Submit Search
Upload
ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်သီအိုရီနှင့်လူသားမျိုးနွယ်အပေါ်ရန် သောဘေးဥပဒ်. Burmese
•
1 like
•
309 views
H
HarunyahyaBurmese
Follow
ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်သီအိုရီနှင့်လူသားမျိုးနွယ်အပေါ်ရန် သောဘေးဥပဒ်. Burmese
Read less
Read more
Science
Report
Share
Report
Share
1 of 178
Download now
Download to read offline
Recommended
ကွန်မြူနစ်ဝါဒရဲ့ကင်းတပ်သား. Burmese
ကွန်မြူနစ်ဝါဒရဲ့ကင်းတပ်သား. Burmese
HarunyahyaBurmese
Aung Sang Suu Kyi- Freedom from Fear
Aung Sang Suu Kyi- Freedom from Fear
Lehkhabu Khawvel
တာရာမင္းေ၀ – ပန္းေခတ္ကလမင္း
တာရာမင္းေ၀ – ပန္းေခတ္ကလမင္း
san aye
2.dec .14 km
2.dec .14 km
Min Chan Moon
အစ္စလာမ်ဘာသာကို။ လွယ်ကူသောဘာသာတရားကို. Burmese
အစ္စလာမ်ဘာသာကို။ လွယ်ကူသောဘာသာတရားကို. Burmese
HarunyahyaBurmese
ကျောက်သည်အသက်အရွယ်။ သမိုင်းဆိုင်ရာသည်မုသာစကား. Burmese
ကျောက်သည်အသက်အရွယ်။ သမိုင်းဆိုင်ရာသည်မုသာစကား. Burmese
HarunyahyaBurmese
ဝတ္ရုံနက္ႏွင့္လူ
ဝတ္ရုံနက္ႏွင့္လူ
koluzoe
ပန္းခေရ
ပန္းခေရ
koluzoe
Recommended
ကွန်မြူနစ်ဝါဒရဲ့ကင်းတပ်သား. Burmese
ကွန်မြူနစ်ဝါဒရဲ့ကင်းတပ်သား. Burmese
HarunyahyaBurmese
Aung Sang Suu Kyi- Freedom from Fear
Aung Sang Suu Kyi- Freedom from Fear
Lehkhabu Khawvel
တာရာမင္းေ၀ – ပန္းေခတ္ကလမင္း
တာရာမင္းေ၀ – ပန္းေခတ္ကလမင္း
san aye
2.dec .14 km
2.dec .14 km
Min Chan Moon
အစ္စလာမ်ဘာသာကို။ လွယ်ကူသောဘာသာတရားကို. Burmese
အစ္စလာမ်ဘာသာကို။ လွယ်ကူသောဘာသာတရားကို. Burmese
HarunyahyaBurmese
ကျောက်သည်အသက်အရွယ်။ သမိုင်းဆိုင်ရာသည်မုသာစကား. Burmese
ကျောက်သည်အသက်အရွယ်။ သမိုင်းဆိုင်ရာသည်မုသာစကား. Burmese
HarunyahyaBurmese
ဝတ္ရုံနက္ႏွင့္လူ
ဝတ္ရုံနက္ႏွင့္လူ
koluzoe
ပန္းခေရ
ပန္းခေရ
koluzoe
ခင္ထားလင္မမ်ားပါ
ခင္ထားလင္မမ်ားပါ
koluzoe
Arakan situation at the Burma-Bengaladeshi Border Towns
Arakan situation at the Burma-Bengaladeshi Border Towns
Myo Thein
Ko aung-san-thakhin-kyaw-sein
Ko aung-san-thakhin-kyaw-sein
san aye
ျမန္မာ့အလင္း ေန့စဥ္ သတင္းစာ ၊ နို၀င္ဘာ ၁၁ ၂၀၁၃
ျမန္မာ့အလင္း ေန့စဥ္ သတင္းစာ ၊ နို၀င္ဘာ ၁၁ ၂၀၁၃
san aye
21.nov .13 myanmar a linn
21.nov .13 myanmar a linn
san aye
Mg kaung-htike-01
Mg kaung-htike-01
san aye
ခ်င္းလမ္းစဥ္ အမွတ္(၂)
ခ်င္းလမ္းစဥ္ အမွတ္(၂)
Salai Kyaw Moe
Myanmar encyclopaedia-2012 ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း ႏွစ္ခ်ဳပ္ ၂၀၁၂
Myanmar encyclopaedia-2012 ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း ႏွစ္ခ်ဳပ္ ၂၀၁၂
san aye
47295417 chit-way-lae-lae
47295417 chit-way-lae-lae
babycandy007
ဇာတ္ၾကမ္း
ဇာတ္ၾကမ္း
babycandy007
ဂ်ီေဟာသူ (မစႏၵာ)
ဂ်ီေဟာသူ (မစႏၵာ)
san aye
J U U Tway Chin Hla Pe
J U U Tway Chin Hla Pe
guest9a6643
မပိုင္သည့္ပန္း
မပိုင္သည့္ပန္း
babycandy007
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂
babycandy007
ဘူးသီးဇာတ္လမ္း
ဘူးသီးဇာတ္လမ္း
babycandy007
+Paritta sutta 11palimyanmarbooknew-8.
+Paritta sutta 11palimyanmarbooknew-8.
Thukha Thu
အသစ္ေလးႏွစ္ေယာက္
အသစ္ေလးႏွစ္ေယာက္
babycandy007
အျပာေရာင္သစၥာစကား
အျပာေရာင္သစၥာစကား
koluzoe
Death Midwife 2
Death Midwife 2
Evelyn Howe
Satanás
Satanás
lorena gonzalez
портфоліо викладача та студента
портфоліо викладача та студента
allamatvienko
TECNOLOGÍA INALAMBRICA
TECNOLOGÍA INALAMBRICA
Anderson Carvajal
More Related Content
What's hot
ခင္ထားလင္မမ်ားပါ
ခင္ထားလင္မမ်ားပါ
koluzoe
Arakan situation at the Burma-Bengaladeshi Border Towns
Arakan situation at the Burma-Bengaladeshi Border Towns
Myo Thein
Ko aung-san-thakhin-kyaw-sein
Ko aung-san-thakhin-kyaw-sein
san aye
ျမန္မာ့အလင္း ေန့စဥ္ သတင္းစာ ၊ နို၀င္ဘာ ၁၁ ၂၀၁၃
ျမန္မာ့အလင္း ေန့စဥ္ သတင္းစာ ၊ နို၀င္ဘာ ၁၁ ၂၀၁၃
san aye
21.nov .13 myanmar a linn
21.nov .13 myanmar a linn
san aye
Mg kaung-htike-01
Mg kaung-htike-01
san aye
ခ်င္းလမ္းစဥ္ အမွတ္(၂)
ခ်င္းလမ္းစဥ္ အမွတ္(၂)
Salai Kyaw Moe
Myanmar encyclopaedia-2012 ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း ႏွစ္ခ်ဳပ္ ၂၀၁၂
Myanmar encyclopaedia-2012 ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း ႏွစ္ခ်ဳပ္ ၂၀၁၂
san aye
47295417 chit-way-lae-lae
47295417 chit-way-lae-lae
babycandy007
ဇာတ္ၾကမ္း
ဇာတ္ၾကမ္း
babycandy007
ဂ်ီေဟာသူ (မစႏၵာ)
ဂ်ီေဟာသူ (မစႏၵာ)
san aye
J U U Tway Chin Hla Pe
J U U Tway Chin Hla Pe
guest9a6643
မပိုင္သည့္ပန္း
မပိုင္သည့္ပန္း
babycandy007
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂
babycandy007
ဘူးသီးဇာတ္လမ္း
ဘူးသီးဇာတ္လမ္း
babycandy007
+Paritta sutta 11palimyanmarbooknew-8.
+Paritta sutta 11palimyanmarbooknew-8.
Thukha Thu
အသစ္ေလးႏွစ္ေယာက္
အသစ္ေလးႏွစ္ေယာက္
babycandy007
အျပာေရာင္သစၥာစကား
အျပာေရာင္သစၥာစကား
koluzoe
What's hot
(18)
ခင္ထားလင္မမ်ားပါ
ခင္ထားလင္မမ်ားပါ
Arakan situation at the Burma-Bengaladeshi Border Towns
Arakan situation at the Burma-Bengaladeshi Border Towns
Ko aung-san-thakhin-kyaw-sein
Ko aung-san-thakhin-kyaw-sein
ျမန္မာ့အလင္း ေန့စဥ္ သတင္းစာ ၊ နို၀င္ဘာ ၁၁ ၂၀၁၃
ျမန္မာ့အလင္း ေန့စဥ္ သတင္းစာ ၊ နို၀င္ဘာ ၁၁ ၂၀၁၃
21.nov .13 myanmar a linn
21.nov .13 myanmar a linn
Mg kaung-htike-01
Mg kaung-htike-01
ခ်င္းလမ္းစဥ္ အမွတ္(၂)
ခ်င္းလမ္းစဥ္ အမွတ္(၂)
Myanmar encyclopaedia-2012 ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း ႏွစ္ခ်ဳပ္ ၂၀၁၂
Myanmar encyclopaedia-2012 ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း ႏွစ္ခ်ဳပ္ ၂၀၁၂
47295417 chit-way-lae-lae
47295417 chit-way-lae-lae
ဇာတ္ၾကမ္း
ဇာတ္ၾကမ္း
ဂ်ီေဟာသူ (မစႏၵာ)
ဂ်ီေဟာသူ (မစႏၵာ)
J U U Tway Chin Hla Pe
J U U Tway Chin Hla Pe
မပိုင္သည့္ပန္း
မပိုင္သည့္ပန္း
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂
ဘူးသီးဇာတ္လမ္း
ဘူးသီးဇာတ္လမ္း
+Paritta sutta 11palimyanmarbooknew-8.
+Paritta sutta 11palimyanmarbooknew-8.
အသစ္ေလးႏွစ္ေယာက္
အသစ္ေလးႏွစ္ေယာက္
အျပာေရာင္သစၥာစကား
အျပာေရာင္သစၥာစကား
Viewers also liked
Death Midwife 2
Death Midwife 2
Evelyn Howe
Satanás
Satanás
lorena gonzalez
портфоліо викладача та студента
портфоліо викладача та студента
allamatvienko
TECNOLOGÍA INALAMBRICA
TECNOLOGÍA INALAMBRICA
Anderson Carvajal
Mac Cosmetics
Mac Cosmetics
mksk
Chia sẻ giữ eo cùng bellydance
Chia sẻ giữ eo cùng bellydance
biquyetdangdep
Educación e inclusión
Educación e inclusión
mercedes León Gregorich
Banking sector – under scanner
Banking sector – under scanner
Neha Sharma
Higiene y seguridad industrial
Higiene y seguridad industrial
karen montes
proyecto power point
proyecto power point
alejandro gongora giraldo
Mẹo hay giữ eo cùng bellydance
Mẹo hay giữ eo cùng bellydance
biquyetdangdep
Primjer zad 2
Primjer zad 2
Ivan Galetic
Psmcartabelgrado
Psmcartabelgrado
JORGE ANDRES GACHARNA ROJAS
BANKS - NEED FOR BETTER FUNCTIONING
BANKS - NEED FOR BETTER FUNCTIONING
Neha Sharma
Bí quyết giữ eo cùng bellydance
Bí quyết giữ eo cùng bellydance
biquyetdangdep
Mẹo hay dáng thon gọn cùng bellydance
Mẹo hay dáng thon gọn cùng bellydance
biquyetdangdep
Hari kantin
Hari kantin
shinidelovely
Αμεσοδημοκρατικός Ανθρωποκεντρισμός
Αμεσοδημοκρατικός Ανθρωποκεντρισμός
Tanya Maria Geritsidou (Tantz Aerine)
Búsqueda avanzada en google
Búsqueda avanzada en google
mercedes León Gregorich
ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ Freemasonry. burmese
ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ Freemasonry. burmese
HarunyahyaBurmese
Viewers also liked
(20)
Death Midwife 2
Death Midwife 2
Satanás
Satanás
портфоліо викладача та студента
портфоліо викладача та студента
TECNOLOGÍA INALAMBRICA
TECNOLOGÍA INALAMBRICA
Mac Cosmetics
Mac Cosmetics
Chia sẻ giữ eo cùng bellydance
Chia sẻ giữ eo cùng bellydance
Educación e inclusión
Educación e inclusión
Banking sector – under scanner
Banking sector – under scanner
Higiene y seguridad industrial
Higiene y seguridad industrial
proyecto power point
proyecto power point
Mẹo hay giữ eo cùng bellydance
Mẹo hay giữ eo cùng bellydance
Primjer zad 2
Primjer zad 2
Psmcartabelgrado
Psmcartabelgrado
BANKS - NEED FOR BETTER FUNCTIONING
BANKS - NEED FOR BETTER FUNCTIONING
Bí quyết giữ eo cùng bellydance
Bí quyết giữ eo cùng bellydance
Mẹo hay dáng thon gọn cùng bellydance
Mẹo hay dáng thon gọn cùng bellydance
Hari kantin
Hari kantin
Αμεσοδημοκρατικός Ανθρωποκεντρισμός
Αμεσοδημοκρατικός Ανθρωποκεντρισμός
Búsqueda avanzada en google
Búsqueda avanzada en google
ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ Freemasonry. burmese
ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ Freemasonry. burmese
ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်သီအိုရီနှင့်လူသားမျိုးနွယ်အပေါ်ရန် သောဘေးဥပဒ်. Burmese
1.
2.
2
3.
vl‹avmuodk‹ 'kuQqif;&Jaygif;pkH ,laqmifcJhaom 'g0if0g' [m&Gef ,[f,m 3
4.
pma&;olta-umif; ABOUT THE AUTHOR Tpmtkyfudk
[m&Gef,[f,m[laom uavmiftrnfjzifha&;om; ol pma&;q&m-uD;onf/ wl&uDEdkifiH tefum&mjrKdŒY 1956ckESpf wGif arG;zGm;cJhI/ tefum&mjrKdŒwGifyif txufwef; ausmif;ynm oif,lcJhavonf? tpPwefblvfjrKdŒ&Sd rDrm&fqDeefwuUodkvfwGif 0dZ…mbmom &yfudk qufvufqnf;yl;um 0dZ…mbGJ‹ESifhr[m0dZ…mbGJ‹ udkqGwfcl;cJhavonf? xdkaemuf tpPwef blvfwuUodkvfrS ' eduaA'bmom&yfjzifh yg&*lbGJ‹udk qGwfcl;cJhavonf? 1980ckESpf rSpI EdkifiHa&;odyH`bmom&yf/ odyH`bmom&yfESifh ,kH-unfcsufqdkif&mta&; rsm;ESifhywf oufonfhpmtkyfrsm;udk a&;om;xkwfa0cJhayonf? tDAdkvl;&Sif;ac:wpfpwpfp qifhuJ ajymif;vJjzpfay:jcif;tawG;tac:0g'Drsm;.ta,mifaqmifvdrfvnfr+ESifh ‚if;wdk‹ . t cdkiftrmtqdkjyKcsufrsm;onf usKd;a-umif;qDavsmfr+r&Sda-umif;tjyif/ 'g0if0g'ESifh wuG urBmay:wGif aoG;acsmif;pD;apcJhonfh zufqpf0g'ESifh uGefjrLepf0g'wdk‹udk aemuf uG,frS aeI qufpyfay;aeolwdk‹ta-umif;udk pmtkyfaygif; rsm;pGma&;om;I az:xkwfcJh av onf? ol.uavmiftrnfonf tv†m[ft&Sifjrwfudk r,kH-unfolwdk‹tm; twdkuftcH vkyf&mY ausmf-um;cJh-uaom wrefawmfESpfyg;jzpfonfh [m&Gef(tm&Gef)ESifh ,[f,m (a,m[ef)wdk‹.trnfESpfckudk aygif;pyfxm;aomtrnfjzpfayonf? Tpmtkyf.rsuf ESmzkH;rsm;wGifygonfh wrefawmfjrwf.wHqdyfonf pmtkyftwGif;&Sdta-umif;tcsuf rsm;ESifh qufpyfvsuf &Sdaeygonf? aemufqkH;usrf;awmfjrwfjzpfaomuk&ftmefusrf;awmf jrwfESifh aemufqkH;wrefawmfjrwfjzpfonfhrdk[rR'f(qGv†v†m[ktvdkif;a[h0qv†rf)wdk‹udk udk,fpm;jyKxm;jcif;jzpfonf? bk&m;rJh0g'wdk‹.tajccHa&aomufjrpftcsuftvufrsm; udk uk&ftmefusrf;awmfjrwfESifh qGEMwf(wrefawmfjrwf.-o0g'usifhpOf)rsm;.oGefoif csufyg oufaotaxmuftxm;rsm;jzifhacsyy,fzsufypfI bmomt,l0g'rsm;udk wm; jrpfpGyfpGJaomtoHrsm;tm; wdwfqdwfoGm;apygonf? ynmhtvif;udk&&SdI yuwdjynfhpkH aumif;rGefaomtusifhoduQmESifh udk,fusifhw&m;rsm;jzifhjynfhpkHonfh aemufqkH;wref awmfjrwf.wHqdyfawmfudktokH;jyKI wrefawmfjrwftvdkawmf&SdcJhonfhtwdkif; xdkbk &m;rJh0g'Dwdk‹.toHudk wdwfqdwfoGm;apjcif; jzpfygonf? [m&Gef,[f,ma&;om;onfhpmayrsm;onf/ uk&ftmefusrf;awmfjrwf.owif; rSm-um;csufrsm;udk ydk‹oay;I/ pmzwfolwdk‹udk ,kH-unfcsufESifhoufqdkifonfh tajccH tcsuftvufrsm;udk pOf;pm;qifjcifokH;oyfjcif;jzifh tv†m[ft&Sifjrwfwnf&Sda-umif;ESifh xdkt&Sifjrwfonf wpfyg;wnf;aomt±Sifjrwf jzpfawmfrla-umif;udk od&Sd-uI/ azguf jyefaombmomw&m;rJhtawG;tac:rsm;. usKd;a-umif;cdkifvkHr+r&Sdonfh tajccHrsm;udk az:xkwfjyo&efom t"duyef;wdkif jzpfayonf? [m&Gef,[f,ma&;om;onfhpmtkyfrsm;udk tdEdN,EdkifiHrStar&duefEdkifiHtxd/ t*Fvef EdkifiHrStif'dkeD;&Sm;EdkifiHtxd/ ydkvefEdkifiHrSabmhpeD;,m;EdkifiHtxd/ pydefEdkifiHrS b&mZD;vfEdkifiHtxd/ pojzifh urBmtESH‹tjym;rS pmzwfy&dwfwdk‹ zwf±+-uygonf? t*Fvdyf/ jyifopf/ *smref/ pydef/ tDwvD/ ay:wl*D/ tl&'l/ tm&AsD/ tvfab;eD;,ef;/ &k&Sm;/ qmbdk= c&dktuf/ ydkvef/ rav;/ tGD*k&f/ wl&uDESifh tif'dkeD;&Sm;bmompum;rsm;jzifh jyefqdkxm; onfudkvnf; zwf±+Edkifygonf? 4
5.
[m&Gef,[f,m. pmtkyfrsm;onf/ urBmwpf0Srf;vkH;&Sd
pmzwfoly&dwf. -udKufESpfoufjcif;&Sdonfhtjyif/ tajrmuftjrm;aomyk*~dKvfwdk‹udk tpPvmrfomoemodk‹ jyef vnfa&muf&SdvmapI olwdk‹. tDrmef,kH-unfcsufudkvnf; ydkrdkcdkifrmap&mwGif ta&;ygvSayonf? ol.pmom;rsm;onf Om%ftajrmftjrifESifhjynfhpkHI &Sif;vif;jywf om;onfhtjyif/ em;vnfoabmaygufvG,faom a&;enf;a&;[efrsm;jzpfum/ zwf±+ol .todw&m;udk vG,fulpGmyGifhvif;apygonf? TpmtkyfwGifa&;om;xm;aomtcsuf rsm;onf/ &kyf0g'tawG;tac:rsm;udk vsifjrefxda&mufpGmacsyxm;jcif;rsm;jzifh pDukH;xm; aoma-umifh/ Tpmtkyfrsm;udk tav;teufxm;olwdk‹onfvnf; bk&m;rJh0g'ESifhtwl tjcm;azgufjyefaomtawG;tac:rsm;udk qufvufaxmufcH-uawmhrnfr[kwfay? tu,fI qufvufaxmufcHae-uao;aomfvnf;/ wrifoufoufayuyf aejcif;om jzpfayvdrfhrnf? tb,fha-umifhqdkaomf/ Tpmtkyfrsm;onf xdkuJhodk‹aomtawG;tac: rsm;udk ‚if;wdk‹.tajccH&mtkwfjrpfrsm;rSpwifI vSefvdkufjcif;a-umifh jzpfygonf? ,ae‹ vuf&SdtcsdefwGif tv†m[ft±Sifjrwfudkjiif;y,faomv+yf&Sm;r+rsm;tm;vkH;onf/ [m&Gef ,[f,m.pmtkyfrsm;a-umifh tawG;tac:t& ppfa&;±+H;edrfhoGm;-ujyD; jzpfonf? ,if;&v'frsm;onf uk&ftmefusrf;awmfjrwf&SdOm%ftvif;ESifh ,if;.&Sif;vif; jywfom;r+rsm;a-umifhjzpfonfrSm ,kHrSm;oHo,r&SdEdkifawmhay? pma&;olonf tv†m[f t&Sifjrwf. vrf;rSefudk trsm;vlom;rsm;&SmazGpl;prf;&mwGif taxmuftuljzpfap&ef &dk;om;aom apwemt&if;cH&nf&G,fcsufxm;&Sdygonf? Tpmtkyfrsm;udk a&;om;xkwf a0aomvkyfief;wGif rnfonfh&kyf0wˆKtjrwftpGef;udkr# ar#mfudk;jcif;tvsif;r&Sdyg? Tpmtkyfrsm;udk tjcm;olrsm;zwf±+&ef tm;ay;ulnD&if;/ ‚if;wdk‹udk tv†m[f t&Sifjrwf. opPm&Sdaomaus;u|efrsm;jzpfvmatmif olwdk‹.pdwfESvkH;om;rsm;udk zGifhay; I tv†m[ft&Sifjrwf.vrf;pOfodk‹ ac:aqmifoGm;Edkifolwdk‹onf wefzdk;rjzwfEdkifavmuf atmif -uD;us,faom tusKd;aqmifolrsm;yifjzpfayonf? ,QKtcsdefwGif vlrsm;.pdwfudk Za0Z0g±+yfaxG;apI/ olwdk‹.pdwfxJ&Sd 'Gd[ oHo,jzpfaejcif;rsm;udkxda&mufpGm &Sif;vif;apEdkifjcif;r&Sdonfhtjyif cdkifvkHaomouf aoom"ursm; r&Sdonfh ±+yfaxG;aomtawG;tac:qDodk‹ OD;aqmifoGm;Edkifrnfhpmtkyf rsm;udk jzef‹a0jcif;onf tv[tcsdefjzKef;aejcif;omv#ifjzpfaeygvdrfhrnf? vltrsm; tm; tDref,kH-unfr+aysmufuG,faejcif;rS u,fwifvdkonfhrGefjrwfaom&nf&G,fcsuf xuf/ pma&;ol.pmaytpGrf;udkjy&efudkom t"duxm;onfhpmtkyfrsm;onf xda&mufr+ r&SdEdkifay? Ttcsufudk oHo,jzpfolwdkif;onf[m&Gef,[f,m.pmtkyfwGif tDref,kH -unfr+uif;rJhjcif;udk csKd;ESdrfausmfv$m;I uk&ftmefusrf;awmfjrwf. oif-um;csufusifhpOf wefzdk;rsm;udkom t"duxm;jzef‹jzL;onfudk-unfhI pdwf&Sif;oGm;Edkifygonf? TtusKd; aqmifcsuf. atmifjrifr+onf pmzwfolwdk‹. cH,lcsuftay:wGif o&kyfouefay:vGif vmrnfomjzpf.? ,ae‹urBmay:wGif &ufpuf-urf;-uKwfr+/ oabmxm;uGJvGJr+a-umifh&ifqdkifwdkuf cdkufyËdyuQ jzpfae-ujcif;ESifhtwl vltrsm;-uKHawG‹ae-u&onfh tjcm;'kuQqif;&Jjcif;t aygif;wdk‹onf/ tv†m[ft±Sifjrwfudk r,kH-unfjiif;y,fonfh tawG;tac:rsm;v$rf;rdk;r+ a-umifh jzpfonfudk ta&;-uD;qkH;tcsuftjzpf rSwfom;xm;&efvdktyfygonf? xdk 'kuQyifv,frS vGwfajrmufEdkif&efrSm tv†m[ft&Sifjrwf. tHhzG,frcef;aom zef;qif; jcif;udk owdw&m;&&Sd-ujyD; xdkt&Sifjrwfu uk&ftmefusrf;awmfjrwfwGif oif-um;ydk‹cs xm;aom usifh0wfw&m;a'oemawmfrsm;udk jzef‹csdjcif;jzifh rdpm>'d@dtawG;tac:udk qkH; 5
6.
