́ɨn²³ ꞌioꞌ²
quia̱ꞌ² dsa³ tu³cua̱a̱²tu¹. Ca²³guó³
quia̱ꞌ²teꞌ²³ Jesús quia̱ꞌ² dsa³
quieen³² co̱ꞌ³. 11 Ŋó²³ dsa³ fariseo
ꞌe³ neeꞌn²³² dsa³ ꞌí³ quia̱ꞌ² Jesús. ꞌE³
jo̱³ ca²³juaꞌ³teꞌ²³ ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ dsa³
quieen³² Jesús:
―¿ꞌEe² lǿ² eeꞌ³² dsa³ ꞌe²³
quien³²naꞌ³ quia̱ꞌ² ꞌioꞌ² quia̱ꞌ² dsa³
tu³cua̱a̱²tu¹?
12 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³núu³ Jesús ꞌe³
jmiiꞌ³¹ ca²³juaꞌ³ dsa³ fariseo. ꞌE³ jo̱³
ca²³juaꞌ³ ꞌñée²:
―ꞌA²³ꞌe³ xa³ je² ꞌneꞌ² tɨ³² ꞌoo³
quieꞌ² teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ dsooꞌ²³².
ꞌE³ quieꞌ²³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³² hua²
ꞌi³ ꞌneꞌ² tɨ³² ꞌoo³ quieꞌ². 13 ꞌNeꞌ²
cu³mi³tɨn²³naꞌ³ ꞌe³ ꞌee² lǿ² to̱o̱²³ ji³
júu² quieeꞌ³² Dios je² juaꞌ³: “ꞌA²³laꞌ²³
jo̱³ ꞌe³ te³ bi²³ xen³ ꞌi³ jŋɨꞌn²³ dsa³ ꞌe³
juaꞌ³ cuøn²³teꞌ²³ jné² ꞌe³ ꞌnáan²³ jné².
ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌnáan²³ ꞌe³ li²³cuuꞌ²³ dsɨ́²
dsa³ ñin³² uuꞌn².” Laꞌ³ cu³lø³¹ to̱o̱²³
ji³. ꞌA²³laꞌ²³ dsa³ ꞌi³ lǿn³ miin²³ ꞌe³
jmoo³² ca³dsaan³² ꞌi³ rɨ²tøøn³¹na¹ ꞌe³
güén²³na²³. ꞌE³ quieꞌ²³ mɨ³güén²³na²³
ꞌe³ rɨ²tøøn³¹na¹ dsa³ ꞌi³ mɨ³la³quii²³
miin²³ ꞌe³ rɨ³løn³¹teꞌ¹ tu³cua̱a̱²tu¹.
ꞌNáan²³ ꞌe³ rɨ²³tʉ́²teꞌ²³ ꞌe³ jmoo³² ꞌe³
ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús.
ꞌE³ la²³ ca²³tín²³teꞌ²³ júu² ꞌe³ quieeꞌ³²
mɨ²³jmɨɨ²³
(Mr. 2:18‑22; Lc. 5:33‑39)
14 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³dxi²³guín²³
dsa³ quieen³² Juan. Ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³
Jesús:
―Jmee³raꞌ³¹ mɨ²³jmɨɨ²³. ꞌE³ quieꞌ²³
laꞌ³ jmoo³² dsa³ fariseo. ¿ꞌEe²
San Mateo 9
19
lǿ² ꞌa²³jiaꞌ³ jmoo³² mɨ²³jmɨɨ²³ dsa³
quien³²nu³?
15 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³
dsa³ quieen³² Juan:
―ꞌA²³jiaꞌ³ ꞌaa³ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ² dsa³ ꞌi³
neeꞌn²³² jmɨ́ɨ² jueeꞌ³ je² mɨ³tøø³² dsa³
mɨ́³ xi³nu³ jen³¹ quieꞌ²³ jmɨ́ɨ² jueeꞌ³
dsa³ ꞌi³ mɨ³tøø³² mɨ́³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? ꞌE³
quieꞌ²³ ꞌa³ cɨ² rɨ²³tɨ́²³ jmɨ́ɨ² ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³
ma²³ quia̱ꞌ²teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ mɨ³tøø³²
mɨ́³. Jo̱³ hua² jmɨ́ɨ² ꞌe³ rɨ²³jmóo²teꞌ²³
mɨ²³jmɨɨ²³.
16 ꞌA²³jiaꞌ³ rɨ²³ti²³guo² xi³nu³
rɨ²³te̱e̱³ dsa³ ꞌmɨɨꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ca²³joꞌ²
je² rɨ³gɨ́ɨ² cuo̱o̱³ ꞌe³ jaa²³². Qui²
rɨ²³joꞌ² cɨ² ꞌmɨɨꞌ³ ꞌe³ mɨ³te̱e̱³. ꞌE³ jo̱³
rɨ²³je̱ꞌn²³ je² mɨ³te̱e̱³ cuo̱o̱³ ꞌe³ jaa²³².
Bi²³ cɨ² rɨ²³guii³ cuo̱o̱³ ꞌe³ jaa²³²
jo̱o̱²³. 17 ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ cu³lø³¹ quieꞌ²
jmɨɨꞌ³¹ mɨ²jøꞌ² vino co̱ꞌ³. ꞌA²³jiaꞌ³
rɨ²³ti²³guo² xi³nu³ rɨ²³xiꞌ²³ dsa³
jmɨɨꞌ³¹ mɨ²jøꞌ² vino ꞌe³ ꞌmɨɨn³² ꞌe̱ꞌ³
tuuꞌ³ loo³ ꞌe³ jaa²³². Xi³nu³ rɨ²³jmée²³
dsa³ laꞌ³, rɨ²³moꞌ² tuuꞌ³ loo³ ꞌe³ jaa²³².
Rɨ²³tʉ̱ʉ̱³ jmɨɨꞌ³¹ mɨ²jøꞌ² vino. ꞌE³
quieꞌ²³ rɨ²³yáan²³ tuuꞌ³ loo³ co̱ꞌ³. Qui²
xiiꞌ²³ dsa³ jmɨɨꞌ³¹ mɨ²jøꞌ² vino ꞌe³
ꞌmɨɨn³² ꞌe̱ꞌ³ tuuꞌ³ loo³ ꞌe³ ꞌmɨɨn³². Laꞌ³
hua² ꞌa²³ꞌe³ xa³ rɨ²³lí³ ca³ti³².
ꞌE³ la²³ ca²³ji̱i̱ꞌ²³ co̱ꞌ³ jo̱²³mɨɨ³¹ Jairo,
ꞌe³ la²³ ca²³ꞌláan³ mɨ́³ ꞌi³ ca²³quiʉ̱ꞌ²
xi²guoo³ cuo̱o̱³ Jesús
(Mr. 5:21‑43; Lc. 8:40‑56)
18 Lʉ²³ quieꞌ²³ laꞌ³ Jesús
ma²ca¹dxóo¹ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ dxi³ ꞌiꞌ²³
ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je² mi³gáan³ Dios dsa³
Israel. Ca²³xiiꞌ³ jñi² xi²ñi² Jesús.
Ca²³juaꞌ³:
―ꞌA³ cɨ² lá²³ mɨ³jú̱n²³ xiiꞌ³ mɨ́³
quién²³na²³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌnáan²³ ꞌe³
sɨ³gui²³ra². Cu³dxén² guaan³² ñiꞌ²
quieeꞌ³². Jo̱³ hua² rɨ²³ji̱i̱ꞌ²³ co̱ꞌ³.
19 ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³ Jesús. Ŋóo²
quia̱ꞌ² dsa³ ꞌí³ quia̱ꞌ² dsa³ quieen³².
20 Ca²³lǿn²³ mɨ³lén² rɨ²³cooꞌ² Jesús jø̱n³
mɨ́³. Mɨ³tɨ́³ gui²³tʉ̱́³ ji̱i̱³ ñi³ ꞌe³ sɨ³ŋɨ́n³
jmɨ²³ꞌǿn². Ca²³quiʉ̱ꞌ² mɨ²xi¹guoo³
xʉʉꞌ²³² cuo̱o̱³ Jesús. 21 Qui² ca²³lǿn³
ꞌñée²: Líi² te³ rɨ²quiu̱ꞌn¹ xi²guaan²³
cuo̱o̱³ ꞌe³ rɨ²³liin²³na²³ ꞌu². 22 ꞌE³ quieꞌ²³
ca²³ji̱i̱n²³ Jesús. Ca²³jóo² rɨ²³cooꞌ².
Ŋǿn² mɨ́³ ꞌí³ jo̱o̱²³na²³. ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³:
―Ja̱a̱n²³ne². Dxa² co̱o̱³ ꞌáan².
Mɨ³lɨɨn³²nu³. Qui² sɨ³táan³nu³
quia̱ꞌ²nu³ jné².
Xe̱ꞌn² quieꞌ²³ jmɨ́ɨ² jo̱³ lɨ́ɨn² mɨ́³ ꞌí³.
23 Ca²³dxóo² Jesús xi²ñʉꞌ¹ quieeꞌ³²
dsa³ ꞌi³ dxi³ ꞌiꞌ²³ ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je²
mi³gáan³ Dios dsa³ Israel. Ŋó²³ ꞌe³
xen³ dsa³ ꞌi³ jiʉʉ³² ꞌmo³ ta³. Neeꞌn²³²
dsa³ ꞌi³ taꞌn² cɨɨ²³ ꞌooꞌ³². Yooꞌ²³
tø³²teꞌ²³. 24 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³:
―ꞌUøøn³²naꞌ³. Qui² ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ³jú̱n²
xiiꞌ³. Te³ rɨ³guɨɨn³ hua².
Bi²³ ca²³jáa² ca²³ŋɨ́ɨn²teꞌ²³ Jesús.
25 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³ꞌuøøn³teꞌ²³ dsa³ ꞌí³.
ꞌE³ jo̱³ ꞌí² Jesús je² rɨ³caaꞌn³² xiiꞌ³.
So̱ꞌ²³ guoo³ xiiꞌ³. ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³
xiiꞌ³. 26 Ca²³núu³ dsa³ la²³ca̱a̱n³ je²
mɨ³lén² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ca²³lǿ²³ je² núu²³.
ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús
áan²³ dsa³ tuu²
27 ꞌE³ la²³ ca²³bǿn³ je² núu²³ Jesús,
ŋóo² co̱ꞌ³. Xen³ áan²³ dsa³ tuu²
mɨ²ñi² ꞌi³ ca²³guín²³ tu³cɨ̱ɨ̱n³. Quiʉ̱ʉ̱³
ca²³lʉ́³teꞌ²³. Ca²³juaꞌ³teꞌ²³:
―Dsa³ ju̱u̱n²³ David. Cu²li³cuuꞌ²³
ꞌáan² quia̱ꞌ²nu³ jneeꞌ³¹.
28 ꞌͲ xi²ñʉꞌ¹ Jesús. ꞌE³ jo̱³ ca²³lǿn²³
mɨ³lén² dsa³ tuu². Ca²³juaꞌ³ Jesús.
Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³:
―¿ꞌA² sɨ³táan³naꞌ³ ꞌe³ rɨ²³li²³juøꞌ²
rɨ²mi³ꞌláan²na²³ ꞌneeꞌ²³?
ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³teꞌ²³:
San Mateo 9
20
―Sɨ³táan³naꞌ³¹ xú̱n³, Juii³raꞌ³¹.
29 ꞌE³ jo̱³ ca²³quiʉ̱ꞌ² Jesús
mɨ²xi¹guoo³ mɨ²ñi²teꞌ¹. Ca²³juaꞌ³:
―Cu²lí³ quién²naꞌ³ ꞌe³ la²³ꞌnɨɨꞌn³¹
lǿ² ꞌe³ sɨ³táan³naꞌ³ ꞌe³ rɨ²³lí³.
30 ꞌE³ jo̱³ ca²³la²³jné³ mɨ²ñi²teꞌ¹.
Ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³:
―Cu³xi³ ꞌé³, ꞌa²³ rɨ³juɨɨꞌ³²raꞌ³ dsa³
ꞌe³ jmiiꞌ³¹ mɨ³lǿ²³.
31 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³guín²³teꞌ²³.
Ca²³jmeꞌn²teꞌ²³ júu² la²³ca̱a̱n³ je²
mɨ³lén² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ꞌnɨɨꞌn³¹ dxʉ́²³
ca²³jmée³ Jesús quieꞌ²teꞌ²³.
ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús
jø̱n³ dsa³ coo²³²
32 ꞌE³ la²³ sɨ³ꞌuǿøn² dsa³ tuu²,
i²jøn²³teꞌ²³ caan²³ Jesús jø̱n³ dsa³
coo²³² ꞌi³ quie̱n³ espíritu ꞌé̱e̱²
mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². 33 Ca²³dxin³ Jesús
espíritu ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². ꞌE³
quieꞌ²³ jo̱³ ca²³lʉ́³ dsa³ ꞌi³ caan²³²
xe̱ꞌn². Bi²³ juøꞌ²³ ca²³ti²³cø̱n³¹ la²³jɨn³
dsa³. Ca²³juaꞌ³teꞌ²³:
―ꞌA²³jiaꞌ³ lɨꞌ³ ca³ne²ra² ꞌe³ lø³²
la²³nɨ³ la²³ca̱a̱n³ juɨɨ³ quiee³² jne²
dsa³ Israel.
34 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ dsa³ fariseo:
―Juii² espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ²
ꞌi³ cuø²³ ju²³bíi²³ ꞌe³ sɨ³li³juøꞌ² ꞌuøøn³
Jesús espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ².
ꞌE³ la²³ ca²³la²³cuuꞌ²³ dsɨ́²
Jesús quia̱ꞌ² dsa³
35 Ca²³ŋɨ́³ Jesús la²³ca̱a̱n³ juɨɨ³
beeꞌ² quia̱ꞌ² ranchos. Ca²³ꞌé³
la²³ca̱a̱n³ ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je² mi³gáan³
Dios dsa³ Israel. Ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² dxʉ́²³
ꞌe³ la²³ rɨ³løn³¹ Dios juii² dsa³.
Ca²³mi²³ꞌláan³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³² quia̱ꞌ²
dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌueeꞌn³, juøꞌn³ jmiꞌ³
lǿ². 36 ꞌE³ la²³ ca²³jóon² la²³jɨn³ dsa³
Jesús, bi²³ ca²³la²³cuuꞌ²³ dsɨ́² quia̱ꞌ²
dsa³. Qui² mɨ³ꞌuaaꞌn²³ dsɨ́²teꞌ²³.
Mɨ³ꞌlǿn²³teꞌ²³. Xen³ la²³ xen³ dsɨɨ³
joo³ ꞌi³ ꞌa²³ꞌi̱³ xen³ ꞌi³ mi³quí² quieꞌ².
37 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ ca²³sɨꞌ²³ dsa³
quieen³²:
―Bi²³ ñúun³ xa³ je² ꞌneꞌ² rɨ²³lí³
ꞌó̱o̱²³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ juɨ́ɨn²³ xen³ ꞌi³
rɨ²³jmóo² ꞌó̱o̱²³. 38 ꞌE³ jo̱³ ꞌneꞌ² rɨ²lʉ́²raꞌ³
quia̱ꞌ²naꞌ³ juii² ta², ꞌe³ rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³ ꞌe³
cu²xíin¹ cɨ² mozos ꞌi³ sɨ³jmóo² ꞌó̱o̱²³
quieeꞌ³². ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús.
ꞌE³ la²³ ca²³ꞌnáan²³ gui²³tʉ̱́n³ dsa³ ꞌi³
ca²³lǿn²³ dsa³ xiin²³
(Mr. 3:13‑19; Lc. 6:12‑16)
10 Ca²³tøø³ Jesús gui²³tʉ̱́n³
dsa³ xiin²³ quieen³².
Ca²³cuǿ³ júu² ꞌueeꞌn³ quieꞌ²teꞌ²³ ꞌe³
rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³ꞌuøøn³teꞌ²³ espíritus
ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ², ꞌe³ rɨ²³li²³juøꞌ²
rɨ²³mi²³ꞌláan³teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³²
quia̱ꞌ² dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌueeꞌn³, te³
jmiiꞌ³¹ lǿ².
2 La²³la³ cu³lø³¹ xi̱i̱n³ la²³jɨn³
gui²³tʉ̱́n³ dsa³ xiin²³ quieen³²: Xen³
Muun³² ꞌi³ sɨꞌ²³teꞌ²³ Peen²³² quia̱ꞌ²
jó̱o̱² ꞌi³ xi̱i̱n³ Drøø³¹. Xen³ Jacobo
jo̱²³ñʉʉꞌ³¹ Zebedeo quia̱ꞌ² jó̱o̱² ꞌi³
xi̱i̱n³ Juan. 3 Xen³ Bi³lii² quia̱ꞌ²
Bar³too². Xen³ Tu³moo³² quia̱ꞌ²
Tee³¹ ꞌi³ rɨ³løn³¹ ꞌioꞌ². Xen³ Jacobo
jo̱²³ñʉʉꞌ³¹ Alfeo quia̱ꞌ² Lebeo ꞌi³
sɨꞌ²³teꞌ²³ Tadeo. 4 Xen³ Muun³² ꞌi³
rɨ³løn³¹ dsa³ cananista quia̱ꞌ² Judas
Iscariote ꞌi³ ca²³ꞌnɨ́ɨn²³ Jesús.
ꞌE³ la²³ ca²³xíin²³ dsa³ gui²³tʉ̱́n³
quieen³² ꞌe³ rɨ²³ꞌɨ́ɨ²³teꞌ²³ júu²
(Mr. 6:7‑13; Lc. 9:1‑6)
5 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³xíin²³ teꞌ²³ dsa³
gui²³tʉ̱́n³ ꞌí³ Jesús. Ca²³juaꞌ³:
―ꞌA²³ rɨ³cu³guín²³naꞌ³ je² neeꞌn²³²
dsa³ jiaꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ juɨɨ³
San Mateo 9​, ​10
21
quieeꞌ³² dsa³ Samaria. 6 ꞌE³ quieꞌ²³
cu³guín²³naꞌ³ la²³ca̱a̱n³ je² neeꞌn²³²
dsa³ Israel ꞌi³ mɨ³ca³caaꞌn³², ꞌi³ xen³
la²³ xen³ dsɨɨ³ joo³ ꞌi³ mɨ³ca³guín²³
jiaꞌ³. 7 ꞌE³ la²³ ŋɨ́²raꞌ³, rɨ²ꞌɨ́ɨ²raꞌ³ júu².
Rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³ dsa³: “Mɨ³lǿ²³ mɨ³lén²
ꞌe³ rɨ²³lín³ juii² dsa³ Dios ꞌi³ jen³¹
yʉʉꞌ³¹ güii³”. 8 Rɨ²mi³ꞌláan²naꞌ³ dsa³
ꞌi³ dsooꞌ²³². Rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ rɨ²³ji̱i̱ꞌ²³
co̱ꞌ³ dsa³ ꞌi³ sɨ³jú̱n³. Rɨ²jmée²raꞌ³
ꞌe³ rɨ²³jñin³ la³ꞌe² dsa³ ꞌi³ ta̱a̱n²³
goo³. Rɨ²ꞌuøøn²³²naꞌ³ espíritus ꞌé̱e̱²
mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². ꞌA²³jiaꞌ³ ca²³la²³ꞌneꞌ²
ꞌe³ rɨ²cɨ́²raꞌ³ ma²ꞌieen³¹naꞌ³ ju²³bíi²³.
ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌneꞌ² ꞌe³ rɨ²có̱²raꞌ³
jñiin²³naꞌ³ ꞌe³ la²³ jmee²³ ta² ju²³bíi²³
jo̱o̱²³.
9 ꞌA²³ rɨ³jmee³raꞌ³ ji̱i̱³ cu²nee³¹
ꞌe³ rɨ²peꞌ¹raꞌ³ paa²i² ꞌe³ la²³
cu³guín²³naꞌ³. ꞌA²³ cɨꞌ²³ cu²taa³. ꞌA²³
cɨꞌ²³ cu²laaꞌ³. 10 ꞌA²³ rɨ³jmee³raꞌ³ ji̱i̱³
morral ꞌe³ quié̱²raꞌ³ cu³guín²³naꞌ³.
Líi² co̱³dsaꞌn² cuo̱o̱³²raꞌ³. ꞌA²³
cɨꞌ²³ loo³ taaꞌ² tɨɨ³¹raꞌ³. ꞌA²³ cɨꞌ²³
ꞌmo²³ꞌuu²³². Qui² jooꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³ꞌióo²³
ꞌe³ rɨ²³eꞌ² dsa³ ꞌi³ jmee²³ ta².
11 Mɨ³rɨ³taaꞌn³²naꞌ³ juɨɨ³,
mɨ³rɨ³taaꞌn³²naꞌ³ rancho,
rɨ²ꞌnaaꞌn²³naꞌ³ dsa³ ꞌi³ jmee²³
ꞌe³ la²³ dxi³ji̱i̱n³¹. ꞌE³ jo̱³
rɨ²cuaaꞌn²³naꞌ³ xi²ñʉꞌ¹ quieeꞌ³².
ꞌE³ jo̱³ rɨ²cuaaꞌn²³naꞌ³ quieꞌ²
dsa³ ꞌí³ la²³huøꞌn²³ ꞌe³ rɨ²³tɨ́²³ ꞌe³
rɨ²ꞌuøøn³²naꞌ³. 12 ꞌE³ la²³ rɨ²taaꞌn³²naꞌ³
xi²ñʉꞌ¹, rɨ²cuǿ²raꞌ³ u²³jueeꞌn³¹
ꞌe³ rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³ Dios ꞌe³ cu²gua³
ca²³tó̱o̱²³ dsɨ́² dsa³ ꞌi³ neeꞌn²³² xi²ñʉꞌ¹
jo̱³. 13 ꞌE³ jo̱³ cu²lí³ ꞌe³ rɨ²³gua³
ca²³tó̱o̱²³ dsɨ́² dsa³ ꞌi³ neeꞌn²³² xi²ñʉꞌ¹
xi³nu³ dxi³ji̱i̱n³¹ laꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³
cu²lí³ laꞌ³ xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxi³ji̱i̱n³¹.
14 Xi³nu³ xen³ dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³ꞌiꞌn²
ꞌneeꞌ²³, ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³núu²³ júu²
quien³²naꞌ³, jo̱³ hua² rɨ²quiaꞌ¹raꞌ³
ꞌlaa³ tɨɨ³¹raꞌ³ ꞌe³ la²³ rɨ²ꞌuøøn³²naꞌ³
xi²ñʉꞌ¹, ꞌe³ la²³ rɨ²ꞌuøøn³²naꞌ³ juɨɨ³
jo̱³. Qui² cu²li³lii²³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³
jmoo³² dsa³ ꞌí³. 15 Jné² rɨ²juøøn³¹na¹
ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: Bi²³ cɨ² gáan³
dxíi³ quieꞌ² dsa³ ꞌí³ mɨ³rɨ³dxa³ Dios
ta² quieeꞌ³² dsa³ la²³ cɨꞌ²³ quieꞌ²
dsa³ juɨɨ³ Sodoma quia̱ꞌ² dsa³ juɨɨ³
Gomorra.
ꞌE³ la²³ rɨ²³cuǿ²³teꞌ²³ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ²
quieꞌ² dsa³ quieen³² Jesús
16 La²³ xen³ dsɨɨ³ joo³ ꞌi³ sɨ³guín²³
jee²³² quieeꞌ³² ꞌiooꞌ³ xen³ ꞌneeꞌ²³
ꞌe³ la²³ sɨɨn³²na²³ ꞌneeꞌ²³. ꞌE³ jo̱³
ꞌneꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ xi²dsɨ́n³naꞌ³ la²³
xi²dsɨ́n³ ꞌluu³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌneꞌ²
rɨ²³ꞌuǿn³naꞌ³ ꞌe³ la²³ ꞌuǿn² to̱³ju̱³¹.
17 Xi²dsɨ́n³naꞌ³. Qui² xa³ ꞌe³ rɨ²³jmóo²
dsa³. Qui² ꞌa³ cɨ² rɨ²³sø̱ꞌn²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³.
Rɨ²³jɨ̱ɨ̱ꞌn³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ dsa³ ꞌi³ dxa²³
ta². Rɨ²³jmín²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ ñʉꞌ²³
ꞌñʉ́² je² mi³gáan³ Dios dsa³ Israel.
18 Rɨ²³sɨ²³jøn²³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ xi²ñi² dxi²
juɨɨ³ piiꞌ², xi²ñi² reyes ꞌe³ juaꞌ³teꞌ²³
rɨ³løn³¹naꞌ³ dsa³ quién²³na²³.
Laꞌ³ rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³ li²³xa³ ꞌé̱e̱² ꞌe³
rɨ²lʉ́²raꞌ³ júu² quián²³ xi²ñi² dsa³
ꞌi³ xa³ ta² quieeꞌ³², xi²ñi² dsa³ jiaꞌ³.
19 Mɨ³rɨ³jɨ̱ɨ̱ꞌn³²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³, ꞌa²³
rɨ³mi³ñúun²naꞌ³ ꞌóo²raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹
rɨ²jmeeꞌn²³naꞌ³ júu², ꞌe³ jmiiꞌ³¹
rɨ²juoꞌ²raꞌ³. Qui² rɨ²³cuǿø²³ ꞌneeꞌ²³
Dios la²³jɨ³ júu² ꞌe³ li²³ꞌneꞌ² rɨ²lʉ́²raꞌ³
mɨ³rɨ³ti³ jmɨ́ɨ² jo̱³. 20 Qui² ꞌa²³laꞌ²³
ꞌneeꞌ²³ ca³quie̱e̱² ꞌi³ rɨ²lʉ́²raꞌ³. ꞌE³
quieꞌ²³ Espíritu quieen³² Ñʉꞌ²raꞌ³
ꞌi³ rɨ²³lʉ́²³. Te³ rɨ²³jmée²³ ta²
ꞌoo³¹hua²raꞌ³.
21 Rɨ²³jɨ̱ꞌn² dsa³ jó̱o̱² ꞌe³ cu²jú̱n³.
ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²³jɨ̱ꞌn² dsa³ jo̱o̱³¹ co̱ꞌ³.
ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ rɨ²³rooꞌ²³ xiiꞌ³ ñin³²
San Mateo 10
22
xóo² jmii³. Rɨ²³dxi³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ cu²jú̱n³
xóo² jmii³. 22 Rɨ²³lí³ ꞌe³ hui²³dsɨ́ɨn²
la²³jɨn³ dsa³ ñin³² ꞌneeꞌ²³ ꞌe³ juaꞌ³teꞌ²³
rɨ³løn³¹naꞌ³ dsa³ quién²³na²³. ꞌE³
quieꞌ²³ rɨ²³láan³ dsa³ ꞌi³ rɨ²³táa²³
la²³huøꞌn²³ ꞌe³ rɨ²³tɨ́²³ ꞌe³ rɨ²³líi².
23 Mɨ³rɨ³cuøø²³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ u²³ŋɨ́³
dsɨ́ɨ² co̱o̱³ juɨɨ³, rɨ²ꞌuøøn³²naꞌ³
cu³guín²³naꞌ³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³. Qui²
rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: ꞌE³ ꞌíi²
rɨ²dxi³cuuꞌn²³naꞌ³ la²³jɨ³ juɨɨ³ quieeꞌ³²
dsa³ Israel ꞌe³ rɨ²³güeꞌn²³na²³ co̱ꞌ³
jné² Jo̱o̱³¹ Dsa³.
24 ꞌA²³jiaꞌ³ gáan³ cɨ² dsa³ ꞌi³ cɨ²
sɨ³li³tɨn³ la²³ cɨꞌ²³ dsa³ ꞌe²³ quieen³².
ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³ gáan³ cɨ²
mozo la²³ cɨꞌ²³ juii². 25 Líi² rɨ²³ji̱ꞌ²³
dsa³ ꞌe³ la²³ sɨ³ji̱ꞌ²³ dsa³ ꞌe²³ quieen³².
Líi² rɨ²³ji̱ꞌ²³ mozo ꞌe³ la²³ sɨ³ji̱ꞌ²³ juii².
Beelzebú juaꞌ³teꞌ²³ ꞌen³²teꞌ²³ jné²
ꞌi³ xen²³na²³ la²³ xen³ juii² xi²ñʉꞌ¹.
ꞌE³ jo̱³ bi²³ cɨ² ꞌñeꞌ² rɨ²³lʉ́²³teꞌ²³
rɨ²³ꞌén²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ xen³naꞌ³ la²³
xen³ dsa³ ꞌi³ te³ neeꞌn²³² xi²ñʉꞌ¹.
ꞌE³ la²³ ca²³juaꞌ³ Jesús ꞌe³ ꞌi̱i̱² sɨɨꞌ³¹ ꞌneꞌ²
li²³ꞌñaaꞌn²³na²
(Lc. 12:2‑9)
26 ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌneꞌ²
li²³ꞌñaaꞌn²³naꞌ³ dsa³. Qui² ꞌa³ cɨ²
rɨ²³dsóo²³ dsɨ́²teꞌ²³ la²³jɨ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³
dsoo²³ dsɨ́²teꞌ²³ rɨ³nɨ²³. ꞌA³ cɨ²
rɨ²³ñí² dsa³ la²³jɨ³ ꞌe³ rɨ³ꞌmo² rɨ³nɨ²³.
27 La²³jɨ³ ꞌe³ juøøn³²na²³ ꞌneeꞌ²³
je² li³ꞌo̱o̱³ ꞌneꞌ² rɨ²jmeeꞌn²³naꞌ³
júu² je² jné³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³,
la²³jɨ³ ꞌe³ nuu³raꞌ³ ꞌe³ lʉn²³ u²³láa²
ꞌneꞌ² rɨ²lʉ́²raꞌ³ quiʉ̱ʉ̱³ ꞌe³ la²³
té̱e̱n³naꞌ³ je² bi²³ nʉꞌ³. 28 ꞌA²³jiaꞌ³
ꞌneꞌ² li²³ꞌñaaꞌn²³naꞌ³ dsa³, ꞌi³ te³
sɨ³li³juøꞌ² jŋɨꞌn²³ ꞌnɨɨꞌn³¹ jmɨ² ŋu²
dsa³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³liꞌ²³ juøꞌ²
rɨ²³jŋɨꞌn²³teꞌ²³ dsɨ́² dsa³. ꞌE³ quieꞌ²³
ꞌneꞌ² li²³ꞌñaaꞌn²³naꞌ³ Dios. Qui² ꞌi³ ꞌí³
hua² ꞌi³ rɨ²³liꞌ²³ juøꞌ² rɨ²³juén² dsa³
guiáa²³ juɨ́ɨ² ꞌe³ rɨ²³mi²³guaꞌ²³ jmɨ²
ŋu² dsa³ ca³ti³² quia̱ꞌ² dsɨ́² dsa³.
29 Sɨ³ꞌnɨ́ɨn² áan²³ jo̱o̱³¹ to̱³ ꞌe³ co̱o̱³
cu²laaꞌ³ piiꞌ² ¿mɨ³naaꞌ³¹? Juøꞌn³
quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ quí̱i̱n²³, ꞌa²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ²
rɨ²³teꞌn²³ ꞌuǿ²³ cu³xi³ jø̱n³ jo̱o̱³¹ to̱³
ꞌu² cu²ruꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌnée²³ rɨ²³lí³ laꞌ³
Ñʉꞌ²raꞌ³. 30 Ñi³² ꞌñée² ꞌe³ joꞌ² mɨɨꞌn²³
jñʉ³ dxí²raꞌ³ xa³. 31 ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³
ꞌneꞌ² rɨ²juøꞌn¹naꞌ³ miin²³naꞌ³. Qui²
bi²³ cɨ² quí̱i̱n²³naꞌ³ quieꞌ² Dios la²³
cɨꞌ²³ ꞌe³ juɨ́ɨn²³ jo̱o̱³¹ to̱³.
Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ jmeeꞌn³² júu² ꞌe³
cuiin²³ Jesucristo
(Lc. 12:8‑9)
32 La²³ cu²ruꞌ³ ꞌe³ rɨ²³jmeꞌn² júu²
dsa³, rɨ²³sɨꞌ²³ uuꞌn² ꞌe³ cuiin²³
jné². ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²jmeeꞌn³¹na¹ júu²
rɨ²juøøn³¹ Ñuꞌn²³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹
güii³ ꞌe³ cuiin²³na²³ dsa³ ꞌí³. 33 ꞌE³
quieꞌ²³ la²³ cu²ruꞌ³ rɨ²³jmeꞌn² dsa³
júu², rɨ²³sɨꞌ²³ uuꞌn² ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ cuiin²³
jné². ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²jmeeꞌn³¹na¹ júu²
rɨ²juøøn³¹ Ñuꞌn²³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³
ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ cuiin²³na²³ dsa³ ꞌí³.
ꞌE³ la²³ jmee²³ Jesús ꞌe³ sɨ³juín³ dsa³
(Lc. 12:51‑53; 14:26‑27)
34 ꞌA²³ jiaꞌ³ ꞌneꞌ² rɨ²lǿn³naꞌ³ ꞌe³
güén²³na²³ ꞌe³ juøꞌn²³ rɨ²jmeen²³²
ꞌe³ rɨ²³lʉ́²³ co̱o̱³ júu² dsa³ mɨ³¹güii³.
ꞌA²³laꞌ²³ ꞌe³ jo̱³ ꞌe³ güén²³na²³
mɨ³¹güii³. ꞌE³ quieꞌ²³ güén²³na²³ ꞌe³
la²³ rɨ²³lí³ qui³. 35 Güén²³na²³ ꞌe³
la²³ rɨ²jmeen²³² ꞌe³ rɨ²³níin³ quia̱ꞌ²
jmii³ jo̱o̱³¹ ꞌi³ dsóo²³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³
mɨ́³ quia̱ꞌ² xóo². ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ mɨ́³
ñin³² xóo² dsóo²³ quieen³². 36 Dsa³
ꞌi³ neeꞌn²³² co̱o̱³ xi²ñʉꞌ¹ rɨ²³lí³ ꞌe³
hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² uuꞌn².
San Mateo 10
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana
Bible in chinantec, lalana

