khai niem ung thu

1. KHÁI NIỆM CƠ BẢN BỆNH
UNG THƯ
TS. BS TRẦN QUỐC HÙNG

2. • 1.MỘT SỐ KHÁI NIỆM
- Định nghĩa: là bệnh lý ác tính của TB, khi bị khích thích bởi các tác nhân ut, tb tăng sinh một
cách vô hạn độ, vô tổ chức không tuân theo các cơ chế kiểm soat về phát triển của cơ thể.
+ Đa số tổ chức UT có sự hình thành các khối u
+ Cancer: co cua – tính xâm lấn vào tổ chức
+ Oncology: chuyên ngành về khối u, nghiên cứu sự phát sinh, phát triển, chẩn đoán, điều trị và
dự phòng.
+Neoplasm: khối u ác tính.
2. CÁC ĐẶC TÍNH CƠ BẢN BỆNH UNG THƯ
2.1 TỔN THƯƠNG ĐA HÌNH THÁI
- Trên 200 loại UT khác nhau: là tên cơ quan hoặc loại tế bào khởi phát: UT đại tràng, u
hắc tố, chúng giống nhau về bản chất, nhưng khác nhau về giai đoạn, tiến triển , tiên
lượng.
- TBUT với đặc điểm tổn thương đa hình thái: nhân kg đều, chất màu kg đều, nhân trên
nguyên sinh chất cao, nhiều nhân quái nhân chia…

3. CÁC ĐẶC TÍNH CƠ BẢN BỆNH UNG THƯ
• 2.2. Tính chất xâm lấn:- xâm lấn vào tổ chức xung quanh, giống như “ con cua”, phá hủy tổ chức
lành, kg di động khi sờ nắn.
• - Là đặc tính quan trọng giúp phân biệt với u lành tính ( có các vỏ bọc, ranh giới rõ, kg xâm lấn di
động khi sờ nắn).
• - TB ung thư có 3 đặc tính quan trọng: Tính di động, tiêu hủy đạm ở các cấu trúc nâng đỡ của mô
cơ quan, mất ức chế tiếp xúc của các tế bào. Nhờ đặc tính này mà tế bào ung thư dễ dàng xâm nhập
qua mô đệm và tổ chức.
• 2.3. Tính chất di căn:- Một hay nhiều tế bào ung thư di chuyển từ vị trí khối u nguyên phát sang vị
trí mới, cách vị trí nguyên phát một khoảng cách nào đó, tiếp tục tăng trưởng tại vị trí mới, tạo nên
u thứ phát.
• Các đường di căn:- Đường bạch huyết hay gặp ung thư biểu mô, hạch bạch huyết từ gần đến xa,
qua các trạm hạch, đôi khi có hiện tượng nhảy cóc.
• - Đường máu: hay gặp ung thư tế bào mô liên kết.
• - Đường kế cận: dọc theo mạch máu, thần kinh, hoặc theo khoảng trống tự nhiên
• -Đường đặc biệt: ung thư dạ dày lan qua lớp thanh mạc vào ổ bụng tới buồng trứng ( Krukenberg)
• - Dao mổ, dụng cụ phẫu thuật cũng có thể cấy tế bào ung thư ra nơi khác nếu dụng cụ này mổ trực
tiếp vào khối u.
• 2.4. Ung thư là bệnh mạn tính