cef;wdkif acszsufypf&efvdktyfayonf? vuf&SdurBmhtajctaeudk
-unfhvdkufygu/ t -urf;zufjcif;rsKd;pkHESifh azgufjyefr+yËdyuQtrsKd;rsKd;odk‹omv#if a&SŒ±+OD;wnfvsuf &Sdae ojzifh/ tcsdefraESmif;rD tv†m[ft±Sifjrwf.a'oemawmfudk xda&mufpGmESifh vsifjrefpGm ydk‹csjzef‹a0&ef vdktyfaea-umif; xif&Sm;aeayonf? ,if;-uKd;yrf;csufwGif/ [m&Gef,[f,ma&;om;aom pmtkyfrsm;onf a&SŒwef;rS yg0ifvsuf&Sdayonf? tif&Smtv†m[f (tv†m[ft&Sifjrwftvdkawmf&Sdygu)/ ESpfq,fh wpf&mpkESpf&Sd urBmolurBmom;rsm;onf/ uk&ftmefusrf;awmfjrwfwGif uwdu0wf jyKxm;onfhtwdkif; jidrf;csrf;r+/ w&m;r#wr+ESifh om,maysmf&$ifr+rsm;udk &&Sdatmif ay; aqmif&mwGif Tpmtkyfrsm;rSwpfqifh &±Sdaom todw&m;rsm;u wpfpdwfwpfa'otjzpf yg0ifEdkifygvdrfhrnf? 6
7.
pmzwfolodk‹ TO THE READER tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D
ysufokOf;oGm;jcif;ta-umif;udk TpmtkyfY txl;tcef;wpf cef;tjzpf az:jyxm;ygonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ ToDtdk&Donf/ bk&m;rJh0g'ESifh bmomt,l0g'udk qef‹usifonfhtawG;tac:rsm;tm;vkH;.tajccHoabmw&m;rsm; yg &Sdaoma-umifh jzpfygonf? 'g0if0g'u zefqif;jcif;,kH-unfcsufudk jiif;y,fvdkuf jcif;jzifh/ tv†m[ft&Sifjrwf&Sdjcif;udkvnf; jiif;y,f&ma&mufaoma-umifh/ vGefcJhonfh ESpfaygif; 140ausmftwGif; vltajrmuftjrm;tm; olwdk‹.bmomt,l0g',kH-unfcsuf rsm;udk pGef‹v$wfoGm;apcJhjcif; 'dG[oHo,jzpfapjcif;rsm; jyKcJhayonf? xdk‹a-umifh ‚if; oDtdk&DtawG;tac:onf vdrfvnfvSnfhpm;jcif;omv#ifjzpfa-umif;udk vltrsm;od&Sd oabmayguf&Sif;vif;atmifwifjy&efrSm rvkyfrae&wm0ef jzpfayonf? pmzwfy&d wftcsdKŒonf u|Efkyfwdk‹.pmtkyftcsdKŒudkom zwfrd-urnfjzpfaoma-umifh/ xdkoDtdk&D ta-umif;udk tusOf;csKyfI az:jyoifhonf[k ,lqygonf? pma&;ola&;om;cJhaom pmtkyftm;vkH;wGif/ bmoma&;,kH-unfr+ESifhywfoufI uk&ftmefusrf;awmfjrwftm,wfawmfrsm;jzifh&Sif;jyI/ pmzwfoludk tv†m[ft&Sifjrwf. rdef‹-um;oGefoifcsufrsm;udk avhvmrSwfom;um xdkoGefoifcsufrsm;twdkif; aexdkif&ef zdwfac:xm;ayonf? tv†m[ft&Sifjrwf.tm,wfawmfrsm;ESifhywfoufaomta-umif; &yfrsm;udk&Sif;jy&mY pmzwfol.pdwfwGif 'Gd[oHo,uif;&Sif;I aemufxyfar;cGef;rsm; xkwf&efr&SdEdkifatmif &Sif;vif;wifjyxm;ayonf? pma&;ol. pdwf&if;apwemrSef t &if;cHaom a&;enf;a&;[efESifh vG,ful&Sif;vif;aomtokH;tE+ef;rsm;onf pmzwfolvl -uD;vli,ft&G,fwdkif;ESifh vlr+a&;tkyfpkwdkif;u vG,fulpGmem;vnfoabmaygufEdkif ygonf? xda&mufI &Sif;vif;aompmom;rsm;a-umifh wpfxdkifwnf;wGif tjyD;zwf ±+Edkifayonf? bmomt,l0g'rsm;udk jyif;xefpGmjiif;y,folwdk‹yifv#if/ Tpmtkyfyg rSefuefonfh &Sif;vif;csufESifh udk;um;csufrsm;udk jiif;qefI r&Edkif-uacs? TpmtkyfESifhtwl pma&;ol. usefpmtkyftm;vkH;wdk‹udk wpfOD;csif;zwfjcif; odk‹r[kwf tkyfpkvdkuf aqG;aEG;jcif;jyKEdkifygonf? pma&;ol.pmtkyfrsm;rS tusKd;aus;Zl; &&Sdvdkolwdk‹twGuf tkyfpkzGJ‹IaqG;aEG;&eftvGefoifhavsmfygonf? xdkodk‹jyKjcif;jzifh wpfOD; ESifhwpfOD;. tjrifESifhtawG‹t-uHKrsm;udk ESD;aESmzvS,fEdkifrnfjzpf.? xdk‹tjyif/ Tpmtkyfudk a&;om;jcif;onf tv†m[ft&Sifjrwf.ESpfoufjcif;udk &,l&efudkom &nf&G,faoma-umifh/ zwf±+jcif;ESifhykHESdyfxkwfa0jcif;onf -uD;us,faom tpPvmrfhtusdK;aqmifjcif;yifjzpfayonf? Tpma&;q&m.pmtkyfrsm;onf zwfaumif; &kHru ,kH-unfxdkufaompmtkyfrsm;jzpfygonf? xdk‹a-umifh/ rSefuefaom bmomt,l 0g'twGuf tjcm;olrsm;udk qufoG,f&mY Tpmtkyfrsm;udk zwf±+&efwdkufwGef;jcif;onf taumif; qkH;aom enf;vrf;jzpfygonf? Tpma&;ol.pmtkyfrsm;wGif/ pma&;ol.yk*~vdutjrifrsm;/ 'Gd[oHo,jzpfzG,faom udk;um;csufrsm;jzifh&Sif;vif;wifjyjcif;/ &dkaoav;pm;xdkufaomrGefjrwfonfht&mrsm;ESifh ,kH-unfcsufrsm;udk xdyg;onfhtokH;tE+ef;rsm;/ pmzwfol.pdwfudk ±+yfaxG;aprnfh a0zef okH;oyfcsufrsm; uif;&Sif;ygonf? 7
8.
bmomjyefol.trSm Foreword from the
Translator u|Ekfyfonf bmoma&;udkif;±d+if;aom ESpfjcif;c&pf,mefomoem0if tdrfaxmifpkwGif arG;zGm; -uD;jyif;vmcJholjzpfygonf? i,fpOfuwnf;upI we*FaEGae‹wdkif; uav;oli,frsm;tm; c&pfawmf . a'oemawmfESifhorRmusrf;oifcef;pmrsm;udk u|Ekfyf.&GmrS twefa0;uGmaomjrKdŒ&Sd bk&m;&Sdcdk; ausmif;wGif rSefrSefwufa&mufqnf;yl;cJhygonf? "rRq&mrsm;u okH;qlonf wpfqlwnf;jzpfa-umif; oif-um;&mwGif u|Efkyfoabmaygufatmif rnfolur#&Sif;vif;jyEdkifjcif;r&SdcJh-uyg? tv,fwef; ausmif;om;b0 15 ESpfom;t&G,fwGif rGwfpvifrf'dkif*sufESifh tpPvmrpf&DjAL;r*~Zif;rsm;tjyif urBmhtvif;pmapmifudkzwf±+cGifh&&SdcJh&mrSpI/ tpPvmrfomoemonf zefqif;&SifESifhywfoufI t &Sif;vif;qkH;oif-um;aomomoemtjzpf vufcHoabmaygufojzifh/ 1955 ckESpfOD;ydkif;wGif “awm0f[D'f”ac: wpfyg;wnf;aomzefqif;&Sifudkomv#if udk;uG,fqnf;uyfaom tpPvmrfomoem udk awG‹&SdvufcHI touf 16 ESpfwGif umvDrm&S[m'wf zwfcJhygonf? xdkacwfumvwGif aemiftem*wfEdkifiHa&;avmuodk‹ ajcvSrf;-urnfh ausmif;om;rsm;onf jyifqifa&;tjzpf txufwef;tqifhrSpI wuUodkvfausmif;om;b0txd ausmif;om;or*~v+yf&Sm;r+ rsm;wGif yg0if-uonf? EdkifiHa&;udkydkrdkIpdwf0ifpm;onfhausmif;om;rsm;onfvnf; txl;ojzifh EdkifiH a&;odyH`/ 'eduaA'ESifh rEkaA'bmom&yfrsm;udk a&G;cs,fqnf;yl;-uayonf? 'g0if.tDAdkvl; &Sif;oDtdk&D/ trsdK;om;qdk&S,fvpf0g'/ jyifopfpufr+awmfvSefa&;ta-umif;/ rm;ufP/ tif*sJvf/ vDeif/ xa&mhpfuD/ pwmvifESifharmfpDwkH;wdk‹ta-umif;awGudkvnf; aema-u-uayonf? ,kwWdaA'enf;jzifh usdK;a-umif;qifjcifI tajz&Smaom&kyf0g'[kt"dy`g,f&aom 'dkiftmvufwpf(tEkyËdavmr)&kyf0g' (dialectic materialism) tawG;tac:udkvnf; xufatmufwGif;jyif ar$aESmufusuf rSwfxm;-uay onf? xdkacwfwGif tiftm;t-uD;qkH;awmwGif;awmfvSefa&;tzGJ‹jzpfonfh ArmjynfuGefjrLepfygwD (Auy)odk‹ 0ifIawmcdkcJh-uaomausmif;om;rsm;onfvnf; xdkausmif;om;rsm;yifjzpfonf? jrefrm rGwfpvifrfwdk‹zGJ‹pnf;onfh yoDaumifpDtzGJ‹0ifwdk‹yifv#if AuyESifhqufoG,fI ajray:ajratmuf EdkifiHa&;v#yf&Sm;-uayonf? aemifwGifarmfpDwkH;.,Ofaus;r+awmfvSefa&;umvtwGif; w&kwfEdkifiH odk‹ oGm;a&mufoifwef;wufcJholwdk‹onf AuyXmecsKyfodk‹ jyefvnfa&muf&Sdvmaomtcg/ tpGef; a&mufatmif vuf&JZuf&JowfjzwfcJh-uavonf? rdrdwdk‹.tawG;tac:0g'ESifh tenf;i,fuGJvGJ olwdk‹udk/ rdrd.arG;rdcifzcifyifjzpfap/ vnfvSD;I xdkvnfacsmif;aoG;jzifh ajcaq;cJh-uonf? (tao; pdwfocifoef;xGef;.aemufqkH;ae‹rsm;wGifzwfyg)? xdkuGefjrLepftzGJ‹0ifwdk‹vnf; bmomomoem udk;uG,fqnf;uyfonfhrdbrsm;rS arG;zGm;vmcJh-uolrsm;jzpf-uaomfvnf; tb,fha-umifh xdkr#avmuf vlrqefatmif&ufpuf-urf;-uKwfcJh-uonfudk tHh-o-uD;pGmjzifh oabmraygufEdkifcJhyg? [m&Gef,[f ,m a&;om;aomT“vl‹avmuodk‹ 'kuQqif;&Jaygif;pkH,laqmifcJhaom'g0if0g'” pmtkyfudk zwf±+rd ojzifh xdk&ufpufr+rsm;.aemufuG,f&SdtawG;tac:tiftm;pk-uD;ESifhywfoufI &Sif;vif;pGm&Sd od&yg onf? xdk‹a-umifh rsdK;cspfjrefrmrGwfpvifrfvli,frsm;onfvnf;/ rdrdwdk‹. rsdK;cspfpdwf"gwfxufoef r+wpfckwnf;a-umifh rSm;,Gif;aomEdkifiHa&;0g'aemufodk‹ rvdkufrd-uap&efESSifh xdkEdkifiHa&;0g'wdk‹. yif&if;a&aomufjrpf b,frSm&Sdonf [laomtcsufudk od&Sdoabmayguf-uap&ef/ apwemaumif; jzifh bmomjyefvdkufygonf? Tpmtkyfonf q&m-uD;[m&Gef,[f,m.pmtkyfrsm;udk jrefrmbmom jzifh jyefqdkonfh wwd,ajrmufpmtkyfjzpfygonf? rdk[rR'ftvDwef*Gef; 8
9.
tv†m[ft&Sifjrwf. vrf;awmfwGif &yfwnf&ef &nf&G,fcsufjzifh u|Ekfyf.
cspfvSpGmaom ZeD;/ om;orD;rsm;/ nDtpfudkrsm;ESifhrdwfo*F[rsm;udk ESpf&Snfvrsm; cGJcGmcJhjcif;*sD[m'fwGif wpdwfwa'o jznfhwif;ygap[k &nfpl;vsuf Tpmtkyfudk ukodkvfjzpf jrefrmbmomjyefqdkygonf? Tjrefrmbmomjyef pmtkyfudk rnfolrqdk vGwfvyfpGmykHESdyfxkwfa0a&mif;csjzef‹jzL;cGifh ay;ygonf? tvDwef*Gef; 2007=ckESpf atmufwdkbmv 28 &ufae‹ (2009=ckESpf Edk0ifbmvwGif xyfrHppfaq;jyifqifonf?) 9
10.
rmwdum pmrsufESm ed'gef;? 20&mpkESpfodk‹ ab;'kuQtaygif;udk
11 ,laqmifvmcJholrsm; 'g0if0g'ordkif;tusOf;csKyf 15 'g0if. vlrsKd;cGJjcm;a&;0g'ESifh udkvdkeDpepf0g' 28 'g0if0g'ESifh zufppf0g't-um; a-umufrufzG,faom r[mrdwf 56 'g0if0g' = uGefjrLepf&ufpufr+. yif&if; 94 t&if;&SifpepfESifh pD;yGm;a&;avmuwGif 140 touf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf-u&jcif; 'g0if0g',laqmifcJhaom udk,fusifhw&m;ysufjym;r+ 151 ed*kH;? 'g0if0g'wnf;[laom nHGawm-uD;udk ajcmufaoG‹oGm;atmif azgufxkwfypf&rnf 158 aemufqufwGJ? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. rSm;,Gif;aomcH,lcsuf 161 10
11.
11
12.
ed'gef; u|Efkyfwdk‹ r-umao;rDuausmfvGefcJhaom ESpfq,f&mpkESpfonf/
'kuQqif; &Jjcif; em-unf;zG,faumif;onfh aoausysufpD;jcif;ESifhjynfheufapaom ppfrufjydKif qdkifwdkufcdkufjcif;/ yËdyuQjzpfjcif;/ tpkvdkuftjyKHvdkufowfjzwfjcif;/ qif;&JEGrf;yg;r+&Sd jcif;/ -uD;rm;onfh ysufpD;r+rsm;&Sdjcif;/ ponfwdk‹ESifh jynfheufcJhaom &mpkESpfjzpf.? vlaygif;oef;aygif; ajrmufjrm;pGm toufqkH;±+H;cJh-u.? owfjzwfcHcJh-u&.? touf aoqkH;oGm;onftxd iwfrGwfatmifypfxm;jcif; cHcJh-u&.? trdk;tumr±Sd/ tdrfrJh ,mrJh/ tumtuG,frJh ypfxm;jcif;cH-u&.? xdkodk‹aom &ufpuf-urf;-uKwfr+rsm;onf vnf; 0g'a&;&maoGjznfr+udk tvkyftau|;jyKonfhwpfckwnf;aomta-umif;a-umifhom v#if jzpfayonf? vlaygif;oef;aygif;rsm;pGmudk wd&pm>efrsm;yif rcHpm;xdkufonfh tjzpf odk‹ ydk‹aqmifcJh-uayonf? tjzpftysufwdkif;wGifvnf; pwmvif/ vDeif/ xa&mhpuD/ armf/ yGefyGwf/ [pfwvm/ rdkqdkvdkeD/ z&efudk/ ===ponfh &ufpuf-urf;-uKwfaom tm%m&Sifrsm;.vufcsuf yg0ifvsuf&Sd.? xdkyk*~Kdvfrsm;teuf tcsKd‹onf 0g'a&;&m wGif wlnD-uI/ tcsKd‹rSm olaoigao &efbufrsm;jzpf-uavonf? xdkodk‹&efbufjzpfae -ujcif;rSm/ wpfOD;.cH,lcsuf0g'onf tjcm;olwpfOD;.0g'ESifh qef‹usifaejcif;u wpfckwnf;aomta-umif;&if;jzpfayonf? olwdk‹tcsif;csif;&efbufyËdyuQjzpf&mwGif vl‹tzGJ‹tpnf;wpfckvkH;udk qGJoGif;um/ nDtpfudktcsif;csif;udk owfjzwfapI ppf rufjydKifqdkif wdkufcdkufaponf? tcsif;csif; bkH;cGJowfjzwfaponf? armfawmfum;rsm;/ tdrfajctaqmufttkHrsm;/ aps;qdkifrsm; ponfwdk‹udk zsufqD;rD;±+dŒapI/ t-urf;zuf qENjy a-uG;ausmfap-uonf? olwdk‹.vufxJodk‹ aoewfvufeufrsm;udk ay;tyfI/ cav;vl-uD; rdef;ra,mufsm; awG‹or#wdk‹udk &dkufykwfypfcwf owfjzwfap-uonf? rnf ol‹udkrqdk/ OD;acgif;udkaoewfESifhawhxm;I rsufpdudktwdkif;om;-unfhum ypfowfonf txd &ufpuf-uonf? olwdk‹owfjzwfvdkufaomom;aumiftavmif;. OD;acgif;udkyif ajcESifh eif;acsvdkuf-uao;onf? xdkr#avmuf &ufpuf&jcif;ta-umif;&if;onfvnf; xdkom;aumifrSm tjcm;0g'udk axmufcHtm;ay;aoma-umifhom jzpfayonf? vlwdk‹. aetdrfrS twif;armif;xkwf-uonf? rdef;r/ cav;oli,f tdkrif;rpGrf;olwdk‹udkvnf; csefxm;jcif; r&Sday? Tum; u|Efkyfwdk‹ avmavmvwfvwfausmfvGefcJhonfh 20 &mpkESpftwGif; tdyf rufqdk;-uD;yrm/ wpfckESifhwpfckqef‹usifonfh tawG;tac:0g'rsm;udk taxmuftul jyKum xdkaxmufcHr+trnfjzifh vlom;avmuwpfckvkH;udk aoG;acsmif;pD; 'kuQyifv,f wGif arsmapcJholrsm;ta-umif;udk tusOf;csKyfEdkifqkH; az:jyjcif;jzpfygonf? urBmolurBmom;wdk‹ cHcJh&onfh xdk'kuQyifv,fudk aqmifusOf;cJhonfh tawG;t ac:rsm;teuf/ zufqpf0g'ESifh uGefjrLepf0g'wdk‹onf xdyfwef;u yg0ifcJhayonf? xdkt awG;tac:ESpfrsKd;onf/ &efbufrsm;tjzpf tcsif;csif;acsrkef;ypf&ef -udK;yrf;cJh-uayonf? trSefrSm xdktawG;tac:ESpfrsKd;pvkH;wGif tvGefpdwf0ifpm;zG,ftcsufwpfcsuf&Sdayonf? tawG;tac:0g'ESpfrsKd;pvkH;onf rdrdwdk‹bufodk‹ vlxkudkqGJaqmifEdkif&ef wpfckwnf;aom tawG;tac:. tiftm;udktokH;jyK-uayonf? odk‹aomfvnf; xdka&aomufjrpftawG; tac:udk rnfolurSowdrxm;rd-ubJ/ ,ae‹tcsdefxd aemufuG,fwGif v#dKae&if; vlt rsm;a&SŒwGif rdrd.rsufESmudk &dk;pif;oa,mif wpfcsdefvkH; [efaqmifaecJhayonf? xdka& aomufjrpf-uD;rSm &kyf0g'tawG;tac:jzpfonfh 'g0iftawG;tac: (wpfenftm;jzifh) 12
13.