More Related Content

Viewers also liked

Splendor Klabin
Splendor KlabinSplendor Klabin
Splendor KlabinEZTEC
 
تطبيقات سويتش ماكس
تطبيقات سويتش ماكستطبيقات سويتش ماكس
تطبيقات سويتش ماكسSamar Alnuaimy
 
Revista enfoque 150
Revista enfoque 150Revista enfoque 150
Revista enfoque 150perla1000
 
Wahlmanifest
WahlmanifestWahlmanifest
Wahlmanifesttasnim22
 
Curriculum sherida roxana (1) (1)
Curriculum sherida roxana (1) (1)Curriculum sherida roxana (1) (1)
Curriculum sherida roxana (1) (1)Sherida Roxana
 
Introduction to document classification 2014
Introduction to document classification 2014Introduction to document classification 2014
Introduction to document classification 2014Hiroyuki TOKUNAGA
 
Bible in bora, mirana
Bible in bora, miranaBible in bora, mirana
Bible in bora, miranaHolyBibles
 
Trial spm negeri_sembilan_2013_maths_paper2_[q&a_p1]
Trial spm negeri_sembilan_2013_maths_paper2_[q&a_p1]Trial spm negeri_sembilan_2013_maths_paper2_[q&a_p1]
Trial spm negeri_sembilan_2013_maths_paper2_[q&a_p1]Karthik Karunanithy
 
Residencial Ssan Siro
Residencial Ssan SiroResidencial Ssan Siro
Residencial Ssan SiroThiago Ferri
 
Legal Ethics and Social Media: Use in Litigation
Legal Ethics and Social Media: Use in LitigationLegal Ethics and Social Media: Use in Litigation
Legal Ethics and Social Media: Use in LitigationJonathan Ezor
 

Viewers also liked (14)

Splendor Klabin
Splendor KlabinSplendor Klabin
Splendor Klabin
 
تطبيقات سويتش ماكس
تطبيقات سويتش ماكستطبيقات سويتش ماكس
تطبيقات سويتش ماكس
 
Revista enfoque 150
Revista enfoque 150Revista enfoque 150
Revista enfoque 150
 
Description cards
Description cardsDescription cards
Description cards
 
Wahlmanifest
WahlmanifestWahlmanifest
Wahlmanifest
 
Curriculum sherida roxana (1) (1)
Curriculum sherida roxana (1) (1)Curriculum sherida roxana (1) (1)
Curriculum sherida roxana (1) (1)
 
المكتبة في الليل
المكتبة في الليلالمكتبة في الليل
المكتبة في الليل
 
520
520520
520
 
Introduction to document classification 2014
Introduction to document classification 2014Introduction to document classification 2014
Introduction to document classification 2014
 
Bible in bora, mirana
Bible in bora, miranaBible in bora, mirana
Bible in bora, mirana
 
Taller 3
Taller 3Taller 3
Taller 3
 
Trial spm negeri_sembilan_2013_maths_paper2_[q&a_p1]
Trial spm negeri_sembilan_2013_maths_paper2_[q&a_p1]Trial spm negeri_sembilan_2013_maths_paper2_[q&a_p1]
Trial spm negeri_sembilan_2013_maths_paper2_[q&a_p1]
 
Residencial Ssan Siro
Residencial Ssan SiroResidencial Ssan Siro
Residencial Ssan Siro
 
Legal Ethics and Social Media: Use in Litigation
Legal Ethics and Social Media: Use in LitigationLegal Ethics and Social Media: Use in Litigation
Legal Ethics and Social Media: Use in Litigation
 

More from HolyBibles

Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...
Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...
Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...HolyBibles
 
Bible in cora, el nayar & mesa del nayar
Bible in cora, el nayar & mesa del nayarBible in cora, el nayar & mesa del nayar
Bible in cora, el nayar & mesa del nayarHolyBibles
 
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...HolyBibles
 
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanilla
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanillaBible in chol, tumbalá, chol de sabanilla
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanillaHolyBibles
 
Bible in chol, tila
Bible in chol, tilaBible in chol, tila
Bible in chol, tilaHolyBibles
 
Bible in chipaya, puquina
Bible in chipaya, puquinaBible in chipaya, puquina
Bible in chipaya, puquinaHolyBibles
 
Bible in chinantec, usila
Bible in chinantec, usilaBible in chinantec, usila
Bible in chinantec, usilaHolyBibles
 
Bible in chinantec, sochiapam
Bible in chinantec, sochiapamBible in chinantec, sochiapam
Bible in chinantec, sochiapamHolyBibles
 
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierra
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierraBible in chinantec, quiotepec, c. de la sierra
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierraHolyBibles
 
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepec
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepecBible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepec
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepecHolyBibles
 
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de lataniBible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de lataniHolyBibles
 
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...HolyBibles
 
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...HolyBibles
 
Bible in chácobo
Bible in chácoboBible in chácobo
Bible in chácoboHolyBibles
 
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...HolyBibles
 
Bible in carrier
Bible in carrierBible in carrier
Bible in carrierHolyBibles
 
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...HolyBibles
 
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisati
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisatiBible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisati
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisatiHolyBibles
 
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monocho
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monochoBible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monocho
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monochoHolyBibles
 
Bible in capanahua, kapanawa
Bible in capanahua, kapanawaBible in capanahua, kapanawa
Bible in capanahua, kapanawaHolyBibles
 

More from HolyBibles (20)

Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...
Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...
Bible in cora, presidio de los reyes, mesa del nayar, c. de jesús, c. de san ...
 
Bible in cora, el nayar & mesa del nayar
Bible in cora, el nayar & mesa del nayarBible in cora, el nayar & mesa del nayar
Bible in cora, el nayar & mesa del nayar
 
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...
Bible in chontal, highland (sierra de oaxaca), taquistlateco de las montañas,...
 
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanilla
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanillaBible in chol, tumbalá, chol de sabanilla
Bible in chol, tumbalá, chol de sabanilla
 
Bible in chol, tila
Bible in chol, tilaBible in chol, tila
Bible in chol, tila
 
Bible in chipaya, puquina
Bible in chipaya, puquinaBible in chipaya, puquina
Bible in chipaya, puquina
 
Bible in chinantec, usila
Bible in chinantec, usilaBible in chinantec, usila
Bible in chinantec, usila
 
Bible in chinantec, sochiapam
Bible in chinantec, sochiapamBible in chinantec, sochiapam
Bible in chinantec, sochiapam
 
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierra
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierraBible in chinantec, quiotepec, c. de la sierra
Bible in chinantec, quiotepec, c. de la sierra
 
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepec
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepecBible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepec
Bible in chinantec, ozumacín, c. de ayotzintepec
 
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de lataniBible in chinantec, lealao, c. de latani
Bible in chinantec, lealao, c. de latani
 
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...
Bible in chayahuita, balsapuertino, cahuapa, chawi, chayabita, chayawita, cha...
 
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...
Bible in chatino, west higland (zona alta occidental), c. de panixtlahuaca, c...
 
Bible in chácobo
Bible in chácoboBible in chácobo
Bible in chácobo
 
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...
Bible in cashibo cacataibo, cachibo, cacibo, cahivo, caxibo, hagueti, managua...
 
Bible in carrier
Bible in carrierBible in carrier
Bible in carrier
 
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...
Bible in carapana, carapana tapuya, karapaná, karapanã, karapano, mextã, moch...
 
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisati
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisatiBible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisati
Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisati
 
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monocho
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monochoBible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monocho
Bible in caposho, cumanasho, macuni, monaxo, monocho
 
Bible in capanahua, kapanawa
Bible in capanahua, kapanawaBible in capanahua, kapanawa
Bible in capanahua, kapanawa
 

