Διαθετικες εργασιες

3. ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
Ï ÁÍÈÑÙÐÏÓ ÊÁÉ Ç ÖÕÓÇ • ÐÏËÇ - ÕÐÁÉÈÑÏÓ
Ãåþñãéïò Äñïóßíçò, «ÈáëáóóéíÜ ôñáãïýäéá» ...............................................7
ÃéÜííçò Ñßôóïò, «Ôæéôæßêéá óôÞóáí ôï ÷ïñü» êáé
ÏäõóóÝáò Åëýôçò, «ÊÜôù óôçò ìáñãáñßôáò ôï áëùíÜêé» ..........................9
ºôáëï Êáëâßíï, «ÌáíéôÜñéá óôçí ðüëç» .....................................................9
ËÁÏÃÑÁÖÉÊÁ
Ëáúêü ðáñáìýèé, «Ôï ðéï ãëõêü øùìß» .................................................. 12
Áíôþíçò Ìüëëáò, «Ç ðåßíá ôïõ Êáñáãêéüæç» ........................................... 17
Äçìïôéêü ôñáãïýäé, «¾ðíå ìïõ êé ÝðáñÝ ìïõ ôï» ...................................... 19
Ìáñßá Éïñäáíßäïõ, «Ôá öáíôÜóìáôá» ..................................................... 22
ÊïóìÜò Ðïëßôçò, «Ôá ôóåñêÝíéá» ........................................................... 23
ÏÉÊÏÃÅÍÅÉÁÊÅÓ ÓXÅÓÅÉÓ
¢ããåëïò Óéêåëéáíüò, «Ôçò ìÜíáò ìïõ» ................................................... 27
ÅììáíïõÞë ÑïÀäçò, «Ç åïñôÞ ôïõ ðáôñüò ìïõ» ......................................... 28
ËÜìðñïò Ðïñöýñáò, «Ôï óôåñíü ðáñáìýèé»............................................. 28
Æùñæ ÓáñÞ, «ÍéíÝô» ........................................................................... 29
Ôïýëá Ôßãêá, «Ôá ðñÜãìáôá óôñþíïõí ðåñéóóüôåñï»................................. 29
ÈÑÇÓÊÅÕÔÉÊÇ ÆÙÇ
ÁëÝîáíäñïò ÐáðáäéáìÜíôçò, «Óôçí Ðáíáãßá ôç ÓáëïíéêéÜ» ........................ 30
Ê. Ð. ÊáâÜöçò, «ÄÝçóéò» ..................................................................... 32
ÓôñÜôçò ÌõñéâÞëçò, «Ç ëéôáíåßá» .......................................................... 34
ÊÜñïëïò Íôßêåíò, «ÐáñáìïíÞ ×ñéóôïõãÝííùí» ......................................... 35
ÐáíôåëÞò Êáëéüôóïò, «Ðáó÷áëéíÞ éóôïñßá»............................................... 36
ÅÈÍÉÊÇ ÆÙÇ
ÊëÝöôéêï ôñáãïýäé, «¸íáò áúôüò ðåñÞöáíïò» ........................................... 38
ÃéÜííçò Âëá÷ïãéÜííçò, «Ç ¸îïäï» ......................................................... 38
ÐáíôåëÞò ÐñåâåëÜêçò, «Ï Êñçôéêüò - Ç Ðïëéôåßá» .................................... 40
Ãéþñãïò ÈåïôïêÜò, «ÁíÞìåñá ôçò 28çò Ïêôùâñßïõ 1940»............................ 40
ÄçìÞôñçò ØáèÜò, «Ï ðéôóéñßêïé» ............................................................ 41
Êýðñïò ×ñõóÜíèçò, «17 ôïõ ÍïÝìâñç 1973 (×áñÜìáôá)» ........................... 44

4. ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ Á´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
4
ÐÁËÁÉÏÔÅÑÅÓ ÌÏÑÖÅÓ ÆÙÇÓ
Êþóôáò ÊñõóôÜëëçò, «Çëéïâáóßëåìá» .................................................... 44
Íßêïò ÊáæáíôæÜêçò, «Ç ÍÝá ÐáéäáãùãéêÞ»............................................. 44
Íßêïò ÈÝìåëçò, «Ç áöÞãçóç ôïõ áñ÷éìÜóôïñá» ........................................ 45
Åõãåíßá Öáêßíïõ, «Ç æùÞ óôç Óýìç» ...................................................... 46
Íôßíïò Äçìüðïõëïò, «Ï Óáñëü êáé ôï áèÜíáôï íåñü» ................................ 47
ÔÁÎÉÄÉÙÔÉÊÁ ÊÅÉÌÅÍÁ
ÍÜíïò Âáëáùñßôçò, «Ìå ðëïßï» ............................................................ 48
Êþóôáò ÏõñÜíçò, «Ôï èÝëãçôñï ôçò Áíäáëïõóßáò» .................................... 49
ÔáôéÜíá Ãêñßôóç-ÌéëëéÝî, «Ïäïéðïñéêü óôçí Éíäßá» .................................... 50
Ôæùí Öþïõëò, «Êïéôþíôáò óôçí ÁèÞíá» ................................................. 51
Ìé÷Üëçò ÃêáíÜò, «ÃõÜëéíá ÃéÜííåíá» ..................................................... 54
Ç ÁÐÏÄÇÌÉÁ • Ï ÊÁÇÌÏÓ ÔÇÓ ÎÅÍÉÔÉÁÓ • Ï ÅËËÇÍÉÓÌÏÓ ÅÎÙ ÁÐÏ ÔÁ ÓÕÍÏÑÁ •
ÔÁ ÌÉÊÑÁÓÉÁÔÉÊÁ • ÏÉ ÐÑÏÓÖÕÃÅÓ
ÉùÜííçò ÂçëáñÜò, «ÐïõëÜêé» ................................................................ 54
Ãéþñãïò ÈåïôïêÜò, «Ï Äçìïôéêüò ÊÞðïò ôïõ Ôáîéìïý» ............................... 56
Äéäþ Óùôçñßïõ, «Ôáîßäé ÷ùñßò åðéóôñïöÞ»............................................... 57
ÈáíÜóçò Âáëôéíüò, «Ç êáëÞ ìÝñá áð’ ôï ðñùß öáßíåôáé»............................ 58
Ìáñïýëá ÊëéÜöá, «Ï äñüìïò ãéá ôïí ðáñÜäåéóï åßíáé ìáêñýò» ................... 61
ÁÈËÇÔÉÓÌÏÓ
ÊùóôÞò ÐáëáìÜò, «Ï Ïëõìðéáêüò ýìíïò» ............................................... 62
ÐÝôñïò ×Üñçò, «Äñüìïò 100 ìÝôñùí» ..................................................... 64
ÁããåëéêÞ ÂáñåëëÜ, «Ç íßêç ôïõ Óðýñïõ Ëïýç» ........................................ 65
Ç ÁÃÁÐÇ ÃÉÁ ÔÏÕÓ ÓÕÍÁÍÈÑÙÐÏÕÓ ÌÁÓ • ÏÉ ÖÉËÉÊÏÉ ÄÅÓÌÏÉ • Ç ÁÃÁÐÇ
ÅéñÞíç ÌÜññá, «Ôá êüêêéíá ëïõóôñßíéá» ................................................. 65
Äçìïôéêü ôñáãïýäé, «Êüñç ðïõ ëÜìðåé» .................................................. 66
Ëßôóá Øáñáýôç, «Ï ÊùíóôáíôÞò» .......................................................... 68
ÃéÜííçò Ñßôóïò, «Ðñùéíü Üóôñï» ............................................................ 69
Áñãýñçò Åöôáëéþôçò, «ÁãÜðçò ëüãéá» ................................................... 69
ÏäõóóÝáò Åëýôçò, «¼ëá ôá ðÞñå ôï êáëïêáßñé» ........................................ 69
¼óêáñ ÏõÜéëíô, «Ï ðéóôüò ößëïò» .......................................................... 69
Ìéìßêá ÊñáíÜêç, «¸íá ôüðé ÷ñùìáôéóôü»................................................ 71

5. ÄéáèåìáôéêÝò Åñãáóßåò
5
Ç ÂÉÏÐÁËÇ • ÔÏ ÁÃÙÍÉÓÔÉÊÏ ÐÍÅÕÌÁ ÔÏÕ ÁÍÈÑÙÐÏÕ
Ëáúêü ðáñáìýèé, «Ï öôù÷üò êáé ôá ãñüóéá» ............................................ 72
ÔÝëëïò ¢ãñáò, «Ôï îáíèü ðáéäß» êáé
Íéêçöüñïò ÂñåôôÜêïò, «Ôï ðáéäß ìå ôá óðßñôá» ................................... 72
¢íôïí ÔóÝ÷ùö, «Ï ÂÜíêáò» ................................................................. 72
Ìáñßá Ðõëéþôïõ, «Ëåþíç» ................................................................... 74
ÐÑÏÂËÇÌÁÔÁ ÔÇÓ ÓÕÃXÑÏÍÇÓ ÆÙÇÓ
Áíôþíçò ÓáìáñÜêçò, «Ãñáöåßïí éäåþí» .................................................. 75
Ëïõßò Óåðïýëâåäá, «Ôï ìáýñï êýìá»..................................................... 76
Êñßôùí Áèáíáóïýëçò, «ÐáñÜðïíï óêýëïõ» .............................................. 77
ÅëÝíç Óáñáíôßôç, «¼ðùò ôá âëÝðåé êáíåßò...» ........................................... 79
ÏÉ ÖÉËÏÉ ÌÁÓ ÔÁ Æ¿Á
ÁíäñÝáò Êáñêáâßôóáò, «Ôï ìíÞìá ôçò ìÜíáò».......................................... 79
Ãñçãüñéïò Îåíüðïõëïò, «Ç ãÜôá ôïõ ðáðÜ»............................................. 80
Çëßáò ÂåíÝæçò, «Ç ÄÜöíç» ................................................................... 80
ËéëÞ ÆùãñÜöïõ, «Óôñßãêëá êáé êáëëïíÞ» ............................................... 81
Ãéþñãïò Óêáìðáñäþíçò, «Ç Âáããåëéþ-äåí-åßóáé-åíôÜîåé» .......................... 82
Ôæáê Ëüíôïí, «Ï áäÜìáóôïò» ............................................................... 82

7. ÄéáèåìáôéêÝò Åñãáóßåò
7
«ÈáëáóóéíÜ ôñáãïýäéá», Ãåþñãéïò Äñïóßíçò
1. ÁíáæçôÞóôå óôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ ìõèïëïãßá ìýèïõò ðïõ íá áíáöÝñïíôáé óôá äåëößíéá
êáé óôç ó÷Ýóç ôïõò ìå ôïõò áíèñþðïõò. ÆçôÞóôå êáé áðü ôïí êáèçãçôÞ ôçò Âéïëïãßáò
íá óáò ìéëÞóåé ãéá ôá ãíùñßóìáôá êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí äåëöéíéþí.
Áðü ôá ðáíÜñ÷áéá ÷ñüíéá õðÜñ÷ïõí ìýèïé êáé èñýëïé ðïõ óõíäÝïõí óôåíÜ ôï
äåëößíé ìå ôïí Üíèñùðï. ÊÜðïéïõò áðü áõôïýò óõíáíôÜìå óôéò áöçãÞóåéò ôïõ
Çñïäüôïõ, óôá êåßìåíá ôïõ ÐëïõôÜñ÷ïõ êáé ôïõ ÁñéóôïôÝëç êáé óôïõò ìýèïõò ôïõ
Áéóþðïõ. Ïé ðåñéóóüôåñåò éóôïñßåò ìå äåëößíéá ðáñïõóéÜæïõí ôá èáëÜóóéá áõôÜ
èçëáóôéêÜ íá ìåôáöÝñïõí óôç ñÜ÷ç ôïõò áíèñþðïõò, óþæïíôÜò ôïõò áðü ðíéãìü,
ãåãïíüò ðïõ Ý÷åé êÜðïéá áëÞèåéá, üðùò áðïäåéêíýïõí ìåñéêÜ ðñáãìáôéêÜ ðåñéóôá-
ôéêÜ óôá íåüôåñá ÷ñüíéá.
Ï Áñßùí êáé ôï äåëößíé. Ðïëý ãíùóôÞ áðü ôïí Çñüäïôï åßíáé ç éóôïñßá ôïõ
Áñßùíá êáé ôïõ äåëöéíéïý (Çñïäüôïõ Éóôïñßåò, Âéâë. Ðñþôï, Êåö. 24). Ï Áñßùí
Þôáí ËÝóâéïò ëõñéêüò ðïéçôÞò êáé ðåñßöçìïò êéèáñùäüò, ðïõ Ýæçóå ôá ðåñéóóüôåñá
÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõ óôçí Êüñéíèï, êïíôÜ óôïí ôýñáííï Ðåñßáíäñï. ÊÜðïôå ôáîßäå-
øå óôçí Éôáëßá êáé ôç Óéêåëßá, üðïõ ìÜæåøå ðïëëÜ ðëïýôç. ¼ôáí èÝëçóå íá
åðéóôñÝøåé óôçí Êüñéíèï, íáýëùóå ðëïßï ìå ðëÞñùìá êïñéíèéáêü, áëëÜ óôç äéÜñ-
êåéá ôïõ ôáîéäéïý ïé íáýôåò áðïöÜóéóáí íá ôïí ëçóôÝøïõí êáé íá ôïí óêïôþóïõí.
¼ôáí åêåßíïò áíôéëÞöèçêå ôéò ðñïèÝóåéò ôïõò, ðñïóðÜèçóå ìÜôáéá íá ôïõò ìåôá-
ðåßóåé êáé ôÝëïò ôïõò ðáñáêÜëåóå íá ôïí áöÞóïõí íá ôñáãïõäÞóåé ìå ôçí êéèÜñá
ôïõ ãéá ôåëåõôáßá öïñÜ. Ïé íáýôåò äÝ÷ôçêáí. Ï Áñßùí öüñåóå ôçí åðßóçìç öïñåóéÜ
ôïõ êáé áöïý Ýðáéîå êáé ôñáãïýäçóå Ýíáí ýìíï óôïí Áðüëëùíá, ñß÷ôçêå óôç
èÜëáóóá. Ôüôå åìöáíßóôçêå Ýíá äåëößíé ðïõ ôïí ðÞñå óôç ñÜ÷ç êáé äéáó÷ßæïíôáò
ôï ðÝëáãïò ôïí Ýâãáëå óôï áêñùôÞñéï Ôáßíáñï ôçò ÐåëïðïííÞóïõ. Áðü åêåß ï
Áñßùí Ýöôáóå óôçí Êüñéíèï êáé áöçãÞèçêå ôï ðÜèçìÜ ôïõ óôïí Ðåñßáíäñï. ÊÜðï-
ôå ôï ðëïßï ôùí êáêïðïéþí áãêõñïâüëçóå óôçí Êüñéíèï, êáé ôüôå ï Ðåñßáíäñïò
ôïõò êÜëåóå êáé ôïõò ñþôçóå ãéá ôïí Áñßùíá. ¼ôáí åêåßíïé ôïõ åßðáí üôé ôïí
Üöçóáí óþï óôçí Éôáëßá, ðáñïõóéÜóôçêå ï Áñßùí ìðñïóôÜ ôïõò áíáãêÜæïíôÜò
ôïõò Ýôóé íá ðáñáäå÷ôïýí ôçí ðñÜîç ôïõò êáé íá ôéìùñçèïýí ôåëéêÜ ãé’ áõôÞí. Óå
áíÜìíçóç ôçò óùôçñßáò ôïõ Áñßùíá óôÞèçêå óôï íáü ôïõ Ðïóåéäþíá óôï Ôáßíáñï
Ýíá ÷Üëêéíï Üãáëìá ðïõ ðáñßóôáíå Ýíáí Üíèñùðï ðÜíù óå äåëößíé.
Ôá äåëößíéá êáé ïé èåïß. Ìå ôï äåëößíé óõíäÝåôáé ï èåüò Áðüëëùí, ìå ôçí
åðïíïìáóßá Äåëößíéïò, ðïõ èåùñïýíôáí ðñïóôÜôçò ôùí íáõôéêþí êáé ëáôñåõüôáí
óå ðïëëÝò åëëçíéêÝò ðüëåéò. Óýìöùíá ìå ôïí Ïìçñéêü ¾ìíï óôïí Áðüëëùíá, ï èåüò
ïäÞãçóå ìå ôç ìïñöÞ äåëöéíéïý Êñçôéêïýò íáýôåò óôïí Êñéóáßï êüëðï (Öùêßäá).
Åêåß Ý÷ôéóáí âùìü êáé Ýðåéôá ìåôÝâçóáí óôïõò Äåëöïýò, üðïõ ßäñõóáí íÝï âùìü
êáé Ýãéíáí ïé ðñþôïé éåñåßò ôïõ èåïý.
¸íáò Üëëïò ìýèïò ðáñïõóéÜæåé ôï Äéüíõóï íá Ý÷åé áé÷ìáëùôéóôåß áðü Ôõñ-
ñçíïýò ðåéñáôÝò, ïé ïðïßïé üìùò äåí êáôÜöåñíáí íá äÝóïõí ôï èåü, ãéáôß ôá äåóìÜ

8. ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ Á´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
8
ôïõ ëýíïíôáí ìå ôñüðï èáõìáóôü. ¼ôáí áíïß÷ôçêáí óôï ðÝëáãïò, ôï ðëïßï ôïõò
áêéíçôïðïéÞèçêå áðü êëÞìáôá áìðåëéþí êáé êéóóü ðïõ öýôñùóáí óôá ðáíéÜ êáé
ôï êáôÜñôé, åíþ ï Äéüíõóïò ìåôáìïñöþèçêå óå ëéïíôÜñé êáé êáôáóðÜñáîå Ýíáí
áðü ôïõò ðåéñáôÝò. Ïé Üëëïé, êõñéåõìÝíïé áðü ìáíßá, Ýðåóáí óôç èÜëáóóá êáé
ìåôáìïñöþèçêáí áðü ôï èåü óå äåëößíéá.
Ãíùóôüò åßíáé áêüìá ï ìýèïò ôïõ ÌåëéêÝñôç, ãéïõ ôïõ âáóéëéÜ ôçò Âïéùôßáò
ÁèÜìáíôá, êáé ôçò Éíïýò, êüñçò ôïõ ÊÜäìïõ, êáé áäåëöüò ôïõ ËåÜñ÷ïõ. Ïé ãïíåßò
ôïõ õðÞñîáí ôñïöïß ôïõ Äéïíýóïõ, ãåãïíüò ðïõ åîüñãéóå ôçí ¹ñá, ç ïðïßá ôïõò
ðñïêÜëåóå ìáíßá. Ôüôå ï ÁèÜìáò óêüôùóå ôï ËÝáñ÷ï, åíþ ç Éíþ Ýðåóå ìå ôï
ÌåëéêÝñôç óôç èÜëáóóá. Ôï íåêñü óþìá ôïõ ìéêñïý ÌåëéêÝñôç ðÞñå ôüôå óôç ñÜ÷ç
ôïõ Ýíá äåëößíé êáé ôï Ýâãáëå óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Éóèìïý, üðïõ ôï âñÞêå êáé ôï
Ýèáøå ï âáóéëéÜò ôçò Êïñßíèïõ Óßóõöïò. Áðü ôüôå ï ÌåëéêÝñôçò ëáôñåõüôáí óáí
èáëÜóóéïò èåüò ìå ôï üíïìá Ðáëáßìùí, åíþ ç ìçôÝñá ôïõ Ýãéíå ç ìåôÝðåéôá
èáëáóóéíÞ èåÜ ËåõêïèÝá. Óå Ýñãá ôÝ÷íçò ï ÌåëéêÝñôçò áðåéêïíßæåôáé óáí ìéêñü
ðáéäß êáèéóìÝíï ðÜíù óå äåëößíé.
Ôá äåëößíéá êáé ç ßäñõóç ðüëåùí. ¼ðùò áíáöÝñåé ç ðáñÜäïóç, Ýíá äåëößíé
Ýóùóå áðü ðíéãìü ôï ÖÜëáíèï (áñ÷çãü ôùí åéëþôùí óôï Ìåóóçíéáêü ðüëåìï),
êáèþò áõôüò ôáîßäåõå ãéá ôçí Éôáëßá, üðïõ ßäñõóå ôç äùñéêÞ ðüëç ôïõ ÔÜñáíôá
(708 ð.×.). Ï ßäéïò ï ÔÜñáò, ãéïò ôïõ Ðïóåéäþíá êáé ôçò íýìöçò Óáôõñßáò, ðïõ
èåùñåßôáé ï ðñïúóôïñéêüò éäñõôÞò ôçò ðüëçò, ðáñïõóéáæüôáí êáé åêåßíïò íá êáôá-
ðëÝåé óôéò áêôÝò ôçò Éôáëßáò ðÜíù óå äåëößíé.
Äåëößíéá åðßóçò óõíäÝïíôáé ìå ôï ìýèï ôïõ ¸íáëïõ êáé ôçí ßäñõóç ôçò ÌÞèõ-
ìíáò, ðüëçò ôçò ËÝóâïõ. Ïé ãéïé ôïõ Ðåíèßëïõ, ðñþôïé ïéêéóôÝò ôçò ËÝóâïõ, ãéá íá
åîåõìåíßóïõí ôç èáëáóóéíÞ èåÜ Áìöéôñßôç ðñïêåéìÝíïõ íá ðåôý÷åé ï áðïéêéóìüò,
åðÝëåîáí ìå êëÞñï êáé Ýñéîáí óôç èÜëáóóá ùò ðñïóöïñÜ ôçí êüñç åíüò áðü
áõôïýò, ôç Öéíçßäá. Ï áãáðçìÝíïò ôçò ¸íáëïò, åðßóçò ïéêéóôÞò, Ýðåóå ôüôå óôï
íåñü ãéá íá ôç óþóåé êáé ïé äýï íÝïé äéáóþèçêáí ôåëéêÜ áðü äåëößíéá. Ç ßäéá ç
Áìöéôñßôç êáé ï Ôñßôùíáò áðåéêïíßæïíôáé åîÜëëïõ ðÜíù óå äåëößíéá.
Ãíùñßóìáôá êáé óõìðåñéöïñÜ ôùí äåëöéíéþí. Ùò ðñïò ôç öõóéïëïãßá, ôï
èçëáóôéêü áõôü áíÞêåé óôá èáëÜóóéá êÞôç êáé åßíáé óáñêïöÜãï. ÄéáèÝôåé ñýã÷ïò
ðïõ îå÷ùñßæåé êáé óôüìá ìå ðïëõÜñéèìá äüíôéá. Ôï óþìá ôïõ öôÜíåé óå ìÞêïò ôá
ôñßá ìÝôñá êáé Ý÷åé õäñïäõíáìéêü ó÷Þìá. Êéíåßôáé ìå ôï ðëáôý ðôåñýãéï ôçò ïõñÜò,
åíþ ÷ñçóéìïðïéåß ôá ðëáúíÜ ðôåñýãéá óáí ðçäÜëéá. Ç ìÝóç ôá÷ýôçôÜ ôïõ åßíáé 20
ìßëéá ôçí þñá. ÄéáèÝôåé ìÝôñéá üñáóç êáé êáèüëïõ üóöñçóç, áëëÜ Ý÷åé ðïëý
äõíáôÞ áêïÞ êáé ìðïñåß íá åíôïðßæåé üëïõò ôïõò Þ÷ïõò. ÅêðÝìðåé åðßóçò Þ÷ïõò ðïõ
÷ñçóéìïðïéåß ùò óÞìáôá åðéêïéíùíßáò. Ôá äåëößíéá åßíáé æþá åõöõÞ, ãéáôß ï åãêÝ-
öáëüò ôïõò åßíáé ðïëý áíáðôõãìÝíïò. Áõôü ôïõò äßíåé ôç äõíáôüôçôá óõíåííüçóçò,
åíþ åßíáé åýêïëç ç åîçìÝñùóÞ ôïõò. Áí êáé åßíáé óáñêïöÜãá, åßíáé åîïéêåéùìÝíá
êáé öéëéêÜ ðñïò ôïí Üíèñùðï, ãé’ áõôü ïé íáõôéêïß ôá èåùñïýí êáëü óçìÜäé óôá
ôáîßäéá ôïõò. Ôá äåëößíéá ãåííïýí Ýíá ìùñü êÜèå 1-2 ÷ñüíéá. Óôçí ÅõñùðáúêÞ
¸íùóç äåí åðéôñÝðåôáé ç áëéåßá ôïõò.

9. ÄéáèåìáôéêÝò Åñãáóßåò
9
2. Æùãñáößóôå ìéá åéêüíá áðü áõôÝò ðïõ ðåñéãñÜöïíôáé óôï ðïßçìá. Ìðïñåßôå óôç óõíÝ-
÷åéá íá öôéÜîåôå ìå ôéò åéêüíåò óáò Ýíáí ðßíáêá-êïëÜæ êáé íá óôïëßóåôå ôçí ôÜîç óáò.
Ç åñãáóßá åßíáé ðñïóùðéêÞ. Ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá áðïäþóïõí ìßá Þ ðåñéóóü-
ôåñåò åéêüíåò ôïõ ðïéÞìáôïò, üðùò ôï êáñÜâé óôç èÜëáóóá, ôá øáñÜêéá ðïõ
äéáêñßíïíôáé óôï íåñü, ôï äåëößíé ðïõ ðåôÜãåôáé ðÜíù áðü ôá êýìáôá, ôïõò ãëÜ-
ñïõò ðïõ öôåñïõãßæïõí ãýñù áðü ôï êáôÜñôé ôïõ ðëïßïõ Þ âïõôïýí óôï íåñü.
«Ôæéôæßêéá óôÞóáí ôï ÷ïñü», ÃéÜííçò Ñßôóïò –
«ÊÜôù óôçò ìáñãáñßôáò ôï áëùíÜêé», ÏäõóóÝáò Åëýôçò
• Æùãñáößóôå áðü ôéò åéêüíåò ôùí ðïéçìÜôùí áõôÞí ðïõ óáò áñÝóåé ðåñéóóüôåñï. Äç-
ìéïõñãÞóôå Ýíáí ìåãÜëï ðßíáêá-êïëÜæ ìå ôéò åéêüíåò áõôÝò.
Ç åñãáóßá åßíáé ðñïóùðéêÞ. Ùñáßá èá Þôáí ç åðéëïãÞ åéêüíùí üðùò ôá ðáéäéÜ
ðïõ óôÝêïíôáé óå êýêëï êáé ÷ôõðïýí ðáëáìÜêéá, ôá ìåëéóóüðïõëá ìÝóá óôï áëù-
íÜêé ìå ôéò ìáñãáñßôåò Þ ôá áãïñïêüñéôóá ðïõ êïéìïýíôáé ìÝóá óôï ÷ùñÜöé ìå ôá
«÷ñõóÜ íôáñéÜ».
«ÌáíéôÜñéá óôçí ðüëç», ºôáëï Êáëâßíï
1. ÌéáïìÜäáìáèçôþííááíáëÜâåéôçíðáñïõóßáóçôùíõðüëïéðùí19éóôïñéþíôïõâéâëßïõ
ÌáñêïâÜëíôï Þ Ïé åðï÷Ýò óôçí ðüëç.
Ïé éóôïñßåò ìå ôïí ÌáñêïâÜëíôï áêïëïõèïýí üëåò ðåñßðïõ ôï ßäéï ó÷Þìá. Ï
ðñùôáãùíéóôÞò ïíåéñåýåôáé ìéá æùÞ öõóéêÞ êáé Ý÷åé êÜðïéåò «öáåéíÝò» éäÝåò, ðïõ
üìùò êáôáëÞãïõí óå áðïôõ÷ßá. Ðáñüë’ áõôÜ óôçí åðüìåíç éóôïñßá äïêéìÜæåé ìå
áéóéïäïîßá êÜôé êáéíïýñéï, ðïõ ïäçãåßôáé üìùò ðÜíôá óôï ßäéï áðïãïçôåõôéêü
áðïôÝëåóìá.
Óýíôïìç ðáñïõóßáóç ìåñéêþí áðü ôéò ðéï ÷áñáêôçñéóôéêÝò éóôïñßåò
2ç: ÐáñáèÝñéóç óôï ðáãêÜêé. Áíáðïëþíôáò Ýíá ðñùéíü îýðíçìá óôç öýóç, ï
ÌáñêïâÜëíôï öåýãåé Ýíá êáëïêáéñéíü âñÜäõ áðü ôï óðßôé ôïõ êáé ðçãáßíåé íá
êïéìçèåß óôï ðáãêÜêé ôïõ ðÜñêïõ. Ï áñ÷éêüò üìùò åíèïõóéáóìüò ôïõ êáôáëÞãåé óå
áðïãïÞôåõóç, ãéáôß ï ýðíïò óôï ðáãêÜêé áíôß íá ôïí çñåìÞóåé ôïí ôáëáéðþñçóå
Üó÷çìá. Óôçí áñ÷Þ ðåñßìåíå íá öýãåé áðü ôï ðáãêÜêé ôïõ Ýíá æåõãÜñé íÝùí ðïõ
Ýëõíáí ãéá ðïëëÞ þñá ôéò äéáöïñÝò ôïõò. ¸ðåéôá ôïí åìðüäéæå íá êïéìçèåß ï
öùôåéíüò óçìáôïäüôçò ðïõ áíáâüóâçíå óõíå÷þò. ÌåôÜ áíáãêÜóôçêå íá êñõöôåß
ãéá íá ìçí ôïí áíôéëçöèåß ï öýëáêáò ôïõ ðÜñêïõ. Óôç óõíÝ÷åéá Ýêáíáí èüñõâï ïé
åñãÜôåò ìå ôçí ïîõãïíïêüëëçóç, ðïõ åðéóêåýáæáí ôéò ãñáììÝò ôïõ ôñáì. Áöïý
åß÷å ãéá ëßãï áðïêïéìçèåß, ôïí îýðíçóáí ïé åñãÜôåò ôïõ äÞìïõ êáé ç äõóùäßá áðü
ôá óêïõðßäéá. Ôá ÷áñÜìáôá ôÝëïò, ç õäñáíôëßá ôïõ êçðïõñïý ôïí îýðíçóå ìå ìéá
øõ÷ñïëïõóßá.

10. ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ Á´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
10
3ç: Ôï äçìïôéêü ðåñéóôÝñé. Ôï öèéíüðùñï ôá ðïõëéÜ ìåôáíáóôåýïõí óôï Íüôï.
Ï ÌáñêïâÜëíôï ðñüóåîå ìéá ìÝñá üôé Ýíá óìÞíïò áðü ìðåêÜôóåò ðÝñáóå ðÜíù
áðü ôçí ðüëç. Åðéèýìçóå øçôÞ ìðåêÜôóá êáé Ýâáëå óå åöáñìïãÞ Ýíá ó÷Ýäéï.
¢ëåéøå ìå øáñüêïëëá ôçí ôáñÜôóá ôçò ðïëõêáôïéêßáò, ôá ðåñâÜæéá êáé ôá óýñìá-
ôá êáé óêüñðéóå ðÜíù óðüñéá. Ôï âñÜäõ ïíåéñåõüôáí ìðåêÜôóåò êïëëçìÝíåò óôçí
ôáñÜôóá, áëëÜ áíôß ãé’ áõôÝò áé÷ìáëùôßóôçêå Ýíá ðåñéóôÝñé, ðïõ ôï Ýøçóáí êáé ôï
Ýöáãáí ïéêïãåíåéáêþò. Óå ëßãï üìùò ç óðéôïíïéêïêõñÜ, ç ïðïßá åß÷å äå÷ôåß ôçí
åðßóêåøç åíüò áóôõíïìéêïý, êÜëåóå ôïí ÌáñêïâÜëíôï íá ôïí ñùôÞóåé ðïéïò êõíç-
ãïýóå ôá ðåñéóôÝñéá ôïõ äÞìïõ. Ôçí ßäéá óôéãìÞ ç ðáñáäïõëåýôñá êáôÝâçêå ìå
öùíÝò êáé áíÞããåéëå óôçí êõñßá ôçò üôé ôá ñïý÷á ðïõ ðÞãå íá áðëþóåé óôçí
ôáñÜôóá êüëëçóáí üëá óôá óýñìáôá êáé óêßóôçêáí.
5ç: Ç óöçêïèåñáðåßá. ÊáèéóìÝíïé ìéá ìÝñá óå Ýíá ðáãêÜêé ï ÌáñêïâÜëíôï êé
Ýíá ãåñïíôÜêé ðïõ õðÝöåñå áðü ñåõìáôéóìïýò, üðùò êáé ï ßäéïò ï ðñùôáãùíéóôÞò,
äéÜâáóáí óå áðüêïììá åöçìåñßäáò üôé õðÞñ÷å ìéá ìÝèïäïò èåñáðåßáò áõôÞò ôçò
áóèÝíåéáò ìå ôï äçëçôÞñéï ôçò ìÝëéóóáò. Ôüôå ï ÌáñêïâÜëíôï îåêßíçóå íá øÜ÷íåé
ãéá ìÝëéóóåò, þóðïõ áíáêÜëõøå ìéá óöçêïöùëéÜ. ¢ñ÷éóå ôüôå íá áé÷ìáëùôßæåé
óöÞêåò êáé ôéò Ýâáæå íá ôóéìðïýí ößëïõò êáé óõããåíåßò ðïõ õðÝöåñáí áðü ñåõìá-
ôéóìïýò. Ôï íÝï äéáäüèçêå êáé ï ÌáñêïâÜëíôï ìåôÝôñåøå ôï óðßôé ôïõ óå áõôïó÷Ý-
äéï éáôñåßï ÷ñåþíïíôáò óôïõò áóèåíåßò ôï ôóßìðçìá ôçò óöÞêáò. Ìéá ìÝñá ðïõ åß÷å
áõîçìÝíç ðåëáôåßá Ýóôåéëå ôá ðáéäéÜ ôïõ ìå êïõôÜêéá íá ìáæÝøïõí óöÞêåò, áëëÜ
ï ãéïò ôïõ Ìéêåëßíï åíü÷ëçóå ìéá óöçêïöùëéÜ êáé Ýíá óìÞíïò áðü óöÞêåò Üñ÷éóáí
íá ôïí êõíçãïýí. Ï ìéêñüò êáôÝëçîå ôñÝ÷ïíôáò óôï óðßôé ôïõ, üðïõ ìðÞêå ìáæß ôïõ
êáé ôï óìÞíïò, ðïõ Ýðåóå ìå ìáíßá ðÜíù óôïí ÌáñêïâÜëíôï êáé ôïõò áóèåíåßò. Ôçí
Üëëç ìÝñá, ðñçóìÝíïò áðü ôá ôóéìðÞìáôá, ï ÌáñêïâÜëíôï äå÷üôáí ôéò êáôÜñåò
ôùí õðüëïéðùí ðñçóìÝíùí áóèåíþí ôïõ, ðïõ íïóçëåýïíôáí óôïí ßäéï èÜëáìï ôïõ
íïóïêïìåßïõ.
11ç: Ôï äçëçôçñéþäåò êïõíÝëé. Ðáßñíïíôáò åîéôÞñéï áðü ôï íïóïêïìåßï üðïõ
åß÷å íïóçëåõôåß ï ÌáñêïâÜëíôï Ýêëåøå Ýíá êïõíÝëé áðü ôï êëïõâß åíüò åñãáóôç-
ñßïõ. ¼ôáí åðÝóôñåøå óôï óðßôé ôïõ åßðå óôïõò äéêïýò ôïõ üôé Ýðñåðå íá öñïíôß-
óïõí ôï æùÜêé ãéá íá ðá÷ýíåé êáé íá ôï ìáãåéñÝøïõí ôá ×ñéóôïýãåííá. Ôçí Üëëç
ìÝñá üìùò ðëçñïöïñÞèçêå óôç äïõëåéÜ ôïõ áðü ôï ãéáôñü ôïõ íïóïêïìåßïõ üôé ôï
êïõíÝëé ðïõ åß÷å áñðÜîåé Þôáí ðåéñáìáôüæùï êáé åß÷å åìâïëéáóôåß ìå ôï ìéêñüâéï
ìéáò ôñïìåñÞò áññþóôéáò, ãé’ áõôü Ýðñåðå áìÝóùò íá âñåèåß. Ï ÌáñêïâÜëíôï
ìðÞêå ìáæß ôïõ óôï áóèåíïöüñï ãéá íá ôïí ïäçãÞóåé óôï óðßôé ôïõ. Åí ôù ìåôáîý
üìùò ç ãõíáßêá ôïõ, åðåéäÞ äåí åß÷å õðïìïíÞ ïýôå ÷ñÞìáôá íá ôï ðá÷ýíåé, Ýäùóå
ôï êïõíÝëé óôá ðáéäéÜ ôçò íá ôï ðÜíå óå ìéá ößëç ôçò ãéá íá ôï óöÜîåé. Ôá ðáéäéÜ
ôï ëõðÞèçêáí êáé ôï Üöçóáí åëåýèåñï óôçí ôáñÜôóá ôçò ðïëõêáôïéêßáò. ¾óôåñá
áðü ðåñéðëÜíçóç ôï êïõíÝëé êáôñáêýëçóå áðü ìéá óôÝãç óôá ÷Ýñéá åíüò ðõñïóâÝ-
óôç êáé ïäçãÞèçêå ìå ôï áóèåíïöüñï óôï íïóïêïìåßï. Óôï ßäéï áóèåíïöüñï ìðÞêå
êáé ï ÌáñêïâÜëíôï ìå ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, ãéá åðéôÞñçóç óôï íïóïêïìåßï êáé ãéá

11. ÄéáèåìáôéêÝò Åñãáóßåò
11
äïêéìáóôéêïýò åìâïëéáóìïýò ìÞðùò êáé åß÷áí ðñïóâëçèåß üëïé ôïõò áðü ôç öïâå-
ñÞ áññþóôéá.
13ç: Ðïý åßíáé ðéï ãáëÜæéïò ï ðïôáìüò. Ï ÌáñêïâÜëíôï Üêïõãå óõíÝ÷åéá ãéá
ôçí êáêÞ ðïéüôçôá ôùí ôñïößìùí, ôç íïèåßá, ôá äçëçôÞñéá, ôéò ïñìüíåò êáé áðå-
÷èáíüôáí íá ôñþåé áðü áõôÜ ðïõ øþíéæå ç ãõíáßêá ôïõ. ÁðïöÜóéóå íá êÜíåé
óêïðü æùÞò ôçí åîáóöÜëéóç ãíÞóéùí ðñïúüíôùí ãéá ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ êáé óêÝ-
öôçêå íá âñåé Ýíá ìÝñïò óôï ðïôÜìé üðïõ íá ìðïñåß íá øáñåýåé êáèáñÜ øÜñéá.
Åîåñåõíþíôáò ôçí ðåñéï÷Þ âñÞêå Ýíá óçìåßï áðüìåñï, üðïõ ôï ðïôÜìé åß÷å Ýíá
éäéáßôåñá ùñáßï ãáëÜæéï ÷ñþìá. Áöïý äáíåßóôçêå áðü ößëïõò ôá åßäç áëéåßáò
îáíáðÞãå óôï óçìåßï åêåßíï êáé Üñ÷éóå íá øáñåýåé ðÝóôñïöåò. Óå ëßãç þñá ç
ôóÜíôá ôïõ ãÝìéóå êáé ï ÌáñêïâÜëíôï ðÞñå ôï äñüìï ôçò åðéóôñïöÞò. Ôïí óôáìÜ-
ôçóå üìùò Ýíáò öýëáêáò êáé ôïõ åßðå íá ðåôÜîåé ôá øÜñéá, ãéáôß ôá íåñÜ ôïõ
ðïôáìïý ìïëýíïíôáí áðü Ýíá åñãïóôÜóéï ÷ñùìÜôùí ðïõ âñéóêüôáí ëßãï ðéï ðÜíù.
Áðüñçóå ìÜëéóôá ðþò ï ÌáñêïâÜëíôï äåí åß÷å ðñïóÝîåé ôï ðåñßåñãï ãáëÜæéï
÷ñþìá ôïõ íåñïý. Óôåíï÷ùñçìÝíïò ï ÌáñêïâÜëíôï Üäåéáóå ôüôå ôï ðåñéå÷üìåíï
ôçò ôóÜíôáò óôï ðïôÜìé.
20Þ: Ôá ðáéäéÜ ôïõ Áú-Âáóßëç. Êáèþò ðëçóßáæáí ôá ×ñéóôïýãåííá, ï Ìáñêï-
âÜëíôï áíÝëáâå íá ìïéñÜóåé ôá äþñá ðïõ åß÷å åôïéìÜóåé ç åôáéñåßá ôïõ ãéá äéáöç-
ìéóôéêïýò óêïðïýò. Íôýèçêå Áú-Âáóßëçò êáé ãýñéæå óå óðßôéá êáé êáôáóôÞìáôá.
ÊÜðïéá óôéãìÞ ðÝñáóå êáé áðü ôï óðßôé ôïõ êáé ðÞñå ìáæß ôïõ ôï ãéï ôïõ Ìéêåëßíï.
Åðüìåíç óôÜóç ôïõò Þôáí ôï ðëïýóéï óðßôé ôïõ ðñïÝäñïõ ôçò «¸íùóçò ÁõîÞóåùí
×ñéóôïõãåííéÜôéêùí ÐùëÞóåùí». Ï ìéêñüò ãéïò ôïõ ðñïÝäñïõ êáèüôáí âáñéåóôç-
ìÝíïò óôï ÷áëß áíÜìåóá óå Üðåéñá äþñá êáé ðáé÷íßäéá, óôá ïðïßá äåí Ýäéíå êáìéÜ
óçìáóßá, üðùò äåí åíäéáöÝñèçêå åðßóçò ãéá ôï äþñï ðïõ ôïõ ðáñÝäùóå ï Ìáñêï-
âÜëíôï. Âãáßíïíôáò áðü ôï ðëïýóéï óðßôé ï Ìéêåëßíï åãêáôÝëåéøå áðñïåéäïðïßçôá
ôïí ðáôÝñá ôïõ. ¼ôáí ï ÌáñêïâÜëíôï ãýñéóå ôï âñÜäõ óôï óðßôé êáé ñþôçóå ôï
Ìéêåëßíï ðïý åß÷å ðÜåé, ï ìéêñüò ôïý ïìïëüãçóå üôé îáíáðÞãå ìå ôá áäÝëöéá ôïõ
óôï ðëïýóéï óðßôé, ãéá íá äþóïõí ôá äéêÜ ôïõò äþñá óôï ìéêñü ðáéäß, ìÞðùò êáé
Ýðáõå íá åßíáé äõóôõ÷éóìÝíï. Óôçí áðïñßá ôïõ ÌáñêïâÜëíôï ó÷åôéêÜ ìå ôï åßäïò
ôùí äþñùí ðïõ èá ìðïñïýóáí íá ðñïóöÝñïõí ôá öôù÷Ü ðáéäéÜ ôïõ óå Ýíá ðëïõ-
óéüðáéäï, åêåßíïò ôïõ áðÜíôçóå üôé ôïõ ÷Üñéóáí Ýíá óöõñß, ìéá óöåíôüíá êáé Ýíá
êïõôß óðßñôá. Ìå ôï óöõñß ï ìéêñüò äéÝëõóå üëá ôá ðáé÷íßäéá, ìå ôç óöåíôüíá
Ýóðáóå ôéò ìðÜëåò ôïõ ÷ñéóôïõãåííéÜôéêïõ äÝíôñïõ êáé ìå ôá óðßñôá Ýâáëå öùôéÜ
óôï óðßôé. Ôçí Üëëç ìÝñá ï ÌáñêïâÜëíôï ðÞãå áíÞóõ÷ïò óôç äïõëåéÜ ôïõ. Êáèþò
öüñôùíå äþñá ãéá íÝá äéáíïìÞ, ôïí óôáìÜôçóáí ïé ðñïúóôÜìåíïé ôçò åôáéñåßáò êáé
ôïõ åßðáí üôé ç äéáíïìÞ áêõñþèçêå êáé üôé Ýðñåðå üóï ôï äõíáôü ðéï óýíôïìá íá
áíôéêáôáóôÞóïõí ôá ðáêÝôá ìå Üëëá, ãéáôß ç «¸íùóç ÁõîÞóåùí ×ñéóôïõãåííéÜôé-
êùí ÐùëÞóåùí» áðïöÜóéóå ôç äéÜäïóç ôïõ Êáôáóôñåðôéêïý Äþñïõ. ¼ðùò ðëçñï-
öïñÞèçêå êáôüðéí ï ÌáñêïâÜëíôï, ç éäÝá Þôáí ôïõ ðñïÝäñïõ ôçò ¸íùóçò, Ýðåéôá
áðü êÜôé õðåñìïíôÝñíá äþñá ðïõ ÷Üñéóáí êÜðïéïé óôï ãéï ôïõ. Ìðïñåß ï ìéêñüò

12. ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ Á´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
12
íá Ýâáëå öùôéÜ óôï óðßôé, áëëÜ ôï Êáôáóôñåðôéêü Äþñï Ýäåéîå üôé Ý÷åé æÞôçóç êáé
üôé ìðïñåß íá êáôáóôñÝöåé üëá ôá áíôéêåßìåíá, ðñÜãìá ðïõ åðéôá÷ýíåé ôï ñõèìü
ôçò êáôáíÜëùóçò êáé ôçí áýîçóç ôùí êåñäþí ôçò ¸íùóçò.
2. ÄïêéìÜóôå íá áðïäþóåôå ôçí éóôïñßá óå ìïñöÞ êüìéêò.
Ç áðëÞ ðëïêÞ ôçò éóôïñßáò, ôï ãåëïéïãñáöéêü óôïé÷åßï êáé ç äõóÜñåóôç Ýêðëç-
îç ôïõ ôÝëïõò ìðïñïýí íá áðïäïèïýí êáé ìå ôç ìïñöÞ ôùí êüìéêò. Ãéá ôï óêïðü
áõôü åßíáé êáëýôåñá íá åðéëå÷èïýí óêçíÝò ðïõ Ý÷ïõí äñÜóç, äéáëüãïõò Þ áêüìá
êáé óêÝøåéò ôùí çñþùí. Ç åðéëïãÞ ÷ñåéÜæåôáé ðñïóï÷Þ, þóôå íá áðïäßäïíôáé óôá
óêßôóá ôá êýñéá óçìåßá ôçò éóôïñßáò ìå ëïãéêÞ óõíÝ÷åéá. ÔÝôïéá óçìåßá åßíáé ç
ôõ÷áßá áíáêÜëõøç ôùí ìáíéôáñéþí, ç áíáããåëßá ôïõ ãåãïíüôïò óôçí ïéêïãÝíåéá, ç
êá÷õðïøßá ãéá ôïí ÁìÜíôéôæé, ç ÷áñÜ ãéá ôç íõ÷ôåñéíÞ âñï÷Þ, ôá åõôñÜðåëá óõìâÜ-
íôá ôçí çìÝñá ôçò óõëëïãÞò ôùí ìáíéôáñéþí, ç óêçíÞ óôï íïóïêïìåßï.
«Ôï ðéï ãëõêü øùìß», Ëáúêü ðáñáìýèé
1. Ìå áöïñìÞ ôï ðáñáìýèé, åñåõíÞóôå ôá óôÜäéá áðü ôá ïðïßá ðåñíÜåé ôï øùìß ìÝ÷ñé íá
öôÜóåé óôï ôñáðÝæé ìáò. Áí æåßôå óå áãñïôéêÞ ðåñéï÷Þ, åðéóêåöèåßôå ÷þñïõò üðïõ
êáëëéåñãåßôáé, óõãêåíôñþíåôáé êáé áëÝèåôáé ôï óôÜñé. Áí ìÝíåôå óå ðüëç, ñùôÞóôå óå
öïýñíïõò íá ðëçñïöïñçèåßôå ðþò æõìþíåôáé êáé øÞíåôáé ôï øùìß. ÔÝëïò, ïñãáíþóôå
ó÷ïëéêÞ åêäÞëùóç áöéåñùìÝíç óå áõôü ôï âáóéêü åßäïò ôçò åëëçíéêÞò äéáôñïöÞò êáé
ðáñïõóéÜóôå ôï õëéêü ðïõ èá Ý÷åôå óõãêåíôñþóåé.
Ôï øùìß áðü ôá áñ÷áßá ÷ñüíéá Þôáí ç âÜóç ôçò äéáôñïöÞò ôïõ áíèñþðïõ. Ç
êáëëéÝñãåéá ôùí äçìçôñéáêþí êáé éäéáßôåñá ôïõ óéôáñéïý õðïëïãßæåôáé üôé îåêßíç-
óå ðñéí áðü ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá. Óôá ðáíÜñ÷áéá ÷ñüíéá ïé Üíèñùðïé Ýôñùãáí ùìïýò
ôïõò äçìçôñéáêïýò óðüñïõò. Áñãüôåñá, ðñéí ôïõò êáôáíáëþóïõí ôïõò Üöçíáí óôï
íåñü ãéá íá ìïõóêÝøïõí êáé íá ìáëáêþóïõí. ¾óôåñá áðü áéþíåò, ôñßâïíôáò Þ
êïðáíþíôáò êáâïõñäéóìÝíïõò Þ áðïîçñáìÝíïõò óðüñïõò, êáé áíáêáôåýïíôÜò ôïõò
ìå íåñü, Üñ÷éóáí íá ðáñáóêåõÜæïõí ÷õëü, ðïõ ôïí êáôáíÜëùíáí ùò ñüöçìá Þ
óïýðá. Ðïëý ìåôáãåíÝóôåñá Ýøçíáí ôïõò ÷õëïýò óôç öùôéÜ Þ óå ðõñáêôùìÝíåò
ðÝôñåò êáé Ýöôéá÷íáí Ýíá åßäïò ðßôáò. Õðïóôçñßæåôáé üôé ç ðñþôç æýìç ðáñáóêåõÜ-
óôçêå áðü ôïõò áñ÷áßïõò Áéãõðôßïõò. Ç Üðïøç áõôÞ óôçñßæåôáé óôçí áíáêÜëõøç
åéêüíáò øùìéïý óå áéãõðôéáêü ôÜöï. Ôï øùìß áõôü Þôáí âÝâáéá «Üæõìï», ÷ùñßò
äçëáäÞ ìáãéÜ. Ï Çñüäïôïò áíáöÝñåé üôé ôï øùìß óôçí áñ÷áßá Áßãõðôï æõìùíüôáí
ìå ôá ðüäéá. Áõôü ôïí ôñüðï æõìþìáôïò ôïí óõíáíôÜìå ìÝ÷ñé ôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý
áéþíá óå áñêåôÝò ðåñéï÷Ýò ôçò ÅëëÜäáò, áëëÜ êáé ôçò Åõñþðçò.
Óôçí áñ÷áßá ÅëëÜäá ç ðáñáóêåõÞ ôïõ øùìéïý åîåëß÷èçêå ìå ãïñãïýò ñõèìïýò.
Ôïí 5ï ð.×. áéþíá õðÞñ÷áí óôçí ÁèÞíá ðïëëÝò ðïéêéëßåò øùìéþí. Áîéïóçìåßùôï
åßíáé ôï ãåãïíüò üôé ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò åß÷áí äéáðéóôþóåé ðùò üôáí áíáêÜôåõáí
äéÜöïñá áëåýñéá, ôï øùìß ôïõò áðïêôïýóå îå÷ùñéóôÞ ãåýóç. ¸ôóé ÷ñçóéìïðïéïý-