'g0if0g'. tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dyif jzpfayonf?
xdktawG;tac:udk rdrdwdk‹.vdk&modk‹ obm0w&m;tjzpf qGJ,ltokH;jyK-uayonf? 'g0if0g'onf a&S;plrm&fESifh*&dvlrsdK;wdk‹.acwfrsm;wGif vufcHusifhokH;cJh-uaom ,kH-unfcsufudk taysmfwef;ZD0aA'ynm&Sifjzpfonfh csm;vfpf'g0ifu jyefvnfaz: xkwfaomtawG;tac:jzpfI ,if;tawG;tac:uyif/ vlom;urBmwpfckvkH;udk tEW&m,f jyKcJhaom tawG;tac:0g'rsm;. tajccHtkwfjrpfjzpfayonf? odyH`ynmudk rsufESmzkH; wyfxm;I ,if;tawG;tac:udk axmufcHolrsm;tm; olwdk‹.&ufpuf-urf;-uKwfonfh tawG;tac:0g'rsm;udk vufawG‹usifhokH;&mY w&m;0ifr+udk rSm;,Gif;pGmay;tyfcJhav onf? xdkrSm;,Gif;onfh w&m;0ifr+a-umifh/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf ZD0aA'ESifh edcgwu aA'(ausmufjzpf&kyf-uGif;ynm)rsm;rS vGwfxGufI vl‹ordkif;ESifh EdkifiHa&;vlr+a&;ynmrsm; odk‹ul;pufjyef‹oGm;avonf? 'g0iftawG;tac:onf 19 &mpkESpfwGif pwifjyef‹yGm; v+yf&Sm;pjyKaeaomtawG;tac:tcsKdŒudk tm;ay;axmufcHvsuf&Sdaoma-umifh/ xdktawG; tac:todkif;t0dkif;. axmufcHtm;ay;r+udk tus,fw0if‹&&SdcJhavonf? txl;ojzifh vlwdk‹u obm0wGif “toufquf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf-u&onf” [laomtawG;t ac:ESifh “tiftm;-uD;oluom tEdkif&I/ usefaomolwdk‹onf ±+H;edrfhI aysmufuG,foGm; ukefonf” [laomtawG;tac:rsm;udk vl‹obm0udkaz:xkwf&mwGif pwiftokH;cscJh-u avonf? 'g0if0g't&/ vl‹avmuonf yËdyuQESifhjynfheufvsuf wdkufcdkuf,SOfjydKif vkH;yef;-u&onfh,ifjyifjzpfonf [laomtcsufudk vlom;avmuESifh vl‹tzGJ‹tpnf;wGif pwiftokH;cs-uawmhonf? [pfwvm. r[mvlrsdK;-uD;wnfaqmufa&;/ rm;ufP. “vl‹ordkif;onf vlwef;pm;jydKifqdkifr+ordkif;jzpfonf”[laoma-uG;ausmfcsuf/ "e±Sif0g' . “tiftm;-uD;olonf tiftm;csdeJ‹oludkacgif;ykHjzwfI ydkrdkIcsrf;om-uG,f0 EdkifcGifh&Sd onf”/ “jAdwdo#uJhodk‹aom e,fcsJ‹t&if;&Sifwdk‹. udkvdkeDe,fcsJŒpepfESifhtwl tom; a&mifvlrsdK;cGJjcm;a&;0g'usifhokH;I vleDvl0gvlrJrsm;udkwdkufcdkufESdrfeif;jcif;” ponfhvkyf &yfrsm;udk tenf;ESifhtrsm;w&m;0if jzpfoGm;apavonf? “todw&m;&Sdaom wd&pm>ef” (The Moral Animal) [laompmtkyfudk a&;om;cJh onfh uavmif&Sif a&mbwf &dkufonf/ oludk,fwdkif tDAdkvl;&Sif;orm;wpfOD;jzpfvifhu pm;/ vl‹ordkif;odk‹tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du ay;aqmifcJhaom ysufpD;,dk,Gif;r+ab;'kuQrsm;ESifh ywfoufI atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tokH;cscJhaomoufwef;rSm/ vl‹ordkif;wGif tvGef,kwfywf&Snfvsm; aomtcsdefumv jzpfcJhayonf? 20 &mpkESpftul;ydkif;wGif “vlr+a&; 'g0if0g'” (Social Dawinism) [kac:aom rjywfrom;ra&&monfhEdkifiHa&;tawG;tac:ESifh a&maESmqufpyf rdonfhaemufydkif;wGif/ vlrsdK;cJGjcm;a&;0g'Drsm;/ zufqpf0g'Drsm;ESifh oem;-uifempdwfuif;rJh aomt&if;&Sif-uD;rsm;.vufudkif'kwf jzpfoGm;avonf? 1 TpmtkyfwGif a&SŒqufI az:jyrnfhtcef;rsm;wGif 'g0if0g'onf touf&Sifjcif; .rlvblwta-umif;udkom &Sif;jyonfhodyH`ynmtawG;tac:wpfcktjzpfomr[kwfawmh a-umif;udk zwf±+&ygrnf? tawG;tac:tcsKdŒudk axmufcHtm;ay;onfhyk*~dKvftcsdKŒu/ ,ae‹wdkif 'g0if0g'onf odyH`ynmwGif tusKH;r0ifrSm;,Gif;aom tawG;tac:jzpfonf [k oufaoxlxm;jyD;jzpfaomfvnf;/ ‚if;udk w&m;aotawG;tac:tjzpf umuG,fae -uqJjzpf.? ,ae‹tcsdefwGif/ odyH`ynm&Sif/ EdkifiHa&;orm;ESifh tawG;tac:&Sif t 13
14.
ajrmuftjrm;wdk‹onf/ 'g0if0g'.&kyfqdk;arSmifrJaomrsufESmudk odIjzpfap
rodbJjzpf ap axmufcHtm;ay;ae-uqJjzpfayonf? &ufpuf-urf;-uKwfaom tm%m&Sifrsm;twGuf vlrqefbJ wpfudk,faumif; udk,fusdK;udkom-unfhonfh tawG;tac:rsm;udk aphaqmfay;aom 'g0if.tDAdkvl;&Sif; oDtdk&Donf odyH`ynmt& ,kwWdrwef rrSefuefa-umif;udk vlwdkif; od&Sdoabmayguf onfhwpfae‹wGifrl urBmhvlom;rsm; -uHKawGŒae&onfh 'kuQyifv,f0J-o*rS vGwfajrmuf oGm;Edkif-urnfjzpfayonf? ,kwfnHhodrfjzif; &ufpuf-urf;-uKwfaomvkyf&yfrsm;udk pepfwus pDrHuGyfuJI vufawG‹tokH;cs-uolrsm;onfvnf;/ “Tonf obm0w&m; jzpfonf”[k ,r,f&SmEdkif-uawmhrnfr[kwfyg? olwdk‹. wpfudk,faumif;twWqefI oem;-uifemjcif;uif;rJhonfhurBmhtjrifudk odyH`qefonf[k axmufcHEdkif-uawmhrnf r[kwfay? tEW&m,fjzpfonfh tawG;tac:rsm;.a&aomufjrpfjzpfaom 'g0if0g'udk acs rkef;vdkufEdkifonfhtcsdefwGif/ wpfckwnf;aomtrSefw&m;omv#if usef&pfayawmhrnf? ,if;onfum;/ vlom;rsm;ESifhtwl p-um0VmwpfckvkH;udk xm0&bk&m;oQif tv†m[ft &Sifjrwfu zefqif;xm;onf [laomtcsufyifjzpfayonf? ,if;tcsufudk od&Sdoabm aygufolwdkif;onfvnf;/ trSefw&m;onf xdkt&Sifjrwfcsay;awmfrlaom usrf;*efwGif omv#if&Sdonf [laomta-umif;udk xyfrHod&Sdvm-uayvdrfhrnf? vltrsm;pku ,if; trSefw&m;udk od&Sd-ujyD;aemufwGifum;/ 'kuQa&mufjcif;/ tpkvdkuftjyHKvdkuf owfjzwf jcif;/ ab;'kuQuyfqdkufjcif;/ rw&m;jyKusifhjcif;/ qif;&JEGrf;yg;jcif;/ ponfwdk‹tpm;/ Om%ftvif;ESifhjynfhpkHjcif;/ yGifhvif;jcif;/ csrf;om-uG,f0jcif;/ aygrsm;jcif;/ usef;rmoef pGrf;jcif;/ cspfcif-uifemarwWmw&m;&Sdjcif;/ ponfwdk‹ tpm;xdk;vmvdrfhrnf? xdkodk‹aom tajctaeodk‹ a&muf&SdEdkif&efrSm/ vlom;avmuudk tEW&m,fjzpfaprnfh rSm;,Gif;aom tawG;tac:rsm;aysmufuG,foGm;onfwdkifatmif wdkufcdkufacsrkef;ypf&ef vdktyfayonf? odk‹rSomv#if/ usrf;awmfjrwf&Sd rGefjrwfonfha'oemawmfjyef‹yGm;I vlom;avmuudk vSyjcif; ay;aqmifrnfjzpfayonf? ausmufcJESifhaygufoludk ausmufcJESifh jyefvnf udkifaygufjcif;/ r#m;ESifhypfoludk r#m;jzifhjyefvnfypfI acsyjcif;/ usL;ausmf&ufpufoludk/ xdk‹xufruydkIusL;ausmf&ufpufjcif;/ ponfwdk‹onf ajyvnfatmif ajz&Sif;aomenf; r[kwfay? taumif;qkH;ajz&Sif;enf;rSm/ xdkolwdk‹. tawG;tac:udk apwemaumif;jzifh pdwf&Snfvuf&Snf trSefw&m;jzifhvJvS,fatmif &Sif;jyjcif;yif jzpfayonf? Tpmtkyfudk a&;om;&jcif;. t"du&nf&G,fcsufrSm/ 'g0if0g'. rJarSmifaom rsufESmzkH;udk/ odIjzpfap rodIbJjzpfap/ axmufcHolwdk‹tm;/ olwdk‹onf rnfodk‹aom tawG;tac:udk axmufcHtm;ay;aeonf/ xdkuJhodk‹ trSefw&m;udkrod[efaqmifI vpf vsL±+xm;jcif;jzifh/ rnfr#wm0ef-uD;av;aeonf/ ponfwdk‹udk em;vnfoabmayguf-u ap&ef jzpfygonf? aemufxyf&nf&G,fcsufwpfckrSm/ 'g0if0g'udk ,kH-unfr+r&Sdoludk vnf;/ vl‹avmutwGuf ‚if;tawG;tac:.tEW&m,f rnfr#-uD;rm;onfudk owday;&ef jzpfygonf? 14
15.
'g0if0g'u vl‹avmu-uD;odk‹ 'kuQaygif;pkH
,laqmifvmcJhonfhta-umif; odk‹ rvSnfhrD/ ‚if;.ordkif;tusOf;csKyfudk OD;pGmavhvm-unfh-uygpdk‹? vltrsm;tm;jzifh/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk csm;vfpf'g0ifu pwifI odyH`enf;usus avhvmprf;oyfcsufrsm;ESifh twl oufaoom"ursm;tay:rlwnfIwifjycJhaomoDtdk&Djzpfonf[k ,kH-unf-uay 15
16.
onf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tpysdK;olonf
csm;vfpf'g0ifr[kwfonfhtjyif/ odyH`ynm t& oufaoxlxm;aom oDtdk&Dvnf;r[kwfyg? wpfcsdefwkef;u r,fqdkydkaw;rD;,m;wGif/ &kyfxkudk;uG,faom bmomwpfrsdK; ay: aygufv$rf;rdk;cJh&m/ touf&Sifjcif;ESifh p-um0Vmjzpfay:vmjcif;ESifhywfoufaom '¾m &DykHjyifrsm;udk,kH-unfjcif; t,loD;jcif;rsm;ESifh jynfheufcJhavonf? ,if;t,l0g'rsm; teuf “tDAdkvl;&Sif;”,kH-unfcsufonfvnf; wpfcktygt0ifjzpfcJhayonf? plrm&fvlrsdK; wdk‹.acwfvufxufrS tDElrm=tDvpf ausmufpmrsm;t&/ urBm-uD;udk a&v$rf;rdk;cJhjyD; csdefwGif v[frlESifh vm[mrlac:aomewfrif;&kyfqif;wkESpfyg;ay:aygufvmcJhonf[k qdk onf? xdk&kyfqif;wkESpfyg;onf rdrdwdk‹udk,fudk zefqif;,ljyD;aemuf usefaomp-um0Vm ±Sd&kyf0wˆKrsm;udkvnf; qufvufzefqif;cJhonf[kqdk.? plrm&fwdk‹.,kH-unfcsuft& touf&Sifjcif;[lonf a&rSpwifI tqifhtrsdK;rsdK;ajymif;vJjzpfay:vmcJhonf[k qdkxm; onf? xdk,kH-unfcsufonf/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.tqdkjzpfaom “ouf&Sdt&mrsm;onf oufrJhypPnf;rsm;rS wpfpwpfpjzpfay:wdk;wufvmonf” [laomtqdkESifh wlnDaeay onf? xdk‹a-umifh tDAdkvl;&Sif;tawG;tac:onf/ 'g0ifu tpysdK;cJhjcif;r[kwfbJ plrm&fvl rsdK;wdk‹. &kyfxkudk;uG,fr+rS pwifcJhjcif;jzpfavonf? aemifaomtcgwGif tDAdkvl;&Sif;tawG;tac:onf &kyfxkudk;uG,fonfh tjcm;,Of aus;r+wpfckjzpfaom *&d,Ofaus;r+acwfwGif tajcpdkufjyefavonf? a&S;*&dvlrsdK; &kyf 0g'Dwdk‹onfvnf;/ &kyf0wˆKypPnf;udkomv#if t"duxm;-uavonf? plrm&fvlrsdK;wdk‹. ,kH-unfcsufudktarGcHI urBmavmu-uD;ESifh p-um0VmwpfckvkH; pwifjzpfay:vmjcif;udk tDAdkvl;&Sif;(ol‹tvdkvdkwpfpwpfpqifhuJajymif;vJjzpfay:vmjcif;)tawG;tac:jzifh &Sif;jy -uavonf? Todk‹jzifh &kyf0g'tawG;tac:ESifh tDAdkvl;&Sif;,kH-unfr+wdk‹onf a±S;*&dvl rsdK;wdk‹.acwfwGif jydKifwlay:xGef;vmcJh.? xdk‹aemuf a&mrvlrsKd;wdk‹.acwfodk‹ quf vufI ul;oGm;avonf? plrm&fvlrsdK;wdk‹. a&bk&m;udk o&kyfaz:xm;aom ykHjzpfonf? 'g0if0g'Donfvnf;/ touf. rlvblwonf a&rSrawmfwq -uHKIjzpfay:vmcJhonf[k ,kH -unf-uonf? wpfenf;tm;jzifh/ toufudkpwifjzpfay:apaom a&udk bk&m;tjzpf jrif-u.? xdk,kH-unfcsufESpffckpvkH;onf &kyfxkudk;uG,folwdk‹. '¾m&D,kH-unfcsufjzpfI/ acwfopf 18 &mpkESpfwGif jyefvnftoufoGif;vmcJhjcif;jzpfayonf? a±S;*&dvlrsdK; wdk‹ta-umif;udkavhvmol Oa&mywdkufom;ynm&SiftawG;tac:&SiftcsdKŒwdk‹onf/ xdk 16
17.
&kyf0g'udk oabmuscJh-uonf? xdktawG;tac:±Siftm;vkH;wdk‹.
wlnDcsufwpfckrSm/ ol wdk‹tm;vkH;onf bmoma&;qef‹usifolrsm;jzpf-u.? ‚if;wdk‹.todkif;t0dkif;wGif/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tao;pdwfudkifwG,folrSm/ jyif opfvlrsdK; ZD0aA'ynm&Sif *sif; bufwpPaw vmrmuf jzpfonf? ol.oDtdk&DwGif/ ouf&Sdt&mrsm;tm;vkH;wdk‹onf/ olwdk‹.oufwef;twGif; tenf;i,fpDajymif;vJjcif;jzifh wpfqifhpDajymif;vJwdk;wufvmcJh-uonf[k qdkxm;onf? aemifwGif ,if;oDtdk&DrSm rSm; ,Gif;aomtawG;tac:jzpfa-umif; oufaojyxm;jyD;jzpfonf? vmrmuf.oDtdk&Dudk tenf;i,fjyKjyifI tokH;jyKolrSm/ csm;vfpf'g0if jzpf.? 'g0ifu ola&;om;aom t*FvefEdkifiHY 1859 ckESpfwGifykHESdyfxkwfa0onfh “rsdK;pk wdk‹pwifjzpfay:jcif;” odk‹r[kwf rsdK;pkwkd‹.tprlvblw[k t"dy`g,f&aom The Origin of Species pmtkyfjzifh ol.oDtdk&Dudk wifjycJhavonf? xdkpmtkyfwGif 'g0ifu a&S;plrm&f ESifh *&dvlrsdK;wdk‹rSqif;oufvmcJhaom tDAdkvl;&Sif;'¾m&Dudk xyfrHrGrf;rHI tao;pdwfwif jyxm;.? 'g0if.tqdkt& ouf&SdowW0grsm;onf a&xJwGif rawmfwq-uHKIpwif jzpfay:vmcJhaom wpfckwnf;aomouf&SdowW0grS qif;oufvm-uI/ wpfpwpfp tenf;i,fpDajymif;vJvmjcif;jzifh rwlnDaomowW0gaygif;tajrmuftjrm; ay:xGef;vm cJhonf[k wifjyxm;onf? 'g0if. xdkwifjycsufudk ol.acwfumvrS odyH`ynm&SifavmuwGif vufcHjcif; r&SdcJhacs? ausmufjzpf&kyf-uGif;ynm&Sifrsm;u 'g0if.wifjycsufrSm pdwful;,Ofouf oufomjzpfa-umif; od&Sd-uayonf? tcsdeftwef-umvmaomtcg 'g0if.oDtdk&Dudk tjcm;todkif;t0dkif;rS vufcHtm;ay;r+ &&SdvmcJhonf? tb,fha-umifhqdkaomf 19 &mpk ESpfydkif;wGif -uD;pdk;aecJhonf tkyfcsKyfa&;tiftm;pktwGuf [maeaomtajccHtawG;t ac:wpfckudk 'g0if.oDtdk&Du ay;aqmifaoma-umifhjzpfayonf? 17
18.
'g0if.tawG;tac:udk vufcHjcif;onf 0g'a&;&ma-umifhjzpf. 'g0if. rsdK;pkwdk‹pwifjzpfay:jcif;
pmtkyfjzifh tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudkwifjyonfh acwfumvwGif odyH`ynmonf tvGefacwfaemufusaeao;.? Oyrm/ ,ae‹ypPKy`ef acwfwGif/ tvGeftrif;±+yfaxG;eufeJa-umif;awG‹&Sdxm;onfhqJvfudk xdkacwfu rSef bDvl;wGif tpuftuGufwpfcktjzpfom awG‹jrif&ao;onf? xdk‹a-umifh/ 'g0iftaejzifh ouf&SdypPnf;rsm;onf oufrJh&kyf0wˆKrS tvdktavsmuf-uKH-uKdufI jzpfay:vmonf[k wifjy&mY rnfodk‹aom jyemrS r-uHKcJh&acs? xdkenf;‚if;/ ausmufjzpf&kyf-uGif;pkaqmif;r+rSwfwrf;rsm;onfvnf; ouf&SdypPnf; rsm;onf wpfckESifhwpfck tenf;i,fpDuGmjcm;atmif wpfpwpfpajymif;vJvmcJhonf [l aomtcsufudk jiif;y,f&efrSmvnf;/ vkHavmufaomrSwfwrf;rsm; r±Sdao;aomtcsdef jzpf aeao;onf? odk‹aomfvnf;/ txufu cyfwdkwdk&Sif;jycJhonfhtwdkif;/ acwfopfausmuf jzpf&kyf-uGif;pkaqmif;r+rSwfwrf;rsm;rS tcsufwpfcsufur#yif 'g0if.wifjycsufjzpf onfh ouf&SdowW0grsdK;uGJrsm;tm;vkH;onf wpfrsdK;rStenf;i,fpD ajymif;vJvmjcif;jzifh tjcm;wpfrsdK;odk‹ jzpfay:vmonf[laomtcsufudk axmufcHjcif; r&Sdacs? r-umao;rD t csdeftxd/ tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹onf “aemifwpfae‹ae‹wGif awG‹&vdrfhrnf”[kom ajymcJh-u .? odk‹aomfvnf;/ ,QKtcsdefwGif TtajymrsdK;jzifh olwdk‹.rSm;uGufudk zkH;uG,fxm;I r&-uawmhay? (tao;pdwfudk ‘tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. rSm;,Gif;aomcH,lcsuf’tcef;wGif zwfyg)? 18
19.
rnfodk‹yifjzpfap/ 'g0if0g'Drsm;onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DwGif
wG,fuyfjrJ wG,fuyf vsufyif&Sdae-uao;onf? 'g0ifudk axmufcHtm;ay;olwdk‹onf ESpfaygif; 150 ausmf -umjrifhcJhjyDjzpfaomfvnf;/ 'g0ifudk opPm&Sd&Sd olwdk‹.cH,lcsuftarGtESpfudk ,ae‹u|Ekfyf wdk‹.acwftxd vufqifhurf;vmcJh-uayonf? aumif;jyD/ 'g0if0g'onf/ ,kwWdr&SdaomtawG;tac:jzpfa-umif; odyH`enf;t& oufaoxlxm;jyD;jzpfaomfvnf;/ tcsdKŒtodkif;t0dkif;twGuf ESpfoufzG,faumif;I t b,fha-umifh tav;teufxm;jyD; t-uD;tus,f 0g'jzef‹ae-uao;oenf;? csm;vfpf 'g0if 'g0if.oDtdk&DwGif tay:vGifqkH;t*Fg&yfrSm/ zefqif;&Sif&Sdjcif;udk jiif;y,fxm; jcif;yifjzpfayonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dt&/ touf[lonf oufrJh&kyf0wˆKypPnf;rS -uKH -udKufI ol‹tvdkvdkjzpfay:vmonf[k qdkonf? 'g0iftaejzifh/ zefqif;&Sifbk&m;rJht awG;tac:rsm;udk odyH`enf;rusaomfvnf; odyH`enf;usonfhykHpHjzifh axmufcHay;vdkuf &if;/ &kyf0g'tawG;tac:udk pwifay;vdkufavonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ 19&mpkESpf rwdkifrDumvrSodyH`ynm&Sifwdk‹onf/ odyH`ynm[lonf bk&m;ocif(tv†m[ft&Sifjrwf) zefqif;xm;awmfrlaomt&mrsm;udk avhvmqnf;yl;az:xkwfaom enf;wpfcktjzpf cH,l -uaoma-umifhjzpf.? xdktawG;tac:udk xdkacwfumvwGif tus,fw0ifhcH,lxm;-u ojzifh/ bk&m;rJh0g'Drsm;ESifh &kyf0g'tawG;tac:rsm;u rdrdwdk‹.tawG;tac:rsm;udk wdk; wufzGH‹jzdK;apEdkifrnfh oifhawmfonfhtajccH&yfwnfr+udk rawG‹EdkifbJ jzpfaecJh-uonf? zefqif;&Sifudk jiif;y,fI bk&m;rJh0g'ESifh &kyf0g',kH-unfcsufwdk‹udk ra&r&maomfvnf; taxmuftultjzpf tokH;jyK&efrSm tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf taumif;qkH;tcGifhta&; jzpf aecJhayonf? xdk‹a-umifh/ xdktawG;tac:ESpfrsdK;pvkH;onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk olwdk‹ .udk,fydkiftawG;tac:0g'tjzpf zefwD;,lvdkuf-uavonf? 'g0iftawG;tac:u bk&m;oQif&Sdjcif;udk jiif;y,fxm;onfhtjyif/ 19 &mpkESpfrsm; wGif acwfpm;vmaom &kyf0g'tawG;tac:udk tm;ay;onfhtcsufwpfcsufrSm/ “ouf&Sd owW0gwdk‹. wdk;wufzGH‹jzdK;r+udk obm0tavsmuf jydKifqdkifjcif;ESifh qufpyfay;jcif;yif jzpf.? ,if;onfum;/ “tiftm;t-uD;qkH;olonf obm0tavsmuf tEdkif&pjrJjzpf 19
20.