Bible in chinantec, lalana

  • 1. Júu² ꞌmɨɨn³² ꞌe³ ca²³ ŋɨ́n² Dios El Nuevo Testamento en el chinanteco de Lalana La Liga Bíblica Las Sagradas Escrituras para Todos
  • 2. El Nuevo Testamento en el chinanteco de Lalana La Liga Bíblica 2M primera edición 1973 [cnl] La Liga Bíblica 5M segunda edición 1994 La Liga Bíblica versión electrónica 2009 Publicado por © La Liga Bíblica 1973 Se permite copiar, distribuir y comunicar públicamente esta obra bajo las siguientes condiciones: ‣ Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bíblica los derechos que tiene en la impresión o distribución de esta obra, deslindándola de responsabilidad alguna por cualquier uso que se le de a la presente publicación. ‣ No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos. ‣ Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a partir de ésta.
  • 3. Índice San Mateo................................................................................1 San Marcos........................................................................... 74 San Lucas............................................................................ 118 San Juan............................................................................. 196 Los Hechos.......................................................................... 252 Romanos............................................................................. 327 1 Corintios.......................................................................... 360 2 Corintios.......................................................................... 393 Gálatas................................................................................ 414 Efesios................................................................................. 426 Filipenses............................................................................ 438 Colosenses........................................................................... 446 1 Tesalonicenses................................................................. 454 2 Tesalonicenses................................................................. 461 1 Timoteo........................................................................... 465 2 Timoteo........................................................................... 475 Tito..................................................................................... 481 Filemón............................................................................... 485 Hebreos............................................................................... 487 Santiago.............................................................................. 510 1 Pedro............................................................................... 518 2 Pedro............................................................................... 527 1 Juan................................................................................. 533 2 Juan................................................................................. 541 3 Juan................................................................................. 543 Judas.................................................................................. 545 Apocalipsis.......................................................................... 548
  • 4.
  • 5. 1 ꞌE³ la²³ xi̱i̱n³ teꞌ²³ yi²³uuꞌ² jaa²³² ꞌñée² Jesús ꞌi³ ja³ꞌláa²³ quieꞌ²³ (Lc. 3:23‑38) 1 La²³la³ cu³lø³¹ xi̱i̱n³ teꞌ²³ yi²³uuꞌ² jaa²³² ꞌñée² Jesucristo, ꞌi³ rɨ³løn³¹ dsa³ ju̱u̱n²³ David quia̱ꞌ² Abraham. 2 Abraham xi̱i̱n³ jmii³ Isaac. ꞌE³ quieꞌ²³ Isaac xi̱i̱n³ jmii³ Jacob. Jacob xi̱i̱n³ jmii³ Judá quia̱ꞌ² cɨ² jó̱o̱² ꞌñée². 3 Judá xi̱i̱n³ jmii³ Fares quia̱ꞌ² Zara. ꞌE³ quieꞌ²³ Tamar xi̱i̱n³ xóo²teꞌ²³. Fares xi̱i̱n³ jmii³ Esrom. ꞌE³ quieꞌ²³ Esrom xi̱i̱n³ jmii³ Aram. 4 ꞌE³ quieꞌ²³ Aram xi̱i̱n³ jmii³ Aminadab. ꞌE³ quieꞌ²³ Aminadab xi̱i̱n³ jmii³ Naasón. ꞌE³ quieꞌ²³ Naasón xi̱i̱n³ jmii³ Salmón. 5 ꞌE³ quieꞌ²³ Salmón xi̱i̱n³ jmii³ Booz. ꞌE³ quieꞌ²³ Rahab xi̱i̱n³ xóo² Booz. ꞌE³ quieꞌ²³ Booz xi̱i̱n³ jmii³ Obed. ꞌE³ quieꞌ²³ Rut xi̱i̱n³ xóo² Obed. ꞌE³ quieꞌ²³ Obed xi̱i̱n³ jmii³ Isaí. 6 ꞌE³ quieꞌ²³ Isaí xi̱i̱n³ jmii³ rey David. Rey David quia̱ꞌ² mɨ́³ ꞌi³ ca²³lǿn²³ mɨ²³quieꞌ² Urías xe̱ꞌn² rɨ³løn³¹ xóo² jmii³ Salomón. 7 ꞌE³ quieꞌ²³ Salomón xi̱i̱n³ jmii³ Roboam. ꞌE³ quieꞌ²³ Roboam xi̱i̱n³ jmii³ Abías. ꞌE³ quieꞌ²³ Abías xi̱i̱n³ jmii³ Asa. 8 ꞌE³ quieꞌ²³ Asa xi̱i̱n³ jmii³ Josafat. ꞌE³ quieꞌ²³ Josafat xi̱i̱n³ jmii³ Joram. ꞌE³ quieꞌ²³ Joram xi̱i̱n³ jmii³ Uzías. 9 ꞌE³ quieꞌ²³ Uzías xi̱i̱n³ jmii³ Jotam. ꞌE³ quieꞌ²³ Jotam xi̱i̱n³ jmii³ Acaz. ꞌE³ quieꞌ²³ Acaz xi̱i̱n³ jmii³ Ezequías. 10 ꞌE³ quieꞌ²³ Ezequías xi̱i̱n³ jmii³ Manasés. ꞌE³ quieꞌ²³ Manasés xi̱i̱n³ jmii³ Amón. ꞌE³ quieꞌ²³ Amón xi̱i̱n³ jmii³ Josías. 11 ꞌE³ quieꞌ²³ Josías xi̱i̱n³ jmii³ Jeconías quia̱ꞌ² cɨ² jó̱o̱² ꞌi³ xen³ ma² i²xe̱ꞌn³ dsa³ Israel dsa³ juɨɨ³ Babilonia ꞌe³ ca²³tøø³teꞌ²³ juɨɨ³ quieeꞌ³²teꞌ²³. 12 Ma²ca¹líi¹ laꞌ³, ca²³la²³xen³ jo̱o̱³¹ Jeconías ꞌi³ xi̱i̱n³ Salatiel. ꞌE³ quieꞌ²³ Salatiel xi̱i̱n³ jmii³ Zorobabel. 13 ꞌE³ quieꞌ²³ Zorobabel xi̱i̱n³ jmii³ Abiud. ꞌE³ quieꞌ²³ Abiud xi̱i̱n³ jmii³ Eliaquim. ꞌE³ quieꞌ²³ Eliaquim xi̱i̱n³ jmii³ Azor. 14 ꞌE³ quieꞌ²³ Azor xi̱i̱n³ jmii³ Sadoc. ꞌE³ quieꞌ²³ Sadoc xi̱i̱n³ jmii³ Aquim. ꞌE³ quieꞌ²³ Aquim xi̱i̱n³ jmii³ Eliud. 15 ꞌE³ quieꞌ²³ Eliud xi̱i̱n³ jmii³ Eleazar. ꞌE³ quieꞌ²³ Eleazar xi̱i̱n³ jmii³ Matán. ꞌE³ quieꞌ²³ Matán xi̱i̱n³ jmii³ Jacob. 16 ꞌE³ quieꞌ²³ Jacob xi̱i̱n³ jmii³ Søø³² ꞌi³ ca²³lǿn²³ dsóo²³ quieen³² Ma³rii³¹, xóo² Jesús ꞌi³ sɨꞌ²³teꞌ²³ Cristo. 17 Abraham ca²³dxá³ ju̱u̱n²³ mɨ²xe̱ꞌn³¹ cɨ². Je² ca²³tɨ́³ gui²³quiʉ̱́³ taaꞌ² ꞌe³ ja³ꞌláa²³ ju̱u̱n²³ Abraham ꞌe³ ca²³la²³xen³ David. ꞌE³ quieꞌ²³ Júu² Dxʉ́²³ ꞌe³ Ca²³sɨ́ɨ³ San Mateo
  • 6. 2 laꞌ³ je² ca²³tɨ́³ gui²³quiʉ̱́³ taaꞌ² ꞌe³ ja³ꞌláa²³ ju̱u̱n²³ ꞌñée² David ꞌe³ ca²³tɨ́³ ꞌe³ i²xe̱ꞌn³teꞌ²³ dsa³ Israel ꞌe³ ca²³tøø³teꞌ²³ juɨɨ³ Babilonia. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ ma²ca¹tɨ́³ cɨ² gui²³quiʉ̱́³ taaꞌ² ꞌe³ ja³ꞌláa²³ ju̱u̱n²³ David co̱ꞌ³ cɨꞌ²³, jo̱³ ca²³tɨ́³ ꞌe³ ca²³la²³xen³ Cristo. ꞌE³ la²³ ca²³la²³xen³ Jesucristo (Lc. 2:1‑7) 18 La²³la³ cu³lø³¹ ꞌe³ la²³ ca²³la²³xen³ Jesucristo: Rɨ³ꞌién² júu² quieꞌ² Søø³² ꞌe³ rɨ²³tǿø²³ Ma³rii³¹ ꞌi³ rɨ²³lín³ xóo² Jesús. ꞌIí² cɨ² ꞌe³ li²³quia̱ꞌ² uuꞌn² ca²³la²³quii²³ ꞌñée² Ma³rii³¹ ꞌe³ huǿøn³ xi³yu̱u̱n³ quieꞌ². Júu² ꞌueeꞌn³ quieeꞌ³² Espíritu Gáan³ ꞌe³ ca²³la²³huǿøn³ xi³yu̱u̱n³ ꞌí³. 19 Jmee²³ ꞌe³ ca³dsaan³² Søø³², ꞌi³ rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³lín³ dsóo²³ quieen³² Ma³rii³¹. ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌnée²³ Søø³² ꞌe³ rɨ²³sóo²³ rɨ²³jó²³ júu² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ cu³lø³¹ quieꞌ² Ma³rii³¹. Qui² rɨ²³ji̱ꞌ²³ u²³ꞌiꞌ²³ ꞌu² cu²ruꞌ³ rɨ²³jmée²³ laꞌ³. ꞌE³ jo̱³ ca²³lǿn³ ꞌe³ rɨ²³yáan² júu² je² ñi³² ꞌnɨɨꞌn³¹ miin²³, ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ rɨ²³tǿø²³ Ma³rii³¹. 20 ꞌE³ la²³ xin³ ꞌín³ laꞌ³, ca²³mi²³jnén³ ꞌñée² jø̱n³ ángel quieen³² Juii³ra² je² cɨ²³ Søø³². Ca²³juaꞌ³ ángel ꞌí³: ―Rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌnʉ³, Søø³², dsa³ ju̱u̱n²³ David: ꞌA²³jiaꞌ³ ꞌneꞌ² ꞌe³ rɨ²juøꞌn¹nu³ ꞌuǿøn²nu³. Rɨ²tøøn³¹ quién²nu³ Ma³rii³¹ ꞌe³ rɨ²³lín³ mɨ²³quién²nu³. Qui² júu² ꞌueeꞌn³ quieeꞌ³² Espíritu Gáan³ ꞌe³ ca²³la²³huǿøn³ xi³yu̱u̱n³ quieꞌ². 21 ꞌA³ cɨ² li²³xen³ xi³yu̱u̱n³ dsóo²³ quieen³². Jesús li²³xi̱i̱n³ rɨ²jméen². Qui² rɨ²³láan² dsa³ quieen³² ꞌe³ juaꞌ³ xa³ dsoo² quieeꞌ³²teꞌ²³. ꞌE³ jo̱³ hua² ꞌe³ li²³xi̱i̱n³ laꞌ³. 22 Laꞌ³ cu³lø³¹ ca²³lǿ²³. Qui² ꞌneꞌ² rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³ lǿ² ca²³juaꞌ³ Juii³ra² Dios ꞌe³ rɨ²³lí³. ꞌE³ ꞌiin³¹ Dios ca²³lʉ́³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³² ma²ca¹juaꞌ³: 23 Li²³huǿøn³ xi³yu̱u̱n³ quieꞌ² jø̱n³ xi²³mɨɨ²³². Li²³xen³ xi³yu̱u̱n³ ꞌi³ dsóo²³ quieꞌ². Emanuel rɨ²³sɨꞌ²³teꞌ²³ xi³yu̱u̱n³ ꞌí³. Qui² Emanuel juaꞌ³teꞌ²³ ju²³jmii²³² quieeꞌ³²teꞌ²³ ꞌe³ juaꞌ³teꞌ²³ ꞌe³ jen³¹ Dios quia̱ꞌ² jne². 24 Ñín² Søø³² je² rɨ³guɨɨn³. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³jmée³ ꞌe³ la²³ ca²³dxi³ ꞌiꞌ²³ ángel quieen³² Juii³ra² quieꞌ². Tǿø² quieꞌ²³ Ma³rii³¹. 25 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³ꞌáan² ꞌñée² Søø³² quia̱ꞌ² mɨ²³quieꞌ² la²³huøøꞌn³¹ ꞌe³ ꞌíi² li²³xen³ xi³yu̱u̱n³, juøꞌn³ quieꞌ²³ neeꞌn²³²teꞌ¹ ca³ti³². Ca²³jmée³ ꞌe³ Jesús xi̱i̱n³ xi³yu̱u̱n³ ma²mɨ³ꞌaa³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ xen³. ꞌE³ la²³ i²joon³ xi³yu̱u̱n³ dsa³ ꞌi³ cuiin²³ li²³ꞌáan² 2 Juɨɨ³ Belén estado Judea ca²³la²³xen³ Jesús. Herodes rɨ³løn³¹ rey mɨ²jo̱³. La²³ca̱a̱n³ mɨ²jo̱³ ca²³dxi²³guín²³ juɨɨ³ Jerusalén dsa³ ꞌi³ cuiin²³ li²³ꞌáan², dsa³ ꞌi³ xen³ joo³¹ je² sɨ³ꞌién²³ ñiꞌ². 2 Ca²³juaꞌ³ dsa³ ꞌí³: ―¿Neen³¹ rey quieen³² dsa³ Israel ꞌi³ mɨ³la³xen³? Qui² mɨ³nen²³²naꞌ³¹ li²³ꞌáan² ꞌi³ ta̱a̱n²³ mɨ³¹güii³ joo³¹ je² sɨ³ꞌién²³ ñiꞌ², ꞌi³ jmee²³ lii²³ ꞌe³ mɨ³la³xen³. ꞌE³ jo̱³ hua² mɨ³guaa²³raꞌ³¹ la³ ꞌe³ rɨ²mi³gáan²naꞌ³¹. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ dsa³ ꞌi³ cuiin²³ li²³ꞌáan². 3 Bi²³ ca²³ŋɨ́³ dsɨ́² rey Herodes ma²ca¹núu³ júu² quieeꞌ³²teꞌ²³. San Mateo 1​, ​2
  • 7. 3 ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ la²³jɨn³ dsa³ juɨɨ³ Jerusalén co̱ꞌ³. 4 Ca²³dxi³ ꞌiꞌ²³ Herodes ꞌe³ ca²³ŋɨɨꞌn²³ la²³jɨn³ jmii³ dsa³ ꞌi³ gáan³ cɨ² quia̱ꞌ² dsa³ ꞌe²³ ley quieen³² dsa³ Israel. Ca²³sɨꞌ²³ teꞌ²³ dsa³ ꞌí³ ꞌe³ jiaaꞌ³¹ rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ li²³xen³ Cristo ꞌi³ rɨ²³xíin²³ Dios. 5 ꞌE³ jo̱³ ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ Herodes: ―Juɨɨ³ Belén estado Judea rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ li²³xen³. Qui² laꞌ³ cu³lø³¹ to̱o̱²³ ji³ ꞌe³ ca²³jmée³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³² je² juaꞌ³: 6 Juɨɨ³ Belén estado Judea rɨ²³mi²³quí̱i̱n²³cɨ²teꞌ¹ ca³juɨ² la²³ cɨꞌ²³ la²³jɨ³ juɨɨ³ estado Judea. Qui² núu²³ rɨ²³bǿn³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ rɨ²³dxi³ ꞌiꞌ²³. Rɨ²³lín³ dxi² juɨɨ³ quieen³² dsa³ Israel, ꞌi³ rɨ³løn³¹ dsa³ quién²³na²³. Laꞌ³ cu³lø³¹ to̱o̱²³ ji³ ―ca²³juaꞌ³teꞌ²³. 7 ꞌE³ jo̱³ tǿ²³ Herodes. Ca²³jén²³ ca³jné³ dsa³ ꞌi³ cuiin²³ li²³ꞌáan². Ca²³tín²³ júu² quieꞌ²teꞌ²³ ꞌe³ mɨ²lɨɨꞌ³¹ ca²³ꞌién²³ li²³ꞌáan² ꞌi³ ꞌen³²teꞌ²³. 8 ꞌE³ jo̱³ ca²³xíin²³ dsa³ ꞌí³ juɨɨ³ Belén. Ca²³juaꞌ³: ―Guo³raꞌ³. Dxʉ́²³ la²³ rɨ²ꞌnaaꞌn²³naꞌ³ xi³yu̱u̱n³. Mɨ³rɨ³dxeꞌn²³naꞌ³ xi³yu̱u̱n³, rɨ²ñe³xiꞌ²raꞌ³ jné² co̱ꞌ³. Qui² ꞌnáan²³ ñiin²³ jné² co̱ꞌ³ ꞌe³ rɨ²mi³gáan²na²³ xi³yu̱u̱n³ ―ca²³juaꞌ³ Herodes. 9 Ma²ca¹núu³teꞌ²³ júu² quieeꞌ³² rey Herodes, ca²³taꞌn²³teꞌ²³ jui³¹ co̱ꞌ³. Có̱²³ jui³¹ jén²³ li²³ꞌáan² ꞌi³ ŋǿn²teꞌ²³ ꞌuǿ²³ quieeꞌ³²teꞌ²³ je² sɨ³ꞌién²³ ñiꞌ². ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³noo³ yʉʉꞌ³¹ la²³ je² rɨ³caaꞌn³² xi³yu̱u̱n³. 10 Bi²³ ma²³ꞌnee³ jɨn³ dsɨ́²teꞌ²³ ma²ŋo²³²teꞌ¹ ꞌe³ ca²³noo³ li²³ꞌáan². 11 Ca²³taꞌn²³teꞌ²³ xi²ñʉꞌ¹. Ŋǿn²teꞌ²³ xi³yu̱u̱n³ quia̱ꞌ² Ma³rii³¹ xóo² xi³yu̱u̱n³. Ca²³xiiꞌ³ jñi²teꞌ¹ ꞌe³ ca²³mi²³gáan³teꞌ²³ xi³yu̱u̱n³. Ca²³jeꞌ²³teꞌ²³ láa² quieeꞌ³²teꞌ²³. Ca²³cuǿø²³teꞌ²³ cu²nee³¹ quia̱ꞌ² xʉ̱³ quia̱ꞌ² jiaꞌ³ cɨꞌ²³ ꞌiin³² xʉ̱³ ꞌe³ xi̱i̱n³ mirra. 12 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³lʉ́³ Dios quia̱ꞌ² dsa³ ꞌí³ je² cɨ²³teꞌ²³. Ca²³juaꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ ꞌneꞌ² rɨ²³sɨ²³joon³teꞌ²³ co̱ꞌ³ Herodes. ꞌE³ jo̱³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³ jui³¹ ca²³guiin³²teꞌ²³ co̱ꞌ³ juɨɨ³ quieeꞌ³²teꞌ²³. ꞌE³ la²³ ŋóo² Søø³² ꞌuǿ²³ Egipto 13 Ma²ca¹guiin³² co̱ꞌ³ dsa³ ꞌí³, ca²³mi²³jnén³ ꞌñée² jø̱n³ ángel quieen³² Juii³ra² je² cɨ²³ Søø³². Ca²³juaꞌ³: ―Naaꞌn²³ ꞌnʉ³. Rɨ²cui̱i̱n³¹ jo̱o̱²³na²³. Cu³jøn²³nu³ xi³yu̱u̱n³ quia̱ꞌ² xóo² ꞌuǿ²³ Egipto. Je² núu²³ cu³ñí³raꞌ³ la²³huøꞌn²³ ꞌe³ rɨ²³tɨ́²³ ꞌe³ rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌnʉ³ ꞌe³ ꞌneꞌ² rɨ²³güeꞌn²³nu³ co̱ꞌ³. Qui² mɨ³ rɨ²³ꞌnaaꞌn³ xi³yu̱u̱n³ Herodes ꞌe³ juaꞌ³ ꞌnée²³ rɨ²³jŋɨꞌn²³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ ángel. 14 ꞌUǿø²³ quieꞌ²³ laꞌ³ ca²³naaꞌn²³ Søø³². Ca²³jén²³ xi³yu̱u̱n³ quia̱ꞌ² xóo². Ŋóo² ꞌuǿ²³ Egipto. 15 Je² núu²³ ca²³gua³ la²³huøꞌn²³ ꞌe³ ca²³tɨ́³ ꞌe³ jú̱n²³ Herodes. Laꞌ³ cu³lø³¹ ca²³lǿ²³ ꞌe³ la²³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³ ca²³juaꞌ³ Juii³ra² Dios ꞌe³ rɨ²³lí³. Qui² júu² quieeꞌ³² Juii³ra² Dios ca²³lʉ́³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³² ma²ca¹juaꞌ³: “Ca²³tǿøn²na²³ ja̱a̱n²³ ꞌe³ ca²³bǿn³ ꞌuǿ²³ Egipto”. ꞌE³ la²³ ca²³dxi³ ꞌiꞌ²³ Herodes ꞌe³ rɨ²³jŋɨꞌn²³teꞌ²³ xi³yu̱u̱n³ 16 Bi²³ ma²³ꞌnee³ ca²³ti̱ꞌn³ Herodes ma²ca¹la¹quii²³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ San Mateo 2
  • 8. 4 ca²³mi²³quí̱i̱n²³ dsa³ ꞌi³ cuiin²³ li²³ꞌáan² júu² ꞌe³ ca²³lʉ́³. Ca²³xíin²³ dsa³ ꞌe³ cu²xi³jŋɨꞌn²³teꞌ²³ la²³jɨn³ xi³yu̱u̱n³ ꞌi³ dsóo²³ ꞌi³ xen³ juɨɨ³ Belén quia̱ꞌ² la²³ca̱a̱n³ juɨɨ³ je² mɨ³lén². ꞌE³ jo̱³ i²jŋɨꞌn¹teꞌ²³ la²³jɨn³ xi³yu̱u̱n³ ꞌi³ mɨ³tɨ́³ tú̱²³ ji̱i̱ꞌn²³ quia̱ꞌ² ꞌi³ piꞌn² cɨ². Qui² ca²³juaꞌ³ dsa³ ꞌi³ cuiin²³ li²³ꞌáan² ꞌe³ mɨ²lɨɨꞌ³¹ ca²³ꞌién²³ li²³ꞌáan². 17 Laꞌ³ cu³lø³¹ ca²³lǿ²³ ꞌe³ la²³ ca²³juaꞌ³ Jeremías, jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³², ma²ca¹juaꞌ³: 18 Xen³ ꞌi³ ꞌooꞌ³² juɨɨ³ Ramá ꞌe³ juaꞌ³ ŋɨ́³ dsɨ́². Raquel hua² ꞌí³. ꞌOoꞌ³² ꞌe³ juaꞌ³ ꞌa²³ꞌi̱³ ma²³ xen³ xi³yu̱u̱n³ quieen³². ꞌA²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ² ma²³ rɨ²³liin²³ dsɨ́² ꞌe³ la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ ŋɨ́³ dsɨ́² juo̱ꞌn³ quieꞌ²³ xen³ dsa³ ꞌi³ jmeeꞌn³² dsɨ́². Qui² ꞌa²³ꞌi̱³ ma²³ xen³ xi³yu̱u̱n³ quieen³². Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jeremías mɨ²jaa²³². 19 Jen³¹ quieꞌ²³ ꞌuǿ²³ Egipto Søø³² ma²ju̱n²³² Herodes. Jo̱³ ca²³mi²³jnén³ ꞌñée² co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ jø̱n³ ángel quieen³² Juii³ra² je² cɨ²³ Søø³². Ca²³juaꞌ³: 20 ―Naaꞌn²³ ꞌnʉ³. Guøꞌn³²nu³ co̱ꞌ³ ꞌuǿ²³ quieeꞌ³² dsa³ Israel quia̱ꞌ²nu³ xi³yu̱u̱n³ quia̱ꞌ² xóo². Qui² jú̱n²³ ꞌi³ ꞌnée²³ rɨ²³jŋɨꞌn²³ xi³yu̱u̱n³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ ángel. 21 ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³ Søø³². Ŋøꞌn² co̱ꞌ³ ꞌuǿ²³ quieeꞌ³² dsa³ Israel quia̱ꞌ² xi³yu̱u̱n³ quia̱ꞌ² xóo². 22 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³núu³ ꞌe³ rɨ³løn³¹ rey estado Judea Arquelao je² ca²³lǿn²³ rey Herodes jmii³ ꞌñée² Arquelao mɨ²xe̱ꞌn³¹. ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ ca²³la²³bii²³ dsɨ́² Søø³² ꞌe³ rɨ²³dsóo² co̱ꞌ³ estado Judea. ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³lʉ́³ Dios je² cɨ²³ Søø³². Ca²³juaꞌ³ ꞌe³ bi²³ juøꞌ². ꞌE³ jo̱³ ŋøꞌn² co̱ꞌ³ estado Galilea. 23 Ca²³gua³ co̱o̱³ juɨɨ³ je² xi̱i̱n³ Nazaret. Laꞌ³ cu³lø³¹ ca²³lǿ²³ ꞌe³ la²³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³ ca²³juaꞌ³ teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³² ꞌe³ rɨ²³lí³ ma²ca¹juaꞌ³teꞌ²³: “Dsa³ nazareno rɨ²³sɨꞌ²³teꞌ²³”. ꞌE³ la²³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² Juan ꞌi³ ca²³xáan² dsa³ jmɨɨ³ (Mr. 1:1‑8; Lc. 3:1‑9, 15‑17; Jn. 1:19‑28) 3 La²³ca̱a̱n³ mɨ²jo̱³ ca²³dxóo² Juan ꞌi³ ca²³xáan² dsa³ jmɨɨ³. Ca²³dxóo² ꞌuǿ²³ je² røøn³ estado Judea je² ꞌa²³jiaꞌ³ neeꞌn²³² dsa³. Ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu². 2 Ca²³juaꞌ³: ―Rɨ²tu³¹raꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. Qui² mɨ³lǿ²³ mɨ³lén² ꞌe³ rɨ²³lín³ juii² dsa³ Dios ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³. 3 Juan hua² ꞌi³ ca²³ꞌén² Isaías, jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³², ma²ca¹juaꞌ³: Xen³ ꞌi³ xiꞌn²³ je² ꞌa²³jiaꞌ³ neeꞌn²³² dsa³. Lʉ²³ quiʉ̱ʉ̱³ dsa³ ꞌí³ ꞌe³ la²³ juaꞌ³: “Rɨ²jmée²raꞌ³ dxʉ́²³ jui³¹ je² rɨ²³ŋɨ́n³ Juii³ra². Rɨ²jmée²raꞌ³ jui³¹ ꞌe³ ca³dsaan³² je² rɨ²³ŋɨ́n³.” 4 Jñʉ³ jó̱² camello rɨ³lø³¹ ꞌmɨɨꞌ³ ꞌe³ quiiꞌ³ Juan. Rɨ³ꞌñuꞌn² loo³. Cuꞌn³ quii². ꞌƗ̱ɨ̱ꞌ³² jmɨɨꞌ³¹ quieeꞌ³² toꞌ² ꞌi³ xen³ je² nuu³. 5 I²guín¹ dsa³ Jerusalén ꞌe³ juaꞌ³ rɨ²³núu²³teꞌ²³ júu² quieeꞌ³². ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ dsa³ ꞌi³ xen³ la²³ca̱a̱n³ je² røøn³ estado Judea quia̱ꞌ² dsa³ ꞌi³ xen³ la²³ca̱a̱n³ coo³¹ jmɨɨ³ jueeꞌ³ Jordán. 6 Ca²³jmeꞌn²teꞌ²³ júu² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ cu³lø³¹ dsoo² ꞌe³ xa³ quieeꞌ³²teꞌ²³. ꞌE³ jo̱³ ca²³xáan² dsa³ jmɨɨ³ ꞌí³ Juan ꞌe̱ꞌ³ jmɨɨ³ jueeꞌ³ Jordán. San Mateo 2​, ​3