13. ÄéáèåìáôéêÝò Åñãáóßåò
13
óáí óéôÜñé, êñéèÜñé, êáëáìðüêé, óßêáëç, öáãüðõñï ê.Ü. Åðßóçò ðñüóèåôáí åëéÝò,
îçñïýò êáñðïýò, ôõñß êáé ìÝëé. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÝò ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí ôÝ÷íç ôïõ
øùìéïý óå áñ÷áßá êåßìåíá. Õðïóôçñßæåôáé áðü åñåõíçôÝò üôé ïé Ñùìáßïé Ýìáèáí
ôïí ôñüðï ðáñáóêåõÞò øùìéïý áðü ôïõò áñ÷áßïõò ¸ëëçíåò.
Ç ìáêñáßùíç ðïñåßá ôïõ áíèñþðïõ ðÜíù óôç ãç åßíáé Üññçêôá óõíäåäåìÝíç ìå
ôçí éóôïñßá ôïõ øùìéïý. Ç ðáñáäïóéáêÞ ìïñöÞ ôïõ øùìéïý ãéíüôáí êáé ãßíåôáé ìå
óõãêåêñéìÝíá âáóéêÜ õëéêÜ: áëåýñé, íåñü êáé ìáãéÜ (ðñïæýìé). ¼ìùò, ãéá íá öôÜ-
óïõìå óôï áëåýñé Ý÷ïõí ðñïçãçèåß ìéá óåéñÜ áðü êïðéáóôéêÝò åñãáóßåò.
Óôéò áãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò ïé ãåùñãïß, ìåôÜ ôéò ðñþôåò âñï÷Ýò ôïõ öèéíïðþñïõ,
ïñãþíïõí ôá ÷ùñÜöéá ôïõò ãéá íá áíáæùïãïíçèåß ôï ÷þìá. Ìå ôéò åðüìåíåò
âñï÷Ýò áêïëïõèïýí Üëëá äýï ïñãþìáôá. Ôï ÷þìá ôþñá åßíáé áöñÜôï, áõëáêùìÝ-
íï êáé Ýôïéìï íá äå÷ôåß ôïõò óðüñïõò. ¼ôáí ôá óðáñôÜ ìåãáëþóïõí, ïé ãåùñãïß
áöÞíïõí ôá æþá ôïõò íá âïóêÞóïõí óôá ÷ùñÜöéá^ ìå áõôü ôïí ôñüðï åîáóöáëß-
æïõí ôï êáèÜñéóìá ôïõ öõëëþìáôïò êáé Ýôóé åõíïåßôáé ç áíÜðôõîç ôùí óðáñôþí.
Óôç äéÜñêåéá ôçò Üíïéîçò ôá óðáñôÜ ìåãáëþíïõí ãñÞãïñá êáé ôïí Éïýíéï åßíáé
Ýôïéìá íá èåñéóôïýí.
Ôá ðáëéÜ ÷ñüíéá ìåôÜ ôï èåñéóìü ìå ôá äñåðÜíéá (åñãáëåßï ôüóï óçìáíôéêü
óôç äïõëåéÜ ôùí áãñïôþí þóôå Ýãéíå êáé ôï óýìâïëï ôïõ áãþíá ôùí áãñïôþí-
êïëßãùí), ôï äÝóéìï ôùí óôá÷õþí óå äåìÜôéá êáé ôç ìåôáöïñÜ ôïõò óôï áëþíé,
áêïëïõèïýóå ôï áëþíéóìá. Ôá áëþíéá Þôáí åðßðåäïé êõêëéêïß ÷þñïé ìå êáëÜ
ðáôçìÝíï ÷þìá Þ óôñùìÝíïé ìå ðÝôñåò. Âñßóêïíôáí óå ôïðïèåóßá üðïõ öõóïýóáí
ìå Ýíôáóç âüñåéïé Üíåìïé, ïé ïðïßïé ðáñÝóõñáí óôï ðÝñáóìÜ ôïõò ôá óôÜ÷õá,
áöÞíïíôáò óôïõò ãåùñãïýò ìüíï ôïí ðïëýôéìï êáñðü. Óôï êÝíôñï ôïðïèåôïýíôáí
Ýíáò ðÜóóáëïò, ãýñù áðü ôïí ïðïßï ôõëéãüôáí ôï óêïéíß ðïõ êñáôïýóå äåìÝíá ôá
Üëïãá. Ïé áëùíÜñçäåò Üðëùíáí ôá óôÜ÷õá óôï áëþíé, Ýöåñíáí ôá ðåôáëùìÝíá
Üëïãá, ôá Ýäåíáí óôïí ðÜóóáëï êáé ôï áëþíéóìá Üñ÷éæå. Ôá Üëïãá ðåñðáôïýóáí
áñãÜ êáé êõêëéêÜ, áðü ôçí åîùôåñéêÞ ðåñßìåôñï ðñïò ôçí åóùôåñéêÞ, êáé ðáôþíôáò
ôá óôÜ÷õá Ýâãáéíå ï êáñðüò. Ïé ÷ùñéêïß, ãõíáßêåò êáé Üíôñåò, ìå ôóïõãêñÜíåò êáé
äéêÝëëåò (äéêÝëëá Þ äéêÝëëé: áîßíá ðïõ êáôáëÞãåé óå äýï áé÷ìçñÜ Üêñá) Ýóðñù-
÷íáí ôï Ü÷õñï óôï áëþíé ãéá íá ðáôçèåß áðü ôá Üëïãá. ¼ôáí ôá Üëïãá ïëïêëÞñù-
íáí ôç äïõëåéÜ ôïõò, ïé ãõíáßêåò êïóêßíéæáí ôï óéôÜñé êáé, êáèáñü ðéá, ôï Ýâáæáí
óå óáêéÜ ãéá íá ôï ðÜíå óôïõò ìýëïõò íá ôï áëÝóïõí.
Ïé ìýëïé ëåéôïõñãïýóáí ìå ôç äýíáìç ôïõ áíÝìïõ, ôïõ íåñïý Þ ôùí æþùí. Óôá
íçóéÜ, üðïõ óõíÞèùò öõóÜ ðïëý, õðÞñ÷áí êõñßùò áíåìüìõëïé, åíþ óå ôüðïõò ìå
Üöèïíï íåñü óõíáíôÜìå íåñüìõëïõò. Ôï âáóéêü óôïé÷åßï üëùí ôùí ìýëùí Þôáí äýï
ðÝôñéíïé äßóêïé ðïõ ìå ôçí áíôßèåôç êßíçóÞ ôïõò Ýôñéâáí ôï óéôÜñé êáé ôï Ýêáíáí
áëåýñé.
ÓÞìåñá ôá áëþíéá Ý÷ïõí åñçìþóåé êáé ïé ìýëïé óéùðïýí. ÌÝ÷ñé ðñéí áðü åßêïóé
÷ñüíéá ëåéôïõñãïýóáí ðïëëïß íåñüìõëïé óôïõò ðïôáìïýò üëçò ôçò ÅëëÜäáò êáé
áíåìüìõëïé óôá áéãáéïðåëáãßôéêá íçóéÜ. ¼ìùò, ç óõíå÷þò áõîáíüìåíç åãêáôÜëåé-

14. ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ Á´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
14
øç ôçò õðáßèñïõ åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôçí åîáöÜíéóç ôïõ ðáñáäïóéáêïý ôñüðïõ
ðáñáãùãÞò áëåõñéïý. Ùóôüóï óå ðåßóìá ôùí êáéñþí, õðÜñ÷ïõí áêüìá ï÷õñÜ ðïõ
áíôéóôÝêïíôáé, üðùò ï íåñüìõëïò ôïõ Ðáýëïõ Ðáíáãéþôïõ óôï ÷ùñéü Áñãýñé ôïõ
ÄÞìïõ Á÷åëþïõ, óôá óýíïñá Êáñäßôóáò-Åõñõôáíßáò, ðïõ êéíåßôáé ìå ôç äýíáìç
ôïõ ñÝìáôïò ÐëáôáíéÜò, êáé ï íåñüìõëïò ôïõ ìðáñìðá-ÃéÜííç óôï Ìåôü÷é Åõâïßáò.
ÓÞìåñá, ôïõò ðáñáäïóéáêïýò ìýëïõò êáé ôïõò ìõëùíÜäåò Ý÷ïõí áíôéêáôáóôÞóåé
ïé áëåõñïâéïìç÷áíßåò ìå ôá óýã÷ñïíá ìç÷áíÞìáôá (üðùò êõëéíäñïìç÷áíÝò) êáé
ôïõò ÷åéñéóôÝò çëåêôñïíéêþí õðïëïãéóôþí. Ôþñá ôá óôÜñéá áðïèçêåýïíôáé óå óéëü,
ðïõ åîáóöáëßæïõí êáëü áåñéóìü, ÷áìçëÞ õãñáóßá, óôáèåñÞ èåñìïêñáóßá, êáé óôá
ïðïßá Ý÷åé ãßíåé áðåíôüìùóç ðñéí ìåôáöåñèïýí åêåß ôá óéôçñÜ. Áêïëïõèåß ï êáèá-
ñéóìüò ìå ìç÷áíÞìáôá ðïõ áöáéñïýí ôéò îÝíåò ýëåò, êáé ôï ðëýóéìï ìå íåñü. Ï
êáèáñéóìüò ïëïêëçñþíåôáé óå åéäéêÝò äåîáìåíÝò. Óôç óõíÝ÷åéá, ìå ôç âïÞèåéá ôùí
êõëéíäñïìç÷áíþí, ôùí óéìéãäáëéóôñþí êôë., ãßíåôáé ï áðï÷ùñéóìüò ôïõ öëïéïý ãéá
æùïôñïöÝò, åíþ ôï áëåýñé ïîõãïíþíåôáé êáé åßíáé Ýôïéìï ãéá ôïí êáôáíáëùôÞ. Ç
óõóêåõáóßá ãßíåôáé êáé áõôÞ ìå áõôüìáôåò ìç÷áíÝò, åíþ ìå êõëéüìåíïõò éìÜíôåò
ïäçãåßôáé óôïõò ÷þñïõò áðïèÞêåõóçò Þ óôá ìåôáöïñéêÜ ìÝóá.
Ôï æýìùìá ôïõ øùìéïý åßíáé ìéá îå÷ùñéóôÞ äéáäéêáóßá, ðïõ áñ÷ßæåé ìéá ìÝñá
ðñéí áðü ôï øÞóéìï. Áðü ôï ðñïçãïýìåíï âñÜäõ ç íïéêïêõñÜ áíáêáôåýåé ôï
ðñïæýìé Þ ôç ìáãéÜ ìå ôï Ýíá ôñßôï ôïõ áëåõñéïý êáé óõìðëçñþíåé ÷ëéáñü íåñü.
ÌåôÜ óêåðÜæåé ôï æõìÜñé êáé ôï áöÞíåé üëç ôç íý÷ôá óå æåóôü ìÝñïò ôïõ äùìáôßïõ
ãéá íá öïõóêþóåé. Ôçí åðïìÝíç ðñïóèÝôåé óôç öïõóêùìÝíç æýìç ôï õðüëïéðï
áëåýñé, æåóôü áëëÜ ü÷é âñáóôü íåñü êáé áëÜôé, êáé êáôüðéí áñ÷ßæåé ôï æýìùìá.
¼ôáí ôåëåéþóåé ôï æýìùìá ðëÜèåé êáñâÝëéá, ôá áöÞíåé êáé ðÜëé íá öïõóêþóïõí
êáé ôÝëïò ôá âÜæåé óôï öïýñíï ãéá øÞóéìï.
Óôïõò óýã÷ñïíïõò öïýñíïõò ç äéáäéêáóßá ðáñáóêåõÞò øùìéïý åßíáé åõêïëüôå-
ñç. Ôï æýìùìá ãßíåôáé áðü ôï æõìùôÞñé, Ýíá ìç÷Üíçìá ðïõ ìïéÜæåé ìå ìßîåñ.
¸ðåéôá ç æõãïêïðôéêÞ ìç÷áíÞ êüâåé ôï æõìÜñé óå ìðÜëåò. Ï öïýñíáñçò áðëþíåé
ôéò ìðÜëåò æõìáñéïý óå åéäéêü ðÜãêï, üðïõ ôéò áöÞíåé ãéá åßêïóé ëåðôÜ Þ ìéóÞ
þñá. Êáôüðéí ìéá Üëëç ìç÷áíÞ ðëÜèåé ôç æýìç óå äéÜöïñá ó÷Þìáôá. Ôï öïýóêù-
ìá ãßíåôáé óå åéäéêü èåñìïèÜëáìï, ï ïðïßïò ëåéôïõñãåß óôïõò ôñéÜíôá âáèìïýò ãéá
ìéóÞ ðåñßðïõ þñá. ¼ôáí ôá øùìéÜ öïõóêþóïõí, ï öïýñíáñçò ôá ìåôáöÝñåé óôï
öïýñíï êáé Ýðåéôá áðü ðåñßðïõ ôñßá ôÝôáñôá åßíáé Ýôïéìá. ÁíÜëïãá ìç÷áíÞìáôá
õðÜñ÷ïõí êáé ãéá ôá Üëëá áñôïóêåõÜóìáôá.
Äéáäéêôõáêü õëéêü:
www.snhell.gr/kids/content.asp?id=42&cat_id=2 ÓðïõäáóôÞñéï ÍÝïõ Åëëçíéóìïý,
ðïßçìá «Ï êýêëïò ôïõ øùìéïý»:
Íá óáò ðù ðþò ãßíåôáé Ðñþôá ðñþôá ïé ãåùñãïß,
êáé óôïí êüóìï äßíåôáé óáí ïñãþóïõíå ôçí ãç,
áð’ ôï óðüñï ôï óôáñÜêé, ìåò óôç ÷ïýöôá óðüñï ðáßñíïõí
ôï ãëõêü, ãëõêü øùìÜêé. êáé óôç ãç êÜôù ôïí óðÝñíïõí.