onf/ tiftm;enf; csdeJ‹olonf
±+H;edrfhI aemufqkH;aysmufuG,foGm;rnfomjzpf.” [l aom cH,lcsufjzpfavonf? 'g0if.tawG;tac:onf/ tjcm;pD;yGm;a&;EdkifiHa&;ESifh vlr+a&;tawG;tac:rsm; ESifh yl;aygif;um urBmavmu-uD;odk‹ ysufpD;,dk,Gif;jcif; ab;'kuQaygif;pkH ,laqmifvm jcif;onf Ttcsufwpfcsufwnf;jzifhyif xif&Sm;aeayonf? vlr+a&; 'g0if0g'? vlom;rsm;.trltusifhESifhywfoufI awmwd&dpm>efwdk‹. -uD;Edkifi,fn‡if;obm0udk oifhavsmfovdk qGJ,ltokH;jyKjcif;? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. ta&;-uD;qkH;wifjycsufrSm/ obm0wGif ouf&SdowW0gwdk‹ .wdk;wufzGH‹jzdK;jcif;Y “touf&Sifa&;twGuf &kef;uefwdkufcdkuf-u&onf” [laomt csufyifjzpfayonf? 'g0if.tqdkt&/ obm0wGif touf&Sifa&;twGuf oem;-uif emjcif;uif;rJhpGm wdkufcdkuf-u&jcif;onf tqkH;r&SdEdkifaom yËdyuQjzpfonf[kqdk.? tif tm;-uD;olonf tiftm;enf;oludk tEdkif&&Sdz,f&Sm;ypfrSomv#if wdk;wufzGH‹jzdK;r+ &SdEdkif onf[kqdk.? rsdK;pkwdk‹pwifjzpfay:jcif; pmtkyf. tcef;i,fjzpfaom“touf&Sifjcif;t wGuf &kef;uefvkH;yef;-u&mwGif ydkrdkaumif;rGefaomrsdK;&dk;udk apmifha&Smufxdef;odrf;xm; &ef obm0tavsmufa&G;cs,fr+t& rsdK;pkwdk‹ pwifjzpfay:jcif;” wGif tao;pdwfaqG;aEG; xm;.? TudpPESifhywfoufI 'g0if.tawG;tac:udk-oZmanmif;aponfhyif&if;rSm/ t*FvdyfvlrsdK; pD;yGm;a&;abm*aA'ynm±Sif aomrwfarmfvfwyf. An Essay on the Principle of Population ac: vlOD;a&ESifhywfoufaomrl [kt"dy`g,f&onfh pmwrf;yif jzpfayonf? Tpmwrf;t& vlom;avmu-uD;udk arSmifrdkufaomtem*wfu apmifh ar#mfaeayonf? armfvfwyf. wGufcsufr+t&/ rnfonfhaqmif&Gufr+r#r±SdbJ ypfxm; ygu/ urBmhvlOD;a&onf tvGefvsifjrefaomE+ef;jzifh wdk;yGm;vmvdrfhrnf[k qdkonf? urBmhvlOD;a&onf 25 ESpfwdkif;wGif ESpfqjzpfvmvdrfhrnf[kqdkxm;onf? odk‹aomfvnf; tpm;tpmwdk;wufE+ef;onf xdkavmufr&SdEdkifacs? xdk‹a-umifh vlom;rsm;onf rjywf rpJaomiwfrGwfacgif;yg;jcif;tEW&m,fESifh awG‹-uHK-u&rnf[k qdkonf? xdkuJhodk‹aom vlOD;a&wdk;yGm;E+ef;udk xdef;odrf;xm;aomtiftm;rSm/ ysufpD;,dk,Gif;jcif; ted@m&kHrsm; jzpfonfh ppfjzpfjcif;/ iwfrGwfacgif;yg;jcif;ESifh a&m*guyfqdkufjcif;a-umifh vltkyfpkvdkuf aoaus-ujcif;/ ponfwdk‹jzpfonf[k qdkonf? xdk‹a-umifh touf&Sifjcif;[lonf “tqufrjywfaomppfyGJ”jzpfonf? armfvfwyf.pmtkyfu touf&Sifa&;twGuf &kef;uef-u&jcif;ta-umif; owd& apygonf[k 'g0ifu atmufygtwdkif;wifjyxm;ayonf? 1838 ckESpf atmufwdkbmvonf u|Ekfyfpepfwusavhvmaomvkyfief;pwifjyD;aemuf wpf q,fhig;v&SdavjyD? armfvfwyf. vlOD;a&qdkif&mpmtkyfudk trSwfrxif tjyif;ajyaumuf zwfrdygonf? u|Ekfyfa&muf&Sd&mt&yf ae&mwumwGif wd&pm>efrsm;. trltusifhrsm;udk tcsdef-umjrifhpGm avhvmcJhojzifh/ touf&Sifa&;twGuf &kef;uefr+ESifhywfoufI aumif;pGm oabmaygufxm;jyD;jzpf&m/ armfvfwyf.vlOD;a&qdkif&mtcsuftvufrsm;t& ajymif;vJ vsuf&Sdaomtajctaersm;wGif/ obm0u tompD;&aomrsdK;pkrsm;udkomv#if qufvuf xdef;odrf;touf&SifapI/ ta&;edrfhaomnHhaomrsdK;pkrsm;udkrl/ ysufpD;aysmufuG,foGm;ap rnfomjzpfa-umif;udk owd&ygonf? aemufqkH;tajzrSm rsdK;pktopfxyfrHay:aygufvmay 20
21.
onf? Todk‹jzifh u|EfkyfqufvufI
vkyfaqmiftokH;jyKEdkifrnfh oDtdk&Dwpfckudk xyfrH&&SdcJh ygonf? 2 19 &mpkESpfrsm;wGif armfvfwyf.tawG;tac:udk vlxktwGif; tus,fw0ifh vufcHcJh-uayonf? txl;ojzifh Oa&mywdkuf&Sd txufwef;v$m ynm&Sifrsm;u armfvf wyf.tawG;tac:udk axmufcHcJh-uayonf? armfvfwyf.vlOD;a&qdkif&mtawG;t ac:udk ta&;w,lvufcH-u&mwGif/ ta&;-uD;qkH;rSm emZDwdk‹. “vlrsdK;oef‹pifa&;”tpD tpOf. odyH`enf;usaomtajccH [laomaqmif;yg;jzpfayonf? 19 &mpkxuf0ufausmfESpfydkif;rsm;wGif/ Oa&mywcGifvkH;Y EdkifiHtkyfcsKyfa&;qdkif&m yk*~dKvfrsm;pka0;I/ topfpufpufawG‹&Sdaom armfvfwyf. “vlOD;a&jyem”udk armfvf wyfvkyfydkifcGifhtm%mt&/ qif;&Jolqif;&Jom;rsm;. aoausysufpD;E+ef;udk rnfodk‹jr‡ifh wif&rnfudk tus,fw0ef‹aqG;aEG;wdkifyif-uavonf? “qif;&Jom;rsm;udk oef‹&Sif;a&; ta-umif; oifay;rnfhtpm;/ qef‹usifbufudk tm;ay;&rnf? u|Ekfyfwdk‹. jrdKŒrsm;wGif/ vrf;rsm;udk usOf;ajrmif;pGm aqmufvkyf&rnf? tdrfwdkif;wGif vlOD;a& ydkrdkrsm;jym;pGm jyGwfodyfap&rnf? ykvdwfa&m*gwpfausmhjyefa&mufvmatmif aqmif&Guf&rnf? aus; &Gmrsm;wGif nGHawmteD;/ a&uefteD;ponfh usef;rma&;ESifh roifhawmfonfh ae&mrsm; wGif &Gmwnfjcif;/ &yfuGufrsm;wnfaqmufjcif; vkyfap&rnf/” ponfhtpDtpOfrsm;udk vufawG‹aqmif&Guf&rnf?3 'g0ifudk -oZmoufa&mufI ppfjzpfjcif;ESifh aps;-uD;I&Sm;yg;jcif;wdk‹onf/ vsifjrefaom vlOD;a&wdk;wufr+udk xdef;xm;Edkifvdrfhrnf [k wifjyaom aomrwf armfvfwyf.ykH? TuJhodk‹aom &ufpuf-urf;-uKwfonfh ay:vDpDu/ touf&Sifa&;&kef;uefr+wGif tiftm;-uD;olu tiftm;csdeJ‹oludk tEdkif,lz,f&Sm;ypfjcif;jzifh/ vsifjrefvSaom vlOD;a& wdk;wufE+ef;udk xdef;xm;Edkifrnf[k ,kH-unf&if;/ vufawG‹usifhokH;vm-uayonf? 19 &mpkESpfrsm;wGif t*FvefEdkifiHY txufygqif;&Jom;rsm;tm; azsmufzsufypfa&; tpD tpOfudk vufawG‹usifhokH;aqmif&GufcJh-uayonf? touf&SpfESpfudk;ESpft&G,frsm;udk ausmufrD;aoG;wGif;rsm;wGif wpf&ufv#if 16 em&D tvkyfvkyfapjcif;jzifh/ qdk;&Gm;aom vkyfcGiftajctaea-umifh toufaoaus qkH;±+H;-uukef.? touf&Sifjcif;twGuf &kef; uef-u&jcif;oDtdk&Dudk armfvfwyf.tawG;tac:t& r&Sdrjzpfaomobm0w&m;tjzpf az:xkwfvdkufaoma-umifh/ t*FvefEdkifiHwGif qif;&Jom;vlOD;a& oef;ESifhcsDI 'kuQyif v,fwGif arsmcJh-u&avonf? 21
22.
armfvfwyf.-oZmanmif;jcif;cH&aom'g0ifu Ttjrifudk obm0odk‹qGJoGif; vdkufI/
ppfrufjzpfyGm;jcif;wGif tiftm;t-uD;qkH; toifhawmfqkH;jzpfolu tEdkif&&Sdjcif; onf obm0tavsmufomv#ifjzpfonf[k wifjycJhavonf? 'g0if.wifjycsufwGif/ tyifrsm;/ wd&pm>efrsm;ESifh vlom;rsm;tm;vkH; yg0ifavonf? xdktouf&Sifa&;twGuf &kef;uefwdkufcdkuf-u&jkcif;onf obm0tavsmuf tjrJrjywf&Sd&rnfh rajymif;rvJ tjrJ xm0&wnf&Sdrnfh ed,mrw&m;jzpfonf[k xyfrHjznfhpGufxm;.? xm0&bk&m;oQif (tv†m[ft&Sifjrwf).zefqif;jcif;udk jiif;y,fjcif;jzifh/ xdk&ufpuf-urf;-uKwfaom “touf&Sifa&;twGuf&kef;uefr+”wGif t[ef‹twm;jzpfaeonfh/ bmoma&;,kH-unfr+ udk,fusifhw&m;rsm;udk ypfy,fxm;-u&ef 'g0ifu vlwdk‹tm; zdwfac:cJhavonf? xdk‹a-umifh/ 'g0if.oDtdk&Dudk pwifIwifjyonfhtcsdefrSpjyD; yxrt*FvefEdkifiH ESifh aemufydkif;wGif Oa&mywcGifvkH;&Sd -oZm&Sda±S;0g'DtzGJ‹tpnf;wdk‹u aemufausmrS axmufcHtm;ay;r+&SdcJhavonf? e,fcsJŒtm%m&Sifrsm;/ t&if;&Sif-uD;rsm;/ &kyf0g'Drsm;u olwdk‹.tzGJ‹tpnf;vkyfief;aqmifwmtm;vkH;udk odyH`enf;ususausmaxmufaemufcH jyK ay;aom ToDtdk&Dudk qdkif;raeawmhbJ vdkvdkvm;vm;tkH;tkH;-uGuf-uGuf -udKqdk-u avonf? r-umrDtcsdeftwGif;/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf vlr+a&;odyH`rStp vl‹ordkif;txd/ pdwfynmrStp EdkifiHa&;txd/ ponfhvl‹tzGJ‹tpnf;ESifhoufqdkifonfh bmom&yfe,fy,f tm;vkH;twGuf t"duudk;um;&aom tajccHjzpfoGm;avawmhonf? tawG;tac:e,f y,fwdkif;wGif/ “touf&Sifa&;twGuf wdkufyGJqifEGJ&rnf”[laom a-uG;a-umfoHESifh “toifhawmfqkH;olomv#if qufvuftouf&Sifrnf” [laoma-uG;a-umfoHrsm;jzifh ausmf-um;oGm;avjyD? EdkifiHa&;ygwDrsm;/ EdkifiHtpdk;&rsm;/ tkyfcsKyfa&;ydkif;rsm;/ pD;yGm;a&; taqmufttkHrsm;/ yk*~vdutodkif;t0dkif;rsm; ponfwdk‹wGif xdka-uG;a-umfoHrsm; [def;ae awmh.? EdkifiHtkyfcsKyfonfh tawG;tac:±Sifwdk‹onf 'g0if0g'udk awG‹&Sda&G;cs,fvdkufjyD jzpfojzifh/ 'g0if0g'jzef‹r+onf/ ynma&;rStp tEkynmtxd/ EdkifiHa&;rStp vl‹ordkif; bmom&yfrsm;txd ysHŒESH‹tokH;jyK-uavonf? bmom&yfwdkif;udk 'g0iftawG;tac:ESifh tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk -udK;pm;I qufpyf-uavonf? tenf;qkH; 'g0iftawG;tac:. tjrifESifh qufpyfawG;ac:-uavonf? aemufqkH;wGif/ 'g0if0g'udk rodbl;r-um;bl; olwdk‹.b0ESifh ywf0ef;usifwGifyif/ 'g0ifu cef‹rSef;cJhaom vlr+tzGJ‹tpnf;ykHpHrsm; jzpf ay:vmayonf? 'g0ifudk,fwdkifu ol.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk vlr+a&;odyH`bmom&yfrS udk,fusifh w&m;qdkif&m oabmaygufr+rsm;ESifhywfoufI tajccHoabmw&m;tjzpfwnfaqmuf &ef axmufcHajymqdkcJhayonf? tdyfcsfoD;vf (H. Thiel) xHodk‹ 1869 ckESpfwGif a&;ydk‹cJh aompmwpfapmifwGif 'g0ifu atmufygtwdkif; a&;om;cJhavonf? vl-uD;rif;uae/ u|Ekfyf.rsKd;pkrsm;.ajymif;vJr+ESifhywfoufI tokH;jyKaom ykHpHudk pdwf"gwf a&;&musifh0wftydkif;ESifh vlr+a&;tydkif;wGif qifwl&dk;rSm;tjrifrsm;taejzifhtokH;csaeonfudk u|Ekfyfrnfr#ESpfaxmif;tm;&pdwf0ifpm;pGm apmifh-unfhaeonfudk oHo,uif;pGm ,kH-unf vdrfhrnf[k ar#mfvifhygonf? 4 22
23.
obm0tavsmuf &kef;uefjydKifqdkifaejcif;udk vl‹obm0wGifvnf;
vufcH-uo jzifh/ vlrsdK;a&;yËdyuQrsm;/ zufqpf0g'/ uGefjrLepf0g'ESifh e,fcsJŒ0g'trnfrsm;jzifh/ olwdk‹u tm;enf;onfxifaomolwdk‹udk acsrkef;ypf&efrSm odyH`ta&jcKHI w&m;0ifap avjyD? xdkodk‹&ufpuf-urf;-uKwfaomtkyfpkvdkufowfjzwfr+rsm;/ vlom;rsm;udk wd&pm>ef rsm;yrm jyKusifhjcif;/ tjcm;vlrsm;udk olwdk‹. rsdK;&dk;ESifhvlrsdK;a&;a-umifhrkef;wD;jcif;/ jydKif qdkifr+trnfjzifh vkyfief;i,frsm;udk ydwfypfjcif;/ qif;&Jom;rsm;udk ulnDapmifrjcif;wGif jiif;qefjcif;/ ponfwdk‹udk wm;qD;ta&;,l&ef rjzpfEdkifawmhay? tb,fha-umifhqdkaomf olwdk‹. xdkvkyf&yfrsm;tm;vkH;onf “odyH`enf;usaom” obm0ed,mrw&m;twdkif; vkyfaqmifjcif;om jzpfoGm;aoma-umifhwnf;? ‚if;odyH`enf;usonf[k twif;,lq-uonfh vkyf&yfrsm;udk tajccHrltjzpf vrf; jyaomtawG;tac:udk “vlr+a&; 'g0if0g'” "Social Dawinism" [k ac:wGif.? u|Ekfyfwdk‹.acwf&Sd tDAdkvl;&Sif;odyH`ynm&Sifrsm;teuf TtcsufESifhywfoufI yxrOD;qkH; vufcHolonf tar&duefvlrsdK; ausmufjzpf&kyf-uGif;ynm&Sifjzpfol pwDzif a*s a*gvf jzpfayonf? 1859 xkwf “rsdK;pkwdk‹ pwifjzpfay:jcif;” pmtkyfudk ykHESdyfxkwf a0jyD;onfhaemufwGif/ “aemufxyfqufvufI/ u|efjyKjcif;ta-umif;/ udkvdkeDe,fcsJŒt a-umif;/ vlrsdK;a&;uGJjym;r+/ vlwef;pm;ta&;&kef;uefr+ESifh umr&m*udpPrsm; ponfwdk‹ tm;vkH;ESifhywfoufonfhaqG;aEG;jiif;ckHr+wdk‹onf/ tajccHtm;jzifh odyH`ynm[laomacgif; pOfatmufodk‹ a&mufoGm;avonf?”5 [k a&;om;cJhavonf? 23
24.
24
25.
Tae&mwGif tcsufwpfcsufudk owdxm;&efta&;w-uD;vdktyfygonf?
vl‹o rdkif;wav#mufvkH;wGif ppfrufjzpfyGm;jcif;/ &ufpuf-urf;-uKwfjcif;/ t-uifemw&m;uif; rJhjcif;/ vlrsdK;a&;cGJjcm;r+&Sdjcif;/ yËdyuQjzpfjcif; ponfwdk‹ESifh jynfheufaecJhayonf? odk‹aomfvnf; ,if;vkyf&yfrsm;onf rSm;,Gif;a-umif;ESifh jidrf;csrf;jcif;/ w&m;r#wjcif;/ at;csrf;om,mpGm aexdkifjcif;tjzpfodk‹a&mufatmif bmomw&m;rsm;u tjrJowday; Ed+;aqmf zdwfac:cJhonfcsnf; jzpfcJhavonf? tb,fha-umifhqdkaomf vlom;wdk‹onf zef qif;&Sif.omoemw&m;awmfudk od&Sd-uI/ rdrdwdk‹.vkyf&yfrsm;udk vGefu|Hjcif;r&Sd atmif xdef;odrf;-uaoma-umifhjzpfayonf? odk‹aomfvnf;/ 19 &mpkESpfrSpI 'g0if0g' u tjrwftpGef;twGuf&kef;uefjcif;ESifhrw&m;r+rsm;udk odyH`enf;usaom t*Fg&yfjzpf onf[k w&m;0ifatmifjyKay;vdkufI/ xdkvkyf&yfrsm;onf/ vl‹obm0omv#ifjzpfonf/ 25
26.
vlom;rsm;u &ufpuf-urf;-uKwfjcif;/ -uL;ausmfapmfum;jcif;tusifhrsm;udk
bdk;ab; bDbifrsm;tm; tjypfykHcsvdkufaponf? xdkenf;wl/ wd&pm>efrsm;wGif tiftm;t-uD;qkH; wdkuf&nfcdkuf&nft&SdqkH;taumifu qufvuftouf&SifaeEdkifjcif;udk vlom;twGuf t-uKH;0ifatmif tokH;jyKvdkufonf? TtawG;tac:atmufwGif/ urBmwpf0Srf;vkH; ppfrufjzpfyGm;jcif;/ 'kuQa&mufjcif;ESifh tkyfvdkuftpkvdkufowfjzwfjcif;rsm; jzpfay:vm cJhavonf? 'g0if0g'u urBmay:wGif aoG;acsmif;pD;jcif;/ zdESdyfcsKyfcs,fjcif;jzpfaponfh vkyf&yfrsm;ESifhv+yf&Sm;r+rsm;udk w&m;0ifapaom ausmaxmufaemufcHay;ojzifh vlwdk‹u vufawG‹usifhokH;-uavonf? xdka-umufrufzG,faumif;aom tEW&m,ftawG;tac: rsm;udk odyH`ynmu ausmaxmufaemufcHay;vdkufojzifh/ ae‹csif;ncsif;-uD;xGm; tif tm;-uD;vmaoma-umifh/ 20 &mpkESpfudk “'kuQzdpD;aom&mpkESpf” [laomtrnfwHqdyf cyf ESdyfay;vdkufavonf? ordkif;ygarmuQ csuf bm&fZGef;u vuf&SdurBmwGif odyH`ynm/ vlr+qufqHa&;ESifh ,Ofaus;r+wdk‹a-umifh udk,fusifhw&m;tvGeftrif;ysufjym;aejcif;ESifhywfoufI 'g0if/ rm;ufP/ a0*fem [laompmtkyfwGif atmufygtwdkif; okH;oyfcsifhwGufxm;ayonf? TurBmavmuwGif 'g0if0g'. -oZmv$rf;rdk;r+ESifhywfoufI bm&fZGef;. a0zefokH;oyf csufonf tifrwefrSefuefvGef;vSayonf? “==1870 ckESpfESifh 1914 ckESpf-um;umvESpfrsm;wGif Oa&mywcGifvkH;EdkifiHwdkif;Y/ vufeuf wyfqifr+udkvdkvm;aomppftkyfpk/ oem;-uifemr+uif;rJhpGm jydKifqdkifjcif;udkvdkvm;aomtwW 0g'Dtkyfpk/ acwfaemufusaeaomvlwdk‹udk vufvGwfpy,fudkifwGifEdkifcGifh awmif;qdkonfh e,fcsJŒtkyfpk/ tm%modrf;jcif;udkvkdvm;awmif;qdkaomqdk&S,fvpf0g'Dtkyfpk/ jynfwGif;&Sd vlrsdK;jcm;tm;vkH;udk owfjzwfokwfoifypfcGifh awmif;qdkonfh vlrsdK;a&;0g'Dtkyfpk ponfwdk‹ r+dvdkaygufvmcJhonf? ‚if;wdk‹u trsm;vlxk. -udKufESpfoufr+udk qGJaqmifEdkifjcif;ESifh ‚if; wdk‹.ausmf-um;r+*k%f-uufoa&awG usqif;vmonfESifhtr#/ pyifqmESifh'g0ifwdk‹udk pwif udk;um;vm-uavonf? odyH`a,mifaqmifonfh 'kp&dkufrsm;[kyif qdk&ayrnf? ==vlrsdK;cGJ jcm;a&;onf ZD0ed,mrjzpfoGm;.? vlr+a&;jzpfpOftjzpfom ,lq-uawmhonf? 'g0if0g'D wdk‹.trltusifhESifh aqmif&Gufr+awGcsnf; jzpfayonf?6 'g0if/ rm;ufP/ a0*fem pmtkyfudk a&;ol ygarmuQ csuf bm&fZGe;f.ykH 19 &mpkESpfwGif 'g0ifu ouf&Sdt&mrsm;udk zefqif;xm;jcif;r[kwf/ rawmfwq ay:aygufvmI vlom;rsm;ESihfwd&pm>efrsm;onf wpfckwnf;aombdk;ab;rSqif;ouf vmum rawmfwq-uKHItjrifhrm;qkH;zGH‹jzdK;r+jzpfay:cJhonf[k wifjyonfhtcsdefY/ vlt rsm;tm;jzifh xdkwifjycsuf. aemufqufwGJtajzonf rnfodk‹jzpfvmvdrfhrnfudk rnfol ur# rcef‹rSef;EdkifcJh-uacs? odk‹aomfvnf; 20 &mpkESpfukefydkif;wGif &&SdaomaemufqkH; 26
27.
tajzrSm/ a-umufrufzG,faumif;aomb0oufwef;rsm;jzpfcJha-umif; awG‹&Sd-u&ay onf?
vlom;udk zGH‹jzdK;aomwd&pm>eftjzpfvufcH,kH-unfolwdk‹onf/ tiftm;csdeJ‹olwdk‹ .ausmudkeif;acsI jrifhaomtqifhodk‹wuf&ef 0efrav;-uacs? emzsm;rusef;olwdk‹ESifh tiftm;csdeJ‹olwdk‹udk azsmufzsufypf&efESifh olwdk‹tjrifwGif tqifhedrfhonf[k xifaom vlrsdK;rsm;udk tpkvdkufowfjzwfypf&ef enf;vrf;&Sm-uavonf? tb,fha-umifhqdkaomf olwdk‹cH,l,kH-unfonfhodyH`rsufESmzkH;wyfxm;aomoDtdk&Du xdkuJhodk‹vkyfjcif;onf “obm0ed,mr” w&m;jzpfonf[k oifay;xm;aoma-umifh jzpf.? 'g0if0g'u urBm-uD;odk‹,laqmifvmcJhaom ysufpD;jcif;'kuQtaygif;onf TuJh odk‹pwifcJhI/ vsifjrefaomE+ef;jzifh/ wurBmvkH;odk‹ jyef‹ESH‹oGm;avawmhonf? 19 &mpkESpf rsm;wGif/ bk&m;rJh0g'Dwdk‹onf/ 'g0if0g'.ulnDaxmufcHr+a-umifh -uD;xGm;vm-ujyD;jzpf aomfvnf;/ vltrsm;pkrSm vlom;udk bk&m;oQifuzefqif;xm;I/ bk&m;ocifu zefqif; ay;tyfxm;aom 0dnmOf&Sdjcif;a-umifh tjcm;owW0grsm;ESifh uGJjym;jcm;em;onf[k cH,l,Hk -unf-uayonf? rnfonfhvlrsdK;udkrqdk/ bk&m;ocifuzefqif;xm;aom vlom;rsm;t jzpf bk&m;ocif. aus;u|efrsm;tjzpf jrif-uayonf? a&S;,cifuwnf;u tarGquf cHvmcJh-uI 'g0if0g'u tiftm;jznfhwif;ay;vdkufaom/ bmoma&;,kH-unfr+ uif;rJhol wdk‹. vlr+todkif;t0dkif;tkyfpkwGifrlum;/ &ufpuf-urf;-uKwfpGmjydKifqdkifr+urBmhtjrifom &Sdojzifh/ vlom;rsm;onf tjrifhqkH;wdk;wufzGH‹jzdK;aom wd&pm>efwpfrsdK;omv#if jzpfonf [k ,kH-unfaoma-umifh ta&;-uD;onfh udk,fusifhw&m;xdef;odrf;ae&efrvdktyfacs? bk&m;ocifudk jiif;y,faomvlwdk‹. ,Ofaus;r+wGif/ wpfudk,faumif;qefjcif;twW0g' rSefor#onf w&m;0if.? TuJhodk‹aom ,Ofaus;r+rS 0g'trsKd;rsdK;ay:aygufcJhI/ ‚if;wdk‹ wpfckcsif;onfvnf; urBm-uD;ESifh vl‹avmutwGuf ab;'kuQuyfqdkufjcif;omv#if jzpf ay:apayonf? a&SŒwGifvmrnfh pmrsufESmrsm;wGif/ 'g0if0g'u w&m;0ifaponfh xdk0g'tawG; tac:rsm; rnfuJhodk‹tcsif;csif;qufpyfae-uykH/ 'g0if0g'ESifh rnfodk‹oufqdkif qufpyf aeykH ponfwdk‹tjyif/ olwdk‹. tcsif;csif;qufpyf,dkif;yif;r+a-umifh urBmavmu wcGif rnfodk‹tusKd;,kwfcJhonfwdk‹udk qef;ppf-uygrnf? 27
28.