  • 9. 5 7 Ŋó²³ Juan ꞌe³ ja³guín²³ juɨ́ɨn²³ dsa³ fariseo quia̱ꞌ² dsa³ saduceo ꞌe³ juaꞌ³ ꞌnée²³ ꞌe³ rɨ²³sáan²³teꞌ²³ jmɨɨ³. ꞌE³ jo̱³ ca²³lʉ́³ ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³: ―Bi²³ sǿn²³naꞌ³. La²³ xen³ ꞌluu³ xen³naꞌ³. ¿Jmiiꞌ³¹ lǿ² ꞌe³ lǿn³naꞌ³ ꞌe³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³láan³naꞌ³ mɨ³rɨ³jmee³ Dios jñiin²³ dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³ jmoo³²? 8 ꞌNeꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ dxʉ́²³ ꞌe³ la²³ li²³lii²³ ꞌe³ ꞌe̱ꞌn³ quieꞌ²³ dsɨ́² mɨ³tʉ́²raꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. 9 ꞌA²³jiaꞌ³ ma²³ ꞌneꞌ² rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³ uuꞌn²naꞌ³: “Abraham rɨ³løn³¹ yi²³uuꞌ²ra² jaa²³² ¿mɨ³naaꞌ³¹? ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³ꞌe³ xa³ rɨ²³jí̱i̱³ra².” Qui² ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³líi² ꞌnɨɨꞌn³¹ laꞌ³. ꞌE³ jo̱³ rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: ꞌA²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ² rɨ²³cuaaꞌn²³ gøn³ Dios. Cu³xi³ cú̱u̱² la³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³jmén² dsa³ ju̱u̱n²³ Abraham Dios. 10 Mɨ³tɨ́³ ꞌe³ rɨ²³jmée²³ ta² ñí² laaꞌ³. Qui² rɨ²³hui̱ꞌ³ la²³jɨ³ ꞌmo³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌɨɨ³ mɨɨ³¹ ꞌe³ dxʉ́²³. Rɨ²³toꞌ²³teꞌ²³ dxi²ji³ ꞌe³ cu²coo³. ― Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Juan. 11 ―Jmɨɨ³ hua² caaꞌn³² jné² ꞌe³ la²³ xaan²³na²³ ꞌneeꞌ²³ jmɨɨ³ ꞌe³ la²³ li²³lii²³ ꞌe³ ꞌnoo³raꞌ³ mɨ³tʉ́²raꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌueeꞌn³ cɨ² júu² quieeꞌ³² ꞌñée² ꞌi³ cɨ² rɨ²³güén³ cɨ̱ɨ̱n³ cɨ² la²³ jné². ꞌA²³jiaꞌ³ li²³bii²³ dsɨn²³ cu³xi³ ꞌe³ rɨ²jmøꞌn³¹ loo³ taaꞌ² tɨɨ² la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌueeꞌn³ júu² quieeꞌ³². Rɨ²³jmée²³ ꞌñée² ꞌe³ rɨ²cø̱n²³naꞌ³ Espíritu Gáan³. Rɨ²³jmée²³ ꞌe³ rɨ²³dxi²³quié̱n²naꞌ³ la²³ dxi³quié̱n² dsa³ ꞌi³ sɨ³cáan²³ dxi²ji³. Laꞌ³ cu³lø³¹ ꞌe³ rɨ²³xáan² jmɨɨ³ ꞌneeꞌ²³. 12 ꞌE̱é̱² ꞌe³ mɨ³so̱o̱ꞌ²³ cuaaꞌ² quieeꞌ³² ꞌe³ juaꞌ³ rɨ²³juá² mɨ³¹cuɨɨ³ trigo ꞌe³ cu²ŋɨ́ɨ³ sɨ́². Mɨ³rɨ³cuaaꞌn²³ ꞌñen²³ mɨɨ³¹, rɨ²³toꞌ²³ saco, rɨ²³dxá²³ dxʉ́²³. ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²³toꞌ²³ sɨ́² dxi²ji³ je² ꞌa²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ² rɨ²³yʉʉ³ ji³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Juan. ꞌE³ la²³ ca²³jŋáan³ jmɨɨ³ Jesús (Mr. 1:9‑11; Lc. 3:21‑22) 13 Mɨ²jo̱³ ca²³bǿn³ Jesús estado Galilea. Ŋóo² co̱³² jmɨɨ³ jueeꞌ³ Jordán je² jen³¹ Juan ꞌe³ juaꞌ³ ꞌnée²³ ꞌe³ rɨ²³xóo² jmɨɨ³ Juan quieꞌ². 14 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³lǿn³ Juan ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³ꞌíi²³ júu². Ca²³juaꞌ³: ―¿Jmiiꞌ³¹ lǿ² ꞌe³ mɨ³güén²³nu³ ꞌe³ juøꞌn³ rɨ²xáan¹na²³ ꞌnʉ³ jmɨɨ³? Qui² dxi³ji̱i̱n³¹ ꞌe³ ꞌuǿøn²ma²nu³ rɨ²xáan¹nu³ jné² jmɨɨ³. 15 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ ꞌñée² Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ Juan: ―ꞌNeꞌ² rɨ²³lí³ laꞌ³ rɨ³nɨ²³. Qui² dxi³ji̱i̱n³¹ ꞌe³ rɨ²jmee²ra² laꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌneꞌ² rɨ²jmee²ra² la²³jɨ³ ꞌe³ dxi³ ꞌiꞌ²³ Dios. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús. ꞌE³ jo̱³ ca²³ꞌíi³ quieꞌ²³ júu² Juan ꞌe³ ca²³xáan² quieꞌ²³ jmɨɨ³ Jesús. 16 Xe̱ꞌn² ma²ca¹jŋáan³ jmɨɨ³ Jesús, ca²³bǿn³ ꞌe̱ꞌ³ jmɨɨ³. ꞌE³ xe̱ꞌn² quieꞌ²³ jo̱³ ca²³nó³ yʉʉꞌ³¹ güii³. Ŋǿn² Espíritu Gáan³ quieen³² Dios ꞌe³ la²³ sɨ³jiaan³². La²³ lǿn²³ to̱³ju̱³¹ lǿn²³. Jŋáan² ñiꞌ² quieeꞌ³² Jesús. 17 Xen³ ꞌi³ ca²³lʉ́³ yʉʉꞌ³¹ güii³. Ca²³juaꞌ³: ―ꞌI³ la³ ja̱a̱n²³ ꞌi³ bi²³ ꞌnáan²³na²³. Bi²³ jmee²³ ꞌe³ jɨn³ dsɨn²³. ꞌE³ la²³ ca²³jmée³ lá³ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² ꞌe³ juaꞌ³ ꞌnée²³ ꞌe³ rɨ²³jáan²³ Jesús (Mr. 1:12‑13; Lc. 4:1‑13) 4 ꞌE³ jo̱³ ca²³jmée³ Espíritu Gáan³ ꞌe³ ŋóo² Jesús je² ꞌa²³jiaꞌ³ neeꞌn²³² dsa³ ꞌe³ la²³ rɨ²³jmée²³ lá³ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² ꞌe³ juaꞌ³ ꞌnée²³ ꞌe³ rɨ²³jáan²³ Jesús. 2 Ca²³jmée³ mɨ²³jmɨɨ²³ Jesús tú̱²³ lóo² jmɨ́ɨ² tú̱²³ lóo² ꞌuøø²³. Ma²ca¹líi¹ laꞌ³, bi²³ ca²³la²³cue̱ꞌ²³. 3 Ca²³dxóo² ꞌñée² ꞌi³ jmee²³ lá³. Ca²³juaꞌ³ ca²³sɨꞌ²³ Jesús: San Mateo 3​, ​4
  • 10. 6 ―Xi³nu³ ꞌe̱ꞌn³ quieꞌ²³ dsɨ́² Jo̱o̱³¹ Dios ꞌnʉ³, rɨ²dxín² ꞌiꞌ²³ ꞌe³ cu²lí³ ꞌɨ²³juɨ² cú̱u̱² la³. 4 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ ꞌñée² Jesús: ―To̱o̱²³ ji³ júu² quieeꞌ³² Dios: “ꞌA²³laꞌ²³ ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ eeꞌ³² dsa³ ꞌe³ jmee²³ ꞌe³ rɨ³ji̱ꞌ²³ dsa³. ꞌE³ quieꞌ²³ la²³jɨ³ júu² ꞌe³ lʉ²³ Dios hua² jmee²³ ꞌe³ rɨ³ji̱ꞌ²³ dsa³ ca³quie̱e̱².” 5 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³jáa²³ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² quieꞌ² Jesús. I²jøn²³ juɨɨ³ je² rɨ³jɨ́², juɨɨ³ Jerusalén. I²jøn²³ je² jɨ̱ɨ̱n²³² cɨ² bi²³ ꞌñʉ́² gáan³ je² mi³gáan³ Dios dsa³ Israel. 6 ꞌE³ jo̱³ ca²³sɨꞌ²³ Jesús: ―Xi³nu³ ꞌe̱ꞌn³ quieꞌ²³ dsɨ́² Jo̱o̱³¹ Dios ꞌnʉ³, rɨ²tøꞌn¹nu³ ꞌuǿøn²nu³ ꞌuǿ²³. Qui² to̱o̱²³ ji³ júu² quieeꞌ³² Dios: Rɨ²³cuǿ²³ Dios cua̱a̱²tu¹ quieꞌ² ángeles quieen³² ꞌe³ rɨ²³mi²³quin³teꞌ²³ ꞌnʉ³. ꞌE³ quieꞌ²³ xa³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³ je² to̱o̱²³ je² ꞌen³² ángeles: Guoo³teꞌ²³ xe̱e̱ꞌn³teꞌ²³ ꞌnʉ³ tén³ la²³ ꞌe³ la²³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³ti²³quie̱³¹ cú̱u̱² tɨɨn³¹. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². 7 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ ꞌñée² Jesús: ―Co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ xa³ je² to̱o̱²³ ji³ júu² quieeꞌ³² Dios: “ꞌA²³ rɨ³jmee³raꞌ³ lá³ ꞌe³ juoꞌ³raꞌ³ ꞌnoo³raꞌ³ ꞌe³ rɨ²jáan¹naꞌ³ Dios Juii³raꞌ³”. ―Laꞌ³ ca²³sɨꞌ²³ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². 8 Co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ i²jøn²³ Jesús yʉʉꞌ³¹ moꞌ³ jɨ̱ɨ̱n²³². Ca²³ꞌée²³ la²³jɨ³ juɨɨ³ ꞌe³ xa³ la²³beeꞌn³¹ mɨ³¹güii³. Ca²³ꞌée²³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ꞌnɨɨꞌn³¹ gáan³. 9 Ca²³juaꞌ³ ca²³sɨꞌ²³ Jesús: ―Rɨ²cuǿøn¹na²³ ꞌnʉ³ la²³jɨ³ xi³nu³ rɨ²sɨꞌn² jñín² xi²ñin²³ ꞌe³ rɨ²mi³gáan²nu³ jné². 10 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ ꞌñée² Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ²: ―Je̱ꞌn² nɨ³, Satanás. Qui² to̱o̱²³ ji³ júu² quieeꞌ³² Dios: “ꞌNeꞌ² rɨ²mi³gáan²naꞌ³ Dios Juii³raꞌ³. Jø̱n³ ꞌñée² hua² ꞌi³ ꞌneꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ ta² quieeꞌ³².” Laꞌ³ cu³lø³¹ to̱o̱²³ ji³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². 11 Jo̱³ hua² ca²³tʉ́ʉ² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². Jo̱³ tu³ ca²³dxi²³guín²³ ángeles ꞌi³ ca²³mi²³quin³ Jesús. ꞌE³ la²³ ca²³tín²³ ta² Jesús estado Galilea (Mr. 1:14‑15; Lc. 4:14‑15) 12 Ca²³núu³ Jesús ꞌe³ sø̱ꞌn²teꞌ²³ Juan ꞌi³ ca²³xáan² dsa³ jmɨɨ³. ꞌE³ jo̱³ ŋøꞌn² estado Galilea. 13 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³laꞌ²³ ma²³ jo̱³ juɨɨ³ Nazaret ŋøꞌn². Qui² ca²³bǿn³ juɨɨ³ Nazaret. Ŋóo² i²gua³ juɨɨ³ Capernaum ꞌe³ neeꞌ²³² co̱³² jmɨ²³ñiiꞌ³¹ Galilea. La²³ca̱a̱n³ je² núu²³ neeꞌn²³² mɨ²jaa²³² dsa³ Israel ꞌi³ rɨ³løn³¹ dsa³ ju̱u̱n²³ teꞌ²³ dsa³ xooꞌ³¹ jmóo² ꞌi³ xi̱i̱n³ Zabulón quia̱ꞌ² Neftalí. 14 Laꞌ³ ca²³jmée³ Jesús ꞌe³ la²³ rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³ ca²³juaꞌ³ Isaías, jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³², ꞌe³ rɨ²³lí³. Qui² je² núu²³ ca²³ꞌé³ Isaías ma²ca¹juaꞌ³: 15 ꞌUǿ²³ je² røøn³ Zabulón quia̱ꞌ² Neftalí, la²³ca̱a̱n³ coo³¹ jui³¹ ꞌe³ dsoo³²ra² jmɨ²³ñiiꞌ³¹ Galilea, la²³ca̱a̱n³ ꞌŋóo² jmɨɨ³ jueeꞌ³ Jordán, ꞌuǿ²³ Galilea je² neeꞌn²³² dsa³ jiaꞌ³. 16 La²³ca̱a̱n³ je² núu²³ neeꞌn²³² dsa³ je² li³ꞌo̱o̱³ xe̱ꞌn². ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌé̱e̱² ꞌe³ mɨ³ŋó²³teꞌ²³ ji³ beeꞌ² ꞌe³ li²³jnee²³ jui³¹ quieeꞌ³²teꞌ²³. Rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³jú̱n³teꞌ²³ ꞌe³ xe̱ꞌn². San Mateo 4
  • 11. 7 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌé̱e̱² ꞌe³ mɨ³la³jné²³ quieꞌ²teꞌ²³ rɨ³nɨ²³. Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Isaías mɨ²jaa²³². 17 Mɨ²jo̱³ ca²³la²³láa²³ ꞌe³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² Jesús. Ca²³juaꞌ³: ―Rɨ²tu³¹raꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. Qui² mɨ³lǿ²³ mɨ³lén² ꞌe³ rɨ²³lín³ juii² dsa³ Dios ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³. ꞌE³ la²³ ca²³tøø³ Jesús quiú̱n³ dsa³ ꞌi³ cø̱n³² ꞌmooꞌ³ (Mr. 1:16‑20; Lc. 5:1‑11) 18 ꞌE³ la²³ ca²³ŋɨ́n³ Jesús co̱³² jmɨ²³ñiiꞌ³¹ Galilea, ŋǿn² áan²³ dsa³ ꞌe³ la²³ ca³já̱a̱n². Muun³² ꞌi³ sɨꞌ²³teꞌ²³ jø̱n³. ꞌE³ quieꞌ²³ sɨꞌ²³teꞌ²³ Peen²³² co̱ꞌ³. Drøø³¹ xi̱i̱n³ jó̱o̱². Taꞌn² jua³²teꞌ²³ ꞌmó² ꞌe̱ꞌ³ jmɨ²³ñiiꞌ³¹. Qui² rɨ³løn³¹teꞌ¹ dsa³ ꞌi³ cø̱n³² ꞌmooꞌ³. 19 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³: ―Ñe³raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ jné². Qui² rɨ²cuǿøn¹na²³ ꞌneeꞌ²³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³ ꞌiin³² ta². Ta² ꞌe³ rɨ²tøø³¹raꞌ³ dsa³ rɨ²cuǿøn¹na²³ ꞌneeꞌ²³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús. 20 Xe̱ꞌn² jmɨ́ɨ² ca²³cuaaꞌn³teꞌ²³ ꞌmó² quieeꞌ³²teꞌ²³. Ca²³guín²³teꞌ²³ quia̱ꞌ²teꞌ²³ Jesús. 21 ꞌE³ quieꞌ²³ ŋóo² cɨ² ca³juɨ² Jesús. ꞌE³ jo̱³ ŋǿn² cɨ² áan²³ dsa³ ꞌe³ la²³ ca³já̱a̱n² co̱ꞌ³. Jacobo quia̱ꞌ² Juan teꞌ²³ jo̱²³ñʉʉꞌ³¹ Zebedeo. Taꞌn²teꞌ²³ ꞌe̱ꞌ³ móo² quia̱ꞌ²teꞌ²³ jmii³teꞌ²³. Taꞌ² ꞌmii³teꞌ²³ ꞌmó² quieeꞌ³²teꞌ²³. ꞌE³ jo̱³ tǿ²³ Jesús. Ca²³tøø³ dsa³ ꞌí³. 22 Xe̱ꞌn² jmɨ́ɨ² ca²³cuaaꞌn³teꞌ²³ ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌñée² cɨ² jmii³teꞌ²³ quia̱ꞌ² móo² quieeꞌ³²teꞌ²³. Ca²³guín²³teꞌ²³ quia̱ꞌ²teꞌ²³ Jesús. ꞌE³ la²³ ca²³ꞌée²³ juɨ́ɨn²³ dsa³ Jesús (Lc. 6:17‑19) 23 Ca²³ŋɨ́³ Jesús la²³ca̱a̱n³ estado Galilea. ꞌEe²³ dsa³ ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je² mi³gáan³ Dios dsa³ Israel. ꞌƗɨ³ júu² ꞌe³ ꞌnée²³ rɨ²³lín³ Dios juii² dsa³. Ca²³mi²³ꞌláan³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³² te³ jmiiꞌ³¹ quieꞌ²³ lǿ² dsóo². 24 Ca²³núu³ dsa³ la²³ca̱a̱n³ ꞌuǿ²³ Siria ꞌe³ jmiiꞌ³¹ jmee²³ Jesús. ꞌE³ jo̱³ i²jøn²³teꞌ²³ caan²³ Jesús la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³², dsa³ ꞌi³ lǿn²³ dsóo² ꞌe³ ñúun³ ꞌiin³², dsa³ ꞌi³ cuuꞌ²³ quieꞌ², dsa³ ꞌi³ quie̱n³ espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ², dsa³ ꞌi³ ta̱a̱n²³ ꞌi̱ꞌ², dsa³ ꞌi³ tu̱u̱n²³². Ca²³mi²³ꞌláan³ la²³jɨn³. 25 Ca²³qui̱i̱³ Jesús juɨ́ɨn²³ dsa³ ꞌi³ xen³ estado Galilea quia̱ꞌ² ꞌi³ xen³ je² xi̱i̱n³ Guiá²³ Juɨɨ³ quia̱ꞌ² ꞌi³ xen³ juɨɨ³ Jerusalén quia̱ꞌ² ꞌi³ xen³ estado Judea quia̱ꞌ² ꞌi³ xen³ ꞌŋóo² jmɨɨ³ jueeꞌ³ Jordán. ꞌE³ la²³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² Jesús yʉʉꞌ³¹ moꞌ³ 5 Ŋó²³ Jesús ꞌe³ juɨ́ɨn²³ dsa³ ꞌi³ ca²³ŋɨɨꞌn²³. ꞌE³ jo̱³ ca²³huɨ́ɨ³ yʉʉꞌ³¹ moꞌ³. ꞌE³ la²³ ca²³guó³ núu²³ Jesús, ca²³lǿn²³ mɨ³lén² dsa³ quieen³². 2 Ca²³la²³láa²³ ꞌe³ ca²³ꞌée²³ dsa³ quieen³². Ca²³juaꞌ³: Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² (Lc. 6:20‑23) 3 ―Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ sɨ³li³quii²³ ꞌe³ xa³ ꞌe³ ꞌneꞌ² quieꞌ² dsɨ́². Qui² Dios ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ rɨ³løn³¹ juii²teꞌ¹. 4 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ ꞌooꞌ³² ñʉꞌ²³ dsɨ́². Qui² Dios rɨ²³jmeꞌn² dsɨ́²teꞌ²³. 5 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ mi³ꞌuǿn²³ ꞌñée². Qui² rɨ²³ꞌióo²³teꞌ²³ mɨ³¹güii³ la³ ꞌe³ la²³ ca²³juaꞌ³ Dios. 6 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ ꞌé̱e̱² ꞌe³ cue̱ꞌ²³, ꞌé̱e̱² ꞌe³ dxíin³ dsɨ́² jmɨɨ³ la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ ꞌnée²³ rɨ²³jmóo² ca³dsaan³². Qui² rɨ²³jmée²³ Dios ꞌe³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³jmóo² laꞌ³. San Mateo 4​, ​5