15. ÄéáèåìáôéêÝò Åñãáóßåò
15
www.dim-sapon.rod.sch.gr/ekdos_cd-rom/epagelmata/mylonas/mylonas.htm (Ï ìõ-
ëùíÜò)
www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathcommon_2_09/04/2004_1282815 (Ï ôå-
ëåõôáßïò íåñüìõëïò)
www.culture.gr/4/42/421/42101/421018/g4210181.html (Õðáßèñéï ìïõóåßï õäñï-
êßíçóçò ÄçìçôóÜíáò)
www.vradeto.gr/content/view/27/50/lang.gr/ (Ôï áëþíéóìá óôï ÂñáäÝôï)
www.servitoros.gr/education/view.php/36/745/ (Ó÷ïëéêü ðñüãñáììá ìå èÝìá ôï
øùìß)
www.eurotoquescyprus.org/greek/history_bread_GRK.htm (ÅëëçíïêõðñéáêÞ êïõ-
æßíá)
www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathglobal_2_29/02/2004_1282573 (Åîáé-
ñåôéêü áöéÝñùìá ìå ôßôëï «Ôá ôñßá êáëÜ ôïõ êüóìïõ. ¢ñôïò ï ðåñéïýóéïò»)
www.culture.gr/4/42/421/42101/42101c/g42101c1.html (Éóôïñéêü-ëáïãñáöéêü ìïõ-
óåßï Ñåèýìíçò. ÕðÜñ÷åé áßèïõóá áöéåñùìÝíç óôéò ðáñáäïóéáêÝò êáëëéÝñãåéåò êáé
ôï ñåèåìíéþôéêï ðáñáäïóéáêü øùìß.)
2. ¸íá áðü ôá ðéï óõíçèéóìÝíá ìïôßâá (èÝìáôá) ôùí ëáúêþí ðáñáìõèéþí åßíáé ïé äïêéìá-
óßåò ðïõ ðåñíÜ ï Þñùáò ìÝ÷ñé ôçí éêáíïðïßçóç Þ ôç äéêáßùóÞ ôïõ. ÁíÜëïãïõò Üèëïõò
åðé÷åéñïýí êáé ïé Þñùåò ôçò ìõèïëïãßáò ìáò, üðùò ï ÇñáêëÞò, ï ÉÜóùí ê.Ü. Âñåßôå êáé
ðáñïõóéÜóôå óôçí ôÜîç óáò áíÜëïãïõò ìýèïõò.
Ïé äþäåêá Üèëïé ôïõ ÇñáêëÞ. 1. Ôï ëéïíôÜñé ôçò ÍåìÝáò. 2. Ç Ëåñíáßá ýäñá.
3. Ôï åëÜöé ôçò Êåñýíåéáò. 4. Ï êÜðñïò ôïõ Åñýìáíèïõ. 5. Ï êáèáñéóìüò ôùí
óôÜâëùí ôïõ Áõãåßá. 6. Ïé Óôõìöáëßäåò üñíéèåò. 7. Ï ôáýñïò ôçò ÊñÞôçò. 8. Ôá
Üëïãá ôïõ ÄéïìÞäç. 9. Ç æþíç ôçò Éððïëýôçò. 10. Ôá âüäéá ôïõ Ãçñõüíç. 11. Ôá
÷ñõóÜ ìÞëá ôùí Åóðåñßäùí. 12. Ï ÊÝñâåñïò.
Ï ÉÜóïíáò êáé ç ÁñãïíáõôéêÞ åêóôñáôåßá. Ï Ðåëßáò óöåôåñßóôçêå ôï èñüíï
ôçò Éùëêïý áðü ôïí åôåñïèáëÞ áäåñöü ôïõ, ôïí Áßóùíá. Ï Áßóùíáò, åðåéäÞ öïâü-
ôáí ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ ãéïõ ôïõ ÉÜóoíá, ôïí Ýóôåéëå íá æÞóåé êáé íá åêðáéäåõôåß óôï
ÐÞëéï êïíôÜ óôïí ÊÝíôáõñï ×åßñùíá. ¼ôáí ï ÉÜóïíáò åíçëéêéþèçêå, åðÝóôñåøå
óôçí Éùëêü êáé áðáßôçóå áðü ôïí Ðåëßá íá ôïõ äþóåé ôï èñüíï ôïõ ðáôÝñá ôïõ. Ï
Ðåëßáò, öïâéóìÝíïò, õðïó÷Ýèçêå óôïí ÉÜóïíá üôé èá ôïõ ðáñá÷ùñÞóåé ôï èñüíï ìå
ôçí ðñïûðüèåóç üôé èá öÝñåé óôçí Éùëêü ôï ÷ñõóüìáëëï äÝñáò. Ï ÉÜóïíáò äÝ÷ôçêå
ôçí ðñüôáóç ôïõ Ðåëßá êáé Ýôóé ïñãáíþèçêå ç ÁñãïíáõôéêÞ åêóôñáôåßá.
Ç áðïóôïëÞ ôïõ üìùò Þôáí ðïëý äýóêïëç, êáèþò åêåßíç ôçí åðï÷Þ ï Ðüíôïò
åß÷å ãåìßóåé áðü âáñâáñéêÝò öõëÝò, ðïõ Ýóöáæáí üóïõò îÝíïõò ðáôïýóáí óôïí
ôüðï ôïõò. Ï ÉÜóïíáò êÜëåóå üëá ôá áñ÷ïíôüðïõëá ôïõ åëëçíéêïý ÷þñïõ íá óõì-
ìåôÜó÷ïõí óå áõôÞ ôç äýóêïëç áðïóôïëÞ. ÐåíÞíôá ôÝóóåñéò íÝïé äÝ÷ôçêáí ôï êÜëå-
óìÜ ôïõ. ÁíÜìåóÜ ôïõò: ïé Äéüóêïõñïé ÊÜóôùñ êáé Ðïëõäåýêçò, ï ÇñáêëÞò, ï

16. ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ Á´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
16
Ôåëáìþí, ï Ïñöåýò, ï Ðçëåýò, ï Èçóåýò êáé ðïëëïß Üëëïé. ÐÝñá áðü ôï óðïõäáßï
ðëÞñùìá, ï ÉÜóïíáò ÷ñåéáæüôáí ãéá ôçí åðé÷åßñçóÞ ôïõ êáé Ýíá ãñÞãïñï êáé ãåñü
ðëïßï. Ï ¢ñãïò, ãéïò ôïõ Öñßîïõ, íáõðÞãçóå ôï êáñÜâé, ðïõ ïíïìÜóôçêå Áñãþ,
åßôå áðü ôïí êáôáóêåõáóôÞ ôïõ åßôå ãéáôß Þôáí ëåõêü êáé ãñÞãïñï (ç ëÝîç «áñãþ»
óôçí ïìçñéêÞ ãëþóóá óÞìáéíå êáé ôá äýï).
Áöïý ïëïêëçñþèçêáí ç êáôáóêåõÞ ôïõ ðëïßïõ êáé ç ðñïåôïéìáóßá ôçò åêóôñá-
ôåßáò, ïé Áñãïíáýôåò áðÝðëåõóáí áðü ôçí Éùëêü. Ãéá íá ìðïñÝóïõí íá öôÜóïõí
óôçí Êïë÷ßäá, äéÜâçêáí ôéò ÓõìðëçãÜäåò ðÝôñåò, äõï ôåñÜóôéïõò âñÜ÷ïõò ðïõ
óõãêñïýïíôáí áðü ôç äýíáìç ôùí áíÝìùí êáé Ýêëåéíáí ôç óôåíÞ äßïäï ôçò èÜëáó-
óáò, ìå áðïôÝëåóìá íá óõíôñßâåôáé êÜèå ðëïßï ðïõ åðé÷åéñïýóå íá ôéò äéáó÷ßóåé.
ÐÝñáóáí êáôüðéí ôç Óéíþðç, ôç ÷þñá ôùí Áìáæüíùí, ôç ÷þñá ôùí Ìïóýíùí êáé ôï
íçóß ôïõ ¢ñåùò. Ï ÉÜóïíáò, ìüëéò Ýöèáóáí óôçí Êïë÷ßäá, ðáñïõóéÜóôçêå óôï
âáóéëéÜ ÁéÞôç, ï ïðïßïò ôïõ õðïó÷Ýèçêå íá ôïõ äþóåé ôï ÷ñõóüìáëëï äÝñáò, åÜí ï
ôåëåõôáßïò Ýâãáéíå íéêçôÞò áðü ôéò äïêéìáóßåò ðïõ èá ôïõ üñéæå. Ï ÉÜóïíáò äÝ÷ôç-
êå íá õðïâëçèåß óôéò äïêéìáóßåò. ×Üñç óôçí åðÝìâáóç ôçò Áöñïäßôçò, ç ÌÞäåéá –
ìéá áðü ôéò äõï êüñåò ôïõ ÁéÞôç– åñùôåýôçêå ðáñÜöïñá ôïí ÉÜóïíá êáé ôïõ
ðñüóöåñå ôá ìÝóá íá áíôéìåôùðßóåé ìå åðéôõ÷ßá áõôÝò ôéò öïâåñÝò äïêéìáóßåò, ðïõ
Þôáí ïé åîÞò: íá óêïôþóåé ôï äñÜêï, íá óõíáãùíéóôåß ôï âáóéëéÜ ÁéÞôç óå
áãþíá áñüôñïõ, íá óðåßñåé ôá äüíôéá ôïõ äñÜêïíôá óôç ãç êáé íá óêïôþóåé
ôïõò Üãñéïõò ðïëåìéóôÝò ðïõ îåöýôñùíáí áðü áõôÜ. Ï ÉÜóïíáò, áöïý ðÝñáóå
ôéò äïêéìáóßåò áõôÝò, ðÞñå ìå ôç âïÞèåéá ôçò ÌÞäåéáò, ðïõ åß÷å ìáíôéêÝò éêáíüôç-
ôåò, ôï ÷ñõóüìáëëï äÝñáò.
Ïé Üèëïé ôïõ ÈçóÝá. Ï ÈçóÝáò Þôáí ãéïò ôïõ ÁéãÝá êáé ôçò Áßèñáò êáé
ãåííÞèçêå óôçí ÔñïéæÞíá, áð’ üðïõ êáôáãüôáí ç ìçôÝñá ôïõ. Ï ÁéãÝáò Ýöõãå áðü
ôçí ÔñïéæÞíá ðñéí ãåííçèåß ï ÈçóÝáò, áëëÜ Üöçóå ðáñáããåëßá, áí ôï ðáéäß ðïõ èá
ãåííéüôáí Þôáí áãüñé, ìüëéò ìåãÜëùíå íá ðÜåé óôçí ÁèÞíá. Óå çëéêßá äåêáÝîé åôþí
îåêßíçóå ôïõò Üèëïõò ôïõ, ðïõ ðéóôïðïéïýóáí üôé Þôáí Ýíáò åîáéñåôéêüò êáé äéáëå-
÷ôüò Þñùáò. Áðü ôç ìçôÝñá ôïõ Ýìáèå üôé Ýðñåðå íá êõëÞóåé Ýíá âñÜ÷ï üðïõ Þôáí
êñõììÝíá ôá óáíäÜëéá êáé ôï ìá÷áßñé ôïõ ðáôÝñá ôïõ. ÁõôÜ èá ôïí óõíôñüöåõáí
óôçí ðïñåßá ôïõ ðñïò ôçí ÁèÞíá êáé èá âïçèïýóáí óôçí áíáãíþñéóÞ ôïõ áðü ôïí
ÁéãÝá. Ç óôåñéáíÞ äéáäñïìÞ áðü ôçí ÔñïéæÞíá óôçí ÁèÞíá Þôáí ðïëý åðéêßíäõíç,
ìéá êáé óôï äñüìï óõ÷íÜ ðáñáìüíåõáí äéáâüçôïé ëçóôÝò.
ÊïíôÜ óôçí Åðßäáõñï åß÷å ôï ëçìÝñé ôïõ ï ëçóôÞò ÐåñéöÞôçò, ãéïò ôïõ ¹öáé-
óôïõ. Ï ÈçóÝáò, áöïý ìïíïìÜ÷çóå ìáæß ôïõ, ôïý Üñðáîå ôï ñüðáëï êáé ôïí óêüôù-
óå ì’ áõôü. Ï äåýôåñïò Üèëïò ôïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Éóèìïý ôçò
Êïñßíèïõ. Åêåß åíÝäñåõå ï Óßíçò ï ðéôõïêÜìðôçò. Ï Óßíçò åöÜñìïæå ìéá áíáôñé-
÷éáóôéêÞ ôáêôéêÞ ãéá íá åîïíôþíåé ôïõò äéáâÜôåò: ëýãéæå äõï øçëÜ äÝíôñá (ðßôõò=
ôï äÝíôñï, ãé’ áõôü êáé ïíïìáæüôáí ðéôõïêÜìðôçò), åßôå ðåýêá, åßôå êïõêïõíáñéÝò,
êáé óôï óçìåßï üðïõ ïé êïñõöÝò ôïõò ðëçóßáæáí, Ýäåíå ôï ðÜíù ìÝñïò ôïõ óþìáôïò
ôïõ èýìáôüò ôïõ óôç ìéá êïñõöÞ êáé ôï êÜôù ìÝñïò óôçí Üëëç. Êáôüðéí Üöçíå

17. ÄéáèåìáôéêÝò Åñãáóßåò
17
åëåýèåñá ôá äÝíôñá, ìå öõóéêü åðáêüëïõèï ôï öñé÷ôü äéáìåëéóìü ôïõ äéáâÜôç. Ï
ÈçóÝáò ðëÞñùóå ôï Óßíç ìå ôï ßäéï íüìéóìá. Ï ëçóôÞò ãíþñéóå Ýôóé ôïí ôñüìï ôùí
èõìÜôùí ôïõ. Óôçí ßäéá ðåñéï÷Þ, óôïí Êñïììõþíá, ï ÈçóÝáò åîïíôþíåé ôç ÖáéÜ,
ðïõ Þôáí Ýíáò èçëõêüò áãñéü÷ïéñïò, êáé êáôüðéí ôïí äéáâüçôï Óêßñùíá, ðïõ
áðïôåëïýóå ìÜóôéãá ôùí äéáâáôþí. Ïé äïêéìáóßåò üìùò ôïõ ÈçóÝá óõíå÷ßóôçêáí.
Ðåñíþíôáò áðü ôçí Ðåëïðüííçóï óôç ÓôåñåÜ ìÝóù ôïõ Éóèìïý, áíôéìåôþðéóå ìå
åðéôõ÷ßá óôçí Åëåõóßíá ôïí Êåñêõüíá. Ï Êåñêõüíáò Þôáí ðáíôïäýíáìïò êáé ðñï-
êáëïýóå ôïõò äéáâÜôåò íá ðáëÝøïõí ìáæß ôïõ, ìå ôç óõìöùíßá, áí ôïí íéêïýóáí, íá
óõíÝ÷éæáí ôï äñüìï ôïõò. ¾óôåñá Þñèå ç óåéñÜ ôïõ Ðñïêñïýóôç ï ïðïßïò õðïäõü-
ôáí ôïí îåíïäü÷ï. Åß÷å óôÞóåé äõï êñåâÜôéá óôï äñüìï ðñïò ôçí ÁèÞíá, ôá ïðïßá
åß÷áí ìéá éäéïìïñößá: ôï Ýíá Þôáí ìáêñý êáé ôï Üëëï êïíôü. Ï Ðñïêñïýóôçò
ðñüóöåñå óôïõò êïíôïýò ôï ìáêñý êñåâÜôé êáé óôïõò øçëïýò ôï êïíôü. ¼ðùò Þôáí
åðüìåíï, ïé Üíèñùðïé äå ÷ùñïýóáí óå êáíÝíá êñåâÜôé. Ï Ðñïêñïýóôçò ôüôå ôñá-
âïýóå Þ ÷ôõðïýóå ìå óöõñß ôïõò êïíôïýò ãéá íá ðñïóáñìïóôïýí óôï ìÞêïò ôïõ
êñåâáôéïý êáé áêñùôçñßáæå ôá åðÜíù Þ êÜôù Üêñá ôïõ óþìáôïò ôùí øçëþí ìå
ôïí ßäéï óêïðü. ¼ðùò êáé ïé ðñïçãïýìåíïé ëçóôÝò, ï Ðñïêñïýóôçò ãíþñéóå ôï
èÜíáôï áðü ôï ÈçóÝá, åðÜíù ó’ Ýíá áðü ôá êñåâÜôéá ôïõ.
Äéáäéêôõáêü õëéêü:
www.mythologia.8m.com/athlos1.html (¢èëïé ÇñáêëÞ)
www.thalassa.gr/2002/to/gr/i01.asp (ÉÜóïíáò êáé ÁñãïíáõôéêÞ åêóôñáôåßá)
www.mythologia.8m.com/thiseas.html (¢èëïé ôïõ ÈçóÝá)
«Ç ðåßíá ôïõ Êáñáãêéüæç», Áíôþíçò Ìüëëáò
1. ¼óïé áðü ôïõò ìáèçôÝò Ý÷åôå ôç äõíáôüôçôá, äåßôå ìéá ðáñÜóôáóç Êáñáãêéüæç (æùíôá-
íÜ Þ âéíôåïóêïðçìÝíç Þ óå CD-ROM) êáé ðñïóðáèÞóôå íá ðåñéãñÜøåôå ôïõò ÷áñáêôÞ-
ñåò ôïõ Ýñãïõ, ðáñïõóéÜæïíôáò ôá âáóéêüôåñá ãíùñßóìáôÜ ôïõò.
Ïé ÷áñáêôçñéóôéêüôåñåò öéãïýñåò ôïõ åëëçíéêïý èåÜôñïõ Óêéþí åßíáé: • Ï Ìïñ-
öïíéüò: Ôï üíïìÜ ôïõ åßíáé Æá÷áñßáò, åßíáé ðïëý êïíôüò, íÜíïò ìå ôåñÜóôéï êåöÜëé
êáé ìáêñéÜ ìýôç, ãé’ áõôü ìéëÜåé Ýíñéíá. Åßíáé êáëïìåãáëùìÝíïò êáé ðïëý öïâç-
ôóéÜñçò. ¼ôáí ï Êáñáãêéüæçò ôïí öïâåñßæåé åêåßíïò ëéðïèõìÜåé. • Ï Ìðáñìðá-
Ãéþñãïò: Åßíáé Ñïõìåëéþôçò, âïõíßóéïò, áãíüò êáé çèéêüò. Åêðñïóùðåß ôïí Üíèñù-
ðï ðïõ ðáñÝìåéíå áíåðçñÝáóôïò áðü ôçí êáêüôçôá ôïõ êüóìïõ. ÁãáðÜ ôïí Êáñá-
ãêéüæç êáé ðñïóðáèåß íá ôïí ðñïóôáôÝøåé. • Ï Óôáýñáêáò: Äåß÷íåé ðáëéêáñÜò êáé
ìÜãêáò, áëëÜ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé äåéëüò êáé øåýôçò, åíþ ôñþåé ðïëý óõ÷íÜ
îýëï. Ôï üíïìÜ ôïõ åßíáé ÓôáõñÜêçò Ôæßìçò áðü ôïí ÐåéñáéÜ. • Ï ÐáóÜò: Åêðñï-
óùðåß ôçí ôïõñêéêÞ åîïõóßá, ãé’ áõôü Ý÷åé áõóôçñü êáé åðßóçìï ýöïò. Ôï ðëïýóéï
íôýóéìü ôïõ ôïíßæåé ôçí åðéâëçôéêÞ ðáñïõóßá ôïõ. • Ï ÂåëçãêÝêáò: Åßíáé Ôïõñ-
êáëâáíüò, åêðñüóùðïò ôçò åêôåëåóôéêÞò åîïõóßáò êáé öñïíôßæåé ãéá ôç äçìüóéá
ôÜîç. Äå äéáêñßíåôáé ãéá ôçí åîõðíÜäá ôïõ, ìéëÜåé ëßãï êáé ôá åëëçíéêÜ ôïõ åßíáé

18. ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ Á´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
18
åðéåéêþò áðáñÜäåêôá. • Ï ×áôæçáâÜôçò: Ï êëáóéêüò ôýðïò ôïõ ñáãéÜ ðïõ æåé ìå
ôçí áíÜìíçóç ôçò Ôïõñêïêñáôßáò. Ðïíçñüò, äåéëüò, êüëáêáò, éäéáßôåñá áðÝíáíôé
óôïõò áíèñþðïõò ôçò åîïõóßáò. Ðñïóðáèåß íá ðñïêáëÝóåé ôïí ïßêôï ôùí óõíáí-
èñþðùí ôïõ êÜíïíôáò ôïí êáêïìïßñç, åíþ ôçí ßäéá óôéãìÞ ìç÷áíåýåôáé âñïìïäïõ-
ëåéÝò. Ôï åðÜããåëìÜ ôïõ åßíáé ôåëÜëçò, ìåóßôçò êáé ôá÷õäñüìïò, êõñßùò óôçí
õðçñåóßá ôïõ ìðÝç êáé ôïõ ðáóÜ. Åíôïýôïéò, åßíáé áîéïðñåðÞò êáé åõãåíéêüò.
×áñáêôçñéóôéêüò ôýðïò ìéêñïáóôïý ôçò åðï÷Þò. Åðßóçò, Ý÷ïíôáò êÜðïéá êïéíùíéêÞ
ìüñöùóç óõìâïõëåýåé ôïí Êáñáãêéüæç êáé ðñïóðáèåß íá ðñïëÜâåé ôéò ãêÜöåò ôïõ.
• Ï ÌðÝçò: ×áñáêôçñéóôéêüò ôýðïò åýðïñïõ áóôïý óôá ðñüôõðá åêåßíçò ôçò
åðï÷Þò, äçëáäÞ ìÝëïò ôçò áíþôåñçò êïéíùíéêÞò ôÜîçò êáé êáëüò ïéêïãåíåéÜñ÷çò.
Åßíáé Üíèñùðïò çèéêüò êáé ðïëëÝò öïñÝò åðéöïñôßæåé ôï ×áôæçáâÜôç ìå äéÜöïñåò
äïõëåéÝò. • Ï óéïñ Äéïíýóéïò: ¸íáò áêüìá ÷áñáêôçñéóôéêüò ôýðïò ôïõ èåÜôñïõ
óêéþí. ÁõôÞ ôç öïñÜ ðñüêåéôáé ãéá Ýíáí îåðåóìÝíï áñéóôïêñÜôç áðü ôç ÆÜêõíèï.
Ç öéãïýñá ôïõ óáôéñßæåé ôïí öáíôáóéüðëçêôï Æáêõíèéíü ðïõ ðéóôåýåé ðùò ç êáôá-
ãùãÞ ôïõ åßíáé áñ÷ïíôéêÞ. Ùóôüóï åßíáé ðïëý ïìéëçôéêüò, áîéïðñåðÞò êáé áãáèüò.
ÐÝöôåé åýêïëá èýìá óôéò êáôåñãáñéÝò ôïõ Êáñáãêéüæç. Ç åîùôåñéêÞ ôïõ åìöÜíéóç
åßíáé éäéáßôåñá ðñïóåãìÝíç, öïñÜ øçëü êáðÝëï êáé öñÜêï. • Ï Åâñáßïò: Ôï üíïìÜ
ôïõ åßíáé Óïëïìþí Þ Óïëùìüò, üðùò ôïí áðïêáëåß ï Êáñáãêéüæçò. Åßíáé ÷áñá-
êôÞñáò åìðüñïõ ôçò ðüëçò êáé óõãêåêñéìÝíá ôçò Èåóóáëïíßêçò, áñêåôÜ ðëïýóéïò,
ðïëý ôóéãêïýíçò, ðïíçñüò êáé äåéëüò. Óáí öéãïýñá åßíáé ðïëý åõ÷Üñéóôç, ãéáôß
åßíáé äåìÝíïò óå äõï ìåñéÝò êáé üôáí ÷ïñåýåé êïõíéÝôáé ç ìÝóç êáé ôï êåöÜëé ôïõ
óáí íá åßíáé «îåâéäùìÝíïò», ìå áðïôÝëåóìá íá ãåëïýí ïé èåáôÝò.
Äéáäéêôõáêü õëéêü:
www.karagiozismuseum.gr/figoures/index.htm (Ìïõóåßï ÓðáèÜñç)
www.culture.gr/4/42/421/42101/421011/g4210111.html (Ëáïãñáöéêü ìïõóåßï Óôå-
ìíßôóáò óõëëïãÞ ôïõ íôüðéïõ êáñáãêéïæïðáß÷ôç ËÜìðñïõ ÊáñáäÞìá [äùñåÜ ôùí
ðáéäéþí ôïõ])
www.karaghiozis.net/history/istoria.html (ÈÝáôñï óêéþí)
www.kostasmakris.gr/main.htm
2. Ìå ôç âïÞèåéá ôïõ êáèçãçôÞ ôùí Êáëëéôå÷íéêþí êáôáóêåõÜóôå öéãïýñåò ôïõ èåÜôñïõ
óêéþí ãéá íá äéáêïóìÞóåôå ôçí ôÜîç Þ ôï äùìÜôéü óáò.
Óôçí éóôïóåëßäá www.alex.eled.duth.gr/academy/KARAGIOZIS/12.htm äßíïíôáé
ðëçñïöïñßåò ãéá íá êáôáóêåõÜóåôå üìïñöåò öéãïýñåò ôïõ èåÜôñïõ óêéþí. Ôá
õëéêÜ êáôáóêåõÞò ìðïñïýí íá åßíáé: ÷áñôüíé, ÷áñôüíé óêáëéóôü, ÷áñôüíé óêáëéóôü
ìå ñéæü÷áñôï ÷ñùìáôéóìÝíï, ÷áñôüíé óêáëéóôü ìå ÷áñôß ÷ñùìáôéóìÝíï, ÷áñôüíé
óêáëéóôü ìå ÷áñôÜêéá ÷ñùìáôéóôÜ êïëëçìÝíá, ÷áñôüíé óêáëéóôü ìå ðáíß ÷ñùìáôé-
óìÝíï, ÷áñôüíé óêáëéóôü ìå ñéæü÷áñôï ÷ñùìáôéóìÝíï êáé äÝñìá, äÝñìá, äÝñìá
óêáëéóôü, äÝñìá ìå æåëáôßíá, æåëáôßíá. Ç ðéï áñ÷áßá êáôáóêåõÞ êáé ðéï ðéóôÞ óôï
ðíåýìá ôïõ èåÜôñïõ Óêéþí, åßíáé ïé öéãïýñåò áðü ÷áñôüíé. Æùãñáößæïõìå ðÜíù ó’
Ýíá ÷áñôüíé ôç ìïñöÞ ôçò öéãïýñáò. Êáôüðéí ðáßñíïõìå Ýíá øáëßäé êáé êüâïõìå ôç

19. ÄéáèåìáôéêÝò Åñãáóßåò
19
öéãïýñá ãýñù ãýñù. Ì’ Ýíá øáëéäÜêé ìå ëåðôÞ ìýôç, Þ ÷áñôïêüðôç Þ êïðéäÜêé,
áöáéñïýìå áðü ôï åóùôåñéêü ôçò öéãïýñáò ôá ìÝñç ðïõ èÝëïõìå íá ôá äéáðåñíÜ
ôï öùò. ÓõíÞèùò ôá ìÝñç ðïõ áöáéñïýìå åßíáé ãýñù áðü ôï ìÜôé, ôï åóùôåñéêü
ôïõ öñõäéïý, ôï åóùôåñéêü ôïõ áõôéïý, ôá êïõìðéÜ, ìéá ãñáììÞ ðïõ èÝëïõìå íá
ó÷çìáôßóïõìå áöáéñþíôáò êïììÜôéá ÷áñôïíéïý ãéá íá õðïäçëþóïõìå ôóÝðåò, ìáë-
ëéÜ, êáðÝëï, ãéëÝêï êôë. Áöïý êåíôÞóïõìå ôç öéãïýñá ìáò, êáôüðéí êïëëÜìå êáé
óôéò äýï ðëåõñÝò Ýíá ñéæü÷áñôï. ¾óôåñá ìå äéÜöïñá ìáñêáäïñÜêéá äéáöïñåôéêïý
÷ñþìáôïò æùãñáößæïõìå áíÜëïãá. Óôï áõôß âÜæïõìå êüêêéíï, óôá öñýäéá êáöÝ,
ôá êåíÜ ðïõ öáíåñþíïõí, ð.÷., ôéò ôóÝðåò êßôñéíá. ¸ôóé ç öéãïýñá ìáò áðïêôÜ
÷ñþìá êáé äßíåé ìéá åíôýðùóç ðáñüìïéá ìå ôá âéôñü ôùí åêêëçóéþí. Êáôüðéí
êÜíïõìå ìå ôéò êüðéôóåò ôç óýíäåóç ôùí ìåñþí ôçò öéãïýñáò. Ãéá íá ìðïñåß ç
öéãïýñá íá êéíåßôáé Üíåôá ðÜíù óôï ðáíß, êáñöþíïõìå óå áõôÞí –ìå ðéíÝæåò Þ
êáñöéôóÜêéá– óôï ýøïò ôïõ þìïõ, Ýíá îýëéíï ðç÷Üêé. Êñáôþíôáò ôç öéãïýñá áðü
ôï îýëéíï ðç÷Üêé, ìðïñïýìå íá ðáßæïõìå êïõíþíôáò ôçí. Ìå ôïí ßäéï ôñüðï ðïõ
ãßíïíôáé ïé öéãïýñåò ãßíïíôáé êáé ôá óêçíéêÜ. ÁöÞíïíôáò äçëáäÞ êåíÜ ðÜíù óôï
÷áñôüíé ôïõ óêçíéêïý, êáé áöïý êáëýøïõìå êáé ôéò äýï ðëåõñÝò ôïõ ìå ñéæü÷áñôï,
ôï ÷ñùìáôßæïõìå áíÜëïãá. Ìüíï ðïõ ôï óêçíéêü ìå êáñöéôóÜêéá (óáí áõôÜ ðïõ
÷ñçóéìïðïéïýí ïé ìïäßóôñåò) ôï ðéÜíïõìå êáôåõèåßáí óôéò Üêñåò ôïõ ðáíéïý ôïõ
ìðåñíôÝ äåîéÜ áñéóôåñÜ. ÐïëëÝò öïñÝò, Ýíá óêçíéêü ìðïñåß íá âñßóêåôáé êáé óôï
êÝíôñï ôçò óêçíÞò, ð.÷. Ýíá äÝíôñï, ìéá ðïëõèñüíá ê.Ü. Ôá óêçíéêÜ, üìùò, ìðïñïý-
ìå íá ôá æùãñáößóïõìå êáé êáôåõèåßáí åðÜíù óå ñéæü÷áñôï, ýöáóìá, ðëáóôéêü
êôë. ¹ íá ôá óêáëßóïõìå ðÜíù óå ÷áñôüíé. Êáé êÜôé Üëëï: ôéò öéãïõñßôóåò ìðïñïý-
ìå íá ôéò æùãñáößóïõìå êáé êáôåõèåßáí ðÜíù óå êïììÜôéá ðëáóôéêïý (ðùëïýíôáé
öýëëá ðëáóôéêïý óôï åìðüñéï). Ãéá íá ðéÜíåé êáëÜ ôï ÷ñþìá ðÜíù óôï ðëáóôéêü
ðñÝðåé ðñþôá íá ôñéöôåß ìå øéëü ãõáëü÷áñôï.
«¾ðíå ìïõ êé ÝðáñÝ ìïõ ôï», Äçìïôéêü ôñáãïýäé
1. Óôï ôñáãïýäé ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôÝóóåñéò ðåñéï÷Ýò –ôçí ÊÜñðáèï, ôç Ñüäï, ôçí Êùíóôá-
íôéíïýðïëç êáé ôçí ÁëåîÜíäñåéá–, êáèåìéÜ áðü ôéò ïðïßåò, üðùò áíáöÝñåôáé óôï êåßìå-
íï, åßíáé öçìéóìÝíç ãéá êÜôé (íåñÜ, ðëïýôç ê.ëð.). Áöïý ÷ùñéóôåßôå óå ôÝóóåñéò ïìÜäåò,
êÜèå ïìÜäá íá áíáæçôÞóåé ðëçñïöïñßåò êáé Üëëïõ åßäïõò õëéêü (ð.÷. öùôïãñáößåò) ãéá
íá åðéâåâáéþóåé Þ ü÷é ôç öÞìç êÜèå ðåñéï÷Þò. Ôá âéâëßá ôçò Éóôïñßáò, ôçò Ãåùãñáößáò
êáé ôçò ÏéêéáêÞò Ïéêïíïìßáò èá óáò öáíïýí ÷ñÞóéìá.
ÊÜñðáèïò. Åßíáé íçóß ïñåéíü ìå áñêåôÞ êáé ðïéêßëç èáìíþäç âëÜóôçóç. ÃåíéêÜ
Ý÷åé Üãïíï Ýäáöïò, ãé’ áõôü ïé êÜôïéêïß ôïõ áíáãêÜæïíôáí óå ðáëáéüôåñåò åðï÷Ýò
íá îåíéôåýïíôáé. Ôï üíïìá ÐçãÜäéá, ðïõ åßíáé ç ðáëéÜ ïíïìáóßá ôçò ðñùôåýïõóáò
ôïõ íçóéïý (óçìåñéíÞ ÊÜñðáèïò), óõíäÝåôáé ðéèáíþò ìå ôçí ðáñïõóßá íåñïý.
Ñüäïò. Ç áíáöïñÜ óôïí ðëïýôï ôïõ íçóéïý åßíáé äéêáéïëïãçìÝíç. ÇìéïñåéíÞ
êáé êáôáðñÜóéíç óôï ðáñåëèüí ç Ñüäïò, ãíþñéóå óå äéÜöïñåò åðï÷Ýò ìåãÜëç

20. ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ Á´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
20
åìðïñéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ Üíèçóç, ÷Üñç óôç óçìáíôéêÞ ôçò èÝóç ìåôáîý Åããýò
ÁíáôïëÞò êáé Êùíóôáíôéíïýðïëçò. Áêüìá êáé ìåôÜ ôçí êáôÜêôçóÞ ôçò áðü ôïõò
Ôïýñêïõò (1522) êáé óå üëç ôçí ðåñßïäï ôçò Ôïõñêïêñáôßáò, ôï íçóß õðÞñîå áðü
ôá óðïõäáéüôåñá ïéêïíïìéêÜ êÝíôñá ôçò áíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ. Ôïí ðëïýôï ôçò
ìáñôõñïýí ôá åðéâëçôéêÜ ìåóáéùíéêÜ êôßñéá (ôá ôåß÷ç, ôï ÐáëÜôé ôùí Éððïôþí, ôï
ÄéêáóôÞñéï ôïõ Åìðïñßïõ, ôï Íïóïêïìåßï ôùí Éððïôþí), ìåãÜëåò ðëáôåßåò êáé
Üëëá ïéêïäïìÞìáôá.
Êùíóôáíôéíïýðïëç. Ç «âáóéëßäá ôùí ðüëåùí», ðïõ ãíþñéóå áêìÞ ãéá ðÜíù
áðü ÷ßëéá ÷ñüíéá (335-1453), Þôáí êïóìïîÜêïõóôç ãéá ôïí ðëïýôï, ôç äýíáìç êáé
ôç ìåãáëïðñÝðåéÜ ôçò. ÊáôÜ ôç ÂõæáíôéíÞ ðåñßïäï õðÞñîå ç ðéï æçëåõôÞ ðüëç ôïõ
êüóìïõ, Ýíá ðáãêüóìéï êÝíôñï åìðïñßïõ, óôï ïðïßï óõãêåíôñþíïíôáí êáé äéáêéíïý-
íôáí ðñþôåò ýëåò êáé áãáèÜ áðü üëåò ôéò ðåñéï÷Ýò ôïõ êüóìïõ. Ç áêôéíïâïëßá ôçò
ðñïóÝëêõóå êáôÜ êáéñïýò ðïëëïýò ëáïýò ðïõ èÝëçóáí íá ôçí êáôáêôÞóïõí. Åðé-
äñïìÝò, ðõñêáãéÝò êáé óåéóìïß Ý÷ïõí áöÞóåé óå áõôÞ ôá ß÷íç ôïõò ìÝ÷ñé ôçí ôåëéêÞ
êáôÜêôçóÞ ôçò áðü ôïõò Ôïýñêïõò. Ç ðåñßïäïò ðáñáêìÞò ðïõ áêïëïýèçóå äéÞñêå-
óå äýï áéþíåò, áëëÜ áðü ôï 17ï áéþíá ç Êùíóôáíôéíïýðïëç åðáíÝêôçóå ôçí
åìðïñéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ ôçò äýíáìç. Åíþ áñ÷éêÜ ç ðüëç åß÷å åãêáôáëåéöèåß áðü
ôïí åëëçíéêü ðëçèõóìü, óôéò áñ÷Ýò ôïõ 18ïõ áé. áñéèìïýóå Þäç 200.000 ¸ëëçíåò,
ðïõ áíÝðôõîáí ìåãÜëç ïéêïíïìéêÞ êáé åìðïñéêÞ äñáóôçñéüôçôá, êáé óå áõôïýò
êõñßùò ïöåéëüôáí ï ðëïýôïò êáé ç áêìÞ ôçò ðüëçò. Ç Êùíóôáíôéíïýðïëç Þôáí
åðßóçò ôï èñçóêåõôéêü êÝíôñï ôïõ õðüäïõëïõ åëëçíéóìïý, ãéáôß ðáñÝìåéíå åêåß ôï
Ðáôñéáñ÷åßï. Óôç öÞìç ôçò óõíôÝëåóáí áêüìá ïé öõóéêÝò ïìïñöéÝò ôçò, êáèþò
åßíáé êôéóìÝíç óå åðôÜ ëüöïõò (ÅðôÜëïöïò) êáé åêôåßíåôáé êáé óôéò äýï ðëåõñÝò
ôïõ Âïóðüñïõ êáé ôçò Ðñïðïíôßäáò áêïõìðþíôáò óôçí Åõñþðç êáé ôçí Áóßá.
Ðåñßöçìá êôßñéá êáé åðéâëçôéêÝò åêêëçóßåò êáé ôæáìéÜ ðñïóäßäïõí áêüìá êáé
óÞìåñá ìåãáëïðñÝðåéá óôçí ðüëç (Áãßá Óïößá, ÌåãÜëï ÐáëÜôé, Ðýñãïò ôïõ
ÃáëáôÜ, Öñïýñéï Ñïýìåëç ×éóÜñ, ôï áíÜêôïñï Ôïð Êáðß, ôï ôÝìåíïò ÓïõëôÜí
Á÷ìÝô ê.Ü).
ÁëåîÜíäñåéá. Ç èÝóç ôçò óôçí Áßãõðôï, óå ìéá ðáñáëéáêÞ æþíç áðÝíáíôé áðü
ôï íçóß ÖÜñïò, åðéëÝ÷èçêå áðü ôïí Ì. ÁëÝîáíäñï ôï 332 ð.×. ÓÞìåñá, áãÜëìáôá
ôïõ ìåãÜëïõ óôñáôçëÜôç åßíáé ôïðïèåôçìÝíá óå ìéá êåíôñéêÞ ðëáôåßá ôçò ðüëçò
êáé ìðñïóôÜ áðü ôç ÂéâëéïèÞêç. Óôá åëëçíéóôéêÜ ÷ñüíéá ç ÁëåîÜíäñåéá Þôáí ç
ðüëç ôùí Ðôïëåìáßùí. Áðü áõôÞ äéáäüèçêå ôï åëëçíéêü ðíåýìá óå üëç ôçí Áßãõ-
ðôï êáé ôéò ãåéôïíéêÝò ÷þñåò. ÌåôÜ ôçí áñáâéêÞ êáôÜêôçóç (641) êáé ôïí åîéóëáìé-
óìü ðïõ áêïëïýèçóå, ï åëëçíéóìüò óõññéêíþèçêå óå åëÜ÷éóôåò ïéêïãÝíåéåò, êáé ç
ðüëç ðåñéÝðåóå óôçí áöÜíåéá ìÝ÷ñé ôéò áñ÷Ýò ôïõ 19ïõ áéþíá, ïðüôå Üñ÷éóå íá
áðïêôÜ åìðïñéêÞ óçìáóßá ðñïóåëêýïíôáò ¸ëëçíåò êáé Äõôéêïåõñùðáßïõò åìðü-
ñïõò. Óýíôïìá äçìéïõñãÞèçêáí óôçí ðüëç ðïëëÝò îÝíåò êïéíüôçôåò, áðü ôéò ïðïßåò
ç ðéï éó÷õñÞ ïéêïíïìéêÜ êáé ç ðéï ðïëõÜñéèìç Þôáí ç åëëçíéêÞ. ÊáôÜ ôá ìÝóá ôïõ
19ïõ áéþíá ç ÁëåîÜíäñåéá Üñ÷éóå íá áðïêôÜ æùçñÞ êßíçóç êáé Ýãéíå Ýíá áðü ôá

21. ÄéáèåìáôéêÝò Åñãáóßåò
21
ìåãáëýôåñá åìðïñéêÜ ëéìÜíéá ôçò Ìåóïãåßïõ. Ôá ìåãáëïðñåðÞ ïéêïäïìÞìáôá, ôá
ðïëõôåëÞ ìÝãáñá ôùí åìðüñùí êáé ç ðïëõìïñößá ôçò æùÞò óôéò îÝíåò ðáñïéêßåò
Ýäéíáí óôçí ðüëç êïóìïðïëßôéêï ÷áñáêôÞñá êáé ôçí áôìüóöáéñá ôïõ áöèïíßáò êáé
ôçò ðïëõôÝëåéáò. Óôçí ðüëç áõôÞ Ýæçóå üëç ôç æùÞ ôïõ êáé ï ðïéçôÞò Êùíóôá-
íôßíïò ÊáâÜöçò (1863-1933). Áðü ôá ìÝóá ôïõ 20ïý áéþíá, ïé îÝíïé Üñ÷éóáí íá
åãêáôáëåßðïõí ôçí Áßãõðôï, ãéáôß åß÷áí áëëÜîåé ïé ðïëéôéêÝò óõíèÞêåò. ÓÞìåñá ç
ÁëåîÜíäñåéá åßíáé ìéá ìåãáëïýðïëç 5.500.000 êáôïßêùí. Óçìáíôéêüôåñá ìíçìåßá
ôçò ðüëçò åßíáé ç êáéíïýñéá ÂéâëéïèÞêç, ôï Åëëçíïñùìáúêü Ìïõóåßï, ôï öñïýñéï
ôïõ ÊáÀô ÌðÝç ÷ôéóìÝíï ðÜíù óôá åñåßðéá ôïõ ðåñßöçìïõ ÖÜñïõ, ç ðñþçí ìïíÞ
ôïõ Áãßïõ ÓÜââá ðïõ Ýãéíå Ýäñá ôïõ ïñèüäïîïõ Ðáôñéáñ÷åßïõ ê.Ü.
Äéáäéêôõáêü õëéêü:
www.greek-tourism.gr/karpathos/history.htm (ÊÜñðáèïò)
www.rhodes.aegean.gr./gr/Rodos/medhistg.htm (Ñüäïò)
www.hri.org/MPA/gr/other/1453/konstantinoupoli.html (Êùíóôáíôéíïýðïëç)
www.asxetos.gr/article.aspx?i=232 (ÁëåîÜíäñåéá)
2. Âñåßôå Ýèéìá ôçò ãÝííçóçò êáé áðü Üëëåò ðåñéï÷Ýò ôçò ÅëëÜäáò êáé ðáñïõóéÜóôå ôá
óôçí ôÜîç ìå áíÜëïãç ìïõóéêÞ åðÝíäõóç. Ìðïñåßôå åðßóçò íá âñåßôå êáé ôñáãïýäéá-
íáíïõñßóìáôá óýã÷ñïíùí óõíèåôþí (ð.÷. ôï íáíïýñéóìá áðü ôï ÌáôùìÝíï ÃÜìï ôïõ
Öåíôåñßêï Ãêáñèßá Ëüñêá ìåëïðïéçìÝíï áðü ôï ÌÜíï ×áôæéäÜêé).
ÐïëëÜ áðü ôá Ýèéìá ôç ãÝííçóçò åßíáé êïéíÜ óå üëï ôïí åëëçíéêü ÷þñï (ð.÷. ôï
«ìÜôé» ãéá íá ðñïöõëÜóóåé ôï íåïãÝííçôï áðü ôç âáóêáíßá, ç áðïöõãÞ åîüäïõ ôçò
ëå÷þíáò áðü ôï óðßôé ìÝ÷ñé íá óáñáíôßóåé, ç åðßóêåøÞ ôçò óôçí åêêëçóßá ãéá ôçí
åõ÷Þ ôïõ óáñáíôßóìáôïò ê.Ü.). ÁñêåôÝò üìùò ðåñéï÷Ýò äéáôçñïýóáí ìÝ÷ñé ôá ôåëåõ-
ôáßá ÷ñüíéá êáé ôïðéêÜ Ýèéìá ôçò ãÝííçóçò. ¸ôóé óôï Óïýëé Óåññþí ç ëå÷þíá ìå
ôï íåïãÝííçôï Ýìåíáí ãéá óáñÜíôá ìÝñåò óå áðïìïíùìÝíï äùìÜôéï, üðïõ äåí
Ýìðáéíå ïýôå ï óýæõãïò. ¸íá ðñïóüøé êáé ìéá êáäÝíá Ýîù áðü ôçí ðüñôá ôïõ
äùìáôßïõ ðñïåéäïðïéïýóáí ãéá ôçí áðáãüñåõóç åéóüäïõ. Ôï ìÝôñï áõôü åß÷å ôçí
Ýííïéá ôçò ðñïöýëáîçò ôçò ëå÷þíáò êáé ôïõ ìùñïý áðü ìïëýíóåéò êáé ìåôÜäïóç
ìéêñïâßùí. Ïé ðñïëÞøåéò ó÷åôéêÜ ìå ôç âáóêáíßá õðáãüñåõáí áêüìá Ýíáí êüêêéíï
öéüãêï óôç ñüìðá ôçò ëå÷þíáò êáé Ýíá öëïõñß Þ Ýíá «ìÜôé» óôï óêïõöÜêé ôïõ
ìùñïý. Ôá ñïý÷á åðßóçò êáé ôùí äõï ôïõò äåí Ýðñåðå íá ìåßíïõí áðëùìÝíá ôç
íý÷ôá. Ãéá ôïí áðïãáëáêôéóìü ôïõ ìùñïý ç ìçôÝñá ÷ñçóéìïðïéïýóå äéÜöïñá ôå-
÷íÜóìáôá, üðùò Ýíá êïììÜôé áðü äÝñìá óêáíôæü÷ïéñïõ, ðïõ Ýâáæå ðÜíù óôï
óôÞèïò ôçò. ¼ôáí ôï ìùñü Üñ÷éæå íá ìðïõóïõëÜåé (íá áñêïõäßæåé), ç ìçôÝñá Ýöôéá-
÷íå óôï óðßôé ôçí áñêïõäüðéôá.
Óôç ÈÜóï, üôáí Ýðéáíáí ôçí Ýãêõï ïé ðüíïé, êáëïýíôáí áìÝóùò ç ìáìÞ. Óôï
Ýñãï ôçò ìáìÞò âïçèïýóáí êáé äõï ôñåéò Üëëåò ãõíáßêåò, ðïõ Ýðëåíáí ðñïóåêôéêÜ
ìéá ìåãÜëç ðÝôñá, ðÜíù óôçí ïðïßá èá êáèüôáí íá ãåííÞóåé ç åðßôïêïò. Ìüëéò
ãåííéüôáí ôï íåïãíü, ç ìáìÞ Ýêïâå ôïí ïìöÜëéï ëþñï, êáé áí áõôü äåí Ýêëáéãå, ôï
ôóéìðïýóå ãéá íá êëÜøåé êáé Ýôóé íá óéãïõñåõôïýí üôé Þôáí ãåñü. ÌåôÜ ôï ðëýóéìï

22. ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ Á´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
22
ôïõ ìùñïý ç ìáìÞ ôï Üëåéöå ìå ôñéììÝíï áëÜôé, ðïõ óýìöùíá ìå êÜðïéá áíôßëç-
øç, èá óõíôåëïýóå þóôå ôï ìùñü íá ìç ìõñßæåé Üó÷çìá üôáí èá ìåãÜëùíå. ÌåôÜ
ôï ôýëéãå óöé÷ôÜ óôéò öáóêéÝò êé Ýâáæå ëßãç ìïõíôæïýñá óôï ìÝôùðü ôïõ ãéá íá
ìçí ôï ðéÜíåé ôï «ìÜôé». Åðßóçò Üëåéöå ìå êåñß ôï êåöÜëé ôïõ êáé ôï ôýëéãå ìå Ýíá
ðáíß. ÌåôÜ Ýðáéñíå ôï ìùñü êáé ôï ðáñïõóßáæå óôïí ðáôÝñá êáé ôïõò óõããåíåßò
ãéá íá ðÜñåé ôá «óõ÷áñßêéá». Ç ëå÷þíá ôýëéãå óôç ìÝóç ôçò óêïéíß, ðïõ èá ôç
âïçèïýóå, üðùò ðßóôåõáí, íá äõíáìþóåé êáé íá ìðïñÝóåé íá ôåêíïðïéÞóåé êáé ðÜëé,
êáé ãéá ìéá åâäïìÜäá Ýìåíå óôï êñåâÜôé. Ôñåéò ìÝñåò ìåôÜ ôç ãÝííçóç ãéíüôáí ôï
ëïõôñü ôïõ ìùñïý ìå ðáñüíôåò óõããåíåßò êáé ößëïõò, ðïõ Ýñé÷íáí íïìßóìáôá óôï
íåñü. Ôçí ßäéá ìÝñá åñ÷üôáí êáé ï ðáðÜò ãéá íá äéáâÜóåé åõ÷Þ.
Äéáäéêôõáêü õëéêü:
www.darnakas.gr/gamos.htm
www.thassos-island.gr/greek/ethim/genna.htm
«Ôá öáíôÜóìáôá», Ìáñßá Éïñäáíßäïõ
• ÁíáæçôÞóôå óå âéâëßá ìå ëáïãñáöéêü ðåñéå÷üìåíï óôïé÷åßá ãéá ðñïëÞøåéò ðïõ ó÷åôßæï-
íôáé ìå óôïé÷åéÜ, æþá Þ õðåñöõóéêÜ öáéíüìåíá, Þ æçôÞóôå áðü çëéêéùìÝíïõò óõããåíåßò
êáé ãíùóôïýò óáò íá óáò ìéëÞóïõí ãéá ôï èÝìá áõôü.
ÅéäéêÜ óå ðáëáéüôåñåò åðï÷Ýò, ôá ðñïâëÞìáôá ôçò åðéâßùóçò êáé ôï äÝïò ôïõ
èáíÜôïõ Ýêáíáí ôïõò áíèñþðïõò ðïëý åõÜëùôïõò óôéò ðñïëÞøåéò êáé ôéò äåéóéäáé-
ìïíßåò. Ðßóôåõáí óå öáíôÜóìáôá, óôïé÷åéÜ, áåñéêÜ. ÊÜðïéá áðü áõôÜ èåùñïýóáí
üôé åß÷áí åõíïúêÞ åðßäñáóç óôïí Üíèñùðï, åíþ Üëëá üôé ôïõ Ýöåñíáí êáêïôõ÷ßá êáé
óõìöïñÜ.
Ïé ðåñéóóüôåñåò äïîáóßåò ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí øõ÷Þ, ç ïðïßá ðéóôåýåôáé üôé
áðïêôÜ õðåñöõóéêÝò äõíÜìåéò ìåôÜ ôï èÜíáôï. ¸ôóé, áêüìá êáé óÞìåñá, áñêåôïß
ðéóôåýïõí üôé ïé øõ÷Ýò êÜðïéùí áíèñþðùí, êõñßùò áõôþí ðïõ ðÝèáíáí ìå âßáéï
ôñüðï Þ õðÞñîáí óôç æùÞ ôïõò Üäéêïé êáé áìáñôùëïß, äåí âñßóêïõí çóõ÷ßá êáé
áíÜðáõóç êáé ìåôáìïñöþíïíôáé óå öáíôÜóìáôá, ðïõ åðéóôñÝöïõí óôá ìÝñç ðïõ
Ýæçóáí ãéá íá æçôÞóïõí äéêáßùóç Þ íá ôñïìïêñáôÞóïõí ôïõò æùíôáíïýò.
Ïé ðñïëÞøåéò, ðÜëé, ãéá ôá óôïé÷åéÜ óôçñßæïíôáé óôçí éäÝá ôùí ìåôáìïñöþ-
óåùí. Óôïé÷åéÜ èåùñïýóáí ôá êáêïðïéÜ ðíåýìáôá, ôïõò äáßìïíåò, ðïõ ìðïñïýóáí
íá ìåôáìïñöþíïíôáé, íá áëëÜæïõí ìÜæá êáé ó÷Þìá êáé íá ðáßñíïõí äéáäï÷éêÜ
äéÜöïñåò ìïñöÝò, êõñßùò æþùí. ¸ôóé ìðïñïýóáí íá ðáñïõóéÜæïíôáé ðñþôá óáí
ãÜôåò, Ýðåéôá íá ãßíïíôáé óêõëéÜ, êáôóßêéá, âüäéá, ãáúäïýñéá. Ìðïñïýóáí áêüìá
íá ãßíïõí öùôéÜ êáé íá ÷áèïýí óôïí ïñßæïíôá óáí êáðíüò Þ áíåìïóôñüâéëïò. Óôá
óôïé÷åéÜ áíÞêïõí êáé ïé êáëéêÜíôæáñïé, ãéá ôïõò ïðïßïõò ïé Üíèñùðïé ðßóôåõáí üôé
åìöáíßæïíôáé ôá ×ñéóôïýãåííá êáé öåýãïõí ôçí çìÝñá ôùí Èåïöáíßùí. Ôïõò öá-
íôÜæïíôáí óáí äáéìüíéá ìå áðïêñïõóôéêÞ åìöÜíéóç, ìáõñéäåñÜ êáé âñïìåñÜ, ðïõ
åíï÷ëïýóáí ôïõò áíèñþðïõò êáé Üñðáæáí öáãçôÜ êáé ãëõêßóìáôá Þ áêüìá êáé
ìéêñÜ ðáéäéÜ.

23. ÄéáèåìáôéêÝò Åñãáóßåò
23
Ìéá Üëëç êáôçãïñßá õðåñöõóéêþí üíôùí Þôáí ôá îùôéêÜ Þ áåñéêÜ, üíôá Üõëá,
ôá ïðïßá åß÷áí óõ÷íÜ ôç ìïñöÞ ãõíáéêþí êáé åßíáé ãíùóôÜ êõñßùò ìå ôçí ïíïìáóßá
íåñÜéäåò. Ïé äïîáóßåò ãéá ôá üíôá áõôÜ ÷Üíïíôáé óôá âÜèç ôçò ðñïúóôïñßáò, üôáí
ïé Üíèñùðïé åß÷áí èåïðïéÞóåé ôá öõóéêÜ óôïé÷åßá êáé öáéíüìåíá (ðáãáíéóìüò).
ÕðÞñ÷áí íåñÜéäåò êáëÝò Þ êáêüâïõëåò. ¹ôáí ùñáßåò ëåõêïíôõìÝíåò ãõíáßêåò, ìå
÷áñáêôÞñá üìùò áóôáèÞ, êáé óå Üëëïõò áíèñþðïõò ðñüóöåñáí âïÞèåéá (ð.÷. ôïõò
ìÜèáéíáí ìïõóéêÞ êáé ÷ïñü), åíþ óå Üëëïõò Ýêáíáí êáêü (Ý÷áíáí ôç ìéëéÜ ôïõò,
ðÜèáéíáí ðáñÜîåíç áññþóôéá ê.Ü.). Ïé íåñÜéäåò åðßóçò åß÷áí óõ÷íÜ êÜðïéï êñõöü
«åëÜôôùìá», üðùò Ýíá ðüäé ãáúäïõñéíü. Ïé îùôéêÝò Þ íåñÜéäåò óý÷íáæáí óå âïõíÜ,
èÜëáóóåò, ðïôÜìéá, äÜóç êáé ÷üñåõáí Þ ãëåíôïýóáí ôéò íý÷ôåò. Ïé Üíèñùðïé áðÝ-
öåõãáí íá âãáßíïõí ôá âñÜäéá óå ôÝôïéïõò ÷þñïõò ãéá íá ìçí ôéò óõíáíôÞóïõí.
ÃåíéêÜ, ï öüâïò áðÝíáíôé óôá õðåñöõóéêÜ üíôá êáé öáéíüìåíá ïäÞãçóå óôçí
åðéíüçóç ôñüðùí áíôéìåôþðéóÞò ôïõò üðùò åßíáé ôá ãçôÝìáôá, ôá ìÜãéá, ôá îüñêéá
Þ ç áðïöõãÞ åíåñãåéþí ðïõ èá ìðïñïýóáí íá öÝñïõí êáêïôõ÷ßá. ¸ôóé ãéá ðáñÜ-
äåéãìá:
• ÐáëéÜ üôáí ðÝèáéíå êÜðïéïò, Ýóðáæáí óôï óðßôé Ýíá ðéÜôï ãéá íá îïñêéóôåß ôï
êáêü.
• Óôá ÷ùñéÜ áðïöåýãïõí íá äßíïõí áõãÜ, ëÜäé, êñáóß, øùìß, áí ôïõò ôá æçôÞóåé
êÜðïéïò âñáäéíÞ þñá, ãéáôß ôï èåùñïýí ãñïõóïõæéÜ.
• Áðïöåýãåôáé ï ýðíïò êÜôù áðü óõêéÜ, ãéáôß åßíáé äÝíôñï êáôáñáìÝíï (êñåìÜ-
óôçêå ï Éïýäáò) êáé åêåß ìáæåýïíôáé ôá êáêÜ ðíåýìáôá.
• ¸íá óêüñäï Ýîù áðü ôçí ðüñôá ðßóôåõáí ðáëéÜ üôé äéþ÷íåé ôïõò âñéêüëáêåò.
• Äåí Ýäåé÷íáí ôï öåããÜñé, ãéáôß íüìéæáí üôé áõôü öÝñíåé êáêïôõ÷ßá.
• ¸ëåãáí üôé åßíáé êáëü íá öïñÜ êáíåßò ôá ñïý÷á ôïõ áíÜðïäá üôáí ðçãáßíåé ãéá
ýðíï, ãéá íá ãëéôþíåé áðü ôéò êáôÜñåò.
• ¸íá óßäåñï ôïðïèåôçìÝíï ìðñïóôÜ óôçí åîþðïñôá ðßóôåõáí üôé äéþ÷íåé ôá
êáêüâïõëá îùôéêÜ.
Äéáäéêôõáêü õëéêü:
www.servitoros.gr./voria/view.php/29/753gym-ammoch.flo.sch.gr/history/
prolipseis.htm
www.fokidanet.com/culture/index.cfm?pageID=4&areaID=11&naID=36&news
CategoryID=44
«Ôá ôóåñêÝíéá», ÊïóìÜò Ðïëßôçò
1. Ìå ôç âïÞèåéá ôïõ êáèçãçôÞ ôùí Êáëëéôå÷íéêþí ðñïóðáèÞóôå íá êáôáóêåõÜóåôå Ýíá
÷áñôáåôü, óýìöùíá ìå ôéò ïäçãßåò ðïõ õðÜñ÷ïõí óôçí ôÝôáñôç ðáñÜãñáöï. Óõìâïõ-
ëåõôåßôå êáé ôçí éóôïóåëßäá www.hartaetos.gr/.
Ëßãåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí éóôïñßá ôïõ ÷áñôáåôïý: ¸èéìï ãéá ìéêñÜ êáé
ìåãÜëá ðáéäéÜ, ï ÷áñôáåôüò ðñïóöÝñåé ìå ôéò ôñåëÝò êáé áðßèáíåò ðôÞóåéò ôïõ

24. ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ Á´ ÃÕÌÍÁÓÉÏÕ
24
ìïíáäéêÝò óôéãìÝò ÷áñÜò. Áò äïýìå üìùò ôç äéåèíÞ éóôïñßá êáé ôç öýóç ôïõ
ðáé÷íéäéïý. Åßíáé Ýíáò ðñüãïíïò ôùí óçìåñéíþí ðõñáýëùí. ÄéáäåäïìÝíç åßíáé ç
èåùñßá ðùò ôïõò ÷áñôáåôïýò åðéíüçóáí ïé áíáôïëéêïß ëáïß (ÊéíÝæïé, ÃéáðùíÝæïé
ê.Ü.) êé åßíáé áëÞèåéá ðùò åêåßíïé ôïõò óõóôçìáôïðïßçóáí óå ðïéêéëßåò êáé ôïõò
Ýäùóáí æþóåò ìïñöÝò (øÜñéá, ðïõëéÜ, äñÜêïíôåò ê.Ü.), ôïõò ÷ñçóéìïðïßçóáí óå
ìáãéêÝò ôåëåôïõñãßåò, óå åîïñêéóôéêÝò åíÝñãåéåò êáé óå èñçóêåõôéêÝò åêäçëþóåéò.
¢ëëïé Ýäåíáí ó’ áõôïýò (ãñáììÝíåò ðÜíù óå ìéêñüôåñï ÷áñôß) ôéò áññþóôéåò êáé
ôéò óõìöïñÝò, êáé ôéò Üöçíáí íá öýãïõí ìáêñéÜ, Üëëïé Ýóôåëíáí ðñïò ôá åðÜíù ôéò
åõ÷Ýò êáé ôéò åðéèõìßåò ôïõò êé Üëëïé ðñïóÜñìïæáí ìéêñÝò öëïãÝñåò óôï êåöÜëé
ôïõ áåôïý, ãéá íá óöõñßæïõí êáé íá äéþ÷íïõí ôá êáêÜ ðíåýìáôá. ¢ëëïé, ôÝëïò,
óÞêùíáí ïìáäéêÜ ôïõò áåôïýò, óáí ðñïóåõ÷Þ óôïí ïõñáíü, êé Ýøáëëáí ýìíïõò.
ÎÝñïõìå ðùò êáé óôçí åëëçíéêÞ áñ÷áéüôçôá Þôáí ãíùóôÞ ç áåñïôå÷íéêÞ ôïõ
÷áñôáåôïý. Ðáñáäßäåôáé üôé ï áñ÷éìç÷áíéêüò Áñ÷ýôáò ôïõ ÔÜñáíôïò (4ïò áé.
ð.×.) ÷ñçóéìïðïßçóå óôçí áåñïäõíáìéêÞ ôïõ ôïí áåôü. ÕðÜñ÷åé, åðßóçò, óå åëëçíéêü
áããåßï ôçò êëáóéêÞò åðï÷Þò ðáñÜóôáóç êüñçò, ç ïðïßá êñáôÜ óôá ÷Ýñéá ôçò ìéêñÞ
ëåõêÞ óáÀôá (åßäïò áåôïý) ìå ôï íÞìá ôçò, Ýôïéìç íá ôçí ðåôÜîåé.
Ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí ðáñïõóßá ôïõ ÷áñôáåôïý óôá íåüôåñá ÷ñüíéá Ý÷ïõìå áðü
ôç Ãåñìáíßá ôïõ 1450 êáé áðü ôçí Éóðáíßá ôïõ 1606. Óôç äåýôåñç, Ýíáò êëçñé-
êüò áíáöÝñåé óôï çìåñïëüãéü ôïõ üôé óôçí åðï÷Þ ôïõ ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôï ÷áñôáåôü
óáí ðáéãíßäé ÷áñÜò, ôçí çìÝñá ôïõ ÐÜó÷á. Ôï 1752 ï Âåíéáìßí Öñáãêëßíïò óôçí
ÁìåñéêÞ áðÝäåéîå, ìå ôç âïÞèåéá ôå÷íçôïý áåôïý, ôïí çëåêôñéóìü ôçò áôìüóöáéñáò
êáé ôïõ êåñáõíïý, êé Ýöôéáîå ôï áëåîéêÝñáõíï. Ôï 1880 ï Áõóôñáëüò Hargrave
ó÷åäßáóå Ýíáí ôåñÜóôéï áåôü ãéá ìåôåùñïëïãéêÝò ðáñáôçñÞóåéò. Óôçí Åõñþðç, ôá
ðáéäéÜ ôùí áíþôåñùí ôÜîåùí ðïõ ìðïñïýóáí íá áãïñÜóïõí ÷áñôß (åßäïò ðïëõôå-
ëåßáò åêåßíç ôçí åðï÷Þ) ðñùôïÝðáéîáí ôï ÷áñôáåôü, üðùò äåß÷íïõí ðáëéÝò ÷áëêï-
ãñáößåò, ð.÷., ìéá ãáëëéêÞ ðáñÜóôáóç ðáéäéïý ìå ÷áñôáåôü Þäç ôï 1657 êáé ìéá
Üëëç ôï 1807.
Áðü ôçí Åõñþðç ôï ðáéãíßäé áõôü Þñèå êáé óôçí ÅëëÜäá, ðéÜíïíôáò ðñþôá ôá
ëéìÜíéá ôçò ÁíáôïëÞò (Óìýñíç, ×ßï, Êùíóôáíôéíïýðïëç), ôá ëéìÜíéá ôçò Åðôá-
íÞóïõ, Ýðåéôá ôçò Óýñáò êáé ôùí Ðáôñþí, êáé óéãÜ óéãÜ üëá ôá áóôéêÜ êÝíôñá,
üðïõ ìðïñïýóå íá áãïñáóôåß óðÜãêïò êáé ÷ñùìáôéóôü ÷áñôß. Ôá ðáéäéÜ óôçí
åðáñ÷ßá ìéìÞèçêáí ôá ðáéäéÜ ôùí ðüëåùí ìå ðéï ðñü÷åéñá ìÝóá: Ýöôéá÷íáí ÷áñôá-
åôïýò ìå Ýíá êïììÜôé ÷áñôß ôïõ ìðáêÜëç (ðïõ üìùò Þôáí âáñý), Ýíá öýëëï áðü
ôåôñÜäéï ôïõ ó÷ïëåßïõ, êáèþò êáé ìå íÞìá áðü êïõâÜñé. ÓÞìåñá âÝâáéá ç êáôá-
óêåõÞ åíüò ÷áñôáåôïý åßíáé ó÷åôéêÜ åýêïëç õðüèåóç, êáèþò õðÜñ÷ïõí üëá ôá
ôå÷íéêÜ ìÝóá.
Äéáäéêôõáêü õëéêü:
www.physics4u.gr/news/2002/scnews502.html (¢ñèñï ôïõ Âáóßëç Ìáëéóéüâá)
www.matia.gr/7/77/77_1_9.html (×áñôáåôüò)