28
29.
'g0if. &if;ESD;aom rdwfaqGjzpfonfh
ygarmuQ tm'rf quf0dufonf/ 'g0if.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Da-umifh aemiftem*wfwGif oufa&mufrnfhtEW&m,fudk awG; jrifrdolrsm;teuf wpfOD;jzpfayonf? 'g0ifa&;om;aom rsdK;pkwdk‹ pwifjzpfay:jcif; pmtkyfudk zwf±+jyD;onfhaemuf/ Todk‹rSwfcsufcscJhavonf? “Tpmtkyfudk trsm;vlxk u vufcH-uv#if/ vlom;avmuodk‹ ,QifurawG‹rjrifcJhbl;aom &ufpuf-urf;-uKwf r+rsm; ,laqmifvm-uvdrfhrnf?”7 trSefwu,fvnf; quf0dufu oHo,jzpfcJhjcif;rSm rSefuefa-umif; ouf aoxlvdkufavjyD? 20 &mpkESpfonf vl‹o rdkif;wGif vlwdk‹onf vlrsdK;rwljcif;wpfck wnf;a-umifh tcsif;csif;owfjzwf-uonfh tarSmifacwfjzpfcJhavjyD? trSefrSm 'g0ifrwdkifrD ESpfaygif; ajrmufjrm;pGmuwnf;u/ vl‹ordkif;wGif cGJ jcm;r+ESifh rsKd;jzKwfzsufqD;r+rsm; &SdcJhjyD;jzpf ayonf? odk‹aomfvnf;/ 'g0ifu xdkcGJjcm; r+rsm;udk odyH`enf;usonfhrSefuefjcif;t jzpf em;oGif;vdkufjcif;rSm tifrwefrSm; ,Gif;aomtcsufyif jzpf.? “vufa&G;pOf vlrsdK;rsm;udk xdef;odrf;jcif;==” u|Ekfyfwdk‹.acwf&Sd 'g0if0g'Dwdk‹u/ 'g0ifudk,fwdkifonf vlrsdK;a&;orm;r[kwf/ vlrsKd;a&;cGJjcm;r+ESifhywfoufI a0zefokH;oyfolwdk‹u olwdk‹.vdk&m udk,fydkiftjrifudk taxmuftuljyKap&ef bufvdkufI a&;om;-ujcif;omjzpfonf[k qdk-uonf? “vuf a&G;pOf(vlrsdK;)rsdK;EG,frsm;udk xdef;odrf;jcif;” [laomrsdK;pkwdk‹pwifjzpfay:jcif; pmtkyfwGif yg&Sdonfhtcef;onf wd&pm>efrsm;ESifhom oufqdkifygonf[k wifjy-u.? odk‹aomf vnf;/ xdkodk‹wifjyolwdk‹onf/ 'g0ifu ol.pmtkyfwGif vlom;rsm;ta-umif;a&;om; xm;onfudk vpfvsL±+xm;jcif;omv#if jzpfayonf? 'g0ifu ol.pmtkyfwGifwifjyaomtjrift&/ vlom;wdk‹onf tDAdkvl;&Sif;tqifh trsdK;rsdK;udk ausmfvGefI zGH‹jzdK;wdk;wufvmcJh-uonf[kqdkonf? xdkodk‹ajymif;vJwdk;wuf vm&mwGif/ vlrsdK;tcsKdŒwdk‹onf tjcm;vlrsdK;rsm;xuf ydkrdkIzGH‹jzdK;wdk;wuf-uonf[kqdk onf? tcsdKŒvlrsdK;rsm;rSm arsmufrsm;.tqifhavmufwGifomv#if usef&pfae-uao; onf[kvnf; qdk.? “touf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf-u&onf” [laomtcsufonfvnf;/ vlom; rsm;ESifhywfoufI tokH;jyKxm;avonf? “vufa&G;pOfvlrsdK;rsm;”onf xdk&kef;uef wdkufcdkufjcif;rS ay:aygufvmonf[k wifjyxm;ayonf? 'g0if.tqdkt& vufa&G;pOf vlrsdK;rsm;rSm/ Oa&mywdkufom;rsm;jzpfonf? tm&Swdkufom;rsm;ESifh tmz&duwdkufom; rsm;rSm/ xdktouf&Sifa&;wdkufyGJwGif ±+H;edrfhusef&pfolrsm;jzpfonf[k qdkxm;onf? xdk‹ 29
30.
aemuf/ xdkvlrsdK;rsm;onf urBmwpf0Srf;vkH;wGif
,if;touf&Sifa&;wdkufyGJY vkH;0±+H;edrfh oGm;jyD; aemufqkH;wGif vkH;0aysmufuG,foGm;-urnfjzpfonf[k xyfuGef‹tqdkjyKxm;ay onf? a&SŒvmrnfh &mpkESpftenf;i,ftwGif;/ ,Ofaus;aomvlrsdK;rsm;onf/ &dkif;pdkif;vsuf&Sdaeao; aomvlrsdK;rsm;udk wurBmvkH;twdkif;twmjzifh rsdK;jzKwfypf &Sif;vif;ypfvdrfhrnf? xdktcsdef wGif tif-wdKydkrdkzwf arsmuf0Hrsm;onfvnf; vkH;0aysmufuG,foGm;rnfrSm rvGJra&Smifom jzpf ayonf? vlom;ESifh ol.teD;qkH;aqGrsdK;owW0gt-um; cGJxGufjcif; uGmjcm;csufonfvnf; ydkrdkus,f0ef;oGm;ayawmhrnf? tb,fha-umifhqdkaomf/ obm0u ydkrdk,Ofaus;aomtqifhodk‹ a&mufatmif ydk‹aqmifrnfjzpf.? aumhuqyfvlrsdK;rsm;ESifh bmbGef;uJhodk‹aom tedrfhqkH; arsmuf0Hwdk‹t-um; uGmjcm;csufuJhodk‹/ vuf&Sd eD*&dk;vlrsdK;rsm; odk‹r[kwf -opaw;vsvlrsdK; rsm;ESifh a*:&Dvmarsmuf0Ht-um;uGmjcm;csufxuf ydkvdrfhrnf? 8 rsdK;pkwdk‹ pwifjzpfay:jcif; pmtkyfaemufwpfae&mwGif tqifhedrfhaom vlrsdK;rsm; aysmufuG,foGm;&efvdktyfa-umif;/ zGH‹jzdK;jyD;aom vlrsdK;rsm;onfvnf; xdkvlrsdK;rsm;udk qufvuftouf&Sifae-u&ef tumtuG,fay;ae&ef rvdktyfa-umif;/ a&;om;xm;ay onf? ol.tqdkudk vlrsm;u wd&pm>efarG;jrLaomtcg aumif;aomtrsdK;udkom csef xm;I nHhaomtaumifrsm;udk rsdK;tjzpfrxm;bJ owfjzwfypfonfhtavhtxESifh E+dif; ,SOfxm;avonf? udk,fcE<modk‹r[kwf pdwf"gwft& tm;enf;olwdk‹aysmufuG,foGm;-uonfESifhtr#/ touf qufvuf&Sifaeolwdk‹vnf; tm;rmefwuf-uGaom usef;rma&;tajctaeudk az:jy-uay vdrfhrnf? ,Ofaus;aomu|Efkyfwdk‹onf/ xdkuJhodk‹aom rsdK;jzKwfjzpfpOfudk twwfEdkifqkH;-unfh ±+ppfaq;apmifha&Smuf-u&rnf? &l;oGyfpdwfrESH‹olrsm;/ emzsm;rusef;jzpfolrsm;ESifh rpGrf;roef olrsm;twGuf cdkvkH&mXmersm;udk aqmufvkyfI olwdk‹aemufqkH;touf±SLonftxd apmifh a&Smuf-uayrnf? a&m*gumuG,fa&; aq;xdk;jcif;onf axmifaygif;ajrmufjrm;pGmaom vlwdk‹.toufudk u,fwifEdkifa-umif; ,kH-unf&ayonf? trSefrSm xdktqifhedrfhonfh udk,f cE<mESifh Om%ftajctaewGif&Sdolwdk‹onf umuG,fa&;aq;rxdk;ay;ygu aoa-uukef-u rnfom jzpfayonf? xdkuJhodk‹ edrfhusolrsm;.toufu,f&ef umuG,fa&;aq;rsm; xdk;ay; jcif;onfvnf;/ ,Ofaus;aomvlrsdK;rsm;xJrS pdwf"gwfaysmhnHholwdk‹. vkyf&yfomv#if jzpfayonf? xdkodk‹jyKvkyfjcif;onf vlom;avmutwGufrnfr#epfemapEdkifonfudk wd&pm>ef arG;jrLa&;oifwef;wufbl;olrsm;u aumif;pGmoabmayguf-urnf jzpf.? 9 'g0ifu ol. rsdK;pkrsm; pwifjzpfay:jcif;pmtkyfwGif/ -opaw;vsEdkifiHwdkif;&if; om;rsm;ESifh eD*&dk;vlrsdK;rsm;udk a*:&Dvmarsmuf0Htqifhom&Sdonf/ ‚if;vlrsdK;wdk‹onf urBmavmurS aysmufuG,foGm;vdrfhrnf[k wifjyxm;onfudk awG‹&Sd&ayonf? 'g0iftaeESifh “tqifhedrfhonf”[k owfrSwfxm;aomtjcm;vlrsdK;rsm;udkvnf; vlOD;a&xyfrHwdk;yGm;vmapjcif;r&Sdatmif [ef‹wm;xm;&rnf/ ‚if;wdk‹urBmay:rS aysmuf uG,foGm;atmifvnf; aqmif&Guf&rnf[k qdkxm;onf? ,Qifuwnf;u &SdvmcJhaom vlrsdK;a&;cGJjcm;r+rsm;ESifh u|Efkyfwdk‹.acwfwGif jzpfay:IawG‹jrifae&aom tjzpfrsm;udk 'g 0iftaejzifh rSefuefw&m;0ifa-umif; Tenf;jzifhb0ifawG‹awG‹ axmufcHvdkufayonf? 'g0if.tawG;tac:t&/ “,Ofaus;jyD;aomvl”wdk‹.wm0efrSm xdktDAdkvl;&Sif; ajymif;vJr+udk tenf;i,fxyfrHjrefqefoGm;atmif ulnDay;&efjzpfa-umif;udk a&SŒvm rnfhtydkif;rsm;wGif ydkrdktao;pdwf zwf±+&ygrnf? ,QKvuf&Sdtajctaet&/ xdkvlrsdK; rsm;udk azsmufzsufypf&ef vkyfaqmifcsufrsm;udk “odyH`ynmydkif;rS”rnfodk‹r# wm;jrpfjcif; r&Sd-uao;acs? 30
31.
'g0if.vlrsdK;cGJjcm;a&;tydkif;udk ol.a&;om;csufrsm;ESifh avhvmcsufrsm;wGif
ydk rdkxif&Sm;ayonf? Oyrm/ ol.&Snfvsm; -umjrifhaom 1871 ckESpfrS yifv,fc&D;pOf twGif; awG‹jrifcJh&onfh wD,m&m'Jvf zl*dk t&yfrS wdkif;&if;om;rsm;ta-umif; a&;om; az:jyxm;csufwGif ol.vlrsdK;cGJjcm;a&;pdwf"gwfudk yGifhvif;pGmyif az:jyxm;ayonf? xdkwdkif;&if;om;rsm;onf “udk,fwkH;vkH;ae-uI/ ta&mifrsdK;pkHqdk;xm;-uonf? wd&pm>ef rsm;uJhodk‹ awG‹&mtm;vkH;pm;-uonf? tkyfxdef;r+r&Sd-uacs? olwdk‹vlrsdK;r[kwfoltm;vkH; udk &ufpuf-uonf? &efoludk ESdyfpuf&mY aysmfjrL;-uonf? aoG;jzifh,pfylaZmf-uonf? cav;oli,frsm;udk owfjzwf-uonf? olwdk‹.ZeD;r,m;rsm;udk ESdyfpufuvljyK-uonf? rzG,fr&maom t,loD;jcif;ESifh jynfheufvsuf&Sdonf?”[k a&;xm;onf? xdka'oodk‹ 'g0ifra&mufrD 10 ESpftvsifuoGm;a&mufcJhaomokawoeynm&Sif W.P.Snow ('AvsL yD pEdk;). a&;om;csufESifh wjcm;pDjzpfaeayonf? pEdk;.az:jycsuft&/ wD,m&m 'Jvf zl*dk t&yfom;rsm;onf/ awmifhwif;cef‹jim;olrsm;jzpf-uonf? olwdk‹. cav;oli,frsm; udk cspfcifwwf-u.? olwdk‹.tokH;taqmifypPnf;rsm;onf vuf&majrmufayonf? ypPnf;ydkifqdkifr+qdkif&mxkH;"avhtcsdKŒvnf;&Sd.? ouf-uD;0g-uD; trsdK;orD;rsm;. -oZm tm%mudk av;pm;vufcH-uayonf?10 TO"g[&kefrsm;t&/ 'g0ifonf vlrsdK;cGJjcm;a&;orm; tjynfht0jzpfayonf? What Darwin Really Said [laompmtkyfudk a&;om;onfh bif*srif zg&ifwefu 'g0if a&;om;onfh The Descent of Man pmtkyfrS “xif&Sm;aom vlrsdK;rsm;t-um; ydkrdkus,f 0ef;aomjcm;em;csufrsm;”[laomtcef;ESifh ywfoufI tus,fw0ifh a0zefokH;oyfxm; ayonf?11 31
32.
xdk‹xufydkonfhtcsufrSm/ 'g0if.oDtdk&Donf xm0&bk&m;ocifudkjiif;y,fxm; ojzifh/
'g0ifoDtdk&Da-umifh xm0&bk&m;ocifu vlom;rsm;tm;vkH;udk wef;wltqifh tjzpfzefqif;xm;onf[k vlwdk‹u rjrif-uawmhacs? Tonfuyif/ vlrsdK;cGJjcm;a&;0g' -uD;xGm;vmcJhjcif;ESifh ,if;0g'udk wurBmvkH;wGif t&Sdeft[kef-uD;pGmjzifh vufcHvm-u jcif;.ta-umif;&if;wpfck jzpfayonf? tar&duefvlrsdK; odyH`ynm&Sif *sdrf;pf zg*lqef u vlrsdK;cGJjcm;a&;0g' -uD;xGm;vmcJhjcif;ESifh zefqif;jcif;,kH-unfcsufudk ypfy,fjcif;wdk‹ wdkuf&dkufqufEG,faea-umif;udk atmufygtwdkif; a-unmxm;avonf? aemifrsm;r-umrDtwGif;/ rEkaA'opfonfvnf; vlom;rsm;.tprlvblw ESifhywfouf I tjrifcsif;qef‹usifbufjzpfaomtkyfpkESpfckwdk‹. tajccHjzpfvmavonf? “{uADZ0g'” ac: vlom;rsm;tm;vkH;onf tom;ta&mifESifh tjcm;t*Fg&yfrsm;rwl-uaomfvnf; rsdK;ADZ wpfckwnf;rS qif;oufvmonf[k ,kH-unfaomtkyfpkonf/ vlom;wdk‹.tprlvblwonf yxrvlom; tm'rfrSqif;oufvmI xm0&bk&m;ocif.zefqif;jcif;tvkyfjzpfonf[k ,kH-unf-uonf? Ttkyfpkonf oufwef;ydkI-umanmif;jyDjzpfI ydkItajccdkifaomtkyfpk jzpfonf? {uADZ0g'udk c&pf,mefomoemtzGJ‹rSjy@mef;I/ tawG;tac:t&-oZmanmif; onfhtDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du qef‹usifbuftwdkuftcHjzpfaom“A[kADZ0g'”udk rD;xdk;ay;onfh tcsdefrwdkifrD 18 &mpkESpftxd wurBmvkH;vufcH,kH-unfcJh-uavonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D onf rwlnDaomvlrsdK;pkwdk‹onf rwlnDaomrsdK;ADZrSajymif;vJ ay:aygufvmonf[k qdkonf? 12 tdENd,vlrsdK; rEkaA'ynm&Sif vmvdwm Ad'D,mwDonf/ 'g0if.tDAdkvl;&Sif; oDtdk&Du vlr+a&;odyH`wGif vlrsKd;cGJjcm;a&;tawG;tac:udk rnfodk‹rnfykHvufcHoGm;atmif a&SŒaqmifoGm;ykHudk &Sif;jyxm;ayonf? xdkacwfu vlr+a&;odyH`ynm&Sifrsm;u 'g0if. tiftm;t-uD;qkH;toifhawmfqkH;olu quf vuftouf&Sifonf [laomtawG;tac:udk vSKdufvSKdufvSJvSJ-udKqdkvufcH-uavonf? vl om;rsm;onf tqifhqifhajymif;vJr+tDAdkvl;&Sif;ajrmufjrm;pGmudk ausmfvGefvmcJh-u&m/ tom; jzLrsm;.,Ofaus;r+onf txGwftxdyfa&mufonf[k ,kH-unf-uavonf? wpf q,fhudk; &mpkESpf'kwd,ydkif;rSpI vlrsdK;cGJjcm;a&;udk trSefw&m;jzpfonf[k taemufEdkifiHom; odyH` ynm&Siftrsm;pkwdk‹u vufcH-uavonf? 13 'g0if0g'Dwdk‹onf 'g0if.aemufrSay:vmolrsm;jzpf-uonfESifhtnD/ 'g0if. vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'rSefuefa-umif;/ oufaoxl&ef tifrwef-udK;yrf;-uayonf? xdkuJh odk‹-udK;yrf;-u&mwGif odyH`ynmt&rnDrnGwfuGJvGJaomtqdkrsm;ESifh wrifvkyf-uH vdrf vnfonfhtqdkrsm;udk&SmazGwifoGif;-u&mY olwdk‹.udk,fusifhw&m;oduQmrsm;udkyif iJh n‡mEkdifjcif;r&Sd-uawmhacs? xdkuJhodk‹ vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'onf rSefuefIw&m;0ifa-umif; oufaoxlEdkifygu/ olwdk‹. “tqifhjrifh”r+ESifh zdESdyfcsKyfcs,fjcif;/ udkvdkeDe,fcsJ‹jcif;/ vdktyfygu tjcm;vlrsdK;rsm;udk ajzmufzsufokwfoifypfjcif; ponfwdk‹udkyg rSefuefI w&m;0ifa-umif; oufaoxl&musonf[k ,lq-uayonf? pwDzif a*s a*gvf'fa&;om;aom The Mismeasure of Man (vlom;.rSm;,Gif; aomwdkif;wmr+) pmtkyf. wwd,tcef;wGif/ rEkaA'ynm&Sifwdk‹onfvnf; xdkuJhodk‹ awG‹&Sdcsufrsm;udk vdrfvnf-u&mwGif tjypfruif;-uay? a*gvf'f. tqdkt&/ ‚if;wdk‹ u vdrfvnfaomtydkif;onf trsm;tm;jzifh olwdk‹awG‹&SdcJhaomausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;. OD;aESmuft&G,ftpm;jzpfayonf? OD;aESmuft&G,fonf Om%fxufjrufjcif;ESifhywfouf onf[k ,kH-unf-uojzifh/ rEkaA'ynm&Siftrsm;tm;jzifh aumhau&SefvlrsdK;(vljzL) 32
33.
rsm;.OD;aESmuft&G,ftpm;udk t±SdxufydkIaz:jy-uI/ vlrJESifhtdEdN,vlrsdK;rsm;. OD;aESmuft&G,ftpm;rsm;udkrl
t±Sdxuf ydkrdkao;i,fatmif az:jyavh&Sd-uayonf?14 a*gvf'fa&;om;aom Ever Since Darwin [laompmtkyfwGif 'g0if0g'Drsm;u t csdKŒaomvlrsdK;rsm;onf tqifhedrfhaomvlom;rsm;jzpfonf[k az:jyEdkif&efr,kH-unfEdkif avmufatmif wifjy-ujcif;udk &Sif;jyxm;ayonf? a[u,fvfESifhol.taygif;ygrsm;vnf;/ ajrmufydkif;Oa&mywdkufom; vljzLrsm; onf vlrsdK;t&tqifhjrifha-umif;twnfjyK-u&efwpfa-umhjyefIawmif;qdkcJh-uavonf? vlom;wdk‹.cE<mudk,fwnfaqmufykHtpdwftydkif;rsm;ESifhtrltusifhrsm;rStaxmuftxm; jzpfzG,f&mrsm;udk OD;aESmufrStp 0rf;ydkuf&Sdcsuftxd &Edkifor#tao;pdwfvdkufvH&SmazG -uonf? [m;bwfpyifqmu “,Ofaus;r+ r&Sdao;aomvlrsdK;wdk‹.todOm%fonf ===,Ofaus;jyD;aomvlrsdK; uav;oli,frsm;wGif awG‹&Sd&ayonf?”[k a&;om;xm;av onf? um;vfAdk‹*fu 1864 ckESpfwGif/ “t&G,fa&mufjyD;aom eD*&dk;wpfa,muf. tod Om%fydkif;onf uav;oli,frsm;ESifhqifwlayonf?==tcsKdŒaomvlrsdK;rsm;rSm/ xl;qef; aomtzGJ‹tpnf;tkyfcsKyfykHrsm;jzifh wdkif;EdkifiHrsm;wnfaxmif-u.? odk‹aomfvnf; usefvl rsm;udkyg xnfhpOf;pm;rnfqkdv#if/ vlrsdK;wpfrsdK;vkH;onf twdwfwGifaomfvnf;aumif;/ ypPKy`efwGifaomfvnf;aumif;/ vlom;avmutwGuf wdk;wufzGH‹jzdK;aprnfhvkyfaqmif 33
34.