  • 12. 8 7 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ cuuꞌ²³ dsɨ́² quia̱ꞌ² uuꞌn². Qui² li²³cuuꞌ²³ dsɨ́² Dios quia̱ꞌ² miin²³. 8 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ rɨ³jɨ́² dsɨ́². Qui² rɨ²³ñín²teꞌ²³ Dios. 9 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ dxaan³² qui³. Qui² ꞌa³ cɨ² rɨ²³sɨꞌ²³teꞌ²³ jo̱o̱³¹ Dios. 10 Bi²³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ jmeꞌ²³teꞌ²³ dsoo² ꞌe³ juaꞌ³ jmoo³² ca³dsaan³². Qui² Dios ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ rɨ³løn³¹ juii²teꞌ¹. 11 Bi²³ dxʉ́²³ quién² ꞌneeꞌ²³ xi³nu³ maaꞌn³² liiꞌn³²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³, xi³nu³ cuøø²³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ², xi³nu³ bi²³ ñúun³ la²³jɨ³ ꞌe³ ꞌñeꞌ² lʉ²³teꞌ²³ ꞌen³²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³, ꞌe³ quieꞌ²³ te³ juu³²teꞌ²³. Bi²³ dxʉ́²³ quién² ꞌneeꞌ²³ xi³nu³ sɨ³jí̱i̱n²naꞌ³ laꞌ³ dsoo² ꞌe³ rɨ³løn³¹naꞌ³ dsa³ quién²³na²³. 12 ꞌNeꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ jɨn³ ꞌóo²raꞌ³. ꞌNeꞌ² li²³dxʉ́²³ ꞌóo²raꞌ³. Qui² bi²³ ñúun³ jñiin²³naꞌ³ xa³ yʉʉꞌ³¹ güii³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ cu³lø³¹ ca²³jmeꞌ²³teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³². La²³ xen³ juɨ² ñi², la²³ xen³ ji³, xen³ dsa³ quieen³² Jesús (Mr. 9:50; Lc. 14:34‑35) 13 La²³ xen³ juɨ² ñi² xen³ ꞌneeꞌ²³. ꞌNeꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ co̱²juøꞌ¹ quieꞌ² dsa³ mɨ³¹güii³. ꞌE³ quieꞌ²³ xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ ñii²³² juɨ² ñi², ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ jmɨ́ɨ² rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³jmóo²teꞌ²³ ꞌe³ li²³ñii²³² co̱ꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? Qui² ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ ꞌneeꞌ³¹. Bi²³ cɨ² dxʉ́²³ ꞌe³ rɨ²³tó̱o̱²teꞌ²³, ꞌe³ rɨ²³ꞌee²³ dsa³ ñiꞌ². 14 La²³ xen³ ji³ xen³ ꞌneeꞌ²³. ꞌNeꞌ² rɨ²guiꞌ²raꞌ³ ji³ quieꞌ² dsa³ mɨ³¹güii³. Qui² ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ³ꞌmo² la²³ cu²ruꞌ³ co̱o̱³ juɨɨ³ ꞌe³ neeꞌ²³² yʉʉꞌ³¹ moꞌ³. Bi²³ huɨ̱́ɨ̱³ jné³. 15 ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxa²³ dsa³ ñʉꞌ²³ mɨɨꞌ³ dsuu² ji³ mɨ³rɨ³xe̱e̱ꞌn³²teꞌ²³. ꞌE³ quieꞌ²³ dxa²³teꞌ²³ ñiꞌ² joo³¹ ꞌmo³ jɨ̱ɨ̱n²³². ꞌE³ jo̱³ cuø²³ jmɨ́ɨ²³ ꞌe³ la²³ li²³jné²³ quieꞌ² la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ neeꞌn²³² xi²ñʉꞌ¹. 16 ꞌNeꞌ² rɨ²³cuǿ²³ jmɨ́ɨ²³ ji³ quien³²naꞌ³ ꞌe³ la²³ li²³jné²³ quieꞌ² jiaꞌ³ cɨꞌ²³ dsa³. Jo̱³ hua² rɨ²³ñí²teꞌ²³ la²³jɨ³ ꞌe³ dxʉ́²³ ꞌe³ jmee³raꞌ³. Rɨ²³juaꞌ³teꞌ²³ ꞌe³ bi²³ gáan³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³. ꞌE³ la²³ ca²³ꞌé³ ley Jesús 17 ꞌA²³ rɨ³lǿn³naꞌ³ ꞌe³ mɨ³güén²³na²³ ꞌe³ juøꞌn²³ rɨ²mi³guaꞌn²³ ley, ꞌe³ juøꞌn²³ rɨ²mi³guaꞌn²³ júu² ꞌe³ ca²³té̱e̱² ji³ teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³². Qui² ꞌa²³laꞌ²³ laꞌ³ ꞌe³ mɨ³güén²³na²³. Mɨ³güén²³na²³ ꞌe³ juøꞌn²³ rɨ²jmeen²³² lii²³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ juaꞌ³ ca³quie̱e̱². 18 ꞌE³ jo̱³ rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: La²³huøꞌn²³ ꞌe³ ꞌiʉ² quieꞌ²³ jui³¹ mɨ³¹güii³ quia̱ꞌ² ꞌuǿ²³, ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³lí³ ꞌe³ te³ li²³ŋɨ́n³ ꞌe³ to̱o̱²³ ley cu³xi³ co̱o̱³ mɨɨ³¹ mɨ²ꞌuøꞌ² piiꞌ². ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ² rɨ²³lí³ laꞌ³ la²³huøꞌn²³ ꞌe³ ꞌíi² rɨ²³lí³ la²³jɨ³ ꞌe³ to̱o̱²³ ꞌe³ rɨ²³lí³. 19 ¿Jmiiꞌ³¹ xi³nu³ xen³ dsa³ ꞌi³ rɨ²³taꞌ²³ cɨ² co̱o̱³ jo̱o̱²³² júu² ꞌe³ to̱o̱²³ ley? ¿Jmiiꞌ³¹ xi³nu³ rɨ²³ꞌée²³ uuꞌn² ꞌe³ rɨ²³jmée²³ ꞌe³ lø³² laꞌ³? Jo̱³ li²³xi̱i̱n³ ꞌñée² ꞌi³ piiꞌ² jee²³² quieeꞌ³² la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ rɨ³løn³¹ Dios juii². ¿Jmiiꞌ³¹ xi³nu³ xen³ dsa³ ꞌi³ jmee²³ quieꞌ² ꞌe³ la²³ lǿ² to̱o̱²³ ley, ꞌi³ ꞌee²³ uuꞌn² ꞌe³ cu²jmóo¹ la²³jɨ³ ꞌe³ to̱o̱²³? Jo̱³ li²³xi̱i̱n³ ꞌi³ gáan³ jee²³² quieeꞌ³² la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ rɨ³løn³¹ Dios juii². 20 ꞌE³ jo̱³ rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: ꞌA²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ² rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²taaꞌn³²naꞌ³ je² røøn³ Dios ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³ jmee³raꞌ³ ca³dsaan³² ꞌe³ dsɨ³² cɨ² ꞌe³ la²³ jmoo³² dsa³ ꞌe²³ ley quia̱ꞌ² dsa³ fariseo. San Mateo 5
  • 13. 9 Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ sɨ³ti̱ꞌn³ (Lc. 12:57‑59) 21 Nuu³raꞌ³ ꞌe³ la²³la³ cu³lø³¹ ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ dsa³ mɨ²jaa²³²: “ꞌA²³ rɨ³jmee³raꞌ³ ꞌmóo². Qui² rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³dxá²³teꞌ²³ ta² quieeꞌ³² dsa³ ꞌi³ jmee²³ ꞌmóo².” 22 ꞌE³ quieꞌ²³ jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: Rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³dxá²³teꞌ²³ ta² quieeꞌ³² dsa³ ꞌi³ ti̱ꞌn³ ñin³² uuꞌn². Rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³ji̱ꞌ²³ jñiin²³ dsa³ ꞌi³ bi²³ ꞌñeꞌ² sɨꞌ²³ uuꞌn². Dsa³ ꞌi³ dxa²³ ta² mɨ³¹güii³ la³ hua² rɨ²³jmóo² jñiin²³. ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³dsóo² guiáa²³ juɨ́ɨ² je² rɨ³jøn³¹ ji³ dsa³ ꞌi³ maaꞌn³² liiꞌn³² uuꞌn². 23 Xi³nu³ xen³ ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ mɨ³dxóo² coo³¹ ꞌióo³ ꞌe³ juoꞌ³raꞌ³ xa³ ꞌe³ lǿn³naꞌ³ ꞌe³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³ Dios ꞌu², ꞌe³ quieꞌ²³ mɨ³la³liin³²naꞌ³ co̱o̱³ júu² ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³ dsɨ́² uuꞌn²naꞌ³ ꞌe³ ñin³² ꞌneeꞌ²³, 24 ꞌe³ jo̱³ ꞌneꞌ² rɨ²cuaaꞌn²³²naꞌ³ coo³¹ ꞌióo³ ꞌe³ lǿn³naꞌ³ ꞌe³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³ Dios. ꞌNeꞌ² cu³jóon²³cu²ruꞌ³naꞌ³ uuꞌn²naꞌ³. Xe̱ꞌn² cɨ² ꞌneꞌ² rɨ²lʉ́²raꞌ³ co̱o̱³ júu² quia̱ꞌ²naꞌ³ uuꞌn²naꞌ³. Jo̱³ tu³ cu³guín²³naꞌ³ co̱ꞌ³ coo³¹ ꞌióo³, cu³cuǿø²raꞌ³ Dios ꞌe³ lǿn³naꞌ³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³. 25 Xi³nu³ xen³ dsa³ ꞌi³ dsoo³² sɨ³cuǿ³ dsoo² quién²naꞌ³ xi²ñi² juez, ꞌneꞌ² rɨ²ꞌnoꞌ²raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ li²³dxʉ́²³ lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ ꞌe³ la²³ taꞌn²naꞌ³ jui³¹ ca³ti³². Qui² bi²³ juøꞌ² rɨ²³dxén² ꞌneeꞌ²³ guoo³ juez. ꞌE³ quieꞌ²³ juez rɨ²³dxén² ꞌneeꞌ²³ guoo³ dsa³ ꞌláa³. Rɨ²³ta̱a̱ꞌn³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ i²³ñí². 26 Rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: ꞌA²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ² rɨ²³ꞌuøøn³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ i²³ñí² la²³huøꞌn²³ ꞌe³ ꞌíi² rɨ²³dxi²³cɨ́²raꞌ³ la²³jɨ³ sú̱n² ꞌe³ ya̱ꞌn³naꞌ³. Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ jmee²³ ñii³ dxa³ 27 Nuu³raꞌ³ ꞌe³ la²³la³ cu³lø³¹ ca²³juaꞌ³teꞌ²³ mɨ²jaa²³²: “ꞌA²³ rɨ³jmee³raꞌ³ ñii³ dxa³”. 28 ꞌE³ quieꞌ²³ jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: Mɨ³jmée³ ñii³ dxa³ ñʉꞌ²³ dsɨ́² dsa³ ꞌi³ joon³² mɨ́³ ꞌe³ juaꞌ³ ꞌnée²³ rɨ²³jmée²³ ñii³ dxa³. 29 Xi³nu³ jmee²³ mɨ²ñí²raꞌ³ ꞌe³ la²³ rɨ²³ꞌlǿn²³naꞌ³, bi²³ cɨ² dxʉ́²³ quién²naꞌ³ ꞌe³ rɨ²dxí²raꞌ³ mɨ²ñí²raꞌ³ jaan²³naꞌ³ ꞌe³ dxʉ́²³. Rɨ²tó̱o̱²raꞌ³ mɨ²ñí²raꞌ³. Qui² bi²³ juøꞌ² rɨ²³juén²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ guiáa²³ juɨ́ɨ² rɨ³ca̱ꞌn²³naꞌ³. 30 Xi³nu³ jmee²³ guoo³²raꞌ³ ꞌe³ la²³ rɨ²³ꞌlǿn²³naꞌ³, rɨ²tʉn²³²naꞌ³ guoo³²raꞌ³ jaan²³naꞌ³ ꞌe³ dxʉ́²³. Bi²³ cɨ² dxʉ́²³ quién²naꞌ³ ꞌe³ rɨ²tó̱o̱²raꞌ³ guoo³²raꞌ³. Qui² bi²³ juøꞌ² cu³guín²³naꞌ³ guiáa²³ juɨ́ɨ² rɨ³ca̱ꞌn²³naꞌ³. Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ tʉn³² mɨ²³quieꞌ² (Mt. 19:9; Mr. 10:11‑12; Lc. 16:18) 31 Co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ ca²³juaꞌ³teꞌ²³ mɨ²jaa²³²: “Xi³nu³ xen³ dsóo²³ ꞌi³ tʉn³² mɨ²³quieꞌ², ꞌneꞌ² rɨ²³jmée²³ co̱o̱³ ji³ ꞌe³ rɨ²³cuǿø²³ mɨ²³quieꞌ² ꞌe³ juaꞌ³ tʉn³²”. 32 ꞌE³ quieꞌ²³ jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: Xi³nu³ xen³ dsóo²³ ꞌi³ tʉn³² mɨ²³quieꞌ², ꞌe³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ ca²³ta̱a̱ꞌn³ ꞌñée² mɨ²³quieꞌ² quia̱ꞌ² jiaꞌ³ cɨꞌ²³ dsóo²³ ꞌu², dsɨn³² dsoo² dsa³ ꞌí³ ꞌe³ jmee²³ ñii³ dxa³ mɨ²³quieꞌ² xi³nu³ rɨ²³tǿø²³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³ dsóo²³ mɨ́³ ꞌi³ ca²³tʉ́n². ꞌE³ quieꞌ²³ jmee²³ ñii³ dxa³ dsóo²³ ꞌi³ tøø²³ mɨ́³ ꞌi³ ca²³tʉ́n² dsóo²³ quieen³². Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ juaꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ rɨ²³jmóo² 33 Co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ nuu³raꞌ³ ꞌe³ la²³la³ cu³lø³¹ ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ dsa³ mɨ²jaa²³²: San Mateo 5
  • 14. 10 “ꞌA²³ rɨ³júu²raꞌ³ ꞌe³ la²³ ꞌǿn²³naꞌ³ la²³jɨn³ ꞌi³ quí̱i̱n²³ ꞌe³ juoꞌ³raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ rɨ²jmée²raꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ la²³ juɨɨꞌ³²raꞌ³ Juii³ra² Dios ꞌe³ rɨ²jmée²raꞌ³.” 34 ꞌE³ quieꞌ²³ jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: ꞌA²³ꞌe³ xa³ ꞌe³ ꞌneꞌ² rɨ²ꞌó²raꞌ³ ꞌe³ la²³ juoꞌ³raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ rɨ²jmée²raꞌ³. ꞌA²³ rɨ³ꞌo³raꞌ³ yʉʉꞌ³¹ güii³. Qui² núu²³ jen³¹ Dios. 35 ꞌA²³ rɨ³ꞌo³raꞌ³ mɨ³¹güii³ la³ co̱ꞌ³. Qui² xen³ la²³ xen³ ñiꞌ²³ jlɨ² je² rɨ³cooꞌ²³ tɨɨ². ꞌA²³ rɨ³ꞌo³raꞌ³ juɨɨ³ Jerusalén. Qui² rɨ³lø³¹ juɨɨ³ quieeꞌ³² ꞌñée² rey ꞌi³ gáan³. 36 ꞌA²³ rɨ³ꞌo³raꞌ³ mɨ²dxí²raꞌ³. Qui² ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ taa³ cu³xi³ co̱o̱³ mɨɨꞌn²³ jñʉ³ dxí²raꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ laaꞌ³. 37 Líi² te³ rɨ²juoꞌ²raꞌ³ “jɨ̱ɨ̱²”, rɨ²juoꞌ²raꞌ³ “ꞌa²³jiaꞌ³”. Qui² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² hua² ꞌi³ ꞌnée²³ ꞌe³ xa³ ꞌe³ rɨ²ꞌó²raꞌ³. Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ dxaan³ la²³jɨ³ ꞌe³ mɨ³jmeꞌ²³teꞌ²³ ꞌñée² (Lc. 6:29‑30) 38 Nuu³raꞌ³ ꞌe³ la²³la³ cu³lø³¹ ca²³juaꞌ³teꞌ²³ mɨ²jaa²³²: “Dsa³ ꞌi³ rɨ²³yáan² mɨ²ñi² uuꞌn², ꞌe³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌneꞌ² rɨ²³jmeꞌ²³teꞌ²³ ꞌñée² co̱ꞌ³. Co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ laꞌ³ dsa³ ꞌi³ rɨ²³taꞌ²³ jo̱² uuꞌn², ꞌe³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌneꞌ² rɨ²³jmeꞌ²³teꞌ²³ ꞌñée² co̱ꞌ³.” 39 ꞌE³ quieꞌ²³ jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: ꞌA²³ rɨ³jníin²naꞌ³ ꞌe³ la²³ jmeꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ dsa³ ꞌi³ jmee²³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. Xi³nu³ jnoo³² dsa³ juuꞌ³raꞌ³ jaan²³naꞌ³ ꞌe³ dxʉ́²³, ꞌe³ quieꞌ²³ jo̱³ cuøø²raꞌ³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³ joo³¹ juuꞌ³raꞌ³ ꞌe³ cu²jnóo¹. 40 Xi³nu³ xen³ dsa³ ꞌi³ sɨ³jǿn²³ ꞌneeꞌ²³ xi²ñi² juez ꞌe³ juaꞌ³ ꞌnée²³ rɨ²³co̱o̱²³ ꞌmɨɨꞌ³ ꞌiún²naꞌ³, ꞌii²quien¹naꞌ³ júu² ꞌe³ rɨ²³co̱o̱²³ ꞌmɨɨꞌ³ dxóo³ quien³²naꞌ³ co̱ꞌ³. 41 Xi³nu³ xen³ dsa³ ꞌi³ rɨ²³dxi³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ cu³guín²³naꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ co̱o̱³ hora, ꞌe³ quieꞌ²³ ꞌneꞌ² cu³guín²³naꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ tú̱²³ horas ꞌe³ la²³ dxʉ́²³ ꞌóo²raꞌ³. 42 Cuøø²raꞌ³ dsa³ ꞌi³ xa³ ꞌe³ ŋɨꞌ²³ ꞌneeꞌ²³. ꞌE³ quieꞌ²³ cuøø²raꞌ³ dsa³ ꞌi³ ŋɨɨ²³ ꞌe³ juaꞌ³ rɨ²³dxaan³ co̱ꞌ³. ꞌE³ la²³ ꞌneꞌ² li²³ꞌneen²³²na² dsa³ ꞌi³ hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² jne² (Lc. 6:27‑28, 32‑36) 43 Nuu³raꞌ³ ꞌe³ la²³la³ cu³lø³¹ ca²³juaꞌ³teꞌ²³ mɨ²jaa²³²: “ꞌNeꞌ² li²³ꞌnáan²³naꞌ³ uuꞌn²naꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌneꞌ² ꞌe³ rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ hui²³dsɨ́ɨn²naꞌ³ mǿn²³naꞌ³ dsa³ ꞌi³ hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² ꞌneeꞌ²³.” 44 ꞌE³ quieꞌ²³ jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: ꞌNeꞌ² li²³ꞌnáan²³naꞌ³ dsa³ ꞌi³ hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² ꞌneeꞌ²³. Rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³ Dios ꞌe³ rɨ²³mi²³jé̱e̱n² dsa³ ꞌi³ bi²³ ꞌñeꞌ² sɨꞌ²³ ꞌneeꞌ²³. Dxʉ́²³ rɨ²jmeeꞌ³¹raꞌ³ dsa³ ꞌi³ hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² ꞌneeꞌ²³. ꞌNeꞌ² rɨ²lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ Dios ꞌe³ rɨ²ŋɨ́ɨ²raꞌ³ ꞌe³ dxʉ́²³ quieꞌ² dsa³ ꞌi³ cuøø²³ ꞌneeꞌ²³ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ². 45 La²³nɨ³ hua² rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ la²³ jmee²³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³. Qui² jmee²³ ꞌñée² ꞌe³ sɨ³ꞌién²³ ñiꞌ² quieen³² ꞌe³ cuø²³ jmɨ́ɨ²³ ꞌe³ ꞌneꞌ² quieꞌ² dsa³, juøꞌn³ quieꞌ²³ dsa³ ꞌi³ jmoo³² ꞌe³ dxʉ́²³, juøꞌn³ quieꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ jmoo³² ꞌe³ dxʉ́²³. Jmee²³ ꞌe³ sɨ³ꞌló²³ jmɨ́² ꞌe³ ꞌneꞌ² quieꞌ² dsa³, juøꞌn³ quieꞌ²³ dsa³ ꞌi³ jmoo³² ꞌe³ ca³dsaan³², juøꞌn³ quieꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ jmoo³² ꞌe³ ca³dsaan³². 46 Xi³nu³ ꞌnɨɨꞌn³¹ dsa³ ꞌi³ ꞌnéen² ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ ꞌnáan²³naꞌ³, ꞌa²³ꞌe³ cua̱a̱²tu¹ xa³ quién²naꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? Cu³xi³ ꞌioꞌ² ꞌnéen² quia̱ꞌ² uuꞌn² ¿mɨ³naaꞌ³¹? 47 Xi³nu³ ꞌnɨɨꞌn³¹ uuꞌn²naꞌ³ ꞌi³ cuø³raꞌ³ u²³jueeꞌn³¹ quia̱ꞌ²naꞌ³, ꞌa²³jiaꞌ³ San Mateo 5
  • 15. 11 jmee³raꞌ³ dsɨ³² cɨ² la²³ jmoo³² jiaꞌ³ cɨꞌ²³ dsa³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? Qui² laꞌ³ jmoo³² la²³jɨn³ dsa³, juøꞌn³ quieꞌ²³ dsa³ jiaꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? 48 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌneꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ jmøꞌn² ꞌe³ dxʉ́²³ ꞌe³ la²³ jmee²³ jmøꞌn² ꞌe³ dxʉ́²³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³. ꞌE³ la²³ ꞌneꞌ² rɨ²jmee²ra² ꞌe³ dxʉ́²³ 6 Rɨ²jmée²raꞌ³ quién²naꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³laꞌ²³ jo̱³ je² joo³² dsa³ je² rɨ³ca̱ꞌn²³ gáan³ ꞌe³ rɨ²jmée²raꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³ ꞌuǿn²naꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³. Qui² ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³quí² jñiin²³naꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ xi³nu³ jmee³raꞌ³ je² joo³² dsa³ je² rɨ³ca̱ꞌn²³ gáan³ la²³jɨ³ ꞌe³ ꞌuǿn²naꞌ³ ꞌe³ jmee³raꞌ³. 2 ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²cuuꞌn²³² rɨ²ñiiꞌn²³naꞌ³ dsa³ ꞌe³ cu²jóo¹ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ cu³lø³¹ ꞌe³ cuøø³²raꞌ³ dsa³ taan³. Qui² laꞌ³ cu³lø³¹ jmoo³² dsa³ ꞌi³ te³ jmoo³² guóo². Bi²³ beeꞌ² jmoo³² ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je² mi³gáan³ dsa³ Dios. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ jmoo³² jee²³² calles. Qui² ꞌnée²³ ꞌe³ bi²³ dxʉ́²³ rɨ²³lʉ́²³ dsa³ ꞌe³ rɨ²³ꞌén²teꞌ²³. Rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: Mɨ³líi² mɨ³ꞌioo³² jñiin²³ dsa³ ꞌí³. ꞌA²³ꞌe³ ma²³ xa³ ꞌe³ cɨ² ꞌíi² ꞌe³ rɨ²³ꞌióo²³. 3 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³laꞌ²³ je² joo³² dsa³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³ dsa³ taan³. ꞌE̱é̱² ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ joo³² guoo³²raꞌ³ jaan²³naꞌ³ ꞌe³ jiaꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ jmee²³ guoo³²raꞌ³ jaan²³naꞌ³ ꞌe³ dxʉ́²³. 4 Je² rɨ³ꞌmo² rɨ²cuøø³¹raꞌ³ dsa³ taan³. Jo̱³ hua² rɨ²³cuǿ²³ jñiin²³naꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ joo³² la²³jɨ³ ꞌe³ sɨ³lí³ je² rɨ³ꞌmo². ꞌE³ la²³ ꞌneꞌ² rɨ²lʉ²ra² quia̱ꞌ²na² Dios (Lc. 11:2‑4) 5 ꞌE³ la²³ lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ Dios, ꞌa²³ rɨ³jmee³raꞌ³ ꞌe³ la²³ jmoo³² dsa³ ꞌi³ te³ jmoo³² guóo². Qui² bi²³ la²³noo³teꞌ²³ ꞌe³ lʉ²³teꞌ²³ quia̱ꞌ²teꞌ²³ Dios ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je² mi³gáan³ dsa³ Dios. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ jmoo³² je² sɨ³cuꞌn²³ jui³¹ co̱ꞌ³. Qui² ꞌnée²³teꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³jóo² dsa³. Rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: Mɨ³líi² mɨ³ꞌioo³² jñiin²³ dsa³ ꞌí³. ꞌA²³ꞌe³ ma²³ xa³ ꞌe³ cɨ² ꞌíi² ꞌe³ rɨ²³ꞌióo²³. 6 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌneeꞌ²³, ꞌe³ la²³ lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ Dios, rɨ²taaꞌn³²naꞌ³ ca²³juꞌ²³. Rɨ²jnɨ́²raꞌ³ ꞌooꞌ². Rɨ²lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ ꞌiún² quia̱ꞌ² ꞌneeꞌ²³ je² rɨ³ꞌmo². Jo̱³ hua² rɨ²³quí² jñiin²³naꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ joo³² la²³jɨ³ ꞌe³ sɨ³lí³ je² rɨ³ꞌmo². 7 ꞌE³ la²³ lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ Dios, ꞌa²³ rɨ³lʉ́²raꞌ³ ñúun³ júu² ꞌe³ cu³xi³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ jmee³raꞌ³ ꞌiꞌ²³, ꞌe³ te³ mɨ³la³ta̱a̱n³²naꞌ³ ꞌe³ lʉ́²raꞌ³. Qui² laꞌ³ jmoo³² dsa³ jiaꞌ³. Qui² lǿn³teꞌ²³ ꞌe³ te³ bi²³ ñúun³ lʉ²³teꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³núu²³ Dios. 8 ꞌA²³ rɨ³jmee³raꞌ³ ꞌe³ la²³ jmoo³² dsa³ ꞌí³. Qui² ꞌíi² cɨ² rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌe³ ñi³² ꞌñée² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ꞌneꞌ² quién²naꞌ³. 9 La²³la³ cu³lø³¹ rɨ²lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ Dios jo̱o̱²³na²³: Dios Ñʉꞌ²raꞌ³¹ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³. Cu²li³quii²³ dsa³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ꞌnɨɨꞌn³¹ rɨ³jɨ́n²nu³. 10 Cu²lín³nu³ juii² la²³jɨn³ dsa³. Cu²lí³ mɨ³¹güii³ la³ ꞌe³ la²³ ꞌnaan³ ꞌuǿøn²nu³ ꞌe³ rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³ sɨ³lí³ yʉʉꞌ³¹ güii³. 11 Cuøø² jneeꞌ³¹ ꞌɨ́² ꞌe³ ꞌneꞌ² rɨ²quie²raꞌ³¹ cɨꞌ³ la²³ co̱o̱³ jmɨ́ɨ². 12 Rɨ²jméen² u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³² rɨ²mǿn¹nu³ jneeꞌ³¹. Qui² jneeꞌ³¹ jmee³raꞌ³¹ u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³² nen²³²naꞌ³¹ dsa³ ꞌi³ jmeꞌ²³ jneeꞌ³¹. 13 ꞌA²³ rɨ³jmeen³ ꞌe³ rɨ²ŋɨ²raꞌ³¹ je² juøꞌ² rɨ²³jáan²³ dsɨ³raꞌ³¹ mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². ꞌA²³ rɨ³cuøn³ júu² ꞌe³ rɨ²jmee²raꞌ³¹ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. San Mateo 5​, ​6
