3. “Impuls control disorder” ICD
• Definitie ICD(DSM-IV):stoornissen zoals compulsief
gokken,kopen,sexueel gedrag en eten, met falen om te weerstaan aan
de impuls of de verleiding om een daad te stellen die schadelijk is
voor de persoon of anderen.
• Dopaminerge functies zijn belangrijk bij beloning en bekrachtiging
• Onder andere het ventrale striatum is belangrijk en vooral de nc
accumbens
• Veranderingen in de banen en netwerken kunnen lijden tot
ontwikkelen van ICD
4. Dopamine en ICD
• Dopamine Replacement Therapy(DRT) en vooral DA (17,1%) kunnen ICD geven in PD
• DA werken meer limbisch,thv de D3 rceptoren,vooral thv het ventraal striatum,waar ze
een rol spelen in de belonings en verslavingsnetwerken
• Levodopa werkt meer voor de motoriek, thv de D1 D2 receptoren,meer in het dorsaal
striatum
• Dus DA werken meer limbisch dan motorisch
Waarom geeft dopamine behandeling en vooral DA ‘s ICD in PD?
• PD geeft een vermindering in executieve vaardigheden,ook inhibitie van het
antwoorden
• De Dopamine depletie is groter in het dorsale dan in het ventrale striatum in PD pten
• Excessieve Dopamine Stimulatie in het nog relatief intacte ventrale striatum van milde
PD geeft een overdosis wat kan leiden tot ICD en ander impulsief-compulsief gedrag
5. Ventraal striatum en dopamine
als een taak “rewarding” is,dan stijging dopamine input en activeren hippocampus
om daarop te focussen en de prefrontale cortex te onderdrukken,als geen rewarding
meer dan via nc Ac en PFC,shift naar andere taak die wel kan belonen.
DA sturen dat in de war door overactivatie en systeem is dan persevererend zonder
nle rewarding en dan kan ICD ontstaan
7. Decreased ventral striatal activity with impulse control disorders in Parkinson's disease
CBF in rust is duidelijk verminderd in het rechter ventraal striatum voor de ICD groep tov de niet ICD groep.
Movement Disorders
Volume 25, Issue 11, pages 1660-1669, 29 JUN 2010 DOI: 10.1002/mds.23147
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/mds.23147/full#fig1
8. DDS:diagnostische criteria
• Bij PD met L-dopa gevoeligheid,zoals ICD maar meer door levodopa
• Nood aan toenemende dosissen DRT,meer dan wat nodig is voor de
behandeling van de Parkinson symptomen
• Pathologisch gebruik van dopamine :toch meer DRT willen en al
significante dyskinesieen en medicatie zoekend gedrag en niet willen
verminderen
• Verminderd sociaal functioneren:verlies van vrienden ,job,moeilijkheden
met familie…
• Hypomanie of cyclothymie in relatie tot DRT
• Ontwikkelen van een ontwenningstoestand met angst , depressie,
prikkelbaarheid
• Duur van de stoornis minstens 6 maanden.
9. DDS
• DDS is iatrogeen
• DDS pten willen geen negatieve affectieve toestand in off,daarom
nemen ze te veel medicatie in,meer dan nodig om hun motorische
symptomen te controleren
• Dan kunnen ICB s ontwikkelen,sociaal schadelijk zoals punding ,
hypersexualiteit,pathologisch gokken en compulsief shoppen en eten.
• Schattingen voor DDS bij PD pten gaat tot 4%
• ICB s komen voor bij 14 % van de behandelde PD pten,multipele ICB ‘s
mogelijk in individuele pten
13. ICB
• Pathologisch gokken:2,3% als geen DA, 6,4% als wel DA
• Compulsief sexueel gedrag:1,7 PD niet DA,4,4 wel DA
• Punding:stereotiep en repetitief gedrag zonder doel,onweerstaanbaar,vaak
s’nachts: prevalentie 1,4% tot 14%
• “Hoarding”:excessief verzamelen: 12,2% van PD pten,gecorreleerd met
impulsief kopen,OCD symptomen en PD duur
• PD met ICB meer slaapstoornissen,meer nachtelijk ontwaken en meer
slapen overdag. Zijn deze pten meer gevoelig aan het psychomotoor
stimulerend arousal effect van Dopamine en zo slechtere slaap?
• Schaal van Evans wordt aanbevolen,soms subsyndromaal ICD
symptomen,waarvoor dan monitoring.