csufwpfckwpfavr#r&Sday? odk‹r[kwfolwdk‹udk vl‹avmuwGif
qufvufxdef;odrf;xm; avmufatmif wefbdk;r&Sday?15 [k jyif;jyif;xef xefa&;om;xm;.? jyifopfvlrsdK; aq;ynmqdkif&m cE<maAynm&Sif tDwD,Hqm&ufu vlrJa,mufsm; rsm;.csufu atmufydkif;a&mufvGef;aeojzifh ‚if;wdk‹onf urBmOD;vlrsm;twdkif;&Sdae ao;onf[k tjyif;txefjiif;cHkcJhavonf? 'g0ifESifh wpfacwfwnf;ay:cJhaom tDAdkvl;&Sif;0g'D [JAfavmh(cf)tJvpfu tqifh jrifhaomvlrsdK;ESifh tqifhedrfhaomvlrsdK;wdk‹ uGmjcm;-ua-umif; “odyH`enf;us”onf[laom &Sif;vif;csufrsm;udk atmufygtwdkif;ay;xm;avonf? tmz&duvlrsdK;uav;rsm;onf/ Oa&myvlrsdK;cav;rsm;xuf Om%fxufjrufr+ enf;jcif;udk &Sm;&Sm;yg;yg;awG‹&ayonf? odk‹aomfvnf; xdkuav;rsm;u -uD;jyif;vmaomtcgwGifrl/ xkH xdkif;EkHtjcif;/ &dk;&dk;ae&dk;&dk;pm;b0udkomodjcif;jzpfvmayonf? Oa&mywdkufom;rsm;wGif olwdk‹.uav;b0rSjrL;wl;aysmf&GifwwfaomADZudk qufvufI&Sdjcif;udkawG‹&Sd&ayonf? 16 jyifopfvlrsdK;rEkaA'ynm&Sif Agcsm 'D vmaygufu yg&DjrdK‹wGif 1909 ckESpf wGif&dkufxkwfaom Race et Milin Social Essais d'Anthroposociologie (Paris 1909) wGif/ vljzLr[kwfolwdk‹onf vl&dkif;rsm;rSqif;oufvm-uolrsm;jzpfI/ ,Ofaus;r+udk oif,lwwfajrmufjcif;r&SdcJh-uolrsm;jzpf-uonf? odk‹r[kwf aoG;a&mIaygufzGm;vmol rsm;u aemifwGifqkwf,kwfoGm;cJholrsm;jzpf-uonf? ol.tqdkudk axmufcH&ef yg&DjrdKŒ &Sd txufwef;v$mESifh atmufwef;v$mwdk‹. ocsõKif;rsm;rS OD;acgif;cGHrsm;udk wdkif;wmjcif; jzifh oufaoxlavonf? ol.avhvmcsuft&/ “vlwdk‹.OD;aESmufcGHtwdkif;twmay: rl wnfI/ tcsdKŒaomvlwdk‹onf -uG,f0csrf;omjcif;/ rdrdudk,fudk ,kH-unfr+&Sdjcif;/ vGwfvyf pGmawG;ac:jcif; &Sd-u.? tjcm;olwdk‹rSmrlum;/ r,kwfrvGefjzpfI a&S;qef-ujcif;/ &o r# &Sdor#ESifh wif;wdrfEdkif-ujcif;/ aumif;aomtapcHt&nftcsif;tm;vkH;ESifh jynfhpkHjcif;/ &Sd-uonf? vlwef;pm;onf vlr+a&;t& a&G;cs,fr+jzifh jzpfay:vmjcif;jzpfonf? vl‹tzGJ‹ tpnf;.txufwef;v$monf tqifhjrifhaomvlrsdK;rsm;rSqif;oufvm-uI/ olwdk‹. OpPm"e-uG,f0r+twdkif;twmonf OD;acgif;cGHtwdkif;twmay:rlwnfaeayonf?” vm aygufu/ Todk‹ a[mudef;xkwfxm;cJhavonf? “aemifvmrnfhESpfrsm;wGif vlwdk‹onf olwdk‹. OD;acgif;rsm; vkH;0dkif;jcif; c|efjcif;wdk‹a-umifh tcsif;csif;owfjzwf-uvdrfhrnf”[k qdk.?17 Ta[mudef;onfvnf; rSefuefcJhayonf? aemufvmrnfh pmrsufESmrsm;wGif/ 20 &mpkESpftwGif; vlrsdK;a&;a-umifh tkyfpkvdkufowfjzwf-uonfudk zwf±+&ygvdrfhrnf? rEkaA'ynm±Sifrsm;omv#ifr[kwf/ ydk;r$m;aA'ynm±Sifrsm;onfvnf;/ a&yef; pm;aeaom 'g0if.vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'twdkif; ydk;r$m;rsm;ESifhywfoufI r,kH-unfEdkif avmufaomtqdkrsm;udktcGifhta&;rv$wfbJ wifjycJh-uayonf? Oyrm/ 1861 ckESpf wGif t*FvdyfvlrsdK;ydk;r$m;aA'ynm±SifwpfOD;onf/ urBmay:&Sd vlrsdK;toD;oD;wdk‹.oef; rsm;udk pkaqmif;avhvm-unfh&mwGif vlrsdK;wpfrsdK;.oef;onf tjcm;vlrsdK;.aoG;udk rpkwfa-umif;awG‹&Sd&onf[kqdkonf? trSefrSm odyH`ynmt& ,if;tqdkonf t"dy`g,f uif;rJhaomtqdkomv#ifjzpfayonf?18 odyH`ynm&Siftqifh&Sdolrsm;uyif xdkodk‹a-unm ygu/ xufatmufpOf;pm;qifjcifjcif;uif;rJhol/ wpf,loefvlrsdK;cGJjcm;a&;orm;iwkH; rsm;. “eD*&dk;oef;u eD*&dk;bJjzpfonf”[laom qifjcifwkHw&m;uif;rJhI t"dy`g,fuif; rJhonfh 0g'jzef‹a-uG;a-umfoHonfvnf; tHh-op&mr&Sdawmhacs? tcsKyftm;jzifh 'g0ifoDtdk&D. vlrsdK;cGJjcm;a&;tydkif;onf 19 &mpkESpf'kwd,ydkif; wGif tifrwefaumif;rGefaom tajccHudk &±Sdavawmhonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ xdk 34
35.
tcsdefumvrsm;wGif Oa&mywdkufom; “vljzL”wdk‹onf/
olwdk‹usL;vGef-uaom jypfr+rsm; udk w&m;0ifaprnfh oDtdk&Dudkom apmifhar#mfae-uaom tcdsefjzpfaoma-umifhwnf;? jAdwdo#udkvdkeDe,fcsJŒ0g'ESifh 'g0if0g' 'g0if.oDtdk&Da-umifh tjrwftrsm;qkH;xkwfEdkifcJhaom EdkifiHonf ol.arG;Zmwd EdkifiH jAdwdo#EdkifiHawmfyifjzpfavonf? 'g0ifu ol.oDtdk&Dudkwifjyonfhtcsdefumv onf/ jAdwdo#EdkifiHu urBmay:wGif udkvdkeDe,fcsJŒtifyg,mt-uD;qkH; wnfaqmufae onfhtcsdef jzpfayonf? tdEdN,rSvufwiftar&duwdkuftxd&Sd o,HZmwypPnf;rsm;udk jAdwdo#tifyg,mu vuf0g;-uD;tkyfacgif;ykHjzwfaeaomtcsdefjzpfonf? “vljzL-uD;”u urBmudk ol.tusdK;tjrwftwGuf t"rRvk,uf,laeayonf? odk‹aomfvnf;/ jAdwdefEdkifiHrStp rnfonfhudkvkdeDe,fcsJŒwdkif;jynfurS/ rdrdwdk‹udk o,HZmwypPnf;rsm;“vk,uf,lol”tjzpfrjrifapcsif-uonfhtjyif/ ordkif;vnf;rwGif apvdk-uacs? xdk‹a-umifh olwdk‹.vkyf&yfonf rSefuefa-umif; w&m;0ifa-umif; jyEdkifrnfh &Sif;vif;csufudk &Smae-uayonf? xdkodk‹aom &Sif;vif;csufonf udkvdkeDEdkifiHom;rsm; udk “urBmOD;vlom;rsm;” odk‹r[kwf “wd&pm>efESifhwlaom ouf&SdowW0grsm;”tjzpf jyo &ef jzpfayonf? Todk‹jzifh olwdk‹u tkyfpkvdkufowfjzwfaeolrsm;ESifh vlrqefaom vkyf&yfrsm;jzifh zdESdyfcHae&olrsm;udk vlom;rsm;tjzpfrjrifapbJ/ wd&pm>efwpf0uf vlom; wpf0ufjzpfaomowW0grsm;tjzpfjyojcif;jzifh olwdk‹.&ufpuf-urf;-uKwfaomvkyf&yf rsm;udk jypfr+usL;vGefjcif;r[kwf[k jrifapvdkjcif;jzpfayonf? trSefrSm/ xdkuJhodk‹&SmazGaecJhjcif;onf topftqef;r[kwfacs? 15 &mpkESpfESifh 16 &mpkESpfrsm;uwnf;u jzpfayonf? vlrsdK;tcsdKŒudk vlwpf0ufwd&pm>efwpf0uftjzpf yxrqkH;wifjyolonf tar&duwdkufodk‹c&D;qef‹cJhaom c&pPwdkzg udkvrfbwfyifjzpfav onf? ol.wifjycsuft&/ tar&duwdkufwdkif;&if;om;rsm;onf/ vltppfr[kwf-ubJ/ vlwpf0ufwd&pm>efwpf0ufjzpfaom owW0grsm;jzpfonf[l.? Todk‹jzifh e,fcsJŒpydefvl rsdK;wdk‹.u|eftjzpf tvkyftau|;jyKapcJhavonf? &kyf&SifZmwfum;rsm;wGif udkvrfbwfu tar&duwdkufudk awG‹&SdcJhpOfu wdkif;&if; om;rsm;udk rnfr#jyLjyLiSmiSmt-uifemw&m;&SdpGmqufqHykH jyoaomfvnf;/ trSefpifppf udkvrfbwfu xdkwdkif;&if;om;rsm;udk vlom;rsm;tjzpf rowfrSwfcJhacs?19 c&pPwdkzg udkvrfbwfonf -uD;us,faomtkyfpkvdkufowfjzwfr+t&Sdefudk pwif cJholjzpfonf? udkvrfbwfonf olawG‹&Sdaome,fajrrsm;udk udkvdkeDe,fajrrsm;tjzpf zef wD;jyD;/ wdkif;&if;om;rsm;udk u|efjyKum u|efa&mif;0,fjcif;udk yxrOD;qkH;pwifcJhol jzpf .? 16 &mpkESpftwGif; rufpDudkESifh yD&l;EdkifiHrsm;udk wdkufcdkufodrf;ydkufcJh-uonfh uGefuGD pwda'gpydefwyfrsm;onf/ udkvrfbwftokH;jyKaom zdESdyfr+ESifhu|efjyKjcif;ay:vDpDudk awG‹jyD; ‚if;wdk‹u qufvufjyKusifh-uavonf? tkyfpkvdkufowfjzwfr+onfvnf; r,kH -unfEdkifavmufaomtwdkif;twmtxd a&mufcJhavonf? Oyrm/ u|ef;wpfu|ef;wGif udkvrfbwf yxrOD;qkH;a&mufpOfu 200000 cef‹&Sdaomwdkif;&if;om; vlOD;a&onf/ ESpf20 twGif; 50000 omv#ifusefawmhonf? 1540 ckESpfwGifrl vlaygif;wpfaxmif om usef&pfavonf? 1519 ckESpfwGif pydefvlrsdK; aumwuftrnf&Sd uGefuGDpwda'gu rufpDudkodk‹yxrOD;qkH;ajccscsdefwGif/ pkpkaygif;wdkif;&if;om;vlOD;a& 25 oef;&SdcJhaomf vnf;/ 1605 ckESpfa&mufaomtcg wpfoef;txdavsmhoGm;cJhonf? [pfygeDtdkvmu|ef; wGif 1492 ckESpfwGif vlOD;a& 7=8 oef;cef‹&SdcJhaomfvnf;/ 1496 ckESpfwGif 4 oef;om 35
36.
usef&pfcJhavonf? 1570 ckESpfwGifrl
wdkif;&if;om; 125 a,mufomusefawmhonf? ordkif;q&mrsm;.tqdkt&/ udkvrfbwf tar&duwdkufodk‹ajccsonfhtcsdefrSpI udkvdkeD e,fcsJŒrsm; wdkufESpfwdkufpvkH;&SdvlOD;a&aygif; 95 oef;txdowfjzwfcJhonf[k qdk.? udkvrfbwftar&duwdkufwGif yxrqkH;ajccspOf vlOD;a& oef;30 &SdaomvlrsdK;wpfrsdK;rSm ,ae‹ 2 oef;eD;yg;omusef&pfojzifh/ aysmufuG,foGm;aomvlrsdK;[kyif ac:-uayonf? Tr#avmuf oem;-uifemjcif;uif;rJhpGmaom twdkif;twmtxd owfjzwfcJhjcif; ta-umif;&if;rSm/ xdkwdkif;&if;om;rsm;udk vlom;tjzpfrjrifbJ wd&pm>efrsm;tjzpfjrif-u jcif;a-umifhjzpfayonf? odk‹aomfvnf; xdkudkvdkeDe,fcsJŒwdk‹.tqdkudkaxmufcHol tvGefenf;yg;cJhonf? Oa&mywdkufY/ xdktcsdefxdkacwfwGif vlwdk‹udk bk&m;ocifu wef;wlnDwlzefqif;xm; onf/ vlom;tm;vkH;onf urBmhyxrOD;qkH;bcif tm'rfrSarG;zGm;qif;oufvmonf[k ,kH-unf-uayonf? txl;ojzifh umaomvpfc&pf,mefomoem0ifrsm;u xdkuJhodk‹zsuf qD;vk,ufr+rsm;udk yGifhyGifhvif;vif; qef‹usifcJh-uavonf? udkvrfbwfESifhtwl urBm opfodk‹a&mufcJhaom csD,mywfrSbda&Smh bmwdkvkrf; 'Dvm umqyfu udkvdkeDe,fcsJŒorm; rsm;.wifjycsufjzpfaom “wdkif;&if;om;rsm;onf wd&pm>efwpfrsdK;jzpfonf”[laomt csufudk acsycJhayonf? 1537 ckESpfwGif wwd,ajrmufykyf&[ef;rif;-uD;aygvfu/ xdk ,kwf&if;-urf;wrf;&ufpuf-urf;-uKwfonfhtvkyfudkvkyfaqmifolrsm;tm; -udrfqJI/ xdk wdkif;&if;om;rsm;onf/ c&pf,mefomoemudk vufcH,kH-unfxdkufonfh vlom;ppfppfrsm; jzpf-ua-umif; a-unmcJhavonf?20 odk‹aomfvnf;/ 19 &mpkESpfwGifrl/ tajctaeu ajymif;vJoGm;avonf? vl‹tzGJ‹ tpnf;twGif; &kyf0g'tawG;tac:jyef‹yGm;oGm;onfESifhtr# vlxkuvnf; bmoma&;rS a0;uGmoGm;-uonf? xm0&bk&m;ocif(tv†m[ft&Sifjrwf)u vlom;rsm;udk zefqif; xm;onf[laomtrSefw&m;udk jiif;y,fpjyK-uavjyD? txufpmrsufESmrsm;wGif az:jy cJhonfh vlrsdK;cGJjcm;a&;0g' -uD;xGm;vmcsdefESifh wpfcsdefwnf;jzpfcJhavonf? 19 &mpkESpfwGif 'g0if0g'ESifh&kyf0g'tawG;tac: tiftm;-uD;vmonfESifhtwl/ ‚if;-uD;xGm;r+u Oa&mywdkuf. e,fcsJŒpepfudk txl;taxmuftuljyKcJhavonf? atmufpzdk‹'fwuUodkvf/ pwef;zdk‹'fwuUodkvfESifh [m;AwfwuUodkvfwdk‹wGif ,ae‹ txd jyXmef;oif-um;vsuf&SdI/ xdkwuUodkvfrsm;wGif ESpf&Snfvrsm; oif-um;cJhonfh ordkif;ygarmuQ *sdrf;pf *sdK;vf. 1870 ckaemufydkif;Oa&mywdkuf (Europe Since 1870) [laompmtkyfwGif/ 'g0if0g'/ e,fcsJŒ0g'ESifh vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'wdk‹t-um;qufpyfr+t a-umif;udk atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf? e,fcsJŒ0g'cH,lcsuftay: -oZmoufa&mufonfh tawG;tac:tkyfpkrsm;wGif/ “vlr+a&; 'g0if 0g'”onf/ txif&Sm;qkH;jzpfayonf? vlr+a&;'g0if0g'onf/ EdkifiHawmftpdk;&rsm;t-um; wGif touf&Sifaea&;twGuf tpOfwpdkufwdkufcdkuf &kef;uefae&ojzifh/ xdkodk‹aom &kef;uef r+twGif; tDAdkvl;&Sif;jzpfpOft& tcsdKŒvlrsdK;rsm;onf tjcm;vlrsdK;rsm;xuf ydkItqifhjrifhonf [k cH,l&if;/ tjcm;vlrsdK;rsm;. a-umuf&GHŒav;pm;vufcHjcif;udk &&Sd&efvnf; aqmif&Guf-u .? t*FvdyfvlrsdK; obm0avmuynm&Sif csm;vfpf'g0if. 1859ckESpfxkwf rsdK;pkwdk‹ pwifjzpf ay:jcif;pmtkyfESifh aemufydkif; 1871ckESpfxkwf vlom;rsm;qif;oufvm ykH (The Descent of Man) pmtkyfESpftkyfu/ Oa&mywdkuf&SdtawG;tac:tajrmuftjrm;udk xdcdkufaponfh tjiif; yGm;p&mtcsufudk pwifjzef‹jzL;cJhavonf? 'g0ifESifhtwl olESifhwpfacwfwnf;rS t*Fvdyf 36
37.
tawG;tac:ynm&Sif [m;bwf pyifpm
wdk‹u/ avmavmvwfvwfawG‹-uHKae&onfh odyH` ynmtqifhxufausmfvGefaomjyemrsm;wGif tokH;jyK-uonf? vl‹tzGJ‹tpnf;wdk;wufzGH‹ jzdK;a&;wGiftokH;csEdkifqkH;jzpfaom'g0if0g'.t"dutc&mtcsufrSm/ ydkv#HvGef;aom urBmh vlOD;a&onf xdkr#aomvlOD;a&udk au|;arG;Edkifaomobm0tpGrf;r&Sdjcif;a-umifh/ tquf rjywfwdkufcdkuf&kef;uef-u&rnf/ xdkwdkfufcdkuf&kef;uefjcif;wGif tiftm;-uD;olvufa&G;pOf vlrsdK;u tEdkif&vdrfhrnf/ [laomtcsufjzpfayonf? Ttcsufonfyif xdkacwfu vlr+a&; tawG;tac:ynm&Sifwdk‹udk/ vufa&G;pOfvlrsdK;a&;oabmxm;udkaxmufcH&ef 0efrav;ap awmhay? xdkvufa&G;pOfvlrsdK;wdk‹onfvnf;/ trSefwu,f qufvufoufqdk;&SnfEdkif-u &mwGif/ &oifh&xdkufaomtcGifhta&;tjzpf vdyfjymoef‹oef‹ aeEdkifapavonf? xdk‹a-umifh/ obm0.a&G;cs,fr+tawG;tac:onf/ jyifopfpma&;q&m aumifh *sKd;Zuftmom *dkbifEsLu 1853 ckESpfwGifa&;om;aom vlrsdK;rsm;t-um; uGmjcm;r+pmwrf;wGifaz:jyxm; onfh aemufxyftawG;tac:wpfckESifh vG,fulpGmqufpyfoGm;avonf? *dkbifEsLu/ vl om;wdk‹.wdk;wufr+twGuf ta&;-uD;qkH;t*Fg&yfrSm/ vlrsdK;rsm;jzpfonf[k qdkxm;onf? tqifhjrifhusefaeaomvlrsdK;rsm;onf/ rdrdwdk‹.vlrsdK;aoG;udk oef‹pifatmif xdef;odrf;xm;Edkif aoma-umifh jzpfonf[kqdk.? *dkbifEsLt& tm&d,mefvlrsdK;rsm;onf taumif;qkH;toef‹ qkH;vlrsdK;jzpfonf? a[mhpwGef pwD;0g'f csrfbmvdefu xdkxufydkIxyfrHuGef‹vdkufjyefonf? xdk‹a-umifh [pfwvm udk,fwdkifu pma&;q&mcsrfbmvdeftm; txl;tr$rf;wifcsD;-uL;cJh ojzifh/ 1927 ckESpfwGif [pfwvmaocgeD;tdyf&mem;odk‹ csrfbmvdefudk vma&mufawG‹qkH;cGifh ay;&if; tpDtpOftjynfh jzifh-udKqdkcJhavonf? 21 txufwGifaz:jycJhonfhtwdkif;/ 'g0ifrSpI vlrsdK;cGJjcm;a&;tawG;tac:±Sifrsm;ESifh e,fcJsŒwdk‹t-um;qufEG,fr+onf [pfwvmtxd&SdcJhavonf? 'g0if0g'onf 19 &mpkESpfwGif urBmudk aoG;jyifwGifepfjrKyfapcJhaome,fcsJŒ0g'ESifh 20 &mpkESpfwGif urBm 37
38.