  • 16. 12 Qui² rɨ³løn³¹nu³ juii² dsa³ quien³²nu³. ꞌUǿøn²nu³ ꞌi³ bi²³ ꞌueeꞌn³. ꞌUǿøn²nu³ ꞌi³ bi²³ gáan³ ca³cuaa³. Amén. 14 Xi³nu³ jmee³raꞌ³ u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³² mǿn²³naꞌ³ dsa³ ꞌi³ jmeꞌ²³ ꞌneeꞌ²³, rɨ²³jmée²³ u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³² Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ rɨ²³ñín² ꞌneeꞌ²³. 15 ꞌE³ quieꞌ²³ xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³ jmee³raꞌ³ u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³² mǿn²³naꞌ³ dsa³ ꞌi³ jmeꞌ²³ ꞌneeꞌ²³, ꞌe³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³jmée²³ u²³jueeꞌ³ dsɨɨ³² Ñʉꞌ²raꞌ³ rɨ²³ñín² ꞌneeꞌ²³ ꞌe³ la²³ jmee³raꞌ³ ꞌe³ xa³ dsoo² quien³²naꞌ³. Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ jmoo³² mɨ²³jmɨɨ²³ 16 ꞌE³ la²³ jmee³raꞌ³ mɨ²³jmɨɨ²³, ꞌa²³ rɨ³jmee³raꞌ³ lii²³ ñí²raꞌ³ ꞌe³ cu²lǿn³ dsa³ ꞌe³ bi²³ la²³dsɨɨ³² dsa³ nɨ³. Qui² laꞌ³ jmoo³² dsa³ ꞌi³ te³ jmoo³² guóo². Jmoo³² ꞌe³ ꞌñeꞌ² cu³lø³¹ ñi²teꞌ¹ ꞌe³ la²³ rɨ²³dsóo²³ dsɨ́² dsa³ ꞌe³ jmoo³² mɨ²³jmɨɨ²³. Rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: Mɨ³líi² mɨ³ꞌioo³² jñiin²³teꞌ²³. ꞌA²³ꞌe³ ma²³ xa³ ꞌe³ cɨ² ꞌíi² ꞌe³ rɨ²³ꞌióo²³. 17 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌe³ la²³ jmee³raꞌ³ mɨ²³jmɨɨ²³, rɨ²tooꞌ³¹raꞌ³ noo²³² mɨ²dxí²raꞌ³, rɨ²u̱u̱ꞌ³¹raꞌ³ ñí²raꞌ³. 18 Laꞌ³ rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ la²³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³dsóo²³ dsɨ́² dsa³. Qui² dsoo²³ dsɨ́² Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ ꞌiún² quia̱ꞌ² ꞌneeꞌ²³ je² rɨ³ꞌmo². ꞌE³ jo̱³ rɨ²³cuǿ²³ jñiin²³naꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ joo³² la²³jɨ³ ꞌe³ sɨ³lí³ je² rɨ³ꞌmo². Je² ca²³ꞌé³ Jesús la²³jɨ³ ꞌe³ quí̱i̱n²³ ꞌe³ ꞌaa³ dsa³ yʉʉꞌ³¹ güii³ (Lc. 12:33‑34) 19 ꞌA²³ rɨ³ꞌoo³raꞌ³ quién²naꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³ quí̱i̱n²³ mɨ³¹güii³ la³. Qui² cuuꞌ³ joꞌ³. Sɨ³quie̱e̱²³ juiiꞌ²³. Sɨ³taꞌn²³ dsa³ ꞌi³ jmoo³² ꞌi̱i̱³. 20 ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²ꞌóo²raꞌ³ quién²naꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³ quí̱i̱n²³ yʉʉꞌ³¹ güii³. Qui² núu²³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³cuuꞌ³ joꞌ³. ꞌA²³jiaꞌ³ sɨ³quie̱e̱²³ juiiꞌ²³. ꞌA²³jiaꞌ³ sɨ³taꞌn²³ dsa³ ꞌi³ jmoo³² ꞌi̱i̱³. 21 Qui² nee² ꞌóo²raꞌ³ je² xa³ la²³jɨ³ ꞌe³ quí̱i̱n²³ ꞌe³ ꞌoo³raꞌ³. ꞌE³ la²³ jmee²³ ta² mɨ²ñí²ra² ꞌe³ jné³ ji³ (Lc. 11:34‑36) 22 Mɨ²ñí²ra² jmee²³ ta² ꞌe³ jné³ ji³. Xi³nu³ dxʉ́²³ quieꞌ²³ mɨ²ñí²raꞌ³, bi²³ jné³ quién²naꞌ³. Laꞌ³ xen³naꞌ³ xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌiin²³ ꞌóo²raꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³ xa³. 23 ꞌE³ quieꞌ²³ xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ dxʉ́²³ mɨ²ñí²raꞌ³, bi²³ sɨ³lí³ li³ꞌo̱o̱³ quién²naꞌ³. Xi³nu³ li³ꞌo̱o̱³ je² ya̱ꞌn³ rɨ²³cuǿ²³ jmɨ́ɨ²³ quién²naꞌ³, bi²³ ma²³ꞌnee³ li³ꞌo̱o̱³. Laꞌ³ xen³naꞌ³ xi³nu³ ꞌiin²³ ꞌóo²raꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³ xa³. Je² ꞌen³² Dios quia̱ꞌ² je² ꞌe²³ cuu² (Lc. 16:13) 24 ꞌA²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³jmée²³ dsa³ ta² quia̱ꞌ² áan²³ juii². Qui² rɨ²³lí³ ꞌe³ hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² jø̱n³. ꞌE³ quieꞌ²³ li²³ꞌnéen² jø̱n³. Rɨ²³jmée²³ ꞌe³ la²³ juaꞌ³ jø̱n³. ꞌA²³jiaꞌ³ rɨ²³mi²³quí̱i̱n²³ ꞌe³ la²³ juaꞌ³ jø̱n³. ꞌA²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ ta² ꞌe³ dxi³ ꞌiꞌ²³ Dios ca³ti³² quia̱ꞌ² ta² ꞌe³ dxi³ ꞌiꞌ²³ cuu². Je² juaꞌ³ ꞌe³ Dios hua² ꞌi³ mi³quin³ jo̱o̱³¹ (Lc. 12:22‑31) 25 ꞌE³ jo̱³ rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: ꞌA²³ rɨ³mi³ñúun²naꞌ³ ꞌóo²raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ li²³xa³ la²³jɨ³ ꞌe³ ꞌneꞌ² quién²naꞌ³ ꞌe³ rɨ²ꞌuꞌ² rɨ²cøꞌ²raꞌ³ quia̱ꞌ² ꞌe³ rɨ²cɨꞌ²raꞌ³. ꞌNeꞌ² rɨ²mi³jueꞌn²naꞌ³ ꞌe³ rɨ³ji̱ꞌn²quien²³naꞌ³. Bi²³ cɨ² ꞌneꞌ² laꞌ³ la²³ cɨꞌ²³ la²³jɨ³ ꞌe³ rɨ²cøꞌ²raꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? ꞌNeꞌ² rɨ²mi³jueꞌn²naꞌ³ ꞌe³ xa³ jmɨ² ŋú²raꞌ³. Bi²³ cɨ² ꞌneꞌ² laꞌ³ la²³ cɨꞌ²³ la²³jɨ³ ꞌe³ rɨ²cɨꞌ²raꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? San Mateo 6
  • 17. 13 26 Jmee²raꞌ³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ sɨ³ji̱ꞌ²³ jo̱o̱³¹ to̱³. ꞌA²³jiaꞌ³ jmoo³²teꞌ²³ jmo². ꞌA²³ cɨꞌ²³ ꞌe³ jmoo³²teꞌ²³ ꞌó̱o̱²³. ꞌA²³ cɨꞌ²³ ca²quie̱e̱²³teꞌ²³ láa² ꞌui²dsoo²³². ꞌE³ quieꞌ²³ cuø²³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ ꞌe³ eeꞌ³²teꞌ²³. Cu³xi³ jo̱o̱³¹ to̱³ miꞌ³ eeꞌn³² ¿mɨ³naaꞌ³¹? ꞌE³ quieꞌ²³ bi²³ cɨ² ma²³ꞌnee³ quí̱i̱n²³ ꞌneeꞌ²³ la²³ cɨꞌ²³ jo̱o̱³¹ to̱³. 27 ꞌA²³ꞌi̱³ xen³ ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ cuaan²³cɨ²naꞌ³ co̱o̱³ joo³¹ metro, juøꞌn³ jmiꞌ³ ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ mi³ñúun²naꞌ³ ꞌóo²raꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? 28 ¿ꞌEe² lǿ² mi³ñúun²naꞌ³ ꞌóo²raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ li²³xa³ ꞌe³ rɨ²cɨꞌ²raꞌ³? Jmee²raꞌ³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ lǿ² ꞌe³ sɨ³cua̱a̱n²³ mɨ²lí² ꞌe³ xa³ je² nuu³. ꞌA²³jiaꞌ³ jmoo³² ta². ꞌA²³ cɨꞌ²³ ꞌe³ ben³² mɨ³¹ñi³. 29 ꞌE³ jo̱³ rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³ ꞌe³ bi²³ cɨ² liiꞌ² cu³lø³¹ mɨ²lí² la²³ cɨꞌ²³ cuo̱o̱³ rey Salomón, juøꞌn³ quieꞌ²³ bi²³ liiꞌ², juøꞌn³ quieꞌ²³ bi²³ ñúun³ la²³jɨ³ ꞌe³ xa³ quieꞌ² mɨ²jaa²³². 30 Jmee²³ ji̱i̱³ Dios ꞌe³ sɨ³li³xa³ mɨ²lii³¹ xooꞌ³¹ nuu³, juøꞌn³ quieꞌ²³ ca²³jí̱i̱³ hua² xa³. ꞌE̱é̱² ꞌe³ jmee²³ ji̱i̱³ mɨ³¹cuo̱o̱³ ꞌe³ liiꞌ². Jmee²³ quieꞌ²³ ji̱i̱³, juøꞌn³ quieꞌ²³ co̱o̱³ jmɨ́ɨ² rɨ³nɨ²³ cɨ² xa³. ꞌE³ quieꞌ²³ mi²ꞌaa³ rɨ²³jɨ̱́²³teꞌ²³ too³ ꞌuɨ̱́ɨ̱². Bi²³ cɨ² rɨ²³jmée²³ ji̱i̱³ ꞌe³ rɨ²cɨꞌ²raꞌ³ ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ bi²³ ca³piiꞌ² sɨ³táan³naꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? 31 ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³ rɨ³mi³ñúun²naꞌ³ ꞌóo²raꞌ³. ꞌA²³ rɨ³juoꞌ³raꞌ³: “¿ꞌEe² miꞌ³ ꞌnoo³¹ rɨ²ꞌniꞌ² rɨ²quie²ra²? ¿ꞌEe² ꞌnoo³¹ rɨ²quiiꞌ²ra²?” 32 Qui² la²³jɨ³ ꞌe³ jo̱³ cu²ruꞌ³ mi³quí̱i̱n²³ dsa³ jiaꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ ñi³² Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ ꞌe³ ꞌneꞌ² quién²naꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³ lø³² laꞌ³. 33 ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²mi³quí̱i̱n²³naꞌ³ ca³quie̱e̱² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ rɨ²³lín³ Dios juii³raꞌ³, ꞌe³ jmiiꞌ³¹ rɨ²jmée²raꞌ³ ca³dsaan³² ꞌe³ la²³ ꞌnée²³ ꞌñée². Jo̱³ hua² rɨ²³cuǿø²³ ꞌneeꞌ²³ la²³jɨ³ ꞌe³ ꞌneꞌ² quieꞌ² jmɨ² ŋú²raꞌ³ co̱ꞌ³. 34 ꞌA²³ rɨ³mi³ñúun²naꞌ³ ꞌóo²raꞌ³ jén²³ cɨ² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ cu³lø³¹ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ² ꞌe³ li²³xa³ cɨ̱ɨ̱n³ cɨ². Qui² jiaꞌ³ cɨꞌ²³ cu³lø³¹ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ² ꞌe³ sɨ³li³xa³ cɨꞌ³ la²³ co̱o̱³ jmɨ́ɨ². Líi² ꞌnɨɨꞌn³¹ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ² ꞌe³ sɨ³li³xa³ cɨꞌ³ la²³ co̱o̱³ jmɨ́ɨ² ꞌe³ rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌiꞌ²³. ꞌE³ la²³ ꞌa²³jiaꞌ³ jooꞌ²³ rɨ²juaaꞌ²ra² ꞌe³ xa³ dsoo² quieeꞌ³² uuꞌn²na² (Lc. 6:37‑38, 41‑42) 7 ꞌA²³ rɨ³juoꞌ³raꞌ³ ꞌe³ ꞌnɨɨꞌn³¹ uuꞌn²naꞌ³ xa³ dsoo² quieeꞌ³². Jo̱³ hua² ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³jmeꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ laꞌ³ Dios. 2 Qui² la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ juoꞌ³raꞌ³ ꞌe³ xa³ dsoo² quieeꞌ³² uuꞌn²naꞌ³, ꞌe³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ rɨ²³juaꞌ³ Dios ꞌe³ xa³ dsoo² quien³²naꞌ³. La²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ñuꞌn² jmee³raꞌ³ ꞌneeꞌ²³ quia̱ꞌ²naꞌ³ uuꞌn²naꞌ³, ꞌe³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌnɨɨꞌn³¹ ñuꞌn² rɨ²³jmée²³ ꞌñée² quia̱ꞌ² ꞌneeꞌ²³. 3 ¿Jmiiꞌ³¹ lǿ² ꞌe³ sɨ³li³bii²³ ꞌóo²raꞌ³ ꞌe³ joo³²raꞌ³ mɨ³¹ꞌlaa³ piiꞌ² ꞌe³ ꞌiʉ² mɨ²ñi² uuꞌn²naꞌ³? ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ mi³quí²raꞌ³ ꞌnoo³¹ ꞌmo³ ꞌe³ ꞌiʉ² mɨ²ñí²raꞌ³ miin²³naꞌ³. 4 ¿Jmiiꞌ³¹ lǿ² ꞌe³ sɨ³li³bii²³ ꞌóo²raꞌ³ ꞌe³ juɨɨꞌ³²raꞌ³ uuꞌn²naꞌ³: “Maan²³² rɨ²dxin²³² mɨ³¹ꞌlaa³ piiꞌ² ꞌe³ ꞌiʉ² mɨ²ñín²”, ꞌe³ quieꞌ²³ ꞌiʉ² xi³ ꞌnoo³¹ ꞌmo³ mɨ²ñí²raꞌ³ miin²³naꞌ³? 5 Bi²³ te³ jmee³raꞌ³ guóo². Xe̱ꞌn² cɨ² ꞌneꞌ² rɨ²dxí²raꞌ³ ꞌnoo³¹ ꞌmo³ ꞌe³ ꞌiʉ² mɨ²ñí²raꞌ³ miin²³naꞌ³. Jo̱³ hua² li²³jné²³ quién²naꞌ³ ꞌe³ la²³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²dxí²raꞌ³ mɨ³¹ꞌlaa³ piiꞌ² ꞌe³ ꞌiʉ² mɨ²ñi² uuꞌn²naꞌ³. 6 ꞌA²³ rɨ³cuø³raꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³ rɨ³jɨ́² quieꞌ² Dios ꞌe³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³ dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ ta³dsɨ³², ꞌi³ xen³ la²³ xen³ dsɨɨ³. ꞌE³ quieꞌ²³ xi³nu³ jmee³raꞌ³ laꞌ³, ꞌé̱e̱² ꞌe³ jua³²raꞌ³ xi²ñi² cu²xi³¹ San Mateo 6​, ​7
  • 18. 14 mɨ³¹huiiꞌ³ ꞌe³ bi²³ quí̱i̱n²³. Qui² bi²³ juøꞌ² rɨ²³ꞌee²³ cu²xi³¹ ñiꞌ² mɨ³¹huiiꞌ³ jo̱³. Jo̱³ tu³ rɨ²³ji̱i̱n²³, ꞌe³ rɨ²³cuꞌn³ ꞌneeꞌ²³. ꞌE³ la²³ ꞌneꞌ² rɨ²ŋɨɨ²ra², ꞌe³ la²³ ꞌneꞌ² rɨ²ꞌneeꞌ²³ra², ꞌe³ la²³ ꞌneꞌ² rɨ²te²ra² ꞌooꞌ² (Lc. 11:9‑13; 6:31) 7 Rɨ²ŋɨɨꞌ³¹raꞌ³ Dios. Jo̱³ hua² rɨ²³cuǿø²³ ꞌneeꞌ²³. Rɨ²ꞌnoꞌ²raꞌ³. Jo̱³ hua² rɨ²³dxeꞌn³naꞌ³. Rɨ²tǿ²raꞌ³ ꞌooꞌ². Jo̱³ hua² rɨ²³né²teꞌ²³ quién²naꞌ³. 8 Qui² sɨ³ꞌióo²³ la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ ŋɨɨ²³. Sɨ³dxooꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ꞌnoꞌ²³. ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²³né²teꞌ²³ ꞌooꞌ² je² tø³² dsa³ ꞌi³ tø³². 9 ꞌA²³ꞌi̱³ xen³ ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ rɨ²cuøø³¹raꞌ³ jó̱o̱³raꞌ³ cú̱u̱² xi³nu³ ŋɨɨ²³ ꞌɨ²³juɨ² ¿mɨ³naaꞌ³¹? 10 ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²cuøøn³¹naꞌ³ ꞌluu³ xi³nu³ ŋɨɨn³² ꞌmooꞌ³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? 11 Móo³raꞌ³ ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxún²³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ rɨ²cuøø³¹raꞌ³ jó̱o̱³raꞌ³ la²³jɨ³ ꞌe³ dxʉ́²³.ꞌE³ jo̱³ bi²³ cɨ² ma²³ꞌnee³ rɨ²³cuǿ²³ ꞌe³ dxʉ́²³ Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³, rɨ²³cuǿø²³ dsa³ ꞌi³ ŋɨɨ²³. 12 Rɨ²jmeeꞌ³¹raꞌ³ dsa³ ꞌe³ la²³ ꞌnoo³raꞌ³ miin²³naꞌ³ ꞌe³ rɨ²³jmeꞌ²³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³. Qui² laꞌ³ juaꞌ³ ley ꞌe³ ca²³ŋɨ́n² Moisés. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ júu² ꞌe³ ca²³té̱e̱² ji³ teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³². Je² ca²³ꞌé³ Jesús ꞌooꞌ² ꞌe³ bi²³ dsuu³ (Lc. 13:24) 13 Rɨ²taaꞌn³²naꞌ³ ꞌooꞌ² ꞌe³ bi²³ dsuu³. Qui² xa³ ꞌooꞌ² ꞌe³ bi²³ jlo² co̱ꞌ³. ꞌA²³jiaꞌ³ gáan³ dxíi³ jui³¹ je² dsoo³² dsa³ mɨ³rɨ³ŋɨ́n³ ꞌooꞌ² ꞌe³ bi²³ jlo². Qui² jui³¹ jueeꞌ³ hua² jo̱³. ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²³guaꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ŋɨ́³ jui³¹ jo̱³. Bi²³ juɨ́ɨn²³ dsa³ sɨ³ꞌín³ ꞌooꞌ² jo̱³. 14 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ lǿ² laꞌ³ ꞌooꞌ² ꞌe³ bi²³ dsuu³. Bi²³ gáan³ dxíi³ jui³¹ je² dsoo³² dsa³ mɨ³rɨ³ŋɨ́n³ ꞌooꞌ² jo̱³. ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²³ji̱i̱ꞌn²³ dsa³ ꞌi³ ŋɨ́³ jui³¹ jo̱³. ꞌA²³jiaꞌ³ juɨ́ɨn²³ ꞌi³ sɨ³dxooꞌ²³. Te³ ꞌi̱i̱² hua². Je² juaꞌ³ ꞌe³ mɨɨ³¹ ꞌe³ ꞌɨɨ³ jmee²³ lii²³ ꞌe³ ꞌee² ꞌmo³ (Lc. 6:43‑44) 15 Rɨ³móo³raꞌ³. Qui² xen³ dsa³ ꞌi³ te³ juu³² ꞌi³ juaꞌ³ ꞌe³ rɨ³løn³¹teꞌ¹ dsa³ ꞌi³ ꞌɨɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios. ꞌE̱é̱² ꞌe³ quiiꞌ³ jñʉ³ jó̱² dsɨɨ³ joo³. ꞌE³ quieꞌ²³ ñʉꞌ²³ dsɨ́² rɨ³løn³¹ dsɨɨ³ nuu³ ꞌi³ cuꞌn³ dsɨɨ³ joo³. 16 Li²³quin³naꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ cu³løn³¹ dsa³ mɨ³rɨ³joo³²raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ jmoo³². ꞌA²³laꞌ²³ jo̱³ xooꞌ³¹ tó̱o̱² ꞌe³ ꞌɨɨ³ mɨ²jøꞌ² ¿mɨ³naaꞌ³¹? ꞌA²³laꞌ²³ jo̱³ noo² ꞌe³ ꞌɨɨ³ mɨ²higo ¿mɨ³naaꞌ³¹? 17 La²³jɨ³ ꞌmo³ ꞌe³ dxʉ́²³ ꞌɨɨ³ mɨɨ³¹ ꞌe³ dxʉ́²³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌneeꞌ³¹ mɨɨ³¹ ꞌe³ ꞌɨɨ³ ꞌmo³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. 18 ꞌA²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³ꞌɨ́ɨ²³ mɨɨ³¹ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌneeꞌ³¹ ꞌmo³ ꞌe³ dxʉ́²³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³ꞌɨ́ɨ²³ mɨɨ³¹ ꞌe³ dxʉ́²³ ꞌmo³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. 19 Quiʉʉꞌ³²teꞌ²³ la²³jɨ³ ꞌmo³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌɨɨ³ mɨɨ³¹ ꞌe³ dxʉ́²³. Tooꞌ²³teꞌ²³ dxi²ji³. 20 ꞌE³ jo̱³ li²³quin³naꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ cu³løn³¹ dsa³ mɨ³rɨ³joo³²raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ jmoo³². ꞌA²³laꞌ²³ la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ rɨ²³taꞌn²³ je² rɨ³løn³¹ Dios juii² (Lc. 13:25‑27) 21 ꞌA²³laꞌ²³ la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ sɨꞌ²³ jné² “Juii³raꞌ³¹, Juii³raꞌ³¹”, ꞌi³ rɨ²³taꞌn²³ yʉʉꞌ³¹ güii³ je² rɨ³løn³¹ Dios juii². Qui² la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ dsa³ ꞌi³ jmee²³ ꞌe³ la²³ ꞌnée²³ Ñuꞌn²³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ hua² ꞌi³ rɨ²³taꞌn²³. 22 Mɨ³rɨ³ti³ jmɨ́ɨ² jo̱³, juɨ́ɨn²³ ꞌi³ rɨ²³juaꞌ³ rɨ²³sɨꞌ²³ jné²: “Juii³raꞌ³¹, Juii³raꞌ³¹, ca²³ꞌii²raꞌ³¹ júu² San Mateo 7