4. MỘT SỐ ĐẶC ĐiỂM RIÊNGTHEO TỪNG BỆNH UNG THƯ
• 3.1. Khác nhau về nguyên nhân: -80% tác nhân sinh ung thư bắt nguồn từ môi trường
sống. 2 nhóm chính do chế độ ăn uống chiếm tới 35% và khoảng 30% ung thư do thuốc
lá. Tác nhân khác bao gồm nhiều loại
• - Tia phóng xạ có thể gây ung thư máu, tuyến giáp
• - Bức xạ tử ngoại gây ung thư da.
• - Virut Epstein- Barr gây ung thư vòm họng, u lympho ác tính. Virut viêm gan B (HBV),
(HCV) C gây ung thư gan….Virut HPV gây ung thư cổ tử cung
• - Các loại hóa chất khác thải ra môi trường.
• 3.2. Khác nhau về tiến triển bệnh
• - Có loại ung thư tiến triển rất nhanh( ung thư máu, ung thư hắc tố, ung thư liên kết…)
• - Có loại tiến triển chậm: ung thư da tế bào đáy, giáp trạng, tinh hoàn …
• - Loại ung thư biểu mô thường di căn theo đường bạch mạch tới các hạch khu vực.
• - Loại ung thư liên kết( xương, phần mền) thường di căn theo đường máu tới các tạng ở
xa ( gan , phổi, xương)

5. CÁC ĐẶC TÍNH CƠ BẢN BỆNH UNG THƯ
• Ung thư là bệnh mạn tính, trải qua từng giai đoạn, từ tiền ung thư> gd tiềm tàng, gd có
biểu hiện lâm sàng. Trừ một số nhỏ ung thư trẻ em có thể do đột biến gen từ lúc bào
thai, Leukemia cấp, còn phần lớn Ut đều có gd tiềm tàng. Mỗi tế bào ung thư có thời
gian nhân đôi khác nhau, thời gian nhân đôi tùy thuộc chỉ số phân bào, tỷ lệ tế bào chết,
chu kỳ tế bào.
• 2.5. Tính chất tái phát
• -Đây là đặc tính căn bản của ung thư, tùy từng bệnh, gia đoạn bệnh mà có tỷ lệ tái phát
khác nhau.
• - Tái phát sau điều trị có thể tái phát tại chỗ, tại vùng, di căn xa ở các vị trí khác.
• -Tái phát vẫn có thể điều trị khỏi, thường hay xảy ra vào năm đầu điều trị, vì vậy việc
theo dõi định kỳ sau điều trị là bắt buộc ( 5 năm), phát hiện sớm tái phát, điều trị kịp
thời, hiệu quả cao.

6. MỘT SỐ ĐẶC ĐiỂM RIÊNGTHEO TỪNG BỆNH UNG THƯ
• -Giai đoạn muộn hay có di căn ra hạch khu vực và di căn xa, đôi khi di căn rất sớm thậm
chí từ lúc chưa phát hiện u nguyên phát.
• -Tốc độ phát triển bệnh tùy vào giai đoạn bệnh, ( giai đoạn insitu, gd1) thg tiến triển
chậm, gd muộn 3,4 tiến triển nhanh và gây tử vong.
• - Ung thư ng trẻ tuổi thường nhanh hơn ng già.
• 3.3. Khác nhau về bệnh cảnh lâm sàng
• Tùy vào vị trí tổn thương ác tính mà bn đến viện với bệnh cảnh lâm sàng khác nhau.
• Ung thư vòm gây ù tai, đau đầu, nhưng xuất hiện hạch góc hàm đến khám. UT đại trực
tràng hay rối loại tiêu hóa, tắc ruột …rất nhiều triệu chứng khác nhau.
• 3.4. Khác nhau về chẩn đoán
• - Có những bệnh chỉ dựa vào lâm sàng như ung thư da, hắc tố, có những bệnh dực vào
chẩn đoán hình ảnh như ung thư xương, phổi. Có bệnh phải dựa vào nội soi sinh thiết (
dạ dày, đại tràng). Xét nghiệm AFP tăng cao trong ut gan…, bạch cầu cao trong bệnh
bạch cầu cấp. Mỗi bệnh khác nhau sẽ có phương pháp chẩn đoán khác nhau. Tuy nhiên
đa số dựa vao mô bệnh học.