-uD;udk xdkenf;ESifESif aoG;jyifwGif
epfjrKyfapcJhaom emZD0g'ESpfrsdK;pvkH;. tawG;tac: tajccH jzpfayonf? 0dwdk&d,bk&ifracwf jAdwdefEdkifiHonfvnf;/ 'g0if0g'wGif “odyH`enf;usonf[l aomtajccH”udk awG‹&SdcJhayonf? jAdwdefEdkifiHonf udkvdkeDpepfa-umifh-uD;rm;aom tjrwftpGef;&&SdcJh.? xdk‹a-umifh rdrd.tusdK;tjrwftwGuf olwdk‹.udkvdkeDe,fcsJŒpepf vufatmufwGif&Sdonfhvlxktay: ysufpD;jcif;ab;'kuQrsdK;pkHudk csrSwfay;&ef 0efrav; acs? jAdwdefEdkifiH.npfywfaomEdkifiHa&;ay:vDpDrsm;teuf wpfckudkjyrnfqdkv#if/ w&kwf jynfESifhjzpfcJhaom“bdef;ppf”onf Oyrmaumif;wpfckjzpfayonf? jAdwdo#tpdk;&onf 19 &mpkESpfapmapmydkif;rSpI ‚if;wdk‹u tdENd,wGifpdkufysdK;aombdef;udk w&kwfEdkifiHodk‹ cdk;oGif; cJhavonf? EdkifiHjcm;ul;oef;a&mif;0,fa&;vdkaiGudk jznfhwif;&ef xdkbdef;arSmifcdkvkyfief; udk ydkrdkjrefqef-uD;xGm;apcJh.? w&kwfEdkifiHodk‹bdef;ukef0ifa&mufvmjcif;a-umifh w&kwf tpdk;&. rdrde,fajrtwGif; -oZmtm%mv$rf;rdk;r+avsmhenf;vmavonf? w&kwfvlrsdK; wdk‹. vl‹tzGJ‹tpnf; ysufpD;,dk,Gif;jcif;onfvnf; pdk;&drfzG,faumif;aomtajctaeodk‹ a&mufaeavjyD? w&kwftpdk;&onfvnf; ESpfaygif;tawmfrsm;rsm; csDwkHcswkefjzpfaecJh &mu aemufqkH;wGif bdef;ukeful;jcif;ESifh bdef;±SLjcif;udk wm;jrpf&awmhonf? xdkodk‹ bdef;wm;jrpfjcif;a-umifh 1842 ckESpfwGif yxrbdef;ppf jzpfcJh&avonf? xdkbdef;ppfu w&kwfEdkifiHtpdk;udkrGJjymusapawmhonf? ppfrsufESmwdkif;rSm wdkif;wpfyg; ppfwyfudk &ifqdkifwdkufcdkufEdkifonfh tiftm;r&Sdawmhacs? aemufqkH;wGif w&kwftpdk;&u acgif;ikH‹t±+H;cHvdkuf&jyD; xdkEdkifiHjcm;ppfwyf wdk‹. rqkH;Edkifaomawmif;qdkcsufrsm;udk rcsdwifuJ vdkuf avsm&ayawmhonf? 1842 ckESpfrSpI taemufEdkifiHom;rsm; onf tajccs&mXmersm;zGifh-uavonf? w&kwfvlrsdK;rsm;xHrS qdyfurf;tem;&SdajruGuftajrmuftjrm;udk ,lvdkuf-uonf? w&kwfwdk‹. v,f,majrrsm;udk iSm;&rf;-uonf? w&kwfEdkif iHudk olwdk‹twGuftusdK;tjrwftrsm;qkH; &&SdrnfhykHpHtwdkif; jyifyurBmodk‹ wHcg;zGifh&ef awmif;qdk-uonf? aemufqkH;wGif/ wdkif;oljynfom;rsm; qif;&JEGrf;yg;jcif;/ tpdk;&. tkyfcsKyfa&; tiftm;aysmhnHhjcif;/ v,f,majrESifh pD;yGm;a&; t"duae&m rsm;udk vufv$wf-u&jcif;/ ponfwdk‹a-umifh jynfolvlxku ykefuefx-uG-uavonf? 0dwdk&d,bk&ifrESifh tkyfpkvdkufowfjzwfr+ t"duw&m;cH pydefvlrsdK; aumwufwdk‹.ykH w&kwfEdkifiHrStawG‹t-uKHonf/ jAdwdo#ay:vDpDa-umifh xdcdkufepfemr+rsm;teufrS wpfckomv#ifjzpf.? 19 &mpkESpfwav#mufvkH;wGif jAdwdo#e,fcsJŒatmufwGif awmiftm z&du/ tdEdN,ESifh -opawvswdkufponfh e,fajrrsm;wGif tifrwefem-unf;bG,faumif; aom zdESdyfr+cHcJh-u&onf? 38
39.
yifha'gif;vlOD;acgif;twkvkyfjcif; jAdwdo#e,fcsJŒ0g'udk -oZmoufa&mufaphaqmfcJhaom pdwf0ifpm;zG,faumif;onfh
vuQ %mwpfckrSm/ yifha'gif;vlac: ausmufjzpf&kyf-uGif;ESifhywfoufaomrausmfaumif;r-um; aumif; &SufzG,faumif;onfh vdrfvnfr+twkvkyfjcif;jzpfayonf? 1912=ckESpfwGif t*FvefEdkifiH yifha'gif;t&yfY xl;qef;aomOD;acgif;cGHwpfvkH;udk awG‹&Sd cJhavonf? xdkOD;acgif;cGHudkawG‹&Sdonfh csm;vfpf a':qefESifhtzGJ‹u/ xdkOD;acgif;cGHonf arsmuf0Hwpf0uf=vlwpf0ufjzpfaomowW0gOD;acgif;jzpfonf[k a-unm-uavonf? tvGefausmf-um;aom tDAdkvl;&Sif;0g'D cE<maA'ynm&Sif tmomupfu xdkOD;acgif;cGHudk ppfaq;I twnfjyKcJhavonf? odk‹aomfvnf;/ a':qefESifhupfwdk‹u ta&;-uD;onfhtcsufwpfcsufudk txl;jyK az:jy-u onf? xdkOD;acgif;cGH.OD;aESmufae&monf acwfopfvlom;rsm;.OD;aESmufavmuf -uD; rm;onf[kqdkonf? csufcsif;vufiif;yif yifha'gif;vl.OD;acgif;cGHonfvnf; jAdwdo#vl rsdK;rsm;twGuf *k%f,lp&mtcsufjzpfoGm;avonf? t*FvefEdkifiHwGif awG‹&Sdojzifh t*F vdyfvlrsdK;wdk‹. bdk;ab;yifjzpf&ayrnf? jAdwdo#vlrsdK;rsm;.tqdkt&/ xdkausmufjzpf &kyf-uGif;OD;acgif;cGH. OD;aESmufyrm% ydk-uD;jcif;onf/ jAdwdo#vlrsdK;rsm;onf tjcm;vl rsdK;rsm;xuftv#ifOD;I vljzpfvmcJhcsdefapmojzifh ydkrdkI tqifhjrifhayonf? xdk‹a-umifh yifha'gif;vlOD;acgif;udk awG‹&Sdjcif;a-umifh t*FvefEdkifiHwGif tvGefpdwf"gwf wuf-uG-uavonf? owif;pmacgif;pD;rsm;wGif az:jy-uI/ vlxkuvnf; tkH;tkH;-uGuf -uGufatmifyGJcHtcef;tem;rsm; usif;y-uavonf? jAdwdo#tpdk;&uvnf; tmomupf udk qmbGJ‹csD;jr‡ifhvdkufavonf? emrnfausmf-um;aom tDAdkvl;&Sif;0g'D ausmufjzpf&kyf -uGif;ynm±Sif 'Gef *sdK[efqefu yifha'gif;OD;acgif;cGHESifh e,fcsJŒ0g' t-um;qufpyfykHudk az:jy xm;ayonf? yifha'gif;awG‹&Sdcsufonf Oa&myom;rsm;udk A[dkjyKausmf-um;apjcif;tm;oef aeonf? xdkausmufjzpf&kyf-uGif;OD;acgif;cGHomv#if xl;jcm;aejcif;r[kwfbJ t*F vdyfvlrsdK;rsm;onfvnf; xl;jcm;pGmxl;c|efonf[k jyqdkaejcif;jzpfonf? (Don Johanson, In Search of Human Origins, 1994 WGBH Educational Foundation). yifha'gif;vlausmufjzpf&kyf-uGif;OD;acgif;cGHrS t*Fvdyfwdk‹&&SdcJhaom pdwf"gwfwuf-uGjcif; aphaqmfr+onf 1953 ckESpftxdom oufqdk;&SnfcJhavonf? uif;euf tkwfuavqdkol odyH`ynm&Sifu xdkausmufjzpf&kyf-uGif;. trSefw&m;udk tao;pdwf az:xkwfvdkufav onf? 20 &mpkESpfrSt-uD;us,fqkH; vdrfvnftwkvkyfr+jzpfayonf? ‚if;ausmufjzpf&kyf -uGif;rSm vlOD;acgif;cGHwGif O&efOwefarsmuf0Har;&dk;wyfxm;aom OD;acgif;cGHomv#if jzpf ayonf? 39
40.
jAdwdefEdkifiH. xdkuJhodk‹aom zdESdyfr+rsm;udk
w&m;0ifatmif aqmif&Guf&efrSm/ jAdwd o#vlrsdK; vlr+a&;ynm&Sifrsm;ESifh odyH`ynm&Sifwdk‹. wm0efjzpfavonf? ‚if;ynm&Sif rsm;teuf csm;vfpf'g0ifonf ta&;t-uD;qkH;ESifh txda&mufqkH;yk*~dKvfjzpfayonf? 'g0ifu/ tDAdkvl;&Sif; wpfpwpfpajymif;vJr+jzpfpOfwpfav#mufvkH;wGif/ “tqifhjrifhaom vlrsdK;”rsm;ay:aygufcJhI/ “vljzLrsm;”onf xdktqifhjrifhvufa&G;pifvlrsdK;rsm;jzpfa-umif; xdkvljzLrsm;u tjcm;vlrsdK;rsm;udk zdEdSyfjcif;onf “obm0ed,mr”omv#ifjzpfa-umif; tqdk jyKcJhayonf? e,fcsJŒudkvdkeDvlrsdK;cGJjcm;a&;udk 'g0ifu w&m;0ifatmifjyKay;vdkufjcif;a-umifh/ 'g0ifudk “pD;yGm;a&;jydKifqdkifr+(z&D;x&dwf)trnfESifh toifhawmfqkH;vufa&G;pOftwGuf &Sifoefa&;ta-umif;jycsufjzifh/ w&kwfEdkifiHodk‹ppfoabFmrsm;tay: bdef;wifydk‹cJhonfh 0dwdk&d,acwfrS oduQm&SdodyH`ynm&Sif”22 [k ausmf-um;onfh Swiss Federal Institute of Technology rS p0pfvlrsdK;odyH`ynm±Sif yx0D0ifXmerSL;jzpfol uif;euf a*s ql; u orkwfxm;avonf? 'g0if. wl&uDvlrsdK;wdk‹udk rkef;wD;r+ 19 &mpkukefydkif;wGif jAdwdo#udkvdkeDe,fcsJŒwdk‹. ta&;-uD;qkH; ypfrSwfonf tdkwdk reftifyg,mjzpf.? xdkacwfumvwGif tdkwdkreftifyg,monf ,DrifEdkifiHrS abmhpfeD,m;= [maZ*dkADemtxdus,f0ef;aom e,fajrudktkyfcsKyfaecsdefjzpfayonf? odk‹aomfvnf; jidrf0yfydjym;pGmtkyfcsKyfEdkifpGrf;r&Sdawmhacs? c&pf,mefvlenf;pkwdk‹u vGwfvyfa&;trnf jzifh x-uGykefuef-uavonf? ppftiftm;-uD;EdkifiHjzpfonfh &k&Sm;EdkifiHuvnf; tdkwdkref tifyg,mudk csdef;ajcmufvsuf&Sdavonf? xdk&mpkESpfaemufqkH;ydkif;wGif/ jAdwdefEdkifiHESifh jyifopfEdkifiHwdk‹u yl;aygif;I tdkwdk reftifyg,mudk csdef;ajcmufavonf? jAdwdo#u tdkwdkreftifyg,m. awmifydkif;EdkifiH rsm;udk rsufpdusvsuf&Sdonf? 1878 ckESpfwGif csKyfqdkaom bmvifpmcsKyfonf Oa&my udkvdkeDe,fcsJŒwdk‹u tdkwdkreftifyg,mudk cGJjcrf;vdkonfh tcsufrsm;yg0ifaeonf? aemif 5 ESpft-umwGif/ tdkwdkreftifyg,mwGif;&Sd tD*spfEdkifiHudk jAdwdo#wdk‹0ifa&mufodrf;ydkuf vdkufonf? jAdwdo#udkvdkeDe,fcsJŒu tdkwdkreftifyg,mwGif;&Sd ta±SŒtv,fydkif;a'orsm; udk qufvufodrf;ydkuf&ef pDrHudef;csjyefonf? jAdwdefEdkifiHtaejzifh/ xdkudkvdkeDe,fcsJŒay:vDpDtm;vkH;udk tpOfojzifh vlrsdK;cGJjcm; a&;tay: tajccHxm;ayonf? jAdwdo#tpdk;&u tdkwdkreftifyg,m. A[dktcsuftcsm vnf;jzpfaom tdkwdkrefwl&uDEdkifiHom;rsm;udk “acwfaemufus”olrsm;tjzpf az:jyavh &Sdavonf? jAdwdo#0ef-uD;csKyf 0DvD,rf tD0gwf *vufpwkH;u wl&uDvlrsdK;rsm;onf vlom; r[kwfao;aomowW0grsm;twGuf taumif;qkH;Oyrmjzpfonf/ olwdk‹. ,Ofaus;r+t wGuf tm&Swdkufodk‹wGef;ydk‹ypfI temwdkvD,mrS tjyD;ydkifazsmufzsufypf&rnf[k yGifhyGifh vif;vif;ajymcJh.?23 tdkwdkrefrsm;udk ±+wfcs0g'jzef‹&mwGif txufygpum;rsm;udk pdwfa&mudk,fyg t okH;jyK-uayonf? wl&uDEdkifiHonf acwfaemufusaomEdkifiHjzpfaoma-umifh ydkrdkwdk; 40
41.
wuf tqifhjrifhaomOa&myvlrsdK;rsm;udk acgif;ikH‹t±+H;ay;&rnfhEdkifiHjzpfonf[k
jAdwdo# tpdk;&u az:jyavh&Sdavonf? xdk0g'jzef‹r+. “odyH`ynmtajccH”onfvnf; csm;vfpf 'g0ifyifjzpf.? T0g'jzef‹csuftwGuf 'g0if. wl&uDEdkifiHESifhywfoufonfh a0zefcsufrsm;udk 1888 ckESpfxkwf csm;vfpf 'g0if.b0ESifhay;pmrsm; (The Life and Letters of Charles Darwin)[laompmtkyfwGif awG‹&Sd&ayonf? “acwfaemufusaomvlrsdK;rsm;”udk azsmuf zsufypfjcif;jzifh/ obm0.a&G;cs,fr+onf ,Ofaus;r+acwfwdk;wufzGH‹jzdK;a&;wGif wu¾ yg0ifaqmif&Gufvdrfhrnf[k 'g0ifu tqdkjyK.? aemufydkif;wGif xdkodk‹azsmuf zsufypf& rnfhacwfaemufusaomvlrsdK;rSm wl&uDEdkifiHom;rsm;jzpfonf[k twdtuspGyfpGJav onf? obm0.a&G;cs,fr+jzifh ,Ofaus;r+wdk;wuf-uD;xGm;r+wGif wkdufcdkuf-ujcif;&Sdonfhtcsufudk toifwdk‹0efcHvdkonfxufydkI vufawG‹jyEdkifygonf? vGefcJhonfh &mpkESpftenf;i,fwkef; u wl&uDvlrsdK;rsm;u Oa&myEdkifiHrsm;udk wdkufcdkufodrf;,lcJhonfudk owd&-uyg? ,QKtcsdef wGif xdkuJhodk‹aomtjzpftysuftwGuf rnfr#&,fp&maumif;ygoenf;? ydkrdk,Ofaus;aom aumhauqyfvlrsdK;rsm;u twGif;Y Avmewˆdtacgif;om&Sdaom wl&uDEdkifiH.touf quf vuf&Sifoefa&;twGuf &kef;uefjcif;tjzpf wdkufcdkufodrf;,lvdkuf&rnf? TurBmavmu wcGifvkH;wGif aemifvmrnfhwdkawmif;aomtcsdeftwGif;/ tqifhjrifhaomvlrsdK;rsm;u/ ra& rwGufEdkifavmufonfh edrfhusaomvlrsdK;rsm;udk z,f&Sm;ypfvdkufEdkifawmhrnf? 24 41
42.
T'g0if. t"dy`g,fuif;rJhonfhtqdkonf tdkwdkreftifyg,mudk
zsufqD;ypf&ef jAdwdef EdkifiHtwGuf 0g'jzef‹axmufcHcsuf vufeufjzpfcJh.? trSefrSmvnf; xdk0g'jzef‹vuf eufonfvnf; xda&mufcJhayonf? 'g0if. “wl&uDEdkifiHonf r-umrDtwGif; jydKysuf oGm;vdrfhrnf/ Tum; tDAdkvl;&Sif;ed,mryifjzpf.?”[laom pum;vkH;wdk‹onf/ jAdwdefEdkif iHtwGif; wl&uDvlrsdK;rkef;wD;a&; 0g'jzef‹r+twGuf olwdk‹tajymt&odyH`enf;usaom axmufcHcsufjzpfcJhayonf? jAdwdefEdkifiH. 'g0ifa[mudef;udkvufawG‹usifhokH;vdkufjcif;onf tajccHtm;jzifh yxrurBmppfwGif taumiftxnfpaz:cJhonf? xdkurBmppf-uD;onf 1914 ckESpfwGif pwifcJhI/ *smr%D/ -op-wD;,m=[efa*&Dwdk‹uwpfzuf/ r[mrdwfjzpfonfh jAdwdefEdkifiH/ jyifopf ESifh &k&Sm;EdkifiHwdk‹uwpfzuf yËdyuQjzpfaomppfyGJjzpfonf? odk‹aomfvnf;/ xdkppf yGJ-uD;.t"du&nf&G,fcsufrSm/ tdkwdkreftifyg,mudk tjcrf;jcrf;cGJypf&efwGufudef; csxm; jcif;jzpfayonf? jAdwdefu tdkwdkreftifyg,mudk ppfrsufESmESpfzufrS pwifwdkufcdkufcJhavonf? yxrppfrsufESmrSm ta&SŒtv,fydkif;a'o tdkwdkreftifyg,mjzpfonfh ygvufpwdkif;ESifh tD&ufe,fajrbufrS pwifwdkufcdkufavonf? 'kwd,rSm *gvDydkvDppfrsufESmjzpfonf? *gvDydkvDppfrsufESmonf yxrurBmppfrS t-uD;us,fqkH; aoG;tdkifcJhaomppfyGJjzpfav onf? wl&uDppfwyfonf umeufumave,f *gvDydkvDwdkufyGJwGif jAdwdo# ppfwyfudk cHwdkufcJh&m/ ppfom;aygif; 250000 txdtoufqkH;±+H;cJhavonf? jAdwdo#uvnf; jAdwdo#tdEdN,ppfwyfESifh -opaw;vsESifh e,l;ZDvefEdkifiHrsm;rS wdkif;&if;om;ppfom;rsm; udk pkaqmif;zGJ‹pnf;xm;aom tefZufppfwyfrsm;udk ydk‹I wdkufcJh.? xdkppfom;rsm;udkrl tom;jzLvlrsdK;rsm;r[kwfojzifh jAdwdo#taejzifh tom;jzLppfom;rsm;xuf tqifhedrfh aomvlrsdK;rsm;tjzpf owfrSwfxm;onf? 'g0if. wl&uDvlrsdK;rsm;tay: &ufpufpGmt-urf;zufvdkonfha-uG;ausmfoHonf yxrurBmppfjyD;onfhaemufwGifyif [def;usefaeao;onf? ,QKacwfOa&mywdkufwGif wl&uDvlrsdK;rsm;tm; wdkufcdkuf-uonfh eDtdkemZDtzGJ‹u 'g0if.t"dy`g,f uif;rJhonfh wl&uDEdkifiHtay:rkef;wD;r+udk tajccHrltjzpf cH,lae-uqJjzpfonf? wl&uDvlrsdK;rsm;udk &efoltjzpf rkef;wD;onfh0g'jzef‹r+rsm;udk tifwmeufpmrsufESmrsm;wGif awG‹jrifEdkifyg ao;onf? (aoG;acsmif;pD;apaom 'g0ifESifh[pfwvmwdk‹t-um;r[mrdwf tcef;wGif t ao;pdwfzwf±+yg?) 42
43.
tar&duefEdkifiHrS vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'ESifh vlr+a&;'g0if0g' vlr+a&;'g0if0g'onf/
jAdwdefEdkifiHwGifomr[kwfbJ tjcm;EdkifiHawGrSmvnf; vl rsdK;cGJjcm;a&;0g'Drsm;ESifh e,fcsJŒorm;rsm;udk taxmuftuljyKayonf? xdk‹a-umifh w urBmvkH;odk‹ tvGefvsifjrefpGm ysHŒESH‹oGm;cJh.? xdkoDtdk&Dudk vufcHudk;uG,folrsm;. acgif;aqmifwpfOD;rSm tar&duefEdkifiHorw oDtdk'dk &l;pAJhjzpfayonf? &l;pAJhonf/ tar&duef wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;udk/ jyefvnfae&mcsxm;a&;tpDtpOftrnfjzifh/ rsdK; jzKwftpDtpOfudk yxrOD;qkH;usifhokH;oljzpfayonf? “taemufzufe,frsm;udk atmifEdkif jcif;” (The Winning of the West) pmtkyfwGif/ &l;pAJhu vltkyfvdkufowfjzwfjcif; tawG;tac:udk wnfaqmufcJhavonf? xdkpmtkyfwGif/ tif'D,ef(tar&duwdkuf wdkif; &if;om;rsm;)udk tjyD;ydkifvlrsdK;jzKwfypf&efta-umif;onf rvGJra&Smifomaomta-umif; wpf&yfjzpf.25 [k a&;om;xm;.? xdkwdkif;&if;om;rsm;udk acwfaemufusaom owW0g rsdK;pkwpfcktjzpf olutqdkjyKEdkifatmif 'g0if0g'u usm;cHay;xm;ayonf? &l;pAJhu -udKwifwGufxm;onfhtwdkif;/ xdktar&duefwdkif;&if;om;rsm;ESifh csKyfqdk xm;cJhaom pmcsKyfrsm;udk wpfckwpfavr#yif tav;xm;*&kpdkufaep&mrvdkawmhacs? ,if;onfvnf; “acwfaemufusaomvlrsdK;”[laomtawG;tac:u ay;tyfonfh rSm; ,Gif;aomw&m;0ifjzpfapjcif;a-umifhjzpfayonf? 1871 ckESpfwGif tar&duefuGef*&uf u tar&duefwdkif;&if;om;rsm;ESifh csKyfqdkcJhaom pmcsKyftm;vkH;udk zsufodrf;ypfjyD;/ olwdk‹udk aorif;e,fajrodk‹ aorif;udkapmifhqdkif;&ef ydk‹vdkuf&efqkH;jzwfcsufcsavonf? wpfbufu ‚if;wdkif;&if;om;rsm;udk vlom;tjzpfvufcHjcif;r&Sdygu/ olwdk‹ESifh csKyfqdk xm;aom pmcsKyfwdk‹onfvnf; rnfodk‹w&m;0ifawmhrnfenf;? &l;pAJhu xdkvlrsdK;a&;ppfonf/ t*Fvdyfpum;ajymaomvlrsdK;(t*Fvdk=qufZefvl rsdK;)rsm;wurBmvkH;ysHŒESH‹jcif;. tjrifhrm;qkH;atmifjrifr+jzpfonf[k wifoGif;cJh.?26 xdkt*Fvdk=qufZefvlrsdK;a&;tqdkudk yxrOD;qkH;axmufcHolrSm tar&duefvlrsdK; tDAdkvl;&Sif;orm;w&m;"rRq&m *sdKqD,m pxa&mif;jzpfI ‚if;tawG;tac:udk wdkuf&dkuf tokH;jyKcJh.? oluatmufygtwdkif; a&;om;xm;ayonf? xdktcsdefwGifrlum;/ urBm-uD;onf ordkif;wGif u¾opfodk‹a&muf&Sdrnf jzpf.? ,if; u¾onf vlrsdK;a&;jydKifqdkifr+wGif/ t*FvdkqufZefvlrsdK;rsm;udkom a&G;cs,fvdkufjcif;yif jzpf .? Ttiftm;-uD;aomvlrsdK;onf rufpDudktxdvnf;aumif;/ tar&dutv,fydkif;rS awmiftar&dutxdvnf;aumif;/ yifv,fork'N&mtwGif;&Sdu|ef;-uD;u|ef;i,frStp tmz&d uwdkufvGefI jyef‹yGm;a&mufoGm;-uvdrfhrnf[k a[mudef;xkwfxm;yg&ap? TaemufqkH; tajzonf/ “toifhawmfqkH;vufa&G;pif.&Sifoefa&;”r[kwf[k rnfolu oHo,±SdOD; rnfenf;? 27 vlr+a&;'g0if0g'udk olwdk‹.vkyf&yfrsm; w&m;0ifjzpfonf[k ta-umif;jy&eft wGuf a&S;OD;pGmtokH;csolwdk‹rSm/ vlrJrsm;. &efolrsm;jzpfayonf? vljzLrsm;onf tqifhtjrifhqkH;jzpfI vlrJrsm;onf urBmOD;vleD;eD;tqifhtedrfhqkH;jzpfonf[k owfrSwf aom olwdk‹.vlrsdK;cGJjcm;a&;tawG;tac:onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk csufcsif;yif tm;& 0rf;ompGm vufcHaxG;ydkufvdkufayonf?28 TtawG;tac:t& vlrJrsm;onf vlom;r[kwf-uacs? 1962 ckESpfxkwf vlrsdK; rsm;.tp (The Origin of Race) pmtkyfwGif vlodrsm;aom tDAdkvl;&Sif;0g'DvlrsdK;cGJjcm; a&;orm; umvufwGefuGef;u vljzLESifhvlrJrsm;onf [dkrdktD&ufwyfpfvufxufwGif ESpf 43
44.
rsdK;cGJxGufvmcJhaom uGJjym;onfhrsdK;pdwfrsm;jzpfonf[k a&;xm;.?