  • 19. 15 quieeꞌ³² Dios ꞌe³ juaaꞌ³raꞌ³¹ rɨ³løn³¹naꞌ³¹ dsa³ quien³²nu³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? Ca²³ꞌuøøn²³²naꞌ³¹ espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² ꞌe³ juaaꞌ³raꞌ³¹ rɨ³løn³¹naꞌ³¹ dsa³ quien³²nu³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? Bi²³ gáan³ la²³jɨ³ ꞌe³ ca²³jmee²raꞌ³¹ ꞌe³ juaaꞌ³raꞌ³¹ rɨ³løn³¹naꞌ³¹ dsa³ quien³²nu³ ¿mɨ³naaꞌ³¹?” Laꞌ³ rɨ²³sɨꞌ²³teꞌ²³ jné². 23 Jo̱³ hua² rɨ²juøøn³¹teꞌ¹: “ꞌA²³jiaꞌ³ lɨꞌ³ ca³la³cuiin²³na²³ ꞌneeꞌ²³. Je̱ꞌn²naꞌ³, ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ jmee³raꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³.” Je² ca²³ꞌé³ Jesús tú̱²³ ꞌiin³² je² té̱e̱³ ꞌñʉ́² (Lc. 6:47‑49; Mr. 1:22) 24 La²³la³ cu³løn³¹ la²³jɨn³ dsa³ ꞌi³ nuu³ júu² quián²³, ꞌi³ jmoo³² ꞌe³ la²³ lǿ²: Xen³ la²³ xen³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ bi²³ ta³jmee²³ ꞌiꞌ²³. Ca²³jmée³ ꞌñʉ́² ñiꞌ² ꞌloo³. 25 Ca²³tɨ́³ ꞌe³ ca²³ꞌló²³ jmɨ́². Ca²³la²³gáan³ jmɨɨ³. Bi²³ ca²³ró̱o̱²³ dxí³. Ca²³cuǿ³ dxí³ ꞌñʉ́² jo̱³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ ca²³ꞌló²³ ꞌñʉ́². Qui² ñiꞌ² ꞌloo³ ja³¹. 26 La²³la³ cu³løn³¹ la²³jɨn³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³ dsa³ ꞌi³ nuu³ júu² quián²³, ꞌe³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ jmoo³² ꞌe³ la²³ lǿ²: Xen³ la²³ xen³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ ta³jmee²³ ꞌiꞌ²³. Ca²³jmée³ ꞌñʉ́² je² bi²³ xa³ sɨ́ɨ². 27 Ca²³tɨ́³ ꞌe³ ca²³ꞌló²³ jmɨ́². Ca²³la²³gáan³ jmɨɨ³. Bi²³ ca²³ró̱o̱²³ dxí³. Ca²³cuǿ³ dxí³ ꞌñʉ́² jo̱³. ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³ꞌló²³ ꞌñʉ́². Bi²³ beeꞌ² ꞌe³ ca²³lǿ²³ ma²mɨ³ꞌló²³. 28 Ma²ca¹líi¹ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² Jesús, bi²³ juøꞌ²³ ca²³ti²³cø̱n³¹ dsa³ ꞌi³ ca²³núu³ júu² ꞌe³ ca²³ꞌé³. 29 Qui² ca²³ꞌé³ Jesús ꞌe³ la²³ ꞌe²³ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ꞌueeꞌn³ júu² quieeꞌ³². ꞌA²³laꞌ²³ ꞌe³ la²³ ꞌe²³ dsa³ ꞌe²³ ley quieen³²teꞌ²³ ca²³ꞌé³. ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ta̱a̱n²³ goo³ (Mr. 1:40‑45; Lc. 5:12‑16) 8 Ma²ca¹jiaan³² Jesús ꞌe³ ñíin² yʉʉꞌ³¹ moꞌ³, juɨ́ɨn²³ dsa³ ꞌi³ ca²³qui̱ꞌ³ Jesús. 2 Ca²³tɨ́³ ꞌe³ ca²³dxóo² caan²³ Jesús jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ta̱a̱n²³ goo³. Ca²³xiiꞌ³ jñi² xi²ñi² Jesús. Ca²³juaꞌ³: ―Juiin²³. Rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²jméen² ꞌe³ rɨ²³jñin³ la³ꞌen²³ xi³nu³ ꞌnaan³ rɨ²jméen² laꞌ³. 3 ꞌE³ jo̱³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ guoo³ Jesús. Ca²³quiu̱u̱ꞌn³ dsa³ ꞌí³. Ca²³juaꞌ³: ―ꞌNáan²³ xú̱n³. Cu²jñin³ la³ꞌén². Xe̱ꞌn² quieꞌ²³ jmɨ́ɨ² jo̱³ ca²³je̱ꞌn²³ goo³. 4 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³: ―Sú̱n² quieꞌ²³ ꞌa²³ rɨ³juɨɨꞌn³² jiaꞌ³ cɨꞌ²³ dsa³ ꞌe³ la²³ mɨ³lǿ²³. Guo³ cu³ꞌeen² ꞌuǿøn²nu³ jmii³ dsa³. Rɨ²cuøøn³¹nu³ Dios ꞌi³ cuøn³² dsa³ ꞌi³ mɨ³jŋɨn³ la³ꞌe². Qui² laꞌ³ cu³lø³¹ ca²³dxi³ ꞌiꞌ²³ Moisés. Jo̱³ hua² rɨ²³dsóo²³ dsɨ́² dsa³ ꞌe³ mɨ³jŋɨn³ la³ꞌén². ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús. ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús mozo quieen³² jø̱n³ juii² dsa³ ꞌláa³ (Lc. 7:1‑10) 5 Ma²ꞌi³¹ Jesús jee²³² juɨɨ³ Capernaum, ca²³lǿn²³ mɨ³lén² jø̱n³ dsa³ jiaꞌ³ ꞌi³ rɨ³løn³¹ juii² co̱o̱³ i³láan³ dsa³ ꞌláa³. Bi²³ ca²³ŋɨ́ɨ³ mɨ²ꞌáa². 6 Ca²³juaꞌ³: ―Juii³raꞌ³¹. Rɨ³caaꞌn³² xi²ñʉꞌ¹ jø̱n³ mozo ꞌi³ jmee²³ ta² quián²³. Mɨ³la³tu̱u̱n²³². Bi²³ ma²³ꞌnee³ dxi³quié̱n². 7 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ juii² dsa³ ꞌláa³: ―Ñiin²³ i³mi³ꞌláan²na²³ mozo quien³²nu³. 8 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ juii² dsa³ ꞌláa³: ―Juiin²³. Bi²³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxún²³na²³. ꞌA²³jiaꞌ³ dxi³ji̱i̱n³¹ ꞌe³ rɨ²ꞌín³nu³ xi²ñʉꞌ¹ quián²³. Líi² te³ rɨ²dxín² ꞌiꞌ²³. Jo̱³ rɨ²³ꞌláan³ mozo quién²³na²³. 9 Xen³ San Mateo 7​, ​8
  • 20. 16 dsa³ ꞌi³ dxi³ ꞌiꞌ²³ quián²³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³, xen³ dsa³ ꞌláa³ ꞌi³ dxin²³ ꞌiꞌ²³ quieꞌ². Líi² te³ rɨ²juøøn³¹ jø̱n³: “Guo³”. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ dsoo³². ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²juøøn³¹ jiaꞌ³ cɨꞌ²³: “Ñe³ la³”. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ rɨ²³ja³. Juøøn³² mozo quién²³na²³: “La²³la³ cu³lø³¹ rɨ²jméen²”. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ rɨ²³jmée²³ laꞌ³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ juii² dsa³ ꞌláa³. 10 Bi²³ juøꞌ²³ ca²³núu³ Jesús júu² quieeꞌ³². Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌi³ quia̱ꞌ² ꞌñée²: ―Jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: Cu³xi³ la²³ca̱a̱n³ juɨɨ³ quieeꞌ³² dsa³ Israel ꞌa²³jiaꞌ³ lɨꞌ³ ca³jí̱i̱n³na²³ dsa³ ꞌi³ sɨ³táan³ quia̱ꞌ² jné² ꞌe³ la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ sɨ³táan³ dsa³ la³. 11 Jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³: Juɨ́ɨn²³ dsa³ jiaꞌ³ ꞌi³ rɨ²³ja²³guín²³ je² huɨ̱́ɨ̱³ i²³la³ i²³nɨ³ ꞌe³ rɨ²³gua³teꞌ²³ coo³¹ mesa quia̱ꞌ² Abraham quia̱ꞌ² Isaac quia̱ꞌ² Jacob yʉʉꞌ³¹ güii³ je² rɨ³løn³¹ Dios juii². 12 ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³taꞌn²³ la²³jɨn³ dsa³ Israel ꞌi³ rɨ³lø³¹ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³taꞌn²³ je² rɨ³løn³¹ Dios juii². Rɨ²³juén²teꞌ²³ je² li³ꞌo̱o̱³ teꞌ²³ ꞌi³ ꞌí³. Je² núu²³ rɨ²³ꞌoꞌ² dsa³. Rɨ²³cuuꞌ³ la²³ cɨ² jo̱²teꞌ¹ ꞌe³ la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ rɨ²³ŋɨ́³ dsɨ́²teꞌ²³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús. 13 ꞌE³ jo̱³ ca²³sɨꞌ²³ juii² dsa³ ꞌláa³: ―Guøꞌn³. Cu²lí³ ꞌe³ la²³ mɨ³ŋɨꞌn²nu³ jné². Qui² sɨ³táan³nu³ quia̱ꞌ²nu³ jné². Xe̱ꞌn² quieꞌ²³ ꞌe³ la²³ ca²³juaꞌ³ laꞌ³ Jesús, ca²³ꞌláan³ mozo quieen³² juii² dsa³ ꞌláa³. ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús xóo² mɨ²³quieꞌ² Peen²³² (Mr. 1:29‑31; Lc. 4:38‑39) 14 Ma²ꞌi³¹ Jesús xi²ñʉꞌ¹ quieeꞌ³² Peen²³², ŋó²³ ꞌe³ dsooꞌ²³² xóo² mɨ²³quieꞌ² Peen²³². Rɨ³caaꞌn³². Qui² jmee²³ dsóo² dxíi³ quieꞌ². 15 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ guoo³ Jesús ꞌe³ ca²³quiʉ̱ꞌ² guoo³ mɨ́³. ꞌE³ jo̱³ ca²³je̱ꞌn²³ dsóo² dxíi³. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³ mɨ́³. Ca²³mi²³quin³ ca³juɨ² Jesús. ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús juɨ́ɨn²³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³² (Mr. 1:32‑34; Lc. 4:40‑41) 16 Ma²ca¹nʉʉ³ jmɨ́ɨ² jo̱³, i²jøn²³teꞌ²³ caan²³ Jesús juɨ́ɨn²³ dsa³ ꞌi³ quie̱n³ espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². ꞌE³ jo̱³ ca²³lʉ́³ Jesús. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³ꞌuǿøn² espíritus. Co̱ꞌ³ cɨꞌ²³ ca²³mi²³ꞌláan³ la²³jɨn³ ꞌi³ dsooꞌ²³². 17 Laꞌ³ ca²³jmée³ ꞌe³ la²³ rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³ ca²³juaꞌ³ Isaías, jø̱n³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² quieeꞌ³² Dios mɨ²jaa²³², ꞌe³ rɨ²³lí³. Qui² ca²³juaꞌ³ Isaías: “Ca²³je̱ꞌn² ꞌñée² ꞌe³ jmee²³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌueeꞌn³ jmɨ² ŋú²ra². ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³je̱ꞌn² dsóo² ꞌe³ jmeꞌ²³ jne².” Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Isaías mɨ²jaa²³². Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ ꞌnée²³ rɨ²³ŋɨ́²³ quia̱ꞌ² Jesús (Lc. 9:57‑62) 18 Ŋó²³ Jesús ꞌe³ juɨ́ɨn²³ dsa³ ꞌi³ té̱e̱n³ la²³cuꞌ². ꞌE³ jo̱³ ca²³dxi³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ sɨ³guín²³teꞌ²³ ꞌŋóo² la²³ jmɨ²³ñiiꞌ³¹. 19 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³lǿn²³ mɨ³lén² jø̱n³ dsa³ ꞌe²³ ley. Ca²³juaꞌ³ ca²³sɨꞌ²³ Jesús: ―Dsa³ ꞌe²³. ꞌNáan²³ ñiin²³ quia̱ꞌ²³²na¹ ꞌnʉ³ te³ jiaaꞌ³¹ ŋɨ́n². 20 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús: ―ꞌNeꞌ² rɨ²jméen² ꞌiꞌ²³ dxʉ́²³. Qui² xa³ tóo² ꞌiooꞌ³. Xa³ mɨ²sɨɨ² jo̱o̱³¹ to̱³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³ꞌe³ xa³ quián²³ jné² Jo̱o̱³¹ Dsa³ je² guɨɨn²³na²³. 21 Xen³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³ dsa³ quieen³² ꞌi³ ca²³juaꞌ³: San Mateo 8
  • 21. 17 ―Juiin²³. Cuø² júu² ꞌe³ i³ꞌaan²³²cu²ruꞌ³na²³ ꞌlɨ́ɨ³ ñuꞌn²³. Jo̱³ tu³ ñiin²³ quia̱ꞌ²³²na¹ ꞌnʉ³. 22 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³: ―Ñe³ quia̱ꞌ²nu³ jné². Cu²ꞌáan¹ quieꞌ²³ ꞌlɨ́ɨ³ teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ꞌé̱e̱² ꞌe³ rɨ³jú̱n². ꞌE³ la²³ ca²³jmée³ Jesús ꞌe³ ca²³cu²³tá² dxí³, ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ ca²³xáan² ꞌñée² ꞌuaaꞌ³ jmɨ²³ñiiꞌ³¹ (Mr. 4:35‑41; Lc. 8:22‑25) 23 ꞌͲ Jesús ꞌe̱ꞌ³ móo². ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³guín²³ dsa³ quieen³² quia̱ꞌ² Jesús. 24 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ bi²³ beeꞌ² dxí³ ca²³ró̱o̱²³ ñiꞌ² jmɨ²³ñiiꞌ³¹. Bi²³ ꞌuaaꞌ³ bɨ³² jmɨɨ³. Sɨ³ꞌo² jmɨɨ³ ꞌe̱ꞌ³ móo². ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ³guɨɨn³ Jesús. 25 ꞌE³ jo̱³ ca²³ñín²teꞌ²³ Jesús. Ca²³juaꞌ³teꞌ²³: ―Laan²³² jne², Juii³raꞌ³¹. Qui² mɨ³ sɨ³guaꞌ²³ jne² rɨ³nɨ²³. 26 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ ꞌñée² Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ quieen³²: ―¿ꞌEe² lǿ² bi²³ juøøꞌn²³naꞌ³, ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ bi²³ ca³piiꞌ² sɨ³táan³ quia̱ꞌ² jné²? ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³. Ca²³jín² dxí³ quia̱ꞌ² jmɨ²³ñiiꞌ³¹. ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ ca²³xáan² ꞌñée² jmɨɨ³. 27 Bi²³ juøꞌ²³ ca²³jóo² dsa³. Ca²³juaꞌ³teꞌ²³: ―¿Jmiiꞌ³¹ cu³løn³¹ dsa³ nɨ³ cu²ne²ra²? Dxí³ beeꞌ² quia̱ꞌ² jmɨɨ³ miꞌ³ mɨ³guaan²³ ꞌe³ la²³ mɨ³dxi³ ꞌiꞌ²³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús dsa³ Gadara ꞌi³ quie̱n³ espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² (Mr. 5:1‑20; Lc. 8:26‑39) 28 Ca²³dxóo² Jesús ꞌŋóo² la²³ jmɨ²³ñiiꞌ³¹ je² neeꞌn²³² dsa³ Gadara. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³mi²³jí̱i̱n³ Jesús áan²³ dsa³ ꞌi³ ca²³ꞌuǿøn² too³ ꞌloo³ je² ꞌaan³² dsa³ ꞌlɨ́ɨ³. Quie̱n³ espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² teꞌ²³ dsa³ ꞌí³. ꞌA²³jiaꞌ³ ma²³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³ŋɨ́n³ dsa³ jui³¹ je² neeꞌn²³²teꞌ¹ ꞌe³ la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ ꞌe³ la³jmøn³¹teꞌ¹. 29 Quiʉ̱ʉ̱³ ca²³lʉ́³ teꞌ²³ dsa³ ꞌí³. Ca²³juaꞌ³: ―Rɨ²xiiꞌ³¹raꞌ³¹ ꞌnʉ³, Jo̱o̱³¹ Dios: ¿ꞌEe² lǿ² dxaan²³nu³ ꞌuǿøn²nu³ quia̱ꞌ²nu³ jneeꞌ³¹? ¿ꞌA² mɨ³güén²³nu³ la³ ꞌe³ juøꞌn³ rɨ²jmeeꞌn³¹nu³ jneeꞌ³¹ ꞌe³ ꞌíi² quieꞌ²³ rɨ²³tɨ́²³ jmɨ́ɨ² laꞌ³? ―Laꞌ³ ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ Jesús. 30 Xen³ juɨ́ɨn²³ cu²xi³¹ ꞌi³ taꞌn² eeꞌ³² je² huɨ̱́ɨ̱³ ca³juɨ² la²³ neeꞌn²³². 31 Bi²³ ca²³ŋɨ́ɨ³ mɨ²ꞌáa² espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². Ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ Jesús: ―Xi³nu³ rɨ²ꞌuøøn²³²nu³ jneeꞌ³¹, xiin²³ jneeꞌ³¹ ꞌe³ rɨ²taaꞌn³²naꞌ³¹ cu²xi³¹. 32 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús: ―Cu³guín²³naꞌ³ je² ꞌo³raꞌ³ nɨ³. ꞌE³ jo̱³ ca²³ꞌuǿøn²teꞌ²³ ꞌe³ taꞌn²teꞌ²³ dsa³. Ca²³taaꞌn³teꞌ²³ miin²³teꞌ²³ cu²xi³¹. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³cuɨ̱́ɨ̱² la²³jɨn³ sú̱n² cu²xi³¹. Ca²³guín²³teꞌ²³ je² juɨɨꞌ²³². Ca²³jiuꞌn² cu²xi³¹ ꞌe̱ꞌ³ jmɨ²³ñiiꞌ³¹. ꞌE³ jo̱³ ca²³ꞌaꞌn²teꞌ²³ ꞌe̱ꞌ³ jmɨɨ³. 33 ꞌE³ jo̱³ ca²³cuɨ̱́ɨ̱² dsa³ ꞌi³ ꞌaan³² cu²xi³¹. Ca²³taꞌn²³ jee²³² juɨɨ³. Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ la²³jɨ³ ꞌe³ ca²³lǿ²³. Ca²³jmeꞌn² júu² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ca²³ji̱ꞌ²³ dsa³ ꞌi³ quie̱n³ espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² xe̱ꞌn². 34 ꞌE³ jo̱³ ca²³ꞌuǿøn² la²³jɨn³ dsa³ juɨɨ³ ꞌe³ juaꞌ³teꞌ²³ rɨ²³mi²³jí̱i̱n³teꞌ²³ Jesús. Ma²ŋøn³¹teꞌ¹ Jesús, ca²³ŋɨ́ɨ³teꞌ²³ mɨ²ꞌáa² quieꞌ² ꞌe³ cu²bǿn³ la²³ca̱a̱n³ je² neeꞌn²³²teꞌ¹. ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús jø̱n³ dsa³ ꞌi³ tu̱u̱n²³² (Mr. 2:1‑12; Lc. 5:17‑26) 9 ꞌͲ co̱ꞌ³ ꞌe̱ꞌ³ móo² Jesús. Ca²³ꞌøn³ co̱ꞌ³ jmɨ²³ñiiꞌ³¹. Ca²³dxeꞌn² co̱ꞌ³ San Mateo 8​, ​9
  • 22. 18 juɨɨ³ quieeꞌ³² joo³¹ i²³ꞌŋóo². 2 ꞌE³ jo̱³ i²jøn²³teꞌ²³ caan²³ Jesús jø̱n³ dsa³ ꞌi³ tu̱u̱n²³². ꞌIún² jmoo³. Ca²³la²³quii²³ Jesús ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ꞌnɨɨꞌn³¹ sɨ³táan³teꞌ²³ quia̱ꞌ²teꞌ²³ ꞌñée². ꞌE³ jo̱³ ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌi³ tu̱u̱n²³²: ―Ja̱a̱n²³ne². Dxa² co̱o̱³ ꞌáan². Mɨ³uu³ dsoo² quien³²nu³. 3 ꞌE³ quieꞌ²³ xen³ dsa³ ꞌe²³ ley ꞌi³ ca²³juaꞌ³ ca²³sɨꞌ²³ uuꞌn²: ―Dxí² ꞌñeꞌ² lʉ²³ dsa³ nɨ³. Juaꞌ³ ꞌñée² ꞌe³ jmee²³ ꞌe³ la²³ jmee²³ Dios. 4 Ñi³² Jesús jmiiꞌ³¹ cu³lø³¹ ꞌe³ jmoo³² ꞌiꞌ²³ dsa³ ꞌe²³ ley. ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³: ―¿ꞌEe² lǿ² jmee³raꞌ³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³? 5 ¿Jmiiꞌ³¹ cu³lø³¹ ꞌe³ tu³sɨꞌ²³ cɨ², lǿn³naꞌ³? ¿ꞌA² tu³sɨꞌ²³ cɨ² ꞌe³ rɨ²juøꞌn³¹: “Mɨ³uu³ dsoo² quien³²nu³”? ¿ꞌA² tu³sɨꞌ²³ cɨ² ꞌe³ rɨ²juøꞌn³¹: “Naaꞌn²³ ꞌnʉ³. Ŋɨ² jo̱o̱²³na²³”? 6 Qui² ꞌnáan²³ ꞌe³ rɨ²móo²raꞌ³ ꞌe³ xa³ ca³dsaan³² quián²³ jné² Jo̱o̱³¹ Dsa³ ꞌe³ yuun²³²na¹ dsoo² quieeꞌ³² dsa³. ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌi³ tu̱u̱n²³²: ―Naaꞌn²³ ꞌnʉ³. Ben²³² jmoo³ quien³²nu³. Guøꞌn³ jo̱o̱²³. 7 ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³ dsa³ ꞌi³ tu̱u̱n²³² xe̱ꞌn². Ŋøꞌn² dsa³ ꞌí³. 8 Ŋó²³ la²³jɨn³ dsa³. Bi²³ juøꞌ²³ ca²³jóo²teꞌ²³. ꞌE³ jo̱³ ca²³mi²³gáan³teꞌ²³ Dios. Qui² ꞌi³ ꞌí³ hua² ꞌi³ ca²³cuǿø²³ dsa³ júu² ꞌueeꞌn³ ꞌe³ lø³² laꞌ³. ꞌE³ la²³ ca²³tøø³ Jesús jø̱n³ dsa³ ꞌi³ xi̱i̱n³ Tee³¹ (Mr. 2:13‑17; Lc. 5:27‑32) 9 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ŋóo² co̱ꞌ³ Jesús. Ca²³ti²³cø̱n³¹ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ xi̱i̱n³ Tee³¹. Jen³¹ co̱³² cuu² ꞌe³ rɨ³løn³¹ ꞌioꞌ². ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ Tee³¹: ―Ñe³ quia̱ꞌ²nu³ jné². ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³ Tee³¹. Ŋóo² quia̱ꞌ² Jesús. 10 ꞌE³ la²³ jen³¹ Jesús xi²ñʉꞌ¹ coo³¹ mesa, ca²³dxi²³guín²³ juɨ́ɨn²³ ꞌioꞌ² quia̱ꞌ² dsa³ tu³cua̱a̱²tu¹. Ca²³guó³ quia̱ꞌ²teꞌ²³ Jesús quia̱ꞌ² dsa³ quieen³² co̱ꞌ³. 11 Ŋó²³ dsa³ fariseo ꞌe³ neeꞌn²³² dsa³ ꞌí³ quia̱ꞌ² Jesús. ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³teꞌ²³ ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ dsa³ quieen³² Jesús: ―¿ꞌEe² lǿ² eeꞌ³² dsa³ ꞌe²³ quien³²naꞌ³ quia̱ꞌ² ꞌioꞌ² quia̱ꞌ² dsa³ tu³cua̱a̱²tu¹? 12 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³núu³ Jesús ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ca²³juaꞌ³ dsa³ fariseo. ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ ꞌñée²: ―ꞌA²³ꞌe³ xa³ je² ꞌneꞌ² tɨ³² ꞌoo³ quieꞌ² teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ dsooꞌ²³². ꞌE³ quieꞌ²³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³² hua² ꞌi³ ꞌneꞌ² tɨ³² ꞌoo³ quieꞌ². 13 ꞌNeꞌ² cu³mi³tɨn²³naꞌ³ ꞌe³ ꞌee² lǿ² to̱o̱²³ ji³ júu² quieeꞌ³² Dios je² juaꞌ³: “ꞌA²³laꞌ²³ jo̱³ ꞌe³ te³ bi²³ xen³ ꞌi³ jŋɨꞌn²³ dsa³ ꞌe³ juaꞌ³ cuøn²³teꞌ²³ jné² ꞌe³ ꞌnáan²³ jné². ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌnáan²³ ꞌe³ li²³cuuꞌ²³ dsɨ́² dsa³ ñin³² uuꞌn².” Laꞌ³ cu³lø³¹ to̱o̱²³ ji³. ꞌA²³laꞌ²³ dsa³ ꞌi³ lǿn³ miin²³ ꞌe³ jmoo³² ca³dsaan³² ꞌi³ rɨ²tøøn³¹na¹ ꞌe³ güén²³na²³. ꞌE³ quieꞌ²³ mɨ³güén²³na²³ ꞌe³ rɨ²tøøn³¹na¹ dsa³ ꞌi³ mɨ³la³quii²³ miin²³ ꞌe³ rɨ³løn³¹teꞌ¹ tu³cua̱a̱²tu¹. ꞌNáan²³ ꞌe³ rɨ²³tʉ́²teꞌ²³ ꞌe³ jmoo³² ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³. ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús. ꞌE³ la²³ ca²³tín²³teꞌ²³ júu² ꞌe³ quieeꞌ³² mɨ²³jmɨɨ²³ (Mr. 2:18‑22; Lc. 5:33‑39) 14 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³dxi²³guín²³ dsa³ quieen³² Juan. Ca²³sɨꞌ²³teꞌ²³ Jesús: ―Jmee³raꞌ³¹ mɨ²³jmɨɨ²³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ jmoo³² dsa³ fariseo. ¿ꞌEe² San Mateo 9