15. Premorbiede kenmerken in PD pten met
addictief gedag:rode vlaggen
• Jonge leeftijd
• Hoog Novelty zoekend gedrag
• Depressie/angst
• Persoonlijke of familiale geschiedenis van addictie (ook roken)
• Caffeine gebruik
• Dyskinesieen
• Ongehuwd mannelijk
• Artist
• DRT:dosis
• Groot verschil tussen motore symptonen in on en off
17. Etiologie van DDS en ICB
• Onbehandelde PD pten kunnen ook ICB hebben
• L-dopa in DDS, en DA voor andere ICB’s
• DA OR 2,7 voor ICD , en L-Dopa OR 1,5 voor ICD
• Gemiddelde Latentie voor PG vanaf DA initiatie: 23 m
• Agonisten kunnen ook ICB induceren in niet PD ,zoals PSP,RLS,MSA
18. Behandeling van DDS en ICB
• Preventie,vooral bij de pten met risicofactoren
• Kiezen voor l-dopa monotherapie voor risico pten,ipv dopa agonisten
• ICB s starten niet plots
• Cave dopamine-agonist withdrawel syndroom
• Proberen traag dopamine-agonisten af te bouwen ,eventueel zelfs
stoppen
• DRT afbouw is moeilijk want pten hebben soms geen ziekteinzicht
• Soms neuroleptica nodig
19. Behandeling van PD ICB
• Behandeling depressie , psychose, slaapstoornis
• Amantadine herstel punding?
• Carbamazepine in hypersexueel gedrag
• Aripiperazole in DDS
• Zonisamide
• Naltrexone kan PG in PD pten verbeteren,waar vermindering van DA
dosis onmogelijk was door DAWS
20. Chirurgische behandeling van DDS
• DBS
• Soms toename ICB direct postoperatief
• Verdwijnt ,soms door reductie DA behandeling
• Post operatief na 1 jaar weg
21. Andere interventionele DDS behandelingen
• Andere DBS target?
• Transcraniele magnetische stimulatie
• DUODOPA :resolutie van DDS en andere ICB s in 8 pten, ontwikkelen
van DDS bij 2 pten
22. Dopamine Agonist Withdrawal Syndrome
• Ernstig drug ontwenning syndroom
• Vooral optreden van niet motorische symptomen
(psychisch,autonoom,sensorieel,GI)
• Meestal bij pten met ICD
• Als afbouw van DA voor ICD,wat effectief is,dan DAWS risico
• Geen bekende behandeling,levodopa is ineffectief
23. D.T. °19 04 1949
• PD,sinds 2001,li met tremor
• Datscan positief in 2006
• Dyskinesieen sinds 2007
• Stalevo,Eldepryl,Azilect,,Permax,Mirapexine
• Steeds last van tremor links,waarvoor ook nog Akineton
• ICD?
• ochtendrigiditeit
• Verhoging dosis Mirapexine
• Toename dyskinesieen waarvoor vervangen Stalevo door Prolopa
• Dystonie li
• Stoppen Mirapexine en langdurig “niet goed”
• Start Requip,meer dyskinesieen
• Voorstel Duodopa 2013,testfase OK
• Toch DBS: 05 2014
• Afbouw medicatie,stop DA
• Goed maar hypotensie
• Herstart Requip in lage dosis, hypotensie beter
26. Definitie DAWS
• Correlatie met DA afbouw
• Veroorzaakt onrust en sociale dysfunctie
• Beantwoordt niet aan levodopa en andere medicaties
• Als niet door andere klinische factoren uitgelegd
29. Meeste pten met DAWS,hebben baseline ICD
• Grootste risico voor DAWS is ICD
• Hogere baseline DA dosis,langere duur,hogere levodopa dosis
• Klasse effect: met alle DA :pramipexole,ropinirole,pergolide,rotigotine
30. DAWS
• Een derde van ICD PDpten die DA taperen ontwikkelen DAWS
• In 15-19 % van PD pten die taperen
• Kan onmiddellijk of uitgesteld optreden
• Zelfs met weinig of trage tapering
• Preventie:Als ICD dan afbouw en stop DA
Geen hoge dosis DA
31. Behandeling
• Herstart dopamine agonist
• Laagste effectieve dosis
• Monitoring om mogelijk recidief van ICD te volgen
• Soms chronisch ICD en onmogelijk stoppen DA
• Soms met zeer lage dosis DA toch ICD:sensitizatie
• Cave overmedicatie met levodopa ,wat dan weer nevenwerkingen kan
geven,zoals confusie en dyskinesieen
32. differentiele diagnose van DAWS
• Non motor wearing off
• Psychiatrie
• Psychosociale stressoren
• Medische ziekte
• Ander drug ontwenning syndroom