uGef;.tqdkt& vljzLrsm;onf xdkuJhodk‹cGJxGufvmonfhtcsdefrSpI tDAdkvl;&Sif;ydkrdkajymif;vJvmcJh-uonf [l.? vlrJrsm;tm; cGJjcm;onfhpdwf"gwfudk axmufcHtm;ay;onfhtkyfpku TodyH`enf; usonf[lonfh &Sif;vif;csufudk tcsdefumv-umjrifhpGmtokH;cscJh-uavonf? tar&duefEdkifiH orw&l;pAJhu ola&;om;aom The Winning of the West pmtkyfwGif/ vlrsdK;cGJjcm; a&;t& tkyfpkvdkufowfjzwfr+udk pwif tajccHwnfaqmufI aemif wGif vufawG‹usifhokH;cJh.? vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'udk axmufcH tm;ay;aomoDtdk&D&Sdaejcif;a-umifh tar&d uefEdkifiHwGif vlrsdK;cGJjcm;a&; -uD;xGm;vm cJhavonf? vlrsdK;cGJjcm;a&;udk qef‹usifcJh onfh W.E. Dubois u/ “ESpfq,f&mpkESpf .jyemonf vlrsdK;tom;ta&mifcGJjcm; r+jyemjzpfonf?”[ka&;om;cJh.? u|ef pepfudkzsufodrf;jcif;wpfckwnf;u vljzL ESifhvlrJrsm;t-um; nDtpfudkpdwf"gwfjzpf ay:vmap&ef rvkHavmufacs? wdkawmif; onfhtcsdeftwGif; csrSwfcJhaom cGJjcm;r+u Oya't& u|Ekfyfwdk‹. acwfrSmvnf; xdk odk‹aomjyKrlcsufrsm;twGufta-umif; jycsufaumif;wpfck jzpfaeao;onf?30 19&mpkESpfukefydkif;ESifh 20&mpkESpfOD;ydkif;wGif tar&duefEdkifiHY vljzLrsm;u vlrJrsm;udk &uf puf-urf;-uKwfpGm zdESdyfcJh-u.? Oya'ESifh vufawG‹usifhokH;r+rsm;u vlrJrsm;udk vlom; tjzpfrowfrSwf-ua-umif; az:jyaeayonf? vljzLrsm;u -uG,f0csrf;omaomb0wGif &Sdae -uaomfvnf; vlrJrsm;rSm vlrqefavmuf atmif jyKusifhjcif;udk cHcJh-u&.? 44
45.
tar&duefEdkifiHwGif yxrOD;qkH;jyXmef;aom "Jim
Crow Laws" (Jim Crow qdk aom pum;vkH;rSm vlrJwdk‹udk ESdrfaompum;wpfvkH;jzpfonf?) Oya'onf ,ae‹u|Efkyf wdk‹.acwfwdkifatmif &Sdaeao;onf? vlrJrsm;udk vlom;uJhodk‹rqufqH-uacs? olwdk‹ udk tjrJwef;&GH&Smrkef;wD;-uonfhtjyif/ ae&mwumwGif txifao;-uonf? xdkuJhodk‹ jzpfjcif;onf yk*~dKvftcsdKŒ.vkyf&yfomr[kwfay? tar&duefEdkifiH.Oya't& jyXmef; xm;aomtjyKtrljzpfayonf? wufeufpDjynfe,fY 1875=ckESpfwGif rD;&xm;ESifh "gwf &xm;rsm;wGif vlrsdK;cGJjcm;a&;Oya'udk yxrOD;qkH;jyXmef;vdkufonfESifh wjydKifwnf; awmifydkif;e,frsm;tm;vkH;wGif rD;&xm;rsm;Y vlrsdK;t&cJGjcm;owfrSwfjcif;jyKvkyf-uav onf? “vljzLrsm;om”[laomqdkif;bkwfum;csyfrsm;/ “vlrJrsm;twGuf”[laomqdkif; bkwfum;csyfrsm;/ ae&mwumwdkif; awG‹jrif&avonf? ‚if;wdk‹tm;vkH;rSm eudk&SdaejyD; jzpfaom tajctaeudk Oya't& w&m;0ifatmif jyKvkyfjcif;omv#if jzpfayonf? Oy a't& vljzLvlrJcGJjcm;&efrSm aq;&kH/ tusOf;axmifESifh ocsõKif;rsm;wGif rvkyfrae& udpP jzpfonf? odk‹aomfvnf;/ vufawG‹wGif/ a[mfw,f/ Zmwf&kH/ pmzwfcef;/ "gwfavScg;ESifh bk&m;&Sdcdk;ausmif;rsm;wGifvnf; usifhokH;-u.? ausmif;rsm;wGif xdkuJhodk‹ tom;ta&mif cGJjcm;r+a-umifh trsm;qkH;xdcdkufepfemr+cHpm;&ayonf? ‚if;onf vlrJrsm;twGuf txd cdkufqkH;tcsufjzpfI/ olwdk‹. ,Ofaus;r+zGHŒjzdK;a&;twGuf t-uD;qkH;aom t[ef‹twm; jzpfaeayonf? 45
46.
vlrsdK;a&;cGJjcm;r+pwifuwnf;upI t"du&k%f;ajrmufjrm;pGm vdkufvmawmh onf?
vlrJrsm;udk vltkyfjzifh w&m;vufv$wfowfjzwfr+rsm; ae‹csif;ncsif;wdk;vmav onf? 1890 ckESpfrS 1901 ESpftxd vlrJOD;a&aygif; 1300cef‹ w&m;vufv$wftowf cH&onf? xdk‹a-umifh jynfe,ftajrmuftjrm;wGif vlrJrsm; x-uGykefuefavonf? TumvtwGif;Y vlrsdK;a&;tawG;tac:ESifh oDtdk&Drsm;jzifh jynfheufvsuf&Sd.? r-umrD/ tar&duwdkufopfodk‹ xdef;odrf;jcif;uif;rJhaom vl0ifr+udk umuG,f&ef[k , r,f&SmI tm&fbDbif;.OD;acgif;cGHwdkif;wmenf;jzpfaom tar&duefvlrsdK;a&;qefonfh ZD0aA'ay:aygufcJhjyefonf? Tonfvnf; tar&duefwdk‹. vlrsdK;cGJjcm;a&;vkyf&yfwGif xl;jcm;csufwpfckjzpfayonf? 1916 ckESpfxkwf r,f'Dqef *&ef‹. The Passing of the Great Race pmtkyfwGif vlrsdK;ESpfrsdK;pyf,Sufaygif;pyfjcif;jzifh eudktqifhedrfhaeaomvl rsdK;xuftqifhedrfhaomvlrsdK;wpfrsdK; xyfay:vmvdrfhrnf[k a&;om;xm;onf? ol‹tae ESifh rwlaomvlrsdK;csif; vufxyfjcif;udk Oya't& wm;jrpfapvdkjcif;jzpfonf?31 tar&duefEdkifiHwGif/ vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'onf 'g0ifray:rDuwnf;u &SdjyD;om; jzpfonf? odk‹aomfvnf;/ txufu u|Efkyfwdk‹az:jycJhjyD;onfhtwdkif;/ 'g0if0g'onf 19 &mpkESpf'kwd,ydkif;wGif vlrsdK;cGJjcm;a&;tjrifESifh ay:vDpDrsm;udk axmufcHtm;ay;a-umif; xif&Sm;ayonf? Oyrm/ Ttcef;wGifaz:jyonfh vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'Drsm;u olwdk‹.t jrifudk a&SŒwef;wifwdkif; 'g0if0g'udk 0g'jzef‹a-uG;ausmfoHtjzpf tokH;jyK-uonf? 'g 0ifrwdkifrDacwfrsm;wGif &ufpuf-urf;-uKwfonf[k,lqcJhaom tawG;tac:rsm;onf/ ,cktcsdefwGif obm0w&m;omv#ifjzpfonf[k vufcH-uavjyD? 'g0if0g'Dwdk‹. vlrqefaom ay:vDpDrsm; tabmf&D*sif;vlrsdK;rsm;udk rsdK;okOf;owfjzwfjcif; -opaw;vsEdkifiHrS wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;udk tabmf&D*sif;[kac:-uonf? T vlrsdK;rsm;onf -opaw;vswdkufwGif ESpfaygif;axmifESifhcsDI aexdkifcJh-uolrsm;jzpfonf? olwdk‹onf Oa&mywdkufom;rsm; -opaw;vswdkufodk‹ 0ifa&muftajccsaexdkifuwnf;u pI urBmhordkif;wGif t-uD;us,fqkH;aom vlrsKd;a&;okwfoifowfjzwfjcif;cHcJh-u&.? xdkowfjzwfr+-uD;. tajccHtawG;tac:rSm 'g0if0g'jzpfayonf? TvlrsdK;wdk‹cHpm;cJh& onfh &ufpuf-urf;-uKwfr+.t"duta-umif;&if;rSm/ 'g0if0g'DtawG;tac:&Sifwdk‹. tabmf&D*sif;vlrsdK;rsm;tay:&Sdonfh tjrifa-umifhjzpfonf? 1870 ckESpfwGif vef'efrEkaA'&DjAL;rS rEkaA'ynm&Sif rufpfrlv†monf vlom;rsm;udk trsdK;tpm;aygif; ckepfrsdK;cGJxm;avonf? tabmf&D*sif;vlrsdK;rsm;udk atmufqkH;wGifxm;I/ vljzLrsm;jzpfaom tm&d,efvlrsdK;rsm;udk xdyfqkH;wGif xm;onf? 1876 ckESpfwGif trnfausmf-um;aom vlr+a&;'g0if0g'Du atmufygtwdkif; qdkxm;ay onf? tiftm;t-uD;qkH;vufa&G;piftrsdK;. qufvuftouf&SifEdkifjcif;[lonf tiftm;-uD;ol u w&m;onf[kqdkvdkonf? xdk‹a-umifh u|Ekfyfwdk‹onf -opaw;vsvlrsdK;rsm;ESifh armf&DvlrsdK; rsm;udkvlrsdK;okOf;atmif oem;-uifemjcif;uif;rJhpGm owfjzwfokwfoifjcif;onf vGJa&SmifI r&aom obm0w&m;udk wdkifwnfjznfhpGufae-ujcif;om jzpfayonf? 32 1890 ckESpfwGif/ wyfprmeD,mjynfe,f &kd,,fvfqdkqdkifwD. 'kwd,OuUXjzpfol *sdrf;pfbm;em'fu “rsdK;jzKwfjcif;onf tdAdkvl;&Sif;ed,mr. &Sif;jyp&mrvdkaom trSefw 46
47.
&m;jzpfI oifhavsmfawmifhwif;qkH;vufa&G;pOfjzpfol. qufvuf&Sifoefa&;jzpfonf?” [k
a&;om;cJh.? xdk‹a-umifh/ ol‹taejzifh/ xdkuJhodk‹-opaw;vswdkuf tabmf&D*sif;rsm;udk owfjzwfqkH;±+H;aponfh &mZ0wfr+twGuf “tjypfwifcHxdkufaom vpfvsL±+kjcif;r[kwf” [kta-umif;jycJhavonf?33 Todk‹aom 'g0if u pwifysdK;axmifcJhaom vlrqefonfh&ufpuf-urf; -uKwfonfh vlrsdK;cGJjcm;a&; a-umifh/ a-umufrufzG,f aumif;onfh tabmf&D*sif; rsdK;jzwfa&; pwifcJhjcif;jzpf ayonf? tabmf&D*sif; OD; acgif;cGHrsm;udk rD;&xm;bl wm&kHwHcg;rsm;Y qGJcsdwfjy oxm;-uavonf? -op aw;vswdkufwpfcGifvkH; ae &mwumwGif tabmf&D*sif; rsm;tajccsaexdkifaom &yf &Gmrsm;onf xdkodk‹aom&uf pufpGmowfjzwfr+a-umifh ESpfaygif;50twGif; aysmuf uG,foGm;cJhavonf?34 tabmf&D*sif;rsm;udk rsdK;jzKwfowfjzwfjcif; tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹onf -op awvswdkuf wdkif;&if;om;t abmf&D*sif;wdk‹udk vlom;t jzpf tjynfht0zGH‹jzdK;jcif;r&Sd ao;aom owW0grsm;jzpf onf[kqdkI owfjzwfcJh-u .? tabmf&D*sif;wdk‹udk &nf&G,faomay:vDpDrsm;onf/ rsdK;jzKwfowfjzwfjcif;jzifhom rjyD;ao;acs? tabmf&D*sif;vlOD;a&aygif;tajrmuftjrm;udk wd&pm>efuJhodk‹ odyH`ynmprf; oyfr+twGuf tokH;jyKcJh-u.? 0g±Sifwef'DpDrS prpfqdkeD,HtifpwD-uL;onf urBmay:&Sd 47
48.
vlrsdK;aygif;pkH. &kyftavmif;aygif; 15,000
±Sd.? jAdwdo#jywdkuftwGuf/ wd&pm>ef (arsmuf0H)rsm;ESifh vlom;rsm;t-um;wGif “aysmufaeaomtquf”udk &SmazG&eftwGuf -opaw;vstabmf&D*sif;aygif; 10000udk oabFmjzifh wifydk‹cJh-uonf? jywdkufrsm;onf/ t&kd;pkrsm;udkom pdwf0ifpm;onfr[kwf? tabm&D*sif;wdk‹. OD;aESmufudkvnf; "gwfcGJcef;prf;oyf&eftwGuf aps;aumif;aumif;jzifh a&mif;cscJh-u.? -opaw;vswdkufwdkif;&if;om;tabmf&D*sif;wdk‹udk odyH`prf;oyfcsuftwGuf "gwfcGJcef; wGif owfjzwf-ua-umif;vnf; oufaotaxmuftxm;&Sdayonf? atmufygtcsuf rsm;u xdkodk‹aom&ufpuf-urf;-uKwfr+twGuf oufaoom"ursm; jzpfayonf? 1866 ckESpfwGif/ uGif;pvifjynfe,f bdk;0if;jrdKŒawmf0efu/ oludk,fwdkif tabmf&D*sif;rsm;udk 1865 ckESpfwkef;u odyH`prf;oyfcsuftwGuf olrnfuJhodk‹ taygiftvufrsm; wpfppDzsufcJh ykHudk olaocgeD;wGif uGufuGufuGif;uGif;jrifEdkifavmufatmif &Sif;jycJhavonf? 1874 ckESpfrSpI ESpfaygif;20 txd qpf'eDjrKdŒ&Sd -opaw;vsjywdkufr+;tjzpf tr+xrf;cJhaom tuf'Gwf&rfaqonf xdkvkyfief;wGif trsm;qkH;yg0ifcJholjzpfonf? olonf jywdkuftdyf aqmifpmtkyfudk &dkufxkwf&mY/ tabmf&D*sif;rsm;ta-umif;ESifh ywfoufaomtcef;wGif “-o paw;vs wd&pm>efrsm;”[laom acgif;pOfwyfxm;avonf? ocsdKif;rsm;wGif t&dk;pktwGuf tavmif;rsm;udk cdk;,lenf;rsm;tjyif/ “odyH`prf;oyfcef;twGuf” vwfvwfqwfqwf ypf owfI&,laom tabmf&D*sif;tavmif;&Sd usnfpH'%f&mudk rnfuJhodk‹ydwf&rnfhenf;udkyg a&;om;xm;ayonf? *smrefvlrsdK;tDAdkvl;&Sif;0g'D (vlrJwdk‹.aorif;wrefewforD;[ktrnf&aom)trmvD 'D ,ufx&pfonf/ jywdkufrsm;wGif &kyfvkH;oGif;jyoxm;&ef tabmf&D*sif;rsm;udk ypfowfay; &ef -opaw;vsblwm&kHydkif&Sifrsm;udk iSm;&ef;cJhavonf? r-umrD olrtm; -opaw;vsEdkifiH rS ESifxkwfjcif;cH&aomfvnf;/ tenf;qkH; oltvdk&Sdaom"gwfcGJcef;erlemwpfck olESifhtyg,l oGm;EdkifcJhavonf? e,l;aqmufa0;jynfe,frS omoemjyKwpfOD;u/ jrif;pD;ykvdwfrsm;u tabmf&D*sif;vlrsdK; a,mufsm; rdef;r cav;rsm;tygt0if tajrmuftjrm;udk vdkufvHypfowfonfudk awG‹&SdI t vGefxdwfvef‹oGm;cJhavonf? OD;acgif;tvkH; 40 udktdk;-uD;wGif xnfhjyKwfI taumif;qkH; 10 vkH;udka&G;,lum aocsmpGmxkyfI EdkifiHjcm;odk‹ ydk‹-uonf? 35 tabmf&D*sif;rsm;udk rsdK;jzKwfonfhvkyf&yfonf 20 &mpkESpfwGif qufvufaqmif &Guf-uonf? rsdK;jzKwfenf;rsdK;pkHtokH;jyK-uonfhteuf/ wpfenf;rSm tabmf&D*sif;cav; rsm;udk olwdk‹.rdbrsm;vufxJrS vk,ljcif;jzpfonf? 1997 ckESpf {jyDv 28&ufae‹xkwf zDvm'JvfzD;,m;ae‹pOfowif;pmwGif tmvifaomef[D;vfa&;om;aom owif;aqmif; yg;wpfyk'fygcJh.? tabmf&D*sif;tdrfaxmifpkuzrf;qD;jcif;udk tao;pdwfjyefajymjyonf atyDowif;/ = /-opaw;vsEdkifiH taemufajrmufydkif;oJuEWm&wGif aexdkif-uaom tabmf&D*sif;wdk‹onf/ olwdk‹.cav;rsm;udk rD;aoG;r+ef‹jzifh wpfudk,fvkH;vdrf;xm;I tpdk;& vlr+zlvkHa&;t&m&Sdrsm;u zrf;qD;oGm;jcif;rS vGwfajrmuf&ef vkHjcKHonfhae&mrsm;Y0Sufxm;-u onf? “vlr+zlvkHa&;vkyfom;rsm;u awG‹wJhae&mrSm zrf;vdkuf-uw,f?”[k tzrf;cH&aom cav;wpfa,mufu aemifESpfaygif;rsm;pGm-umjrihfjyD;aemufwGif jyefvnfajymjy.? “u|Ekfyf wdk‹&JhrdbaqGrsdK;wdk‹u/ rD;aoG;awGvdrf;jyD; 0Sufxm;avh&Sd-uw,f?” [kajymjyayonf? i,f&G,fpOfb0wGif tcdk;cHcJh&aom EGm;arG;jrLa&;jcHtvkyform;wpfa,mufu/ “us aemhudk rlvmblvfvmudk ac:oGm;-uw,f? usaemfwdk‹tm;vkH; touf 5ESpf 6ESpfavmufbJ 48
49.
&Sd-uao;w,f?”[k jyefajymjyonf? ol‹tjzpfrSm/
“tcdk;cHcJh-u&aomvl‹oufwef;”pkHprf;a&; tpDtpOft&/ -opaw;vs vl‹tcGifhta&;ESifhwef;wlcGifhaumfrD&Sifu -um;emcJh&onfha-u uGJbG,ftjzpftysufaygif; axmifaygi;frsm;pGmteufrS wpfckomjzpfayonf? 1920 ckESpfrS pI 1970 ckESpftxd tabmf&D*sif;cav;aygif; 100000 ausmf olwdk‹.rdbrsm; vufxJrS cdk;,lvk,ljcif;cHcJh-u&onf? tom;ta&mif azsmhonfhcav;rsm;udk vljzLtdrfaxmifpkrsm; odk‹arG;pm;&eftyfESH-uI/ tom;rJaomcav;rsm;udkrl rdbrJha*[mwGif xm;-uonf? 36 ,QKtcsdefwGifyif/ aumfrD&Sif. “olwdk‹udk tdrfodk‹jyefac:vmcJhjcif;”[laomtpD&if cHpmwGif/ oufaocHolwdk‹u rdrdwdk‹. trnf&if;udkaz:rjy0ef‹avmufatmif/ em-unf; r+u &Sdaeao;onf? ukvor*~.owfrSwfcsuft&/ tpdk;&tm%mydkifwdk‹.vkyf&yf onf/ vlrsdK;jzKwfpDrHudef;tqifh&Sdonf[k aumfrD&Sifuqdkonf? xdktwif;zrf;,lcdk;0Suf jcif;cH&aomcav;rsm;twGuf oufqdkifolwdk‹u avsmfa-u;aiGrsm; ay;aqmifEdkif&ef ckH&kH; tzGJ‹ zGJ‹pnf;I ppfaq;&ef aumfrD&Sifuawmif;qdkaomfvnf;/ tpdk;&u jiif;y,fxm;ay onf? u|Efkyfwdk‹odcJh-ujyD;onfhtwdkif;/ xdkuJhodk‹aom vlrqefonfhvkyf&yfrsm;/ tkyfpk vdkufowfjzwfr+rsm;/ &ufpufr+/ &dkif;pdkif;r+ESifh rsdK;jzKwfr+rsm;udk 'g0if0g'pmwrf;rsm;u “obm0.a&G;cs,fr+”/ “touf&Sifjcif;twGuf wdkufcdkufr+”ESifh “toifhawmfqkH; vufa&G;pOf. &Sifoefr+twGuf”ponfhtqdkrsm;jzifh w&m;0ifjyKay;xm;onf? ,if;uJhodk‹ -opawvswdkuf wdkif;&if;om;rsm; cHpm;cJhcHpm;ae-u&aom ysufpD; jcif;ab;'kuQtaygif;wdk‹onf/ 'g0if0g'u wurBmvkH;odk‹,laqmifvmaom ysufpD;,dk ,Gif;jcif;ab;'kuQtaygif;. tenf;i,faom tydkif;r#om±Sdaeao;onf? tdkwmbif*g 'g0ifu ola&;aom rsdK;pkrsm;pwifay:aygufjcif; pmtkyfwGif/ vlom;rsm;onf arsmufrsm;rSqif;oufzGH‹jzdK;vmonf[k wifjyonfhae‹rSpI/ xdkZmwfvrf;udk axmufcH rnfh ausmufjzpf&kyf-uGif;udk &SmazGonfhvkyfief;onfvnf; pwifcJhavonf? odk‹aomf vnf; tDAdkvl;&Sif;0g'DtcsdKŒu ausmufjzpf&kyf-uGif;omr[kwfbJ “arsmufwpf0uf vlwpf 0uf”owW0grsm;onfvnf;/ urBmhae&ma'otajrmuftjrm;wGif toufxif&Sm;&SdaeOD; rnf[k ,kH-unf-u.? 20 &mpkESpftpOD;ydkif;wGif “-um;wGifaysmufaeaomtquft pyf”udk &SmazGjcif;u ajrmufjrm;pGmaom ±kdif;pdkif;onfh vkyf&yfrsm;. ta-umif;&if; jzpfcJhayonf? ‚if;wdk‹teuf ypf*rDvlrsdK; tdkwmbif*g. Zmwfvrf;onf wpfcktyg t0ifjzpf.? tdkwmbif*gudk 1904 ckESpfwGif qJjrL&,f Agemac:aom tDAdkvl;&Sif;0g'D okawoeynm±SifwpfOD;u uGef*dkEkdifiHwGif zrf; qD;cJhjcif;jzpfonf? Ttmz&duwdkif;&if;om;.trnf tdkwmbif *gonf olwdk‹.pum;t& “rdwfaqG”[laomt"dy`g,f&I/ cav; ESpfa,muf&Sdaom tdrfaxmifonfwpfa,mufjzpf.? odk‹aomf vnf; ol‹udkwd&pm>efrsm;uJhodk‹ avSmifcsdKifhwGif;Y oH-udK;ESifhcsnf xm;um tar&duefEdkifiHodk‹ydk‹vdkufonf? tar&duefEdkifiHodk‹ a&mufaomtcg/ tDAdkvl;&Sif;odyH`ynm&Sifwdk‹u pdef‹vl0pfurBmhjyyGJ wGif “vlom;rsm;ESifh teD;qkH;tquftpyf”tjzpf jyoxm;onf? xdk‹aemuf ESpfESpf-umaomtcg e,l;a,mufjrdKŒ&Sdb&Gef‹Zl;ac: wd& tdkwmbif*g 49
Download now