  • 23. 19 lǿ² ꞌa²³jiaꞌ³ jmoo³² mɨ²³jmɨɨ²³ dsa³ quien³²nu³? 15 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ quieen³² Juan: ―ꞌA²³jiaꞌ³ ꞌaa³ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ² dsa³ ꞌi³ neeꞌn²³² jmɨ́ɨ² jueeꞌ³ je² mɨ³tøø³² dsa³ mɨ́³ xi³nu³ jen³¹ quieꞌ²³ jmɨ́ɨ² jueeꞌ³ dsa³ ꞌi³ mɨ³tøø³² mɨ́³ ¿mɨ³naaꞌ³¹? ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa³ cɨ² rɨ²³tɨ́²³ jmɨ́ɨ² ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ma²³ quia̱ꞌ²teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ mɨ³tøø³² mɨ́³. Jo̱³ hua² jmɨ́ɨ² ꞌe³ rɨ²³jmóo²teꞌ²³ mɨ²³jmɨɨ²³. 16 ꞌA²³jiaꞌ³ rɨ²³ti²³guo² xi³nu³ rɨ²³te̱e̱³ dsa³ ꞌmɨɨꞌ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ ca²³joꞌ² je² rɨ³gɨ́ɨ² cuo̱o̱³ ꞌe³ jaa²³². Qui² rɨ²³joꞌ² cɨ² ꞌmɨɨꞌ³ ꞌe³ mɨ³te̱e̱³. ꞌE³ jo̱³ rɨ²³je̱ꞌn²³ je² mɨ³te̱e̱³ cuo̱o̱³ ꞌe³ jaa²³². Bi²³ cɨ² rɨ²³guii³ cuo̱o̱³ ꞌe³ jaa²³² jo̱o̱²³. 17 ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ cu³lø³¹ quieꞌ² jmɨɨꞌ³¹ mɨ²jøꞌ² vino co̱ꞌ³. ꞌA²³jiaꞌ³ rɨ²³ti²³guo² xi³nu³ rɨ²³xiꞌ²³ dsa³ jmɨɨꞌ³¹ mɨ²jøꞌ² vino ꞌe³ ꞌmɨɨn³² ꞌe̱ꞌ³ tuuꞌ³ loo³ ꞌe³ jaa²³². Xi³nu³ rɨ²³jmée²³ dsa³ laꞌ³, rɨ²³moꞌ² tuuꞌ³ loo³ ꞌe³ jaa²³². Rɨ²³tʉ̱ʉ̱³ jmɨɨꞌ³¹ mɨ²jøꞌ² vino. ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²³yáan²³ tuuꞌ³ loo³ co̱ꞌ³. Qui² xiiꞌ²³ dsa³ jmɨɨꞌ³¹ mɨ²jøꞌ² vino ꞌe³ ꞌmɨɨn³² ꞌe̱ꞌ³ tuuꞌ³ loo³ ꞌe³ ꞌmɨɨn³². Laꞌ³ hua² ꞌa²³ꞌe³ xa³ rɨ²³lí³ ca³ti³². ꞌE³ la²³ ca²³ji̱i̱ꞌ²³ co̱ꞌ³ jo̱²³mɨɨ³¹ Jairo, ꞌe³ la²³ ca²³ꞌláan³ mɨ́³ ꞌi³ ca²³quiʉ̱ꞌ² xi²guoo³ cuo̱o̱³ Jesús (Mr. 5:21‑43; Lc. 8:40‑56) 18 Lʉ²³ quieꞌ²³ laꞌ³ Jesús ma²ca¹dxóo¹ jø̱n³ dsa³ ꞌi³ dxi³ ꞌiꞌ²³ ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je² mi³gáan³ Dios dsa³ Israel. Ca²³xiiꞌ³ jñi² xi²ñi² Jesús. Ca²³juaꞌ³: ―ꞌA³ cɨ² lá²³ mɨ³jú̱n²³ xiiꞌ³ mɨ́³ quién²³na²³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌnáan²³ ꞌe³ sɨ³gui²³ra². Cu³dxén² guaan³² ñiꞌ² quieeꞌ³². Jo̱³ hua² rɨ²³ji̱i̱ꞌ²³ co̱ꞌ³. 19 ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³ Jesús. Ŋóo² quia̱ꞌ² dsa³ ꞌí³ quia̱ꞌ² dsa³ quieen³². 20 Ca²³lǿn²³ mɨ³lén² rɨ²³cooꞌ² Jesús jø̱n³ mɨ́³. Mɨ³tɨ́³ gui²³tʉ̱́³ ji̱i̱³ ñi³ ꞌe³ sɨ³ŋɨ́n³ jmɨ²³ꞌǿn². Ca²³quiʉ̱ꞌ² mɨ²xi¹guoo³ xʉʉꞌ²³² cuo̱o̱³ Jesús. 21 Qui² ca²³lǿn³ ꞌñée²: Líi² te³ rɨ²quiu̱ꞌn¹ xi²guaan²³ cuo̱o̱³ ꞌe³ rɨ²³liin²³na²³ ꞌu². 22 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³ji̱i̱n²³ Jesús. Ca²³jóo² rɨ²³cooꞌ². Ŋǿn² mɨ́³ ꞌí³ jo̱o̱²³na²³. ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³: ―Ja̱a̱n²³ne². Dxa² co̱o̱³ ꞌáan². Mɨ³lɨɨn³²nu³. Qui² sɨ³táan³nu³ quia̱ꞌ²nu³ jné². Xe̱ꞌn² quieꞌ²³ jmɨ́ɨ² jo̱³ lɨ́ɨn² mɨ́³ ꞌí³. 23 Ca²³dxóo² Jesús xi²ñʉꞌ¹ quieeꞌ³² dsa³ ꞌi³ dxi³ ꞌiꞌ²³ ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je² mi³gáan³ Dios dsa³ Israel. Ŋó²³ ꞌe³ xen³ dsa³ ꞌi³ jiʉʉ³² ꞌmo³ ta³. Neeꞌn²³² dsa³ ꞌi³ taꞌn² cɨɨ²³ ꞌooꞌ³². Yooꞌ²³ tø³²teꞌ²³. 24 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³: ―ꞌUøøn³²naꞌ³. Qui² ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ³jú̱n² xiiꞌ³. Te³ rɨ³guɨɨn³ hua². Bi²³ ca²³jáa² ca²³ŋɨ́ɨn²teꞌ²³ Jesús. 25 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³ꞌuøøn³teꞌ²³ dsa³ ꞌí³. ꞌE³ jo̱³ ꞌí² Jesús je² rɨ³caaꞌn³² xiiꞌ³. So̱ꞌ²³ guoo³ xiiꞌ³. ꞌE³ jo̱³ ca²³naaꞌn²³ xiiꞌ³. 26 Ca²³núu³ dsa³ la²³ca̱a̱n³ je² mɨ³lén² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ca²³lǿ²³ je² núu²³. ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús áan²³ dsa³ tuu² 27 ꞌE³ la²³ ca²³bǿn³ je² núu²³ Jesús, ŋóo² co̱ꞌ³. Xen³ áan²³ dsa³ tuu² mɨ²ñi² ꞌi³ ca²³guín²³ tu³cɨ̱ɨ̱n³. Quiʉ̱ʉ̱³ ca²³lʉ́³teꞌ²³. Ca²³juaꞌ³teꞌ²³: ―Dsa³ ju̱u̱n²³ David. Cu²li³cuuꞌ²³ ꞌáan² quia̱ꞌ²nu³ jneeꞌ³¹. 28 ꞌͲ xi²ñʉꞌ¹ Jesús. ꞌE³ jo̱³ ca²³lǿn²³ mɨ³lén² dsa³ tuu². Ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³: ―¿ꞌA² sɨ³táan³naꞌ³ ꞌe³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²mi³ꞌláan²na²³ ꞌneeꞌ²³? ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³teꞌ²³: San Mateo 9
  • 24. 20 ―Sɨ³táan³naꞌ³¹ xú̱n³, Juii³raꞌ³¹. 29 ꞌE³ jo̱³ ca²³quiʉ̱ꞌ² Jesús mɨ²xi¹guoo³ mɨ²ñi²teꞌ¹. Ca²³juaꞌ³: ―Cu²lí³ quién²naꞌ³ ꞌe³ la²³ꞌnɨɨꞌn³¹ lǿ² ꞌe³ sɨ³táan³naꞌ³ ꞌe³ rɨ²³lí³. 30 ꞌE³ jo̱³ ca²³la²³jné³ mɨ²ñi²teꞌ¹. Ca²³juaꞌ³ Jesús. Ca²³sɨꞌ²³ dsa³ ꞌí³: ―Cu³xi³ ꞌé³, ꞌa²³ rɨ³juɨɨꞌ³²raꞌ³ dsa³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ mɨ³lǿ²³. 31 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³guín²³teꞌ²³. Ca²³jmeꞌn²teꞌ²³ júu² la²³ca̱a̱n³ je² mɨ³lén² ꞌe³ jmiiꞌ³¹ ꞌnɨɨꞌn³¹ dxʉ́²³ ca²³jmée³ Jesús quieꞌ²teꞌ²³. ꞌE³ la²³ ca²³mi²³ꞌláan³ Jesús jø̱n³ dsa³ coo²³² 32 ꞌE³ la²³ sɨ³ꞌuǿøn² dsa³ tuu², i²jøn²³teꞌ²³ caan²³ Jesús jø̱n³ dsa³ coo²³² ꞌi³ quie̱n³ espíritu ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². 33 Ca²³dxin³ Jesús espíritu ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³lʉ́³ dsa³ ꞌi³ caan²³² xe̱ꞌn². Bi²³ juøꞌ²³ ca²³ti²³cø̱n³¹ la²³jɨn³ dsa³. Ca²³juaꞌ³teꞌ²³: ―ꞌA²³jiaꞌ³ lɨꞌ³ ca³ne²ra² ꞌe³ lø³² la²³nɨ³ la²³ca̱a̱n³ juɨɨ³ quiee³² jne² dsa³ Israel. 34 ꞌE³ quieꞌ²³ ca²³juaꞌ³ dsa³ fariseo: ―Juii² espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ² ꞌi³ cuø²³ ju²³bíi²³ ꞌe³ sɨ³li³juøꞌ² ꞌuøøn³ Jesús espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². ꞌE³ la²³ ca²³la²³cuuꞌ²³ dsɨ́² Jesús quia̱ꞌ² dsa³ 35 Ca²³ŋɨ́³ Jesús la²³ca̱a̱n³ juɨɨ³ beeꞌ² quia̱ꞌ² ranchos. Ca²³ꞌé³ la²³ca̱a̱n³ ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je² mi³gáan³ Dios dsa³ Israel. Ca²³ꞌɨ́ɨ³ júu² dxʉ́²³ ꞌe³ la²³ rɨ³løn³¹ Dios juii² dsa³. Ca²³mi²³ꞌláan³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³² quia̱ꞌ² dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌueeꞌn³, juøꞌn³ jmiꞌ³ lǿ². 36 ꞌE³ la²³ ca²³jóon² la²³jɨn³ dsa³ Jesús, bi²³ ca²³la²³cuuꞌ²³ dsɨ́² quia̱ꞌ² dsa³. Qui² mɨ³ꞌuaaꞌn²³ dsɨ́²teꞌ²³. Mɨ³ꞌlǿn²³teꞌ²³. Xen³ la²³ xen³ dsɨɨ³ joo³ ꞌi³ ꞌa²³ꞌi̱³ xen³ ꞌi³ mi³quí² quieꞌ². 37 ꞌE³ jo̱³ ca²³juaꞌ³ ca²³sɨꞌ²³ dsa³ quieen³²: ―Bi²³ ñúun³ xa³ je² ꞌneꞌ² rɨ²³lí³ ꞌó̱o̱²³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ juɨ́ɨn²³ xen³ ꞌi³ rɨ²³jmóo² ꞌó̱o̱²³. 38 ꞌE³ jo̱³ ꞌneꞌ² rɨ²lʉ́²raꞌ³ quia̱ꞌ²naꞌ³ juii² ta², ꞌe³ rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³ ꞌe³ cu²xíin¹ cɨ² mozos ꞌi³ sɨ³jmóo² ꞌó̱o̱²³ quieeꞌ³². ―Laꞌ³ ca²³juaꞌ³ Jesús. ꞌE³ la²³ ca²³ꞌnáan²³ gui²³tʉ̱́n³ dsa³ ꞌi³ ca²³lǿn²³ dsa³ xiin²³ (Mr. 3:13‑19; Lc. 6:12‑16) 10 Ca²³tøø³ Jesús gui²³tʉ̱́n³ dsa³ xiin²³ quieen³². Ca²³cuǿ³ júu² ꞌueeꞌn³ quieꞌ²teꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³ꞌuøøn³teꞌ²³ espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ², ꞌe³ rɨ²³li²³juøꞌ² rɨ²³mi²³ꞌláan³teꞌ²³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³² quia̱ꞌ² dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌueeꞌn³, te³ jmiiꞌ³¹ lǿ². 2 La²³la³ cu³lø³¹ xi̱i̱n³ la²³jɨn³ gui²³tʉ̱́n³ dsa³ xiin²³ quieen³²: Xen³ Muun³² ꞌi³ sɨꞌ²³teꞌ²³ Peen²³² quia̱ꞌ² jó̱o̱² ꞌi³ xi̱i̱n³ Drøø³¹. Xen³ Jacobo jo̱²³ñʉʉꞌ³¹ Zebedeo quia̱ꞌ² jó̱o̱² ꞌi³ xi̱i̱n³ Juan. 3 Xen³ Bi³lii² quia̱ꞌ² Bar³too². Xen³ Tu³moo³² quia̱ꞌ² Tee³¹ ꞌi³ rɨ³løn³¹ ꞌioꞌ². Xen³ Jacobo jo̱²³ñʉʉꞌ³¹ Alfeo quia̱ꞌ² Lebeo ꞌi³ sɨꞌ²³teꞌ²³ Tadeo. 4 Xen³ Muun³² ꞌi³ rɨ³løn³¹ dsa³ cananista quia̱ꞌ² Judas Iscariote ꞌi³ ca²³ꞌnɨ́ɨn²³ Jesús. ꞌE³ la²³ ca²³xíin²³ dsa³ gui²³tʉ̱́n³ quieen³² ꞌe³ rɨ²³ꞌɨ́ɨ²³teꞌ²³ júu² (Mr. 6:7‑13; Lc. 9:1‑6) 5 ꞌE³ quieꞌ²³ jo̱³ ca²³xíin²³ teꞌ²³ dsa³ gui²³tʉ̱́n³ ꞌí³ Jesús. Ca²³juaꞌ³: ―ꞌA²³ rɨ³cu³guín²³naꞌ³ je² neeꞌn²³² dsa³ jiaꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ juɨɨ³ San Mateo 9​, ​10
  • 25. 21 quieeꞌ³² dsa³ Samaria. 6 ꞌE³ quieꞌ²³ cu³guín²³naꞌ³ la²³ca̱a̱n³ je² neeꞌn²³² dsa³ Israel ꞌi³ mɨ³ca³caaꞌn³², ꞌi³ xen³ la²³ xen³ dsɨɨ³ joo³ ꞌi³ mɨ³ca³guín²³ jiaꞌ³. 7 ꞌE³ la²³ ŋɨ́²raꞌ³, rɨ²ꞌɨ́ɨ²raꞌ³ júu². Rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³ dsa³: “Mɨ³lǿ²³ mɨ³lén² ꞌe³ rɨ²³lín³ juii² dsa³ Dios ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³”. 8 Rɨ²mi³ꞌláan²naꞌ³ dsa³ ꞌi³ dsooꞌ²³². Rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ rɨ²³ji̱i̱ꞌ²³ co̱ꞌ³ dsa³ ꞌi³ sɨ³jú̱n³. Rɨ²jmée²raꞌ³ ꞌe³ rɨ²³jñin³ la³ꞌe² dsa³ ꞌi³ ta̱a̱n²³ goo³. Rɨ²ꞌuøøn²³²naꞌ³ espíritus ꞌé̱e̱² mɨ²³sɨ²³quiʉꞌ². ꞌA²³jiaꞌ³ ca²³la²³ꞌneꞌ² ꞌe³ rɨ²cɨ́²raꞌ³ ma²ꞌieen³¹naꞌ³ ju²³bíi²³. ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌneꞌ² ꞌe³ rɨ²có̱²raꞌ³ jñiin²³naꞌ³ ꞌe³ la²³ jmee²³ ta² ju²³bíi²³ jo̱o̱²³. 9 ꞌA²³ rɨ³jmee³raꞌ³ ji̱i̱³ cu²nee³¹ ꞌe³ rɨ²peꞌ¹raꞌ³ paa²i² ꞌe³ la²³ cu³guín²³naꞌ³. ꞌA²³ cɨꞌ²³ cu²taa³. ꞌA²³ cɨꞌ²³ cu²laaꞌ³. 10 ꞌA²³ rɨ³jmee³raꞌ³ ji̱i̱³ morral ꞌe³ quié̱²raꞌ³ cu³guín²³naꞌ³. Líi² co̱³dsaꞌn² cuo̱o̱³²raꞌ³. ꞌA²³ cɨꞌ²³ loo³ taaꞌ² tɨɨ³¹raꞌ³. ꞌA²³ cɨꞌ²³ ꞌmo²³ꞌuu²³². Qui² jooꞌ²³ ꞌe³ rɨ²³ꞌióo²³ ꞌe³ rɨ²³eꞌ² dsa³ ꞌi³ jmee²³ ta². 11 Mɨ³rɨ³taaꞌn³²naꞌ³ juɨɨ³, mɨ³rɨ³taaꞌn³²naꞌ³ rancho, rɨ²ꞌnaaꞌn²³naꞌ³ dsa³ ꞌi³ jmee²³ ꞌe³ la²³ dxi³ji̱i̱n³¹. ꞌE³ jo̱³ rɨ²cuaaꞌn²³naꞌ³ xi²ñʉꞌ¹ quieeꞌ³². ꞌE³ jo̱³ rɨ²cuaaꞌn²³naꞌ³ quieꞌ² dsa³ ꞌí³ la²³huøꞌn²³ ꞌe³ rɨ²³tɨ́²³ ꞌe³ rɨ²ꞌuøøn³²naꞌ³. 12 ꞌE³ la²³ rɨ²taaꞌn³²naꞌ³ xi²ñʉꞌ¹, rɨ²cuǿ²raꞌ³ u²³jueeꞌn³¹ ꞌe³ rɨ²juɨɨꞌ³¹raꞌ³ Dios ꞌe³ cu²gua³ ca²³tó̱o̱²³ dsɨ́² dsa³ ꞌi³ neeꞌn²³² xi²ñʉꞌ¹ jo̱³. 13 ꞌE³ jo̱³ cu²lí³ ꞌe³ rɨ²³gua³ ca²³tó̱o̱²³ dsɨ́² dsa³ ꞌi³ neeꞌn²³² xi²ñʉꞌ¹ xi³nu³ dxi³ji̱i̱n³¹ laꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³ cu²lí³ laꞌ³ xi³nu³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxi³ji̱i̱n³¹. 14 Xi³nu³ xen³ dsa³ ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³ꞌiꞌn² ꞌneeꞌ²³, ꞌi³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³núu²³ júu² quien³²naꞌ³, jo̱³ hua² rɨ²quiaꞌ¹raꞌ³ ꞌlaa³ tɨɨ³¹raꞌ³ ꞌe³ la²³ rɨ²ꞌuøøn³²naꞌ³ xi²ñʉꞌ¹, ꞌe³ la²³ rɨ²ꞌuøøn³²naꞌ³ juɨɨ³ jo̱³. Qui² cu²li³lii²³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dxʉ́²³ jmoo³² dsa³ ꞌí³. 15 Jné² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: Bi²³ cɨ² gáan³ dxíi³ quieꞌ² dsa³ ꞌí³ mɨ³rɨ³dxa³ Dios ta² quieeꞌ³² dsa³ la²³ cɨꞌ²³ quieꞌ² dsa³ juɨɨ³ Sodoma quia̱ꞌ² dsa³ juɨɨ³ Gomorra. ꞌE³ la²³ rɨ²³cuǿ²³teꞌ²³ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ² quieꞌ² dsa³ quieen³² Jesús 16 La²³ xen³ dsɨɨ³ joo³ ꞌi³ sɨ³guín²³ jee²³² quieeꞌ³² ꞌiooꞌ³ xen³ ꞌneeꞌ²³ ꞌe³ la²³ sɨɨn³²na²³ ꞌneeꞌ²³. ꞌE³ jo̱³ ꞌneꞌ² rɨ²jmée²raꞌ³ xi²dsɨ́n³naꞌ³ la²³ xi²dsɨ́n³ ꞌluu³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌneꞌ² rɨ²³ꞌuǿn³naꞌ³ ꞌe³ la²³ ꞌuǿn² to̱³ju̱³¹. 17 Xi²dsɨ́n³naꞌ³. Qui² xa³ ꞌe³ rɨ²³jmóo² dsa³. Qui² ꞌa³ cɨ² rɨ²³sø̱ꞌn²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³. Rɨ²³jɨ̱ɨ̱ꞌn³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ dsa³ ꞌi³ dxa²³ ta². Rɨ²³jmín²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ ñʉꞌ²³ ꞌñʉ́² je² mi³gáan³ Dios dsa³ Israel. 18 Rɨ²³sɨ²³jøn²³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ xi²ñi² dxi² juɨɨ³ piiꞌ², xi²ñi² reyes ꞌe³ juaꞌ³teꞌ²³ rɨ³løn³¹naꞌ³ dsa³ quién²³na²³. Laꞌ³ rɨ²³lí³ ꞌe³ la²³ li²³xa³ ꞌé̱e̱² ꞌe³ rɨ²lʉ́²raꞌ³ júu² quián²³ xi²ñi² dsa³ ꞌi³ xa³ ta² quieeꞌ³², xi²ñi² dsa³ jiaꞌ³. 19 Mɨ³rɨ³jɨ̱ɨ̱ꞌn³²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³, ꞌa²³ rɨ³mi³ñúun²naꞌ³ ꞌóo²raꞌ³ ꞌe³ jmiiꞌ³¹ rɨ²jmeeꞌn²³naꞌ³ júu², ꞌe³ jmiiꞌ³¹ rɨ²juoꞌ²raꞌ³. Qui² rɨ²³cuǿø²³ ꞌneeꞌ²³ Dios la²³jɨ³ júu² ꞌe³ li²³ꞌneꞌ² rɨ²lʉ́²raꞌ³ mɨ³rɨ³ti³ jmɨ́ɨ² jo̱³. 20 Qui² ꞌa²³laꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ ca³quie̱e̱² ꞌi³ rɨ²lʉ́²raꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ Espíritu quieen³² Ñʉꞌ²raꞌ³ ꞌi³ rɨ²³lʉ́²³. Te³ rɨ²³jmée²³ ta² ꞌoo³¹hua²raꞌ³. 21 Rɨ²³jɨ̱ꞌn² dsa³ jó̱o̱² ꞌe³ cu²jú̱n³. ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²³jɨ̱ꞌn² dsa³ jo̱o̱³¹ co̱ꞌ³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ rɨ²³rooꞌ²³ xiiꞌ³ ñin³² San Mateo 10
  • 26. 22 xóo² jmii³. Rɨ²³dxi³ ꞌiꞌ²³ ꞌe³ cu²jú̱n³ xóo² jmii³. 22 Rɨ²³lí³ ꞌe³ hui²³dsɨ́ɨn² la²³jɨn³ dsa³ ñin³² ꞌneeꞌ²³ ꞌe³ juaꞌ³teꞌ²³ rɨ³løn³¹naꞌ³ dsa³ quién²³na²³. ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²³láan³ dsa³ ꞌi³ rɨ²³táa²³ la²³huøꞌn²³ ꞌe³ rɨ²³tɨ́²³ ꞌe³ rɨ²³líi². 23 Mɨ³rɨ³cuøø²³teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ u²³ŋɨ́³ dsɨ́ɨ² co̱o̱³ juɨɨ³, rɨ²ꞌuøøn³²naꞌ³ cu³guín²³naꞌ³ jiaꞌ³ cɨꞌ²³. Qui² rɨ²juøøn³¹na¹ ꞌneeꞌ²³ ju²dsoo³¹: ꞌE³ ꞌíi² rɨ²dxi³cuuꞌn²³naꞌ³ la²³jɨ³ juɨɨ³ quieeꞌ³² dsa³ Israel ꞌe³ rɨ²³güeꞌn²³na²³ co̱ꞌ³ jné² Jo̱o̱³¹ Dsa³. 24 ꞌA²³jiaꞌ³ gáan³ cɨ² dsa³ ꞌi³ cɨ² sɨ³li³tɨn³ la²³ cɨꞌ²³ dsa³ ꞌe²³ quieen³². ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³ gáan³ cɨ² mozo la²³ cɨꞌ²³ juii². 25 Líi² rɨ²³ji̱ꞌ²³ dsa³ ꞌe³ la²³ sɨ³ji̱ꞌ²³ dsa³ ꞌe²³ quieen³². Líi² rɨ²³ji̱ꞌ²³ mozo ꞌe³ la²³ sɨ³ji̱ꞌ²³ juii². Beelzebú juaꞌ³teꞌ²³ ꞌen³²teꞌ²³ jné² ꞌi³ xen²³na²³ la²³ xen³ juii² xi²ñʉꞌ¹. ꞌE³ jo̱³ bi²³ cɨ² ꞌñeꞌ² rɨ²³lʉ́²³teꞌ²³ rɨ²³ꞌén²teꞌ²³ ꞌneeꞌ²³ ꞌi³ xen³naꞌ³ la²³ xen³ dsa³ ꞌi³ te³ neeꞌn²³² xi²ñʉꞌ¹. ꞌE³ la²³ ca²³juaꞌ³ Jesús ꞌe³ ꞌi̱i̱² sɨɨꞌ³¹ ꞌneꞌ² li²³ꞌñaaꞌn²³na² (Lc. 12:2‑9) 26 ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌneꞌ² li²³ꞌñaaꞌn²³naꞌ³ dsa³. Qui² ꞌa³ cɨ² rɨ²³dsóo²³ dsɨ́²teꞌ²³ la²³jɨ³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ dsoo²³ dsɨ́²teꞌ²³ rɨ³nɨ²³. ꞌA³ cɨ² rɨ²³ñí² dsa³ la²³jɨ³ ꞌe³ rɨ³ꞌmo² rɨ³nɨ²³. 27 La²³jɨ³ ꞌe³ juøøn³²na²³ ꞌneeꞌ²³ je² li³ꞌo̱o̱³ ꞌneꞌ² rɨ²jmeeꞌn²³naꞌ³ júu² je² jné³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³, la²³jɨ³ ꞌe³ nuu³raꞌ³ ꞌe³ lʉn²³ u²³láa² ꞌneꞌ² rɨ²lʉ́²raꞌ³ quiʉ̱ʉ̱³ ꞌe³ la²³ té̱e̱n³naꞌ³ je² bi²³ nʉꞌ³. 28 ꞌA²³jiaꞌ³ ꞌneꞌ² li²³ꞌñaaꞌn²³naꞌ³ dsa³, ꞌi³ te³ sɨ³li³juøꞌ² jŋɨꞌn²³ ꞌnɨɨꞌn³¹ jmɨ² ŋu² dsa³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ rɨ²³liꞌ²³ juøꞌ² rɨ²³jŋɨꞌn²³teꞌ²³ dsɨ́² dsa³. ꞌE³ quieꞌ²³ ꞌneꞌ² li²³ꞌñaaꞌn²³naꞌ³ Dios. Qui² ꞌi³ ꞌí³ hua² ꞌi³ rɨ²³liꞌ²³ juøꞌ² rɨ²³juén² dsa³ guiáa²³ juɨ́ɨ² ꞌe³ rɨ²³mi²³guaꞌ²³ jmɨ² ŋu² dsa³ ca³ti³² quia̱ꞌ² dsɨ́² dsa³. 29 Sɨ³ꞌnɨ́ɨn² áan²³ jo̱o̱³¹ to̱³ ꞌe³ co̱o̱³ cu²laaꞌ³ piiꞌ² ¿mɨ³naaꞌ³¹? Juøꞌn³ quieꞌ²³ ꞌa²³jiaꞌ³ quí̱i̱n²³, ꞌa²³jiaꞌ³ jmɨ́ɨ² rɨ²³teꞌn²³ ꞌuǿ²³ cu³xi³ jø̱n³ jo̱o̱³¹ to̱³ ꞌu² cu²ruꞌ³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌnée²³ rɨ²³lí³ laꞌ³ Ñʉꞌ²raꞌ³. 30 Ñi³² ꞌñée² ꞌe³ joꞌ² mɨɨꞌn²³ jñʉ³ dxí²raꞌ³ xa³. 31 ꞌE³ jo̱³ ꞌa²³jiaꞌ³ ꞌneꞌ² rɨ²juøꞌn¹naꞌ³ miin²³naꞌ³. Qui² bi²³ cɨ² quí̱i̱n²³naꞌ³ quieꞌ² Dios la²³ cɨꞌ²³ ꞌe³ juɨ́ɨn²³ jo̱o̱³¹ to̱³. Je² ꞌen³² dsa³ ꞌi³ jmeeꞌn³² júu² ꞌe³ cuiin²³ Jesucristo (Lc. 12:8‑9) 32 La²³ cu²ruꞌ³ ꞌe³ rɨ²³jmeꞌn² júu² dsa³, rɨ²³sɨꞌ²³ uuꞌn² ꞌe³ cuiin²³ jné². ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²jmeeꞌn³¹na¹ júu² rɨ²juøøn³¹ Ñuꞌn²³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ ꞌe³ cuiin²³na²³ dsa³ ꞌí³. 33 ꞌE³ quieꞌ²³ la²³ cu²ruꞌ³ rɨ²³jmeꞌn² dsa³ júu², rɨ²³sɨꞌ²³ uuꞌn² ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ cuiin²³ jné². ꞌE³ quieꞌ²³ rɨ²jmeeꞌn³¹na¹ júu² rɨ²juøøn³¹ Ñuꞌn²³ ꞌi³ jen³¹ yʉʉꞌ³¹ güii³ ꞌe³ ꞌa²³jiaꞌ³ cuiin²³na²³ dsa³ ꞌí³. ꞌE³ la²³ jmee²³ Jesús ꞌe³ sɨ³juín³ dsa³ (Lc. 12:51‑53; 14:26‑27) 34 ꞌA²³ jiaꞌ³ ꞌneꞌ² rɨ²lǿn³naꞌ³ ꞌe³ güén²³na²³ ꞌe³ juøꞌn²³ rɨ²jmeen²³² ꞌe³ rɨ²³lʉ́²³ co̱o̱³ júu² dsa³ mɨ³¹güii³. ꞌA²³laꞌ²³ ꞌe³ jo̱³ ꞌe³ güén²³na²³ mɨ³¹güii³. ꞌE³ quieꞌ²³ güén²³na²³ ꞌe³ la²³ rɨ²³lí³ qui³. 35 Güén²³na²³ ꞌe³ la²³ rɨ²jmeen²³² ꞌe³ rɨ²³níin³ quia̱ꞌ² jmii³ jo̱o̱³¹ ꞌi³ dsóo²³. ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ mɨ́³ quia̱ꞌ² xóo². ꞌE³ quieꞌ²³ laꞌ³ mɨ́³ ñin³² xóo² dsóo²³ quieen³². 36 Dsa³ ꞌi³ neeꞌn²³² co̱o̱³ xi²ñʉꞌ¹ rɨ²³lí³ ꞌe³ hui²³dsɨ́ɨn² ñin³² uuꞌn². San Mateo 10