7. MỘT SỐ ĐẶC ĐiỂM RIÊNGTHEO TỪNG BỆNH UNG THƯ
• 3.5. Khác nhau về điều trị
• - Tự khỏi 1/10.000
• - Mỗi loại ung thư, mỗi giai đoạn có phương pháp điều trị khác nhau
• + Phẫu thuật: thường áp dụng gd sớm
• + Xạ trị:- áp dụng cho ut ở gd muộn hơn
• - Thu nhỏ bớt khối u tạo đk cho Phẫu thuật
• - diệt u tại chỗ, hạch khu vực mà khi mổ kg lấy hết( xạ trị sau mổ, trong mổ…)
• - U ở vị trí kg mổ đuopwcj
• - U nhạy cảm với xạ trị
• +Điều trị hóa chất: trước đây áp dụng cho những loại ut có tính chất toàn thân hoặc gd
muộn, có di căn xa. Tuy nhiên ngyaf naymootj số ut gia đoạn sowmstreen lâm sàng
nhưng tính chất ác tính cao, sớm xuất hiện di căn( ut vú, tinh hoàn, buồng trứng..)
• Phòng ngừa nhăm nâng cao hiêu quả điều trị.
• + Điều trị miễn dịch: điều trị toàn thân, đang nghiên cứu có nhiều hy vọng. ĐT băng

8. MỘT SỐ ĐẶC ĐiỂM RIÊNGTHEO TỪNG BỆNH UNG THƯ
• Interferon, các Lymphokin, các kháng thể dơn dòng đã điều trị một số bệnh ung thư có
hiệu quả.
• - Căn cứ từng loại bệnh, gd bệnh, mô bệnh học, từng cá thể mà áp dụng một hay nhiều
phương pháp.
• 3.6. Khác nhau về tiên lượng.
• Yếu tố chính :- giai đoạn bệnh sớm tiên lượng tốt và ngược lại
• -Loại bệnh: Ung thư bề mặt tiên lượng tốt dễ phát hiện( ung thư da, vú , cổ tử cung, giáp
trạng, tinh hoàn…)
• - Ung thư các tạng khó phát hiện sớm ung phổi, gan, não, tụy , xương
• - Tính chất ác tính của tb ung thư: cùng 01 loại ung thư, cùng giai đoạn lâm sàng, nhưng
độ ác tính càng cao tiên lượng càng xấu
• - Thể trạng người bệnh: người già tiến triển chậm, thể trạng yếu khó thực hiện phác đồ
một cách triệt để nên tiên lượng xấu. Ngược lại người trẻ do thể trạng tốt nên có thể thực
hiện phác đồ một cách triệt để, tuy nhiên bệnh thường có độ ác tính cao hơn tiến triển
nhanh hơn.

9. PHÂN LOẠI CÁC KHỐI U ÁC TÍNH
• Bệnh ung thư phân ra 3 nhóm chính: - Ung thư biểu mô
• - Ung thư mô liên kết
• - Ung thư tổ chức đặc biệt
• - Ung thư biểu mô ( carcinoma): từ các tế bào biểu mô của các tạng, các cơ quan được
chia làm 2 loại chính :- Ung thư biểu mô phủ
• + Ung thư dạng thượng bì: tế bào đấy, tế bào trung gian, tế bào vảy( sừng hóa và không
sừng hóa).
• +Ung thư biểu mô trụ
• -Ung thư biểu mô tuyến
• -Ung thư tổ chức liên kết ( sarcoma): từ tb của tổ chức của cơ thê. Bao gồm ung thư tế
bào xơ, tế bào mỡ, tế bào sụn, xương…Ung thư các cơ quan tạo huyết( máu. Hạch
lympho) là một dạng đặc biệt của ung thư tổ chức liên kết ( hematosarcoma).
• - Ung thư tổ chức đặc biệt: màng não, thần kinh, sợi thần kinh, ung thư nguyên bào thần
kinh, ung thư máu, ung thư hắc tố, ung thư tổ chức bào thai( chửa trứng xâm nhập, ung
thư nguyên bào nuôi.

10. XